ہرات دی ایران توں علیحدگی
دوسرے استعمالات دے لئی ہرات دا محاصرہ (ضد ابہام) دیکھو۔
ہرات دی ایران توں علیحدگی یا ہرات مسئلہ ایران تے افغانستان دی حالیہ تریخ دا اک سب توں اہم واقعہ اے۔ ہرات دے حصول اُتے ایران دے اصرار نوں برطانوی حکومت نے دو بار چیلنج کيتا سی ، جو بالآخر ایران توں ہرات دی علیحدگی دا باعث بنی۔
صفوی دور
[سودھو]سولہويں صدی وچ ، ہرات ایران دے صفویاں دے زیر اقتدار آیا۔ صفوید دے دور وچ ، ہرات خراسان دا سب توں اہم شہر تے مرکز سی۔ شاہ عباس اس شہر وچ پیدا ہويا سی تے بادشاہ بننے توں پہلے اس شہر وچ رہندا سی۔
ہرات نوں ازبک باشندےآں نے ہمیشہ لالچ وچ رکھیا اے۔ ایتھے تک کہ ایہ شہر متعدد بار ازبکاں دے ہتھوں فتح۔ لیکن اس شہر اُتے ازبک تسلط قلیل سی تے انہاں نے شاہ طمسب اول دے ابتدائی دور تے سلطان محمد خدابندہ تے شاہ عباس اول دے ابتدائی دور حکومت وچ مقامی صفوی حکمراناں دی کمزوری دا فائدہ اٹھایا تے ہر بار اس شہر اُتے قبضہ کيتا اک مختصر وقت دے لئی. ایہ امر قابل ذکر اے کہ صفویاں دی حکومت دا تختہ الٹنے دے بعد ہرات اُتے کچھ عرصہ دے لئے ابدالی قبیلے نے قبضہ کرلیا تے نادر شاہ افشار دے پاس گر گیا۔ نادر دی موت دے بعد ، افغاناں نے ہرات دا کنٹرول سنبھال لیا۔ اس وقت جدوں گریٹ گیم دے ناں توں جانیا جاندا اے ، برطانوی ایجنٹ ہرات وچ سرگرم عمل سن تے انہاں نے ہرات نوں ایرانی حکومت توں وکھ کرنے دی حمایت کيتی۔
قاجار دور
[سودھو]1249 ہجری وچ ۔ عباس مرزا نوں فتح علی شاہ قاچار نے کمشنر مقرر کيتا سی تاکہ اوہ ہرات نوں افغاناں توں باز آسکن۔ مشہد جاندے ہوئے عباس مرزا دی موت نے ایہ ادھورا چھڈ دتا۔ محمد شاہ قاجار نے وی ہرات نوں فتح کرنے دی کوشش کيتی لیکن ناکام رہیا۔ ناصرالدین شاہ قاجر دے دور وچ ، کابل تے قندھار دے حکمران دوست محمد خان نے ہرات دا اقتدار سنبھال لیا نصیرالدین شاہ دی افواج نے حسام السلطانہ دی سربراہی وچ ہرات دا محاصرہ کيتا تے 1273 ہجری وچ ۔ سن (سنہ 1857 ء تے 1236 شمسی ) نے شہر اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا۔
ایران دے جنوب وچ تے بحران دے بعد برطانیہ دے حملے توں ایران تے برطانیہ دے درمیان 1236 وچ فیر، شمسی (1857)، پیرس دے معاہدے وچ پیرس ایران تے سفیر دے نمائندےآں دے درمیان برطانیہ کرنے دی قوتاں نے دستخط کیتے برطانیہ نے جنوبی ایران دی بندرگاہاں تے جزیراں توں برطانیہ نے اس دے بجائے ، ہرات توں اپنی فوجاں واپس لے لاں تے افغانستان دی آزادی نوں تسلیم کرلیا۔ ہرات جنگ دے بعد ، مشرقی ہریرود (بعد وچ ہرات) دے کچھ حصے افغانستان وچ شامل ہوگئے۔
ہرات جنگ
[سودھو]محمد شاہ قاجار دے ابتدائی دناں وچ ، ایرانی فوجیاں نے ہرات دا محاصرہ کيتا ، جس دے حکمران نے برطانوی حمایت توں آزادی دا اعلان کيتا سی۔پر ، برٹش نیوی دے ذریعہ جزیرہ خارگ اُتے قبضہ کرنے تے ایران اُتے اس دے الٹی میٹم دی وجہ توں ، ایرانی فوجیاں نے ہرات دا محاصرہ ختم کردتا ، جس نے آہستہ آہستہ سن 1857 (1273 قمری تے 1236 شمسی) تک ایران توں افغانستان اُتے علیحدگی دی راہ ہموار کردتی۔ ایران توں علیحدگی اختیار کيتی۔[۱]
ایران وچ دوبارہ شمولیت دی کوشش
[سودھو]محمد خان دے دوست دی ہلاکت تے افغانستان وچ افراتفری تے عدم تحفظ دی تخلیق دے بعد ، برطانوی حکومت نوں ہرات دی تباہی تے باغیاں دے ذریعہ اس اُتے حملے دا خدشہ سی ، تے چونکہ اسنوں ہرات دی نوآبادیات توں بہت زیادہ توقعات سن ، لہذا اس نے فیصلہ کيتا ہرات اُتے غیر معینہ مدت حکومت کرو ۔ایران۔ ايسے وجہ توں ، ایران دے برطانوی وزیر خارجہ ، رونالڈ تھامسن نے اکتوبر 1879 (شمسی سال 1258) وچ ایرانی حکومت نوں ایہ تجویز پیش کيتی۔ ناصرالدین شاہ تے اس دے وزیر اعظم حسین خان سپہ سالار نے حکومت نوں معاہدہ پیش کيتا ، اس دا مطالعہ کيتا ، تے آس پاس دے لوکاں توں مشورہ کيتا۔ اس اُتے اک اہم اعتراض اس معاہدے وچ "اعتماد" دے لفظ دا ذکر سی ، جس وچ کہیا گیا سی کہ جے ایرانی حکومت نوں اس طرح مصائب تے پیسہ خرچ کرنے دے بعد ، تے اس دے بعد ، چھ ماہ کہندے نيں کہ برطانوی حکومت نے اسنوں ہٹانے دا فیصلہ کيتا ہرات توں جے ایران دا علاقہ وکھ ہوجائے تاں فیر کیہ ہوئے گا؟ معاہدے توں اس شرط نوں ختم کرنے دے لئی برطانوی حکومت توں مذاکرات دا کوئی نتیجہ برآمد نئيں ہويا۔ لہذا ، بھانويں اس سلسلے وچ ناصرالدین شاہ نے استخارہ دا سہارا لیا تے استخارہ "بہت ، بہت چنگا" آیا ، لیکن اوہ کچھ دیر دے لئی الجھن تے الجھن وچ سن تے کوئی فیصلہ نئيں کرسکدے سن ، تے آخر کار انہاں دے لئی بہتر سی کہ اوہ اسنوں قبول نہ کرن۔ تے برطانوی حکام نوں جواب دینے دے لئی[۲]۔
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]حوالے
[سودھو]- خلوصین باردخونی ، سید غسیم یحسینی ، بوشہر ، اسلامی سبھیاچار تے صوبہ بوشہر دے رہنما ہدایت ، پہلی ایڈیشن ، 1993۔
- ↑ برگرفته از کتاب اطلاعات عمومی پیام سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ "{{{title}}}". ناصرالدین شاه و استخاره و یادی از شادروان ایرج افشار/دکتر ابراهیم تیموری. مجله بخارا. https://web.archive.org/web/20160309190203/http://bukharamag.com/%d8%a2%d8%b1%d8%b4%db%8c%d9%88-%d9%85%d9%82%d8%a7%d9%84%d8%a7%d8%aa-pdf?did=220. Retrieved on 17 آوریل 2013.