دعائے ندبہ
| دعا و مناجات |
|
دعائے نُدبہ[عربی وچ : دعاء الندبة] امام جعفر صادق علیہ السلام توں منقولہ معتبرترین دعاؤں وچوں اک اے تے مستحب اے کہ چار عیداں ـ یعنی فطر، ضحی، غدیر تے جمعہ ـ وچ پڑھی جائے۔ اس دعا نوں سید بن طاؤس نے اپنی کتاب اقبال الاعمال وچ نقل کیا اے۔ شیعیان اہل بیت(ع) عام طور اُتے جمعہ دے روز طلوع آفتاب توں پہلے امام زمانہ(عج) دے فراق وچ اس دعا دی قرائت دا اہتمام کردے نيں۔
یہ دعا امام زمانہ(عج) استغاثے (یا آہ و فریاد تے مدد طلب کرنے)، تے آنحضرت(عج) دی غیبت اُتے اظہار تاسف تے آپ(عج) دے فراق وچ گریہ و بکاء اُتے مشتمل اے تے ندبہ دے معنی وی ایہی نيں۔
وجۂ تسمیہ
[سودھو]ندبہ دے معنی بلانے ہور گریہ و بکاء کرنے دے نيں تے ایہ دعا امام زمانہ توں استغاثے، مدد طلب کرنے تے امام مہدی دی غیبت اُتے اظہار تاسف تے آپ(عج) دے فراق وچ گریہ و بکاء اُتے مشتمل اے ؛ چنانچہ دعائے ندبہ دے عنوان توں مشہور ہوئی اے۔[۱]
دعائے ندبہ دی سند
[سودھو]ایہ دعا سید رضی الدین علی بن طاؤس (متوفیٰ سنہ 664ھ)، نے اپنی کتاب "اقبال" وچ ،[۲] تے کتاب "مصباح الزائر" (قلمی نسخہ) دی ستويں فصل وچ تے (چھیويں صدی ہجری دے اک عالم دین) محمّد بن جعفر بن مشہدی حائری حائری نے اپنی کتاب مزار المعروف بہ "مزار ابن مشہدی"،[۳] وچ نقل کيتیاں ناں۔
علامہ مجلسی نے دعائے ندبہ نوں اپنی کتاباں بحار الانوار[۴] تے تحفۃ الزائر وچ نقل کیا اے تے بحار دے دیباچے وچ اس دی سند دے معتبر ہونے دی شہادت دتی اے۔ ہور علامہ مجلسی نے بطور خاص دعائے ندبہ دی سند دے اعتبار دی تصدیق دی اے جس دا سلسلہ امام جعفر صادق علیہ السلام تک پہنچکيا اے۔ انہاں ہی دی کتاب "زاد المعاد وچ اس دعا دے بارے وچ انہاں دی عبارت کچھ ایويں اے: "{{حدیث|تے دعائے ندبہ، جو عقائد حقہ دے اظہار، غیبتِ حضرت قائم(عج) اُتے اظہارِ تاسف، معتبر سند توں امام جعفر صادق علیہ السلام توں منقول اے، تے سنت اے کہ ایہ دعا چار عیداں وچ پڑھ لو"۔[۵]
دعائے ندبہ دی قرائت دے اوقات
[سودھو]دعائے ندبہ دی قرائت چار عیداں ـ عید الفطر، عید الضحی، عید غدیر تے روز جمعہ ـ مستحب اے۔[۶]
دعائے ندبہ دے مضامین و مندرجات
[سودھو]اس دعا دا آغاز اللہ دی حمد و ثنا تے محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تے آل محمد صلی اللہ علیہم اجمعین اُتے درود و سلام توں ہُندا اے، بعدازاں انبیاء تے اولیاء دے منتخب ہونے تے برگزیدگی دا فلسفہ بیان کیا گیا اے تے اس حقیقت اُتے تاکید ہوئی اے کہ اوہ سب بارگاہ الہی وچ قبول ہوئے نيں۔ اس دعا وچ اولو العزم پیغمبراں تے سب توں پہلے حضرت آدم(ع) دی زندگی دے اہم ترین واقعات دی طرف وی اشارہ ہويا اے تے تاکید ہوئی اے کہ "اس لئی کہ حقّ قائم و دائم رہے، خداوند متعال نے ہر پیغمبر دے لئی وصی تے جانشین متعین کیا اے، تاکہ باطل اہل حق اُتے غلبہ نہ پا لے تے کوئی وی خدا دے سامنے ایہ عذر و بہانہ نہ لا سکے کہ تاں نے پیغمبر کیوں نئيں بھیجے، تے کیوں کوئی رسول تیری طرف توں نئيں آیا، تے کوئی متنبہ کرنے والا راہنما نئيں پہنچیا، تا کہ اسيں تیری آیات دی پیروی کردے"۔
بعدازاں حضرت علی(ع) دی جانشینی دے موضوع نوں زیر بحث لیایا جاندا اے تے آپ(ع) دے بعض فضائل بیان کردے ہوئے دشمنان دین دی بےوفائی تے بدبختی و سنگ دلی دی طرف اشارہ کیا جاندا اے جنہاں نے پیغمبر اکرمصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے صریح حکم دی خلاف ورزی کردے ہوئے امام علی(ع) تے آپ(ع) دے راہنما فرزنداں نوں اَگڑ پِچھڑ شہید کیتا؛ تے اس دے بعد خاندان رسالت دے آخری معصوم امام زمانہ (عج) دے حضور استغاثہ تے اظہارِ اشتیاق کیا جاندا اے تے فیر محمد و آل محمد(ص) اُتے صلوات خاصہ بھیجنے دے بعد چند التجاواں دے ضمن وچ آپ(عج) دے امام زمانہ دے ظہور وچ تعجیل، حکومت حقہ دے بر سر اقتدار آنے، باطل دے مٹ جانے تے امام زمانہ دے نال تعلق تے پیوند دے استحکام دے لئی دعا اُتے اس دا اختتام ہُندا اے۔[۷]
دعائے ندبہ دیاں شرحاں
[سودھو]- شرح دعائے ندبہ، بقلم: صدرالدین محمد حسنی مدرس یزدی؛
- عقد الجمان لندبۃ صاحب الزمان، بقلم: میرزا عبدالرحیم تبریزی؛
- وسیلہ القربۃ قی شرح دعاء الندبۃ بقلم: شیخ علی خوئی؛
- شرح دعائے ندبہ، بقلم: ملا حسن تربتی سبزواری؛
- النخبۃ فی شرح دعاء الندبۃ، بقلم: سید محمود مرعشی؛
- شرح یا ترجمہ دعائے ندبہ، بقلم: سردار کابلی؛
- معالم القربۃ قی شرح دعاء الندبۃ، بقلم: محدث ارموی؛
- وظائف الشیعۃ فی شرح دعاء الندبۃ، بقلم: ادیب اصفہانی؛
- کشف الکربۃ، بقلم: محدث ارموی؛
- نوید بامداد پیروزی، بقلم: موسوی خرم آبادی؛
- شرح و ترجمہ دعائے ندبہ، بقلم: محب الاسلام؛
- نصرۃ المسلمین، بقلم: عبدالرضا خان ابراہیمی؛
- فروغ الولایۃ، بقلم: آیت اللہ صافی؛
- الکلمات النخبۃ، بقلم: عطایی اصفہانی؛
- رسالہ حول دعاء الندبۃ، بقلم: محمد تقی تستری؛
- رسالہ حول دعاء الندبۃ، بقلم: میرجہانی اصفہانی؛
- سند دعائے الندبۃ، بقلم: سید یاسین الموسوی؛
- شرحی بر دعائے ندبہ، بقلم: علوی طالقانی.
دعا دا متن و ترجمہ
[سودھو]
اَلْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمينَ وَصَلَّى اللهُ عَلى سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ تَسْليماً، اَللّـهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلى ما جَرى بِهِ قَضاؤكَ في اَوْلِيائِكَ الَّذينَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَدينِكَ، اِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزيلَ ما عِنْدَكَ مِنَ النَّعيمِ الْمُقيمِ الَّذي لا زَوالَ لَهُ وَلاَ اضْمِحْلالَ، بَعْدَ اَنْ شَرَطْتَ عَلَيْهِمُ الزُّهْدَ في دَرَجاتِ هذِهِ الدُّنْيَا الدَّنِيَّةِ وَزُخْرُفِها وَزِبْرِجِها، فَشَرَطُوا لَكَ ذلِكَ وَعَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفاءَ بِهِ فَقَبِلْتَهُمْ وَقَرَّبْتَهُمْ، وَقَدَّمْتَ لَهُمُ الذِّكْرَ الْعَلِيَّ وَالثَّناءَ الْجَلِىَّ، وَاَهْبَطْتَ عَلَيْهِمْ مَلائِكَتَكَ وَكَرَّمْتَهُمْ بِوَحْيِكَ، وَرَفَدْتَهُمْ بِعِلْمِكَ، وَجَعَلْتَهُمُ الذَّريعَةَ اِلَيْكَ وَالْوَسيلَةَ اِلى رِضْوانِكَ، فَبَعْضٌ اَسْكَنْتَهُ جَنَّتَكَ اِلى اَنْ اَخْرَجْتَهُ مِنْها، وَبَعْضٌ حَمَلْتَهُ في فُلْكِكَ وَنَجَّيْتَهُ وَمَنْ آمَنَ مَعَهُ مِنَ الْهَلَكَةِ بِرَحْمَتِكَ، وَبَعْضٌ اتَّخَذْتَهُ لِنَفْسِكَ خَليلاً وَسَأَلَكَ لِسانَ صِدْق فِي الاْخِرينَ فَاَجَبْتَهُ وَجَعَلْتَ ذلِكَ عَلِيّاً، وَبَعْضٌ كَلَّمْتَهُ مِنْ شَجَـرَةٍ تَكْليماً وَجَعَلْتَ لَهُ مِنْ اَخيهِ رِدْءاً وَوَزيراً، وَبَعْضٌ اَوْلَدْتَهُ مِنْ غَيْرِ اَب وَآتَيْتَهُ الْبَيِّناتِ وَاَيَّدْتَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ، وَكُلٌّ شَرَعْتَ لَهُ شَريعَةً، وَنَهَجْتَ لَهُ مِنْهاجاً، وَتَخَيَّرْتَ لَهُ اَوْصِياءَ، مُسْتَحْفِظاً بَعْدَ مُسْتَحْفِظ مِنْ مُدَّةٍ اِلى مُدَّةٍ، اِقامَةً لِدينِكَ، وَحُجَّةً عَلى عِبادِكَ، وَلِئَلّا يَزُولَ الْحَقُّ عَنْ مَقَرِّهِ وَيَغْلِبَ الْباطِلُ عَلى اَهْلِهِ، وَلا يَقُولَ اَحَدٌ لَوْلا اَرْسَلْتَ اِلَيْنا رَسُولاً مُنْذِراً وَاَقَمْتَ لَنا عَلَماً هادِياً فَنَتَّبِـعَ آياتِكَ مِنْ قَبْلِ اَنْ نَذِلَّ وَنَخْزى، اِلى اَنِ انْتَهَيْتَ بِالاَْمْرِ اِلى حَبيبِكَ وَنَجيبِكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، فَكانَ كَمَا انْتَجَبْتَهُ سَيِّدَ مَنْ خَلَقْتَهُ، وَصَفْوَةَ مَنِ اصْطَفَيْتَهُ، وَاَفْضَلَ مَنِ اجْتَبَيْتَهُ، وَاَكْرَمَ مَنِ اعْتَمَدْتَهُ، قَدَّمْتَهُ عَلى اَنْبِيائِكَ، وَبَعَثْتَهُ اِلَى الثَّقَلَيْنِ مِنْ عِبادِكَ، وَاَوْطَأتَهُ مَشارِقَكَ وَمَغارِبَكَ، وَسَخَّرْتَ لَهُ الْبُراقَ، وَعَرَجْتَ (به) بِرُوْحِهِ اِلى سَمائِكَ، وَاَوْدَعْتَهُ عِلْمَ ما كانَ وَما يَكُونُ اِلَى انْقِضاءِ خَلْقِكَ، ثُمَّ نَصَرْتَهُ بِالرُّعْبِ، وَحَفَفْتَهُ بِجَبْرَئيلَ وَميكائيلَ وَالْمُسَوِّمينَ مِنْ مَلائِكَتِكَ وَوَعَدْتَهُ اَنْ تُظْهِرَ دينَهُ عَلَى الدّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ، وَذلِكَ بَعْدَ اَنْ بَوَّأتَهُ مَبَوَّأَ صِدْقٍ مِنْ اَهْلِهِ، وَجَعَلْتَ لَهُ وَلَهُمْ اَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُدىً لِلْعالَمينَ، فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ اِبْراهيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً، وَقُلْتَ (اِنَّما يُريدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً) ثُمَّ جَعَلْتَ اَجْرَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ مَوَدَّتَهُمْ في كِتابِكَ فَقُلْتَ: (قُلْ لا اَسْاَلُكُمْ عَلَيْهِ اَجْراً اِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبى) وَقُلْتَ (ما سَألْتُكُمْ مِنْ اَجْر فَهُوَلَكُمْ) وَقُلْتَ: (ما اَسْاَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ اَجْر الاّ مَنْ شاءَ اَنْ يَتَّخِذَ اِلى رَبِّهِ سَبيلاً)، فَكانُوا هُمُ السَّبيلَ اِلَيْكَ وَالْمَسْلَكَ اِلى رِضْوانِكَ، فَلَمَّا انْقَضَتْ اَيّامُهُ اَقامَ وَلِيَّهُ عَلِيَّ بْنَ اَبي طالِب صَلَواتُكَ عَلَيْهِما وَآلِهِما هادِياً، اِذْ كانَ هُوَ الْمُنْذِرَ وَلِكُلِّ قَوْم هاد، فَقالَ وَالْمَلأُ اَمامَهُ: مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاهُ اَللّـهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَعادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ، وَقالَ: مَنْ كُنْتُ اَنَا نَبِيَّهُ فَعَلِيٌّ اَميرُهُ، وَقالَ اَنَا وَعَلِيٌّ مِنْ شَجَرَة واحِدَة وَسائِرُالنَّاسِ مِنْ شَجَر شَتّى، وَاَحَلَّهُ مَحَلَّ هارُونَ مِنْ مُوسى، فَقال لَهُ اَنْتَ مِنّي بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى الّا اَنَّهُ لا نَبِيَّ بَعْدي، وَزَوَّجَهُ ابْنَتَهُ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمينَ، وَاَحَلَّ لَهُ مِنْ مَسْجِدِهِ ما حَلَّ لَهُ، وَسَدَّ الاَْبْوابَ اِلاّ بابَهُ، ثُمَّ اَوْدَعَهُ عِلْمَهُ وَحِكْمَتَهُ فَقالَ: اَنـَا مَدينَةُ الْعِلْمِ وَعَلِىٌّ بابُها، فَمَنْ اَرادَ الْمَدينَةَ وَالْحِكْمَةَ فَلْيَاْتِها مِنْ بابِها، ثُمَّ قالَ: اَنْتَ اَخي وَوَصِيّي وَوارِثي، لَحْمُكَ مِنْ لَحْمي وَدَمُكَ مِنْ دَمي وَسِلْمُكَ سِلْمي وَحَرْبُكَ حَرْبي وَالإيمانُ مُخالِطٌ لَحْمَكَ وَدَمَكَ كَما خالَطَ لَحْمي وَدَمي، وَاَنْتَ غَداً عَلَى الْحَوْضِ خَليفَتي وَاَنْتَ تَقْضي دَيْني وَتُنْجِزُ عِداتي وَشيعَتُكَ عَلى مَنابِرَ مِنْ نُور مُبْيَضَّةً وُجُوهُهُمْ حَوْلي فِي الْجَنَّةِ وَهُمْ جيراني، وَلَوْلا اَنْتَ يا عَلِيُّ لَمْ يُعْرَفِ الْمُؤْمِنُونَ بَعْدي، وَكانَ بَعْدَهُ هُدىً مِنَ الضَّلالِ وَنُوراً مِنَ الْعَمى، وَحَبْلَ اللهِ الْمَتينَ وَصِراطَهُ الْمُسْتَقيمَ، لا يُسْبَقُ بِقَرابَةٍ في رَحِمٍ وَلا بِسابِقَةٍ في دينٍ، وَلا يُلْحَقُ في مَنْقَبَةٍ مِنْ مَناقِبِهِ، يَحْذُو حَذْوَ الرَّسُولِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِما وَآلِهِما، وَيُقاتِلُ عَلَى التَّأويلِ وَلا تَأخُذُهُ فِي اللهِ لَوْمَةُ لائِمٍ، قَدْ وَتَرَ فيهِ صَناديدَ الْعَرَبِ وَقَتَلَ اَبْطالَهُمْ وَناوَشَ (ناهش) ذُؤْبانَهُمْ، فَاَوْدَعَ قُلُوبَهُمْ اَحْقاداً بَدْرِيَّةً وَخَيْبَرِيَّةً وَحُنَيْنِيَّةً وَغَيْرَهُنَّ، فَاَضَبَّتْ عَلى عَداوَتِهِ وَاَكَبَّتْ عَلى مُنابَذَتِهِ، حَتّى قَتَلَ النّاكِثينَ وَالْقاسِطينَ وَالْمارِقينَ، وَلَمّا قَضى نَحْبَهُ وَقَتَلَهُ اَشْقَى الاْخِرينَ يَتْبَعُ اَشْقَى الاَْوَّلينَ، لَمْ يُمْتَثَلْ اَمْرُ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ فِي الْهادينَ بَعْدَ الْهادينَ، وَالاُْمَّةُ مُصِرَّةٌ عَلى مَقْتِهِ مُجْتَمِعَةٌ عَلى قَطيعَةِ رَحِمِهِ وَاِقْصاءِ وُلْدِهِ اِلّا الْقَليلَ مِمَّنْ وَفى لِرِعايَةِ الْحَقِّ فيهِمْ، فَقُتِلَ مَنْ قُتِلَ، وَسُبِيَ مَنْ سُبِيَ وَاُقْصِيَ مَنْ اُقْصِيَ وَجَرَى الْقَضاءُ لَهُمْ بِما يُرْجى لَهُ حُسْنُ الْمَثُوبَةِ، اِذْ كانَتِ الاَْرْضُ للهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَالْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقينَ، وَسُبْحانَ رَبِّنا اِنْ كانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولاً، وَلَنْ يُخْلِفَ اللهُ وَعْدَهُ وَهُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ، فَعَلَى الاَْطائِبِ مِنْ اَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ وَعَلِيٍّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِما وَآلِهِما فَلْيَبْكِ الْباكُونَ، وَاِيّاهُمْ فَلْيَنْدُبِ النّادِبُونَ، وَلِمِثْلِهِمْ فَلْتَذْرِفِ (فَلْتًدرِ) الدُّمُوعُ، وَلْيَصْرُخِ الصّارِخُونَ، وَيَضِجَّ الضّاجُّونَ، وَيَعِـجَّ الْعاجُّوَن، اَيْنَ الْحَسَنُ اَيْنَ الْحُسَيْنُ اَيْنَ اَبْناءُ الْحُسَيْنِ، صالِحٌ بَعْدَ صالِـحٍ، وَصادِقٌ بَعْدَ صادِقٍ، اَيْنَ السَّبيلُ بَعْدَ السَّبيلِ، اَيْنَ الْخِيَرَةُ بَعْدَ الْخِيَرَةِ، اَيْنَ الشُّمُوسُ الطّالِعَةُ، اَيْنَ الاَْقْمارُ الْمُنيرَةُ، اَيْنَ الاَْنْجُمُ الزّاهِرَةُ، اَيْنَ اَعْلامُ الدّينِ وَقَواعِدُ الْعِلْمِ، اَيْنَ بَقِيَّةُ اللهِ الَّتي لا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهادِيـَةِ، اَيـْنَ الـْمُعَدُّ لِـقَطْعِ دابِرِ الظَّلَمَةِ، اَيْنَ الْمُنْتَظَرُ لاِِقامَةِ الاَْمْتِ وَاْلعِوَجِ، اَيْنَ الْمُرْتَجى لاِزالَةِ الْجَوْرِ وَالْعُدْوانِ، اَيْنَ الْمُدَّخَرُ لِتَجْديدِ الْفَرآئِضِ و َالسُّنَنِ، اَيْنَ الْمُتَخَيَّرُ لاِِعادَةِ الْمِلَّةِ وَالشَّريعَةِ، اَيْنَ الْمُؤَمَّلُ لاِِحْياءِ الْكِتابِ وَحُدُودِهِ، اَيْنَ مُحْيي مَعالِمِ الدّينِ وَاَهْلِهِ، اَيْنَ قاصِمُ شَوْكَةِ الْمُعْتَدينَ، اَيْنَ هادِمُ اَبْنِيَةِ الشِّرْكِ وَالنِّفاقِ، اَيْنَ مُبيدُ اَهْلِ الْفُسُوقِ وَالْعِصْيانِ وَالطُّغْيانِ، اَيْنَ حاصِدُ فُرُوعِ الْغَيِّ وَالشِّقاقِ (النِفاقِ)، اَيْنَ طامِسُ آثارِ الزَّيْغِ وَالاَْهْواء،ِ اَيْنَ قاطِعُ حَبائِلِ الْكِذْبِ (الكَذِبِ) وَالاِْفْتِراءِ، اَيْنَ مُبيدُ الْعُتاةِ وَالْمَرَدَةِ، اَيْنَ مُسْتَأصِلُ اَهْلِ الْعِنادِ وَالتَّضْليلِ وَالاِْلْحادِ، اَيْنَ مُـعِزُّ الاَْوْلِياءِ وَمُذِلُّ الاَْعْداءِ، اَيْنَ جامِعُ الْكَلِمَةِ (الكَلِمِ)عَلَى التَّقْوى، اَيْنَ بابُ اللهِ الَّذى مِنْهُ يُؤْتى، اَيْنَ وَجْهُ اللهِ الَّذى اِلَيْهِ يَتَوَجَّهُ الاَْوْلِياءُ، اَيْنَ السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَيْنَ الاَْرْضِ وَالسَّماءِ، اَيْنَ صاحِبُ يَوْمِ الْفَتْحِ وَناشِرُ رايَةِ الْهُدى، اَيْنَ مُؤَلِّفُ شَمْلِ الصَّلاحِ وَالرِّضا، اَيْنَ الطّالِبُ بِذُحُولِ الاَْنْبِياءِ وَاَبْناءِ الاَْنْبِياءِ، اَيْنَ الطّالِبُ (المُطالِبُ) بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِكَرْبَلاءَ، اَيْنَ الْمَنْصُورُ عَلى مَنِ اعْتَدى عَلَيْهِ وَافْتَرى، اَيْنَ الْمُضْطَرُّ الَّذي يُجابُ اِذا دَعا اَيْنَ صَدْرُ الْخَلائِقِ ذُوالْبِرِّ وَالتَّقْوى، اَيْنَ ابْنُ النَّبِىِّ الْمُصْطَفى، وَابْنُ عَلِيٍّ الْمُرْتَضى، وَابْنُ خَديجَةَ الْغَرّآءِ، وَابْنُ فاطِمَةَ الْكُبْرى، بِاَبي اَنْتَ وَاُمّي وَنَفْسي لَكَ الْوِقاءُ وَالْحِمى، يَا بْنَ السّادَةِ الْمُقَرَّبينَ، يَا بْنَ النُّجَباءِ الاَْكْرَمينَ، يَا بْنَ الْهُداةِ الْمَهْدِيّينَ (المُهْتَدينَ)، يَا بْنَ الْخِيَرَةِ الْمُهَذَّبينَ، يَا بْنَ الْغَطارِفَةِ الاَْنْجَبينَ، يَا بْنَ الاَْطائِبِ الْمُطَهَّرينَ (المُتَطَهْريِِنَ)، يَا بْنَ الْخَضارِمَةِ الْمُنْتَجَبينَ، يَا بْنَ الْقَماقِمَةِ الاَْكْرَمينَ (الأكْبَرينَ)، يَا بْنَ الْبُدُورِ الْمُنيرَةِ، يَا بْنَ السُّرُجِ الْمُضيئَةِ، يَا بْنَ الشُّهُبِ الثّاقِبَةِ، يَا بْنَ الاَْنْجُمِ الزّاهِرَةِ، يَا بْنَ السُّبُلِ الْواضِحَةِ، يَا بْنَ الاَْعْلامِ الّلائِحَةِ، يَا بْنَ الْعُلُومِ الْكامِلَةِ، يَا بْنَ السُّنَنِ الْمَشْهُورَةِ، يَا بْنَ الْمَعالِمِ الْمَأثُورَةِ، يَا بْنَ الْمُعْجِزاتِ الْمَوْجُودَةِ، يَا بْنَ الدَّلائِلِ الْمَشْهُودَةِ (المَشْهُورَةِ)، يَا بْنَ الصـِّراطِ الْمُسْتَقيمِ، يَا بْنَ النَّبَأِ الْعَظيمِ، يَا بْنَ مَنْ هُوَ في اُمِّ الْكِتابِ لَدَى اللهِ عَلِيٌّ حَكيمٌ، يَا بْنَ الآياتِ وَالْبَيِّناتِ، يَا بْنَ الدَّلائِلِ الظّاهِراتِ، يَا بْنَ الْبَراهينِ الْواضِحاتِ الْباهِراتِ، يَا بْنَ الْحُجَجِ الْبالِغاتِ، يَا بْنَ النِّعَمِ السّابِغاتِ، يَا بْنَ طه وَالْـمُحْكَماتِ، يَا بْنَ يس وَالذّارِياتِ، يَا بْنَ الطُّورِ وَالْعادِياتِ، يَا بْنَ مَنْ دَنا فَتَدَلّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ اَوْ اَدْنى دُنُوّاً وَاقْتِراباً مِنَ الْعَلِيِّ الاَْعْلى، لَيْتَ شِعْري اَيْنَ اسْتَقَرَّتْ بِكَ النَّوى، بَلْ اَيُّ اَرْض تُقِلُّكَ اَوْ ثَرى، اَبِرَضْوى اَوْ غَيْرِها اَمْ ذي طُوى، عَزيزٌ عَلَيَّ اَنْ اَرَى الْخَلْقَ وَلا تُرى وَلا اَسْمَعُ لَكَ حَسيساً وَلا نَجْوى، عَزيزٌ عَلَيَّ اَنْ (لا تُحِيطَ بِِيَ دُونكَ) تُحيطَ بِكَ دُونِيَ الْبَلْوى وَلا يَنالُكَ مِنّي ضَجيجٌ وَلا شَكْوى، بِنَفْسي اَنْتَ مِنْ مُغَيَّبٍ لَمْ يَخْلُ مِنّا، بِنَفْسي اَنْتَ مِنْ نازِحٍ ما نَزَحَ (يَنْزِحُ) عَنّا، بِنَفْسي اَنْتَ اُمْنِيَّةُ شائِقٍ يَتَمَنّى، مِنْ مُؤْمِن وَمُؤْمِنَةٍ ذَكَرا فَحَنّا، بِنَفْسي اَنْتَ مِنْ عَقيدِ عِزٍّ لايُسامى، بِنَفْسي اَنْتَ مِنْ اَثيلِ مَجْدٍ لا يُجارى، بِنَفْسي اَنْتَ مِنْ تِلادِ نِعَمٍ لا تُضاهى، بِنَفْسي اَنْتَ مِنْ نَصيفِ شَرَف لا يُساوى، اِلى مَتى اَحارُ فيكَ يا مَوْلايَ وَاِلى مَتي، وَاَىَّ خِطابٍ اَصِفُ فيكَ وَاَيَّ نَجْوى، عَزيزٌ عَلَيَّ اَنْ اُجابَ دُونَكَ وَاُناغى، عَزيزٌ عَلَيَّ اَنْ اَبْكِيَكَ وَيَخْذُلَكَ الْوَرى، عَزيزٌ عَلَيَّ اَنْ يَجْرِيَ عَلَيْكَ دُونَهُمْ ما جَرى، هَلْ مِنْ مُعينٍ فَاُطيلَ مَعَهُ الْعَويلَ وَالْبُكاءَ، هَلْ مِنْ جَزُوعٍ فَاُساعِدَ جَزَعَهُ اِذا خَلا، هَلْ قَذِيَتْ عَيْنٌ فَساعَدَتْها عَيْني عَلَى الْقَذى، هَلْ اِلَيْكَ يَا بْنَ اَحْمَدَ سَبيلٌ فَتُلْقى، هَلْ يَتَّصِلُ يَوْمُنا مِنْكَ بِعِدَةٍ فَنَحْظى، مَتى نَرِدُ مَناهِلَكَ الرَّوِيَّةَ فَنَرْوى، مَتى نَنْتَقِعُ مِنْ عَذْبِ مائِكَ فَقَدْ طالَ الصَّدى، مَتى نُغاديكَ وَنُراوِحُكَ فَنُقِرَّ عَيْناً (فَتَقُرُ عًُيًُوننا)، مَتى تَرانا وَنَراكَ وَقَدْ نَشَرْتَ لِواءَ النَّصْرِ تُرى، اَتَرانا نَحُفُّ بِكَ وَاَنْتَ تَاُمُّ الْمَلاََ وَقَدْ مَلأْتَ الاَْرْضَ عَدْلاً وَاَذَقْتَ اَعْداءَكَ هَواناً وَعِقاباً، وَاَبَرْتَ الْعُتاةَ وَجَحَدَةَ الْحَقِّ، وَقَطَعْتَ دابِرَ الْمُتَكَبِّرينَ، وَاجْتَثَثْتَ اُصُولَ الظّالِمينَ، وَنَحْنُ نَقُولُ الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمينَ، اَللّـهُمَّ اَنْتَ كَشّافُ ْالكُرَبِ وَالْبَلْوى، وَاِلَيْكَ اَسْتَعْدى فَعِنْدَكَ الْعَدْوى، وَاَنْتَ رَبُّ الاْخِرَةِ وَالدُّنْيا (الاُول?)، فَاَغِثْ يا غِياثَ الْمُسْتَغيثينَ عُبَيْدَكَ الْمُبْتَلى، وَاَرِهِ سَيِّدَهُ يا شَديدَ الْقُوى، وَاَزِلْ عَنْهُ بِهِ الاَْسى وَالْجَوى، وَبَرِّدْ غَليلَهُ يا مَنْ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى، وَمَنْ اِلَيْهِ الرُّجْعى وَالْمُنْتَهى، اَللّـهُمَّ وَنَحْنُ عَبيدُكَ التّائِقُونَ (الشائقون) اِلى وَلِيِّكَ الْمُذَكِّرِ بِكَ وَبِنَبِيِّكَ، خَلَقْتَهُ لَنا عِصْمَةً وَمَلاذاً، وَاَقَمْتَهُ لَنا قِواماً وَمَعاذاً، وَجَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنينَ مِنّا اِماماً، فَبَلِّغْهُ مِنّا تَحِيَّةً وَسَلاماً، وَزِدْنا بِذلِكَ يارَبِّ اِكْراماً، وَاجْعَلْ مُسْتَقَرَّهُ لَنا مُسْتَقَرّاً وَمُقاماً، وَاَتْمِمْ نِعْمَتَكَ بِتَقْديمِكَ اِيّاهُ اَمامَنا حَتّى تُورِدَنا جِنانَكَ (جَنّاتِكَ) وَمُرافَقَةَ الشُّهَداءِ مِنْ خُلَصائِكَ، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ جَدِّهِ وَرَسُولِكَ السَّيِّدِ الاَكْبَرِ، وَعَلى اَبيهِ السَّيِّدِ الاَصْغَرِ، وَجَدَّتِهِ الصِّدّيقَةِ الْكُبْرى فاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَعَلى مَنِ اصْطَفَيْتَ مِنْ آبائِهِ الْبَرَرَةِ، وَعَلَيْهِ اَفْضَلَ وَاَكْمَلَ وَاَتَمَّ وَاَدْوَمَ وَاَكْثَرَ وَاَوْفَرَ ما صَلَّيْتَ عَلى اَحَدٍ مِنْ اَصْفِيائِكَ وَخِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَصَلِّ عَلَيْهِ صَلاةً لا غايَةَ لِعَدَدِها وَلا نِهايَةَ لِمَدَدِها وَلا نَفادَ لاَِمَدِها، اَللّـهُمَّ وَاَقِمْ بِهِ الْحَقَّ وَاَدْحِضْ بِهِ الْباطِلَ وَاَدِلْ بِهِ اَوْلِياءَكَ وَاَذْلِلْ بِهِ اَعْداءَكَ وَصِلِ اللّهُمَّ بَيْنَنا وَبَيْنَهُ وُصْلَةً تُؤَدّى اِلى مُرافَقَةِ سَلَفِهِ، وَاجْعَلْنا مِمَّنْ يَأخُذُ بِحُجْزَتِهِمْ، وَيَمْكُثُ في ظِلِّهِمْ، وَاَعِنّا عَلى تَأدِيَةِ حُقُوقِهِ اِلَيْهِ، وَالاْجْتِهادِ في طاعَتِهِ، وَاجْتِنابِ مَعْصِيَتِهِ، وَامْنُنْ عَلَيْنا بِرِضاهُ، وَهَبْ لَنا رَأَفَتَهُ وَرَحْمَتَهُ وَدُعاءَهُ وَخَيْرَهُ مانَنالُ بِهِ سَعَةً مِنْ رَحْمَتِكَ وَفَوْزاً عِنْدَكَ، وَاجْعَلْ صَلاتَنا بِهِ مَقبُولَةً، وَذُنُوبَنا بِهِ مَغْفُورَةً، وَدُعاءَنا بِهِ مُسْتَجاباً وَاجْعَلْ اَرْزاقَنا بِهِ مَبْسُوطَةً، وَهُمُومَنا بِهِ مَكْفِيَّةً، وَحَوآئِجَنا بِهِ مَقْضِيَّةً، وَاَقْبِلْ اِلَيْنا بِوَجْهِكَ الْكَريمِ وَاقْبَلْ تَقَرُّبَنا اِلَيْكَ، وَانْظُرْ اِلَيْنا نَظْرَةً رَحيمَةً نَسْتَكْمِلُ بِهَا الْكَرامَةَ عِنْدَكَ، ثُمَّ لا تَصْرِفْها عَنّا بِجُودِكَ، وَاسْقِنا مِنْ حَوْضِ جَدِّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ بِكَأسِهِ وَبِيَدِهِ رَيّاً رَوِيّاً هَنيئاً سائِغاً لا ظَمَاَ بَعْدَهُ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ.
تمام تعریفاں اللہ دے لئی نيں جو جہاناں دا پروردگار اے، تے درود و سلام ہوئے ساڈے آقا و سرور جناب محمد(ص) اُتے جو اس دے پیغمبر نيں، تے آپ(ص) دے خاندان پر، سلام کامل ہوئے انہاں اُتے خداوندا! تیرے لئے نيں، تمام تعریفاں، اس قضا و قدر دے لئی جو جاری ہوئی تیرے مقرب بندےآں پر، جنہاں نوں تاں نے خالص کردتا اپنے لئے تے اپنے دین دے لئی، جدوں تاں نے اختیار کیا اپنے ہاں توں انہاں دے لئی اس عظیم تے دائمی نعمت کو، جو تیرے پاس اے، اوہی نعمیت جس زوال نا پذیر تے فنا ناپذیر اے، تے (یہ) اس دے بعد (تھا جب) تاں نے انہاں دے نال مشروط کیا کہ اوہ اجتناب کرن تے زہد اختیار کرن اس پست دنیا دے درجات (تے دنیاوی منزلتاں) توں تے اس دے زیب و زیور توں، تاں انھاں نے وی تیری اس شرط نوں قبول کيتا، تے تاں نے انہاں دی وفا نوں اس شرط دے بموجب جان لیا تے انہاں نوں قبول کیا تے اپنی درگاہ دے مقربین وچ شامل کیا تے عطا کیہ انہاں نوں بلند چرچا، تے انہاں دی ثناء نوں ظاہر و آشکار کیا تے بھیجے تاں نے اپنے فرشتے انہاں دی طرف تے انہاں دی تکریم دی اپنی وحی توں، تے انہاں نوں مدد پہنچیا دتی اپنے علم توں تے انہاں نوں قرار دتا واسطہ اپنی درگاہ دا تے وسیلہ اپنی خوشنودی دی جانب، تاں بعض نوں تاں نے اپنے بہشت وچ بسایا ایتھے تک کہ انہاں نوں اوتھے توں کڈ دتا تے بعض نوں اپنی کشتی وچ سوار کیا تے انہاں نوں تے انہاں دے نال ایمان لیانے والےآں نوں ہلاکت توں نجات دلائی، اپنی مہربانی توں، تے بعض نوں تاں نے اپنے لئے دوست تے خليل قرار دتا تے انھاں نے تیرے توں اگلی امتاں وچ نیک ناں دی درخواست کيتی، تاں تو نے استجابت کردتی تے بلند قرار دتا انہاں دے ناں کو، تے بعض دے نال تاں نے خاص طور اُتے درخت دے ذریعے کلام کیا تے انہاں دے بھائی نوں قرار دتا انہاں دے لئی ناصر و مددگار تے وزیر، تے بعض نوں تاں نے باپ دے بغیر پیدا کیا تے انہاں نوں آشکار نشانیاں عطا کيتیاں تے روح القدس دے واسطے توں تے انہاں وچوں ہر اک دے لئی دین تے قانون مقرر کیا تے طریقہ و منہاج قرار دتا، تے منتخب کیہ انہاں دے لئی، ایداں دے اوصیاء تے جانشیناں کو، تاکہ حافظ و نگہبان رہیاں اَگڑ پِچھڑ، اک زمانے توں دوسرے زمانے تک، تاکہ قائم رہے تیرا دین، تے اوہ تے حجت ہاں تیرے بندےآں پر، تاکہ زوال پذیر نہ ہوئے (دین) حق اپنے مقام توں تے تاکہ کامیاب نہ ہوئے باطل اہل حق پر، تے کوئی وی ایہ نہ کہہ سکے کہ تاں نے کیوں نئيں بھیجیا جو سانوں ڈرائے تے تاں نے قائم کیوں نئيں کیا ایسا راہنما پرچم جس دی اسيں پیروی کرن تیری نشانیاں کی، پہلے اس دے کہ اسيں خوار و رسوا ہوجاندے؛ حتی کہ تاں نے پہنچیا دتا کم نوں پہنچیا دتا اپنے حیبب تے برگزیدہ حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ تک، تاں آپ(ص) اوداں ہی سن جس طرح کہ تاں نے چن لیا آپ(ص) نوں بطور آقا اپنی مخلوقات کے، بطور برگزیدہ اپنے برگزیداں کے، تے افضل قرار دتا انہاں لوکاں وچ جنہاں نوں تاں نے پسند فرمایا، تے آپ(ص) تیرے بہترین تے معتمد برگزیدہ سن جنہاں نوں تاں نے مقدّم کیا اپنے انبیاء اُتے تے آپ(ص) نوں مبعوث فرمایا جنّ و انس وچوں توں، اپنے بندےآں دی جانب، تے عالَم دے مشرقاں تے مغرباں نوں آپ(ص) دے قدماں دے لئی ہموار کردتا تے بُرّاق نوں انہاں دے لئی مسخّر کیا تے آپ(ص) نوں معراج کرائی اپنے آسمان دی تے آپ(ص) نوں عطا کیا اپنی مخلوقات دے ماضی و مستقبل دا علم، خلقت دے خاتمے تک؛ تے فیر آپ(ص) دی نصرت فرمائی (آپ(ص) دے دشمناں دے دلاں وچ ) رعب تے خوف دے ذریعے تے آپ(ص) نوں گھیر دتا جبرائیل و میکائیل تے اپنے نشان زدہ فرشتےآں توں، تے آپ(ص) نوں وعدہ دتا کہ آپ(ص) دا دین غالب آئے گا تمام ادیان پر، خواہ ایہ مشرک لوکاں نوں ناپسند ہی کیوں نہ ہو[۸]، تے ایہ سب اس دے بعد سی جدوں تاں نے آپ(ص) دے خاندان توں آپ(ص) نوں صداقت دے مقام اُتے جگہ دتی (یعنی آپ(ع) دے خاندان نوں آپ(ص) دے دین دے تحفظ دے لئی متعین فرمایا)، تے قرار دتا آپ(ص) دے لئی تے آپ(ص)کے خاندان دے لئی جو مقرر ہويا تمام لوکاں دے لئی، سب توں پہلا گھر جو تمام لوکاں دے لئی مقرر ہويا، اوہی اے جو مکہ وچ اے، بابرکت تے سرمایہ ہدایت تمام جہاناں دے لئی، اس وچ کھلی ہوئی نشانیاں نيں، خصوصیت توں مقام ابرہیم تے جو اس دے اندر پہنچ جائے اوہ امن وچ اے [۹]، تے تاں نے فرمایا: اللہ دا بس ایہ ارادہ اے کہ تسيں لوکاں توں ہر گناہ نوں دور رکھے اے اس گھر والو! اللہ توانوں پاک رکھے جو پاک رکھنے دا حق اے [۱۰]؛ تے فیر تاں نے اپنی کتاب وچ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ دے اجر (رسالت) نوں انہاں (اہل بیت(ع) دی مودت قرار دتا، پس تاں نے اپنی کتاب وچ فرمایا: کہئے (اے میرے حبیب کہ)! وچ تسيں توں اس (رسالت) دے عوض کوئی معاوضہ نئيں منگدا سوا قرابت داراں دی محبت کے،[۱۱] تے تاں نے فرمایا: کہئے کہ ميں نے تسيں توں جو اجر طلب کیا اے، اوہ تاں تواڈے ہی لئے اے [۱۲]؛ تے فرمایا: کہہ دیجئے کہ وچ تسيں توں اس (رسالت) اُتے کوئی معاوضہ نئيں منگدا مگر جو چاہے کہ اپنے پروردگار دی طرف راستہ بنائے[۱۳]؛ تے ایہی اہل بیت ہی سن اوہی راستہ جو تیری طرف آندا اے، تے تیری خوشنودی حاصل کرنے دی طرف سلوک دا رستہ تے جدوں آپ(ص) دا زمانہ اختتام نوں پہنچیا تاں آپ(ص) نے اپنے جانشین علی بن ابی طالب نوں اپنا ولی تے جانشین متعین فرمایا ـ کہ تیرا درود ہوئے انہاں دونے اُتے ـ تے انہاں دونے دے خاندان اُتے کیونجے آپ(ص) متنبہ کرنے والے تے تیرے عذاب توں ڈرانے والے سن تے ہر قوم دا اک راہنما ہُندا اے [۱۴]، تاں آپ(ص) نے فرمایا تے لوک آپ(ص) دے سامنے سن کہ ماں جس جس دا مولا تے سرپرست ہاں ایہ علی اس دے مولا تے سرپرست نيں، خداوندا تاں دوست رکھ اسنوں جو انہاں نوں دوست رکھے تے دشمنی رکھ اس توں جو انہاں نال دشمنی کرے، تے مدد کر اس دی جو انہاں دی مدد کرے تے چھڈ دے اسنوں جو انہاں نوں تنہا چھڈ دے؛ تے فرمایا: ماں جس جس دا پیغمبر ہاں تاں علی(ع) وی اس دے امیر تے فرمانروا نيں، تے فرمایا: ماں تے علی(ع) اک ہی درخت توں نيں تے دوسرے لوک مختلف دوسرے درختاں توں نيں، تے آپ(ص) نے اپنی نسبت علی(ع) نوں اوہی رتبہ عطا کیا جو موسی(ع) دے نزدیک ہارون(ع) نوں حاصل سی تے آپ(ع) توں مخاطب ہوکے فرمایا: اے علی! تواڈی منزلت میرے نزدیک اوہی اے جو موسی(ع) دے نزدیک ہارون(ع) نوں حاصل سی، سوا اس دے کہ میرے بعد کوئی پیغمبر نئيں اے ، تے اپنی بیٹی ـ جہاناں دیاں عورتاں دی سردار ـ دا نکاح علی(ع) توں کرایا، تے اپنی مسجد وچ علی(ع) دے لئی اوہ سب کچھ حلال کیا جو آپ(ص) دے لئی حلال سی، تے مسجد دی طرف کھلنے والے تمام دروازےآں نوں بند کردتا سوائے علی(ع) دے گھر دے دروازے کے، فیر اپنی دانش و حکمت نوں علی(ع) دے سپرد کیا تے فرمایا: ماں علم دا شہر ہاں تے علی(ع) اس دا دروازہ نيں، تاں جو اس شہر دی حدود ہور حدودِ حکمت وچ داخل ہونا چااے، تاں اسنوں شہر دے دروازے توں آنا چاہیدا، تے فرمایا: فیر فرمایا: اے علی(ع)! تسيں میرے بھائی تے جانشین تے وارث ہوئے تواڈا گوشت میرے گوشت توں اے، تواڈا خون میرے خون توں اے تے تواڈی صلح میری صلح اے، تواڈی جنگ میری جنگ اے تے ایمان تواڈے گوشت تے خون وچ گھل مل گیا اے، جس طرح کہ اوہ میرے گوشت تے خون وچ ميں شامل اے، تے تسيں کل (بروز قیامت) حوض کوثر اُتے میرے جانشین ہوئے تے تسيں ہی میرے قرض اتارو گے تے میرے وعدے نبھاؤگے، تے تواڈے شیعہ جنت وچ میرے مقامِ قرب وچ ، سفید (تے نورانی) چہراں دے نال، نور دے منبراں اُتے رونق افروز ہونگے، تے اوہ میرے پڑوسی نيں تے جے تسيں نہ ہُندے اے علی! تاں میرے بعد اہل ایمان دی پہچان ممکن نہ ہُندی، تے علی(ع) آپ(ص) دے بعد راہنما سن گمراہی توں، اوہ ہدایت دلانے والے تے اندھیرے توں اجالے وچ لیانے والے تے اللہ دی مضبوط رسی، تے اس دا سیدھا راستہ سن، نہ تاں صاحبان قرابت وچ آپ(ع) توں کوئی ودھ کے سی نہ ہی دین وچ آپ(ع) توں کوئی سابق، تے نہ ہی کوئی آپ(ع) دی کِسے منقبت وچ آپ(ع) تک پہنچ سکیا؛ آپ(ع) رسول خدا(ص) دی مانند سن ـ درود و سلام ہوئے انہاں دونے اُتے تے انہاں دی آل اُتے ـ تے علی(ع) ہی سن جو تأویل قرآن اُتے لڑے تے اللہ دی راہ وچ کدی کِسے ملامت کرنے والے دی ملامت کيتی پروا نہ کی، تے اس راہ وچ آپ(ع) نے عرب دے سرداراں نوں ہلاک کر ڈالیا تے انہاں دے دلیراں نوں قتل کیا تے انہاں دے بھیڑیاں توں لڑے، تاں آپ(ع) نے کینہ بھر دتا انہاں دے دلاں وچ ، بدر، و خیبر تے حنین کا؛ چنانچہ عرب آپ(ع) دی دشمنی اُتے اکٹھے ہوئے، تے آپ(ع) دے خلاف جنگ و مخالفت دا سلسلہ شروع کيتا، حتی کہ قتل کیہ تسيں(ع) نے ناکثین (عہد شکناں = طلحہ و زبیر تے انہاں دے ساتھیاں) نوں تے جابراں و ستمگراں نوں تے (دین سے) باہر جانے والے (مارقین = اصحاب نہروان تے خوارج) کو، تے جدوں آپ(ع) نے اپنا وقت پورا کر ليا تے بعد والےآں دے بدبخت ترین شخص نے آپ(ع) نوں قتل کیا پہلے والےآں دے بدبخت ترین شخص دی پیروی کردے ہوئے، چنانچہ فرمانبرداری نئيں ہوئی رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ دے فرمان کی، جو آپ(ص) نے اَگڑ پِچھڑ آنے والے راہنماواں دے بارے وچ جاری کیا سی، تے امت نے آپ(ع) دی دشمنی تے عداوت اُتے ہٹ دھرمی دکھادی، تے آپ(ع) دی قطع رحمی، تے آپ(ع) دی اولاد نوں خانہ و کاشانہ چھڈنے اُتے مجبور کرنے اُتے مجتمع ہوئی، سوائے انہاں دے حق دی رعایت کرنے دی خاطر (مختلف موقف اختیار کرنے والے) بہت تھوڑے جہے لوکاں کے، پس آپ(ع) دی اولاد وچوں کچھ لوک قتل ہوئے، تے کچھ نوں اسیر کیا گیا تے کچھ نوں وطن چھڈنے اُتے مجبور کیا گیا، تے قضا و تقدیر اس طرح توں انہاں اُتے جاری ہوئی جس وچ اجر و ثواب دی امید کيتی جاندی اے، کیونجے یقینا زمین اللہ دی اے، اوہ اس اُتے تسلط عطا کردا اے اپنے بندےآں وچوں جسنوں چاہندا اے تے آخرت دی بہتری پرہیز گاراں ہی دا حصہ اے [۱۵] تے پاک اے ہماریا پروردگار بے شک ساڈے پروردگار دا وعدہ پورا ہوئے کے رہندا اے [۱۶] تے سائیٹ غلطی: بند کردا </ref> ؛ <ref> دا گھاٹا ٹیگ، چنانچہ محمد و علی ـ درود و سلام ہوئے انہاں دونے اُتے تے انہاں دی آل اُتے ـ دے خاندان دی پاکیزہ ہستیاں دے لئی روئاں رونے والے، تے انہاں ہی مظلوماں دے لئی گریہ و ندبہ کرن گریہ کرنے والے، تے انہاں جداں بزرگواراں دے لئی اپنے اشکاں نوں رواں کرن، تے آہ و فغاں کرن تے اپنے آپ نوں وقفِ نالہ و شیون کرن تے آہ و فریاد کرنے والے آہ و فریاد کرن، کہ:
کتھے اے حسن، کتھے اے حسین؟، کتھے نيں فرزندانِ حسین جو صالح سن اَگڑ پِچھڑ، سچے سن اَگڑ پِچھڑ؟، کتھے اے حق دا اوہ راستہ، پچھلے راہ حق دے بعد، کتھے نيں اوہ برگزیدہ ہستیاں، برگزیدہ ہستیاں دے بعد، کتھے نيں اوہ تابندہ سورج، کتھے نيں دمکتے ہوئے چاند؟ کتھے نيں درخشندہ ستارے؟ کتھے نيں دین دے نشانات تے علم و دانش دے ستون؟ کتھے اے خدا دا با قی ماندہ (حضرت مہدی(عج)، جو رہبراں دے اس خاندان توں کدرے باہر نئيں اے، کتھے نيں ستمگراں دی جڑاں قطع کرنے دے لئی تیار کيتے جانے والے؟ کتھے نيں جنہاں دا انتظار کیا جارہیا اے کجیاں نوں راست کرنے تے ناہمواریاں نوں ہموار کرنے دے لئی؟ کتھے نيں اوہ جنہاں دی آنے دی امید دی جارہی اے ظلم و جارحیت و تجاوز دے خاتمے دے لئی؟ کتھے اے اوہ جسنوں ذخیرہ کیا گیا اے فرائض تے سنن دی تجدید و احیاء دے لئی؟ کتھے اے اوہ جس نوں منتخب کیا گیا اے دین و شریعت نوں پلٹا کر لیانے دے لئی؟ کتھے اے جس دے آنے دی آرزو اے کتاب تے اس دے حدود دے احیاء دے لئی؟ کتھے اے دین دے آثار و نشانات ہور اہل دین نوں زندہ کرنے والا؟ کتھے اے جابراں دی شوکت نوں توڑ کر رکھنے والا؟ کتھے اے شرک تے منافقت دی عمارتاں ڈھانے والا؛ کتھے اے بدکاراں، نافرماناں تے سرکشاں دی نوں تباہ کرنے والا؟ کتھے اے گمراہی تے انتشار دی ٹہنیاں کٹ دینے والا؟ کتھے اے کجرویاں تے ہویٰ و ہوس دے اثرات نوں مٹانے والا؟ کتھے اے جھوٹھ تے بہتان دے پھندے کٹ دینے والا؟ کتھے اے سرکشاں تے باغیاں نوں نیست و نابود کردینے والا؟ کتھے اے عناد تے دشمنی برتنے والا، گمراہ کرنے والےآں تے بے دین گمراہاں دی جڑاں اکھاڑنے والا؟ کتھے اے دوستاں نوں عزت دینے والا تے دشمناں نوں خوار و ذلیل کرنے والا؟ کتھے نيں پرہیزگاری دی گل نوں جمع کردینے والے؟ کتھے اے اللہ دی اوہ درگاہ جس توں مؤمنین وارد ہاں؟ کتھے اے خدا دا اوہ آئینہ جس دی طرف متوجہ ہاں اولیاء؟ کتھے اے اوہ جو زمین و آسمان دے درمیان متصل اے ؟ کتھے اے یوم فتح دا فرمانروا تے پرچم ہدایت لہرانے والا؟ کتھے اے نیکی تے رضائے الہی نوں اکٹھا کرنے والا؟ کتھے اے انبیاء تے اولاد انبیاء دا خون (ناحق) طلب کرنے والا؟ کتھے اے شہید کربلا دا خون طلب کرنے والا؟ کتھے اے اوہ نصرت یافتہ جو اپنے اُتے ظلم کرنے والے تے جھوٹھ بنھن والے اُتے غلبہ پائے گا؟ کتھے اے اوہ درماندہ تے پریشان حال جو جے دعا کرے تاں قبول ہُندی اے ؟ کتھے اے مخلوقات دا سربرآوردہ نیک تے پرہیزگار بزرگ؟ کتھے اے برگزیدہ پیغمبر دا فرزند تے علی مرتضی دا فرزند تے روشن جباں خدیجہ تے فاطمۂ کبری دا فرزند حضرت مہدی(عج)؟
میرے ماں گل فدا ہاں آپ پر، تے میری جان ڈھال ہوئے آپ اُتے آنے والی ہر ناگواری دے سامنے، اے آقاواں دے فرزند، اے بہترین نسب دے کثیر الخیر ترین پاک نہاداں دے فرزند، اے راہ یافتہ راہنماواں دے فرزند، اے پاکیزہ نیک سرداراں دے فرزند، اے نیک تے برگزیدہ ترین بزرگاں دے فرزند، اے طیب تے پاک تے پاک کيتے جانے والےآں دے فرزند، اے برگزیدہ سروراں دے فرزند، اے بہت زیادہ بخشش و عطاء دے مالک سیداں دے فرزند، اے درخشندہ چانداں دے فرزند، اے ضوء فشاں چراغاں دے فرزند، اے تابناک تاراں دے فرزند، اے بصارت افررز انجم دے فرزند، اے روشن رستےآں دے فرزند، اے آشکار نشاناں دے فرزند اے علوم کاملہ دے فرزند، اے مشہور و معروف سنتاں دے فرزند، اے موصولہ معالم تے نشانیاں دے فرزند، اے موجودہ معجزےآں دے فرزند، اے دلائل مشہودہ دے فرزند، اے سِدھے راستے دے فرزند، اے نبأِ عظیم (عظیم خبر) دے فرزند، اے اس ہستی دے فرزند جو اصل نوشتے وچ خدا دے ہاں "علی" تے صاحب حکمت اے، اے واضح آیتاں دے فرزند، اے ہویدا دلیلاں دے فرزند، اے آشکار تے ضیاء بخش برہاناں دے فرزند، اے کامل تے بامعنی حجتاں دے فرزند، اے وسیع نعمتاں دے فرزند، اے طہ تے حکمات قرآن دے فرزند، اے یس تے ذاریات دے فرزند، اے طور تے عادیات دے فرزند، اے اس بزرگوار دے فرزند جو (شب معراج) نیڑے ہويا تے زیادہ نیڑے ہويا، پس دو کماناں جِنّا فاصلہ رہ گیا یا اس توں وی کم[۱۷]، مقام قرب اُتے علی الاعلیٰ دے نزدیک،
کاش وچ جاندا کہ کس مقام اُتے آپ نے منزل اختیار کيتی اے، تے کس جگہ تے کس سرزمین تے کس مٹی نے آپ نوں اپنے ہاں روک رکھیا اے، کیا رضویٰ وچ نيں یا فیر ذی طُویٰ وچ ، بہت دشوار اے میرے لئے کہ لوکاں نوں تاں دیکھدا رہاں لیکن آپ نہ دیکھے جان، تے وچ نہ سناں آپ دی طرف توں کوئی صدا، تے نہ ہی کوئی سرگوشی، دشوار اے میرے لئے میرے بغیر آپ نوں تنہائی وچ آزمائشاں گھیر لاں تے میری طرف توں کوئی زاری تے شکوہ آپ تک نہ پہنچنے پائے،
میری جان آپ اُتے فدا ہوئے کہ آپ ایداں دے غائب نيں جو اسيں توں باہر نئيں اے، میری جان قربان ہوئے آپ پر، آپ اس طرح توں دور نيں جو اسيں توں دور نئيں، میری جان فدا ہوئے آپ پر، آپ ہر مشتاق دی تمنا نيں، انہاں صاحب ایمان مرداں تے عورتاں وچ توں، جو آپ نوں یاد کرکے آپ دے فراق وچ آہ و نالہ کردے نيں، میری جان فدا ہوئے آپ پر، آپ اوہ صاحب عزت نيں جس دا کوئی اسيں رتبہ نئيں، میری جان فدا ہوئے آپ پر، آپ مجد و عظمت دا اوہ ریشہ دار درخت نيں جس دی کوئی برابری نئيں کرسکدا، میری جان فدا ہوئے آپ پر، آپ اوہ دیرینہ نعمت نيں جس دی کوئی مثال نئيں اے، میری جان قربان ہوئے آپ پر، آپ اس شرف دے مالک نيں اوہ صاحب شرف نيں جس دا کوئی معادل نئيں،
اے میرے مولا! کدوں تک وچ آپ دے لئی بےچین تے حیرت زدہ رہواں گا، تے کدوں تک تے کس خطاب توں آپ دا وصف کراں تے کس قسم دی سرگوشی سے؟ دشوار تے ناگوار اے میرے لئے کہ جواب آپ دے سوا کِسے تے توں سناں تے کوئی تے مینوں مسرت بخش گلاں سنائے، دشوار اے میرے لئے کہ آپ دے لئی رؤاں لیکن لوک آپ نوں چھڈے رہیاں، گراں اے میرے لئے کہ گذرے آپ پر، جو گذرے تے دوسرےآں اُتے نہ گذرے، کیہ کوئی مددگار اے جس دے نال مل کے طویل آہ و بکاء کراں؟
کیا اے کوئی بےچین کہ جدوں اوہ خلوتاں وچ جاندا اے تاں بےچینی وچ اس دی مساعدت کراں؟ کیا ایسی کوئی اکھ اے جس وچ فراق دا کانٹا چبھ گیا ہوئے تے وچ اس دے نال مل کے غم دے آنسو بہاؤں؟ کیہ کوئی راستہ اے آپ دی طرف اے فرزند احمد! اے کوئی راستہ کہ وچ آپ دا دیدار کراں؟ کیا ہماریا جدائی دا دن آپ دے وعدے توں متصل ہوسکے گا جس توں اسيں بہرہ ور ہوجان؟ کدوں ہوئے گا اوہ وقت جدوں اسيں آپ دے اُتے آب چشمے وچ داخل ہوکے سیراب ہوجان؟
وہ وقت کدوں ہوئے گا جدوں اسيں آپ دے وصل دے پانی توں سیراب ہون، بےشک تشنگی طویل ہوگئی اے اسيں اپنی صبح و شام آپ دے نال گذاراں تاکہ ساڈی انکھاں نوں ٹھنڈک ملے، کدوں دیکھو گے سانوں آپ تے کدوں دیکھو گے اسيں آپ کو، جدوں کہ آپ فتح و نصرت دا پرچم لہرا چکے ہاں تے لوک اس دا مشاہدہ کررہے ہاں؟
کیہ اوہ دن آئے گا جدوں آپ سانوں دیکھ لاں کہ آپ دے ارد گرد جمع ہوئے نيں تے آپ خلق خدا دی امامت کررہے ہون، تے زمین نوں عدل و انصاف توں بھر چکے ہون، تے اپنے دشمناں نوں ذلت تے تے سزا دا مزہ چکھا دتا ہوئے تے سرکشاں تے منکرین حق نوں نابود کرچکے ہون، تے متکبرین تے گردن کشاں دی پشت پناہیاں نوں منقطع کرچکے ہون، تے اسيں کہہ رہے ہاں: "حمد و تعریف مختص اے اللہ دے لئی جو پروردگار اے جہاناں کا"۔
اے معبود تاں اے دکھاں تے مصیبتاں نوں دور کرنے والا وچ تیرے حضور شکایت لیایا ہاں کہ تاں مداوا کردا اے تے تاوہی دنیا و آخرت دا پروردگار اے پس میری فریاد سن اے فریادیاں دی فریاد سننے والے، اے میرے خدا تاں ہی اے مصیبتاں تے دکھاں نوں برطرف کرنے والا، تے وچ اپنا شکوہ تیری بارگاہ وچ لے کے آیا ہاں کیونجے مدد صرف تیرے پاس اے، تے تاں آخرت تے دنیا دا پروردگار اے ، تاں فریاد رسی فرما اے فریادیاں دے فریاد رس، اپنے آزمایشاں وچ مبتلا حقیر بندے کی، تے دیدار کرا دے اسنوں اس دے آقا و سید کا، اے مضبوط طاقتاں والے صاحب قدرت، تے انہاں دے ذریعے اس توں اس دے دل دا سوز تے غم زائل کردے، تے اس دی پیاس بجھا دے اے اوہ جس دا اقتدار عرش اُتے قائم اے، تے ايسے دی طرف پلٹنا اے تے آخر وچ پہنچنا ايسے ہی تک اے، اے معبود! اسيں تیرے ولی (امام مہدی(عج) دے شیدائی نيں اوہی جو لوکاں نوں تیری تے تیرے پیغمبر(ص) دی یاد دلائاں گے، جنہاں نوں تاں نے خلق فرمایا ساڈے لئے بطور حافظ و نجات، تے قرار دتا انہاں نوں ساڈے لئے تے سہارا تے پناہ، تے قرار دتا انہاں نوں اسيں وچوں مؤمناں دے لئی امام پس پہنچیا دے ساڈی طرف توں اسنوں تحیت تے سلام، تے انہاں دے ذریعے اے پروردگار ساڈی عزت افزائی فرما، تے انہاں دا ٹھکانا ساڈے لئے ٹہرنے دی جگہ تے قیامگاہ قرار دے، تے کامل کردے اپنی نعمت نوں ساڈے لئے ایويں کہ مقدم کردے انہاں نوں ساڈے اگے، تا کہ اوہ سانوں داخل کردے تیرے بہشتاں تے اپنے خالص و مخلص شہداء دی رفاقت تے اسيں نشینی وچ ،
اے معبود! دورد و رحمت نازل فرما محمد(ص) تے آل محمد(ص) پر، جو انہاں دے جد امجد تے تیرے رسول(ص)، جو وڈے سردار نيں، تے علی(ع) اُتے جو (آپ(ص) سے) چھوٹے سردار نيں، تے انہاں دی نانی صدیقۂ کبری (حضرت فاطمہ(س) بنت محمد(ص) پر، تے انہاں دے آباء و اجداد وچ انہاں برگزیدہ ہستیاں اُتے جنہاں نوں تاں نے چنا اے، تے اس امام اُتے درود و سلام بھیج دے، بہترین، کامل ترین، مکمل ترین، مُدام ترین، تے بیش ترین، درود و سلام جو بھیجیا ہوئے تاں نے اپنے کِسے برگزیدہ پر، تے اپنی مخلوقات دی بہترین ہستیاں پر، درود و سلام بھیج دے آن جناب(عج) اُتے بھیج دے ایسا درود و سلام جو شمار نہ کیا جاسکے تے اس دی مدت لامتناہی تے تمام نہ ہونے والی ہوئے اے معبود! تے انہاں دے ہتھوں حق نوں بپا کردے تے باطل نوں انہاں دے ذریعے نیست و نابود فرما تے اپنے دوستاں نوں انہاں دے توسط توں غلبہ عطا کر تے ذلیل فرما انہاں دے وسیلے توں اپنے دشمناں کو، تے ساڈے تے انہاں دے درمیان پیوند برقرار کردے ایسا پیوند جو سانوں انہاں دے گذشتہ آباء و اجدا دی معیت و رفاقت تک پہنچیا دے، تے قرار دے سانوں انہاں لوکاں وچوں جو انہاں دا دامن تھامتے نيں تے انہاں دے لطف دے سائے وچ قیام کردے نيں، تے ساڈی مدد فرما کہ اسيں انہاں دے حقوق انہاں نوں ادا کرن، تے توفیق دے کہ اسيں انہاں دی فرمانبرداری وچ کوشاں رہیاں تے انہاں دی فرمانبرداری توں پرہیز کرن، تے انہاں دی خوشنودی عطا کرکے اسيں اُتے احسان فرما، تے انہاں دی شفقت و مہربانی تے رحمت و دعا تے خیر و برکت عطا فرما ایتھے تک کہ اسيں اس دے وسیلے توں تیری وسیع رحمت تے تیری بارگاہ قرب وچ کامیابی حاصل کرسکن، تے ساڈی نمازاں نوں انہاں دے وسیلے توں مقبول کر، ساڈے گناہاں نوں بخش دے تے ساڈی دعاواں نوں مستجاب فرما، تے ساڈی روزياں انہاں دے وسیلے توں کشادہ کر دے تے ساڈی پریشانیاں دور کر، سانوں انہاں دے ذریعے توں حاجت روا فرما، تے اپنے جلوۂِ کریمانہ توں ساڈی طرف توجہ فرما، تے اپنی درگاہ وچ ہماریا تقرب قبول فرما، تے اسيں اُتے نظر فرما، رحمت توں بھری نظر، اوہی جس دے ذریعے اسيں تیری بارگاہ وچ اپنی منزلت نوں کمال تک پہنچیا داں، تے اپنے جود و کرم دے واسطے، اس مہربانانہ نظر نوں اسيں توں نہ پلٹا، تے سانوں انہاں دے جد امجد صلی اللہ علیہ و آلہ دے حوض توں تے آپ(ص) دے پیالے تے آپ(ص) دے ہتھ توں، سیر و سیراب فرما، کامل تے لذت بخش و سیرابی توں، جس دے بعد کوئی پیاس نہ ہو؛ اے رحم والےآں وچوں توں وڈے رحم والے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ صدرجوادتی، دایرةالمعارف تشیع، ج 7 ص535۔
- ↑ سید ابن طاؤس، اقبال، ص609 ـ 604۔
- ↑ مزار ابن مشهدتی، ص584 ـ 537۔
- ↑ مجلسی، بحار، ج 99، ص104۔
- ↑ مجلسی، زادالمعاد، ص303۔
- ↑ سیدبن طاووس، اقبال، ص609 ـ 604۔
- ↑ صدرجوادی،دایرةالمعارف تشیع، ج 7 ص535۔
- ↑ سورہ صف، آیت 9
- ↑ سورہ آل عمران، آیات 96-97۔
- ↑ سورہ احزاب، آیت 33۔
- ↑ سورہ شوری، آیت 23۔
- ↑ سورہ سبا، آیت 47۔
- ↑ سورہ فرقان، آیت 47۔
- ↑ سورہ رعد، آیت 7۔
- ↑ سورہ اعراف، آیت 148۔
- ↑ سورہ اسراء، آیت 108۔
- ↑ سورہ نجم، آیت 8-9۔
مآخذ
[سودھو]- ابن طاووس، سید رضی الدین، اقبال الاعمال، بیروت، موسسہ الاعلمی للمطبوعات، 1417ھ ق
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ھ ق
- مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، 1423ھ ق/ 2003ع
- صدر حاج جوادتی، احمد، انسائیکلوپیڈیا تشیع، ج7، تہران، نشر شہید حسن محبی، 1380ھ ش
- ابن مشہدتی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، جامعہ مدرسین، 1419ھ ق