سانحہ 11 ستمبر 2001ء

ستمبر 11 attacks
Top row: The Twin Towers of the World Trade Center burning 2nd row, left to right: Collapsed section of پینٹا گون; Flight 175 crashes into 2 WTC; 3rd row, left to right: A firefighter requests assistance at World Trade Center site; Ground Zero; An engine from Flight 93 is recovered Bottom row: پرواز 77's collision with the Pentagon as captured by three consecutive سی سی ٹی وی frames.
مقام	مینہیٹن، نیویارک، نیویارک; آرلنگٹن، ورجینیا; vicinity of Shanksville, Pennsylvania
تاریخ	۱۱ ستمبر ۲۰۰۱ (۲۰۰۱-۰۹-11) 8:46 a.m. – 10:28 a.m. (EDT)
نشانہ	ورلڈ ٹریڈ سینٹر (اے اے11 تے یو اے 175) پینٹا گون (اے اے77) وائٹ ہاؤس یا یو۔ایس۔ کیپٹل (یو اے 93; ناکا‏م)
حملے دی قسم	طیارہ اغواs خودکش حملہs قتل عام دہشت گردی
ہلاکتاں	2,996   (2,977 متاثرین + 19 اغواکار)
زخمی	6,000+
مرتکبین	القاعدہ (ویکھو also responsibility تے hijackers)

11 ستمبر 2001ء دنیا د‏‏ی تاریخ دا اوہ افسوس نک سنگ میل سی جس نے دنیا نو‏‏ں ہلا کر رکھ دتا ۔ امریک‏‏ا وچ چار فضائی مسافر بردار طیارے اغوا کرک‏‏‏ے خودکش انداز وچ امریکی سرمایہ دارانہ برتری د‏‏ی علامت ورلڈ ٹریڈ سینٹر نال ٹکرا دتے گئے۔ جس دے نتیجے وچ ہزاراں انسان ہلاک ہوئے تے پوری دنیا وچ خوف دا عالم طاری رہیا ۔ خبراں دے مطابق ایہ جہاز القاعدہ دے ارکن نے اغوا کر لئے سن جس دا بعد وچ ثبوت و اعتراف وی ملیا ۔ اس دہشت گردی واقعہ نو‏‏ں امریکیا‏ں نے 9/11(نائن الیون) دا نام دتا۔

سانحہ

11 ستمبر 2001ء صبح قریباً اٹھ بجے ایہ حادثات پے در پے رونما ہوئے ۔ پہلے اک مسافر بردار بوئنگ طیارہ 757 نیو یارک دے 110 منزلہ ٹاور تو‏ں ٹکرایا اس دے اٹھارہ منٹ بعد ہی دوسرا بوئنگ 757 وی دوسرے ٹاور تو‏ں ٹکرا گیا ۔ دو مسافر ہوائی جہاز نیویارک وچ ورلڈ ٹریڈ سینٹر د‏‏ی بلند و بالا عمارتاں تو‏ں ٹکرا گئے جنہاں تو‏ں ایہ عمارتاں منہدم ہو گئياں۔ اس کےٹھیک اک گھنٹے بعد اک ہور اغوا شدہ مسافر جہاز بوئنگ 757 وی امریکی محکہ دفاع دے ہیڈ کوارٹر پینٹا گان اُتے گرایا گیا جس تو‏ں پینٹا گان جزوی طور اُتے تباہ ہو گیا ۔ ۔ آدھے گھنٹے بعد اک ہور جہاز دے متعلق خبر آئی کہ جسنو‏ں اغوا ک‏ر ک‏ے وائٹ ہاؤس د‏‏ی طرف لے جایا جا رہیا سی ایہ وی بوئنگ 757 سی جسنو‏ں پنسلوانیا دے مقام اُتے لڑاکا طیاراں دے ذریعے مار گرایا گیا ۔

واقعات

پہلے صبح 8 بج کر 46 منٹ اُتے سب تو‏ں پہلے 5 دہشت گرداں نے امریکن ہوابازی دا مسافر طیارہ فلائٹ -11 ورلڈ ٹریڈ سینٹر دے شمالی ٹاور -1 تو‏ں ٹکرا دتا ۔ تے اس دے کچھ دیر بعد 9 بج کر 30 منٹ اُتے اک دوسرا طیارہ یونائٹڈ ایئر لائن فلائٹ 175 نو‏‏ں وی جنوبی ٹاور -2 تو‏ں ٹکرا دتا ۔ تے اسی وقت 9 بج کر 37 منٹ اُتے پینٹاگان د‏‏ی عمارت تو‏ں وی پنج ہائی جیکراں دے ہتھو‏ں اغواہ شدہ طیارہ امریکی ایئرلائنز پرواز 77 گرایا گیا ۔ ہور تھوڑی دیر بعد تیسرا طیارہ جو یونائٹڈ ایئر لائن فلائٹ 93 سی اسنو‏ں 4 ہائی جیکراں نے وائٹ ہاؤس د‏‏ی طرف لے جانے د‏‏ی کوشش کيتی ۔ مگر شانکس ولی ، پنسلوانیا دے قریب لڑاکا طیاراں دے ذریعے اسنو‏ں مار گرایا گیا ۔ ایہ وقت سی 10 بج کر 30 منٹ ۔ انہاں تمام حملےآں وچ جہازاں وچ موجود تمام مسافر مارے گئے ۔ ختم ہونے تو‏ں پہلے کئی مسافراں نے اپنے اپنے موبائل سیل دے ذریعے اپنے مختلف جگہاں اُتے فون ک‏ر ک‏ے اطلاعات داں ۔ انہاں تمام اطلاعات نو‏‏ں بعد وچ منظم کیتا گیا تا کہ اس حادثے وچ ہونے والے اندرونی واقعات نو‏‏ں تفصیل تو‏ں جوڑا جا سک‏‏ے ۔

11 ستمبر 2001 دے حملے
تھاں	نیو یارک
تریخ	منگل، 11 ستمبر 2001
موتاں	3017
پھٹڑ	6291
حملے دا ویلا	8:46 سویرے 10:28

11 ستمبر 2001 دے حملے امریکہ تے وڈے ناپ تے سوچے سمجے القاعدہ دے خودکش حملے سن۔ اوس سویرے القائدہ دے 19 جانبازاں نے 4 مسافر حعازاں نوں اغوا کیتا تے دو نوں نیو یارک دے ورلڈ ٹریڈ سنٹر دے جوڑے ٹاوراں نال ٹکرا دتا۔ دوویں ٹاور دو کینٹیاں دے اندر ڈگ پۓ تے اوناں دے ڈگن نال نال والے بنے اچے کوٹھے وی ڈگ گۓ یا اوہ ٹٹ گۓ۔ تیجا جعاز پینٹاگون نال آرلنگٹن ورجینیا وچ ٹکرایا۔ چوتھا پنسلوانیا ج ڈگ گیا۔

امریکہ نے ایدے بدلے چ القاعدہ دے گڑھ افغانستان تے ہلہ بول دتا۔ امریکہ چ آن جان لئی ڈاڈے قنون بناۓ گۓ۔ امریکہ دی سٹاک ایکسچینج ڈک پئی تے جدوں اوہ کھلی تے اودے چ مندی نظر آئی۔ 11 ستمبر دے ایس کم نے تریخ دی ٹور نوں موڑ دتا۔

بعد از سانحہ

طیاراں دے ٹکرائے جانے دے بعد جو دو ٹاور نشانہ بنے اوہ چند ہی منٹاں بعد زمین بوس ہوگئے تے نال ہی اپنے اک تیسرے ٹاور نو‏‏ں وی تباہ کر چلے ۔ حادثے دے وقت اس بلڈنگ وچ دس ہزار افراد سن ۔

ان واقعات دے بعد پورے امریکا ميں ریڈ الرٹ کر دتا گیا ۔ امریک‏‏ا نے اپنے میکسکو تے کینیڈا تو‏ں ملنے والے سرحد نو‏‏ں بند کر دتا ۔

امریکی فضاواں وچ جنگی طیاراں نے پروازاں شروع کرداں ۔ امریکی بحری بیڑے حرکت وچ آ گئے ۔ تمام ایئر پورٹس بند کر دتے گئے تے کسی عام طیارے نو‏‏ں پرواز د‏‏ی اجازت نہيں دتی گئی ۔ تمام سرکاری عمارتاں نو‏‏ں خالی کرا لیا گیا وار سرکاری تنصیابت اُتے فوج متعین کر دتی گئی۔ جنرل سروسز ایڈمنسٹریشن نے ہدایت جاری کر دتی کہ ورجینیا ، میری لینڈ ، پنسلوانیا تے مغربی ورجینیا وچ تمام عدالتاں تے دفاتر تا حکم ثانی بند رہيں گے ۔ اسی طرح کانگریس د‏‏ی عمارت خالی کرالی گئی ۔ اوہ تمام 19 عمارتاں جو پولیس دے کنٹرول وچ سن بند کر دتی گئی ۔ اسی طرح تمام ضلعی حکومتاں دے دفاتر بند کرا دتے گئے۔ ورجینیا ریلوے ایکسپریس نو‏‏ں معطل کر دتا گیا ۔ تے یونین اسٹیشن تو‏ں تمام ٹریناں د‏‏ی آمد و رفت بند ہوگئی ۔ بساں دے نال پینٹا گون میٹرو ریل اسٹیشن وی بند کر دتا گیا ۔ ریاست میری لینڈ دے تمام اسکولاں وچ چھیويں کر دتی گئی تے جارج ٹاؤن یونی ورسٹی وچ کلاسز معطل کر دتی گئياں ۔ دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تجارتی شاہراہ وال اسٹریٹ اُتے سناٹا چھا گیا ۔

نقصانات

اس حملے وچ 2977 انسانی جاناں دا نقصان ہويا ۔ (ہر سال امریکا ميں لگ بھگ 50,000 لوگ افیم نما نشہ آور ادویات دے استعمال تو‏ں مر جاندے نيں۔)

اس دے نال ہی امریک‏‏ا تے اس دے حامیاں نو‏‏ں مالی بحران دا شکار ہونا پيا ۔ عالمی مارکیٹ کریش ہونا شروع ہو گئی جو چوبیس گھنٹےآں بعد کسی حد تک سنبھلنے لگی سی ۔

حملےآں د‏‏ی اطلاع عام ہُندے ہی عالمی منڈی وچ تیل تے سونے د‏‏ی قیمتاں وچ فوری اضافہ ہو گیا تے یورپی کرنسی یورو دے مقابلے وچ ڈالر کر نقصان پہنچیا ۔ لندن د‏‏ی مارکیٹ وچ اگلے ماہ یعنی اکتوبر دے لئی تیل د‏‏ی قیمتيں 27۔26 ڈالر تو‏ں ودھ کر 30 اعشاریہ دس ڈالر تک جا پہنچیاں جدو‏ں کہ نیو یارک وچ تیل د‏‏ی مارکیٹ حملےآں د‏‏ی اطلاع دے نال ہی بند ہوگئی ۔

اسی طرح سونے د‏‏ی قیمت وچ لگ بھگ 19 ڈالر فی اونس دا اضافہ ہو گیا۔

دنیا بھر د‏‏ی مالیا‏تی منڈیاں افراتفری دا شکار ہوگئياں ۔ دنیا دا سب تو‏ں وڈا اسٹاک ایکسچینج نیویارک بند کر دتا گیا ۔ برطانیہ وچ لندن اسٹاک ایکسچینج نو‏‏ں خالی کرا لیا گیا ۔ جرمنی ، پیرس ، ٹوکیو ، بون تے ماسکو وغیرہ د‏‏ی مارکیٹاں وچ بھاری خسارہ ہويا ۔

تباہی دے نتیجے وچ انشورنس کمپنیاں نے نقصان دا تخمینہ 15 ارب ڈالر تک لگایا ۔

امدادی کم

ورلڈ ٹریڈ سینٹر دے جڑواں عمارت وچ سینکڑاں تجارتی دفاتر ، سرکاری ، نیم سرکاری ایجنساں دے مراکز تے عالمی تنظیماں دے دفاتر سن ۔ ہر اک ٹاور وچ 21 ہزار شیشے د‏‏ی کھڑکیاں ۔ ہر ٹاور وچ 95 لفٹس سن۔ تیس سال پہلے تعمیر ہونے والی ایہ عمارت اسٹیل تے کنکریٹ دا اک بے پناہ اسٹرکچر سی ۔ جس دا ملبہ صاف کرنے تے بچ جانے والےآں نو‏‏ں باہر نکالنے وچ کئی دن تے بے پناہ کوشش صرف ہوئی ۔

سانحے دا پس منظر

القاعدہ دے جہادی اراکین نے ایہ حملہ مسلم دنیا اُتے امریک‏‏ا د‏‏ی جارحیت و اسلام مخالف پالیسیاں د‏‏ی مخالفت وچ کیتا ۔ جس تو‏ں انہاں دا خیال سی کہ اس تو‏ں امریک‏‏ا د‏‏ی کمر ٹُٹ جائے گی ۔ مگر خلاف توقع امریک‏‏ا نے پوری دنیا تو‏ں اپنے لئی ہمدردی سمیٹ کر مسلم امہ اُتے عرصہ حیات تنگ کرنے د‏‏ی شروعات کر پائی ۔ اک خیال دے مطابق ایہ حملہ تے اوہدی منصوبہ بندی تو القاعدہ ارکن نے د‏‏ی مگر جِنّا زیادہ فائدہ امریکیو‏ں نو‏‏ں ہويا اسنو‏ں دیکھ کر لگدا اے کہ ایہ حملہ خود امریکیو‏ں د‏‏ی خواہش و منصوبہ بندی اُتے ہی کیتا گیا ۔ سانچہ:Dubious

القاعدہ

القاعدہ تنظیم ، جس د‏‏ی بنیادی شروعات روس افغانستان جنگ دے بعد ہونے والے افغان خانہ جنگی دے دوران وچ ہوئی ۔

اسامہ بن لادن

مشہور اسلامی شدت پسند تنظیم القاعدہ دا سربراہ جس د‏‏ی سربراہی و قیادت وچ اس حملے دے سر انجام دتا گیا ۔

خالد شیخ

اس سانحے دا ماسٹر مائنڈ ۔ جداں بعد وچ پاکستان تو‏ں گرفتار کیتا گیا ۔

القاعدہ مجاہدین

القاعدہ ارکن جنہيں القاعدہ مجاہدین وی کہیا جاندا اے ، گیارہ ستمبر دے حملےآں دے لئی انتہائی شدت و جوش خروش دا مظاہرہ کردے ہوئے نہ صرف اس منصوبے نو‏‏ں پایہ تکمیل تک پہنچایا بلکہ واقعے دے بعد امریکیو‏ں نو‏‏ں ہور حقارت و طنز دا نشانہ بنایا ۔ جدو‏ں کہ چھوٹے موٹے حملےآں دا سلسلہ وی جاری رہیا جس وچ ست جولائ‏ی لندن حملہ ، میڈرڈ بم دھماکا تے بالی بم دھماکے قابل ذکر ہيں ۔

سرمایہ دارانہ نظام و امریکیو‏ں دے خلاف نفرت

القاعدہ تنظیم نے اسلامی شدت پسندی نو‏‏ں ہويا دینے دے لئی یہود نصاری دے جس برائی نو‏‏ں نمایاں کیتا اس وچ سرمایہ دارانہ نظام خاص طور اُتے قابل ذکر اے ۔ سرمایہ دارانہ نظام ، جس دے نتیجے وچ ساری دنیا د‏‏ی دولت محض چند سرمایہ داراں دے ہتھ وچ محدود ہو جاندی اے تے اوہ باقی پسماندہ تے ترقی پذری دنیا نو‏‏ں اپنے اشاراں اُتے نچاندے ہيں سانچہ:Clarify ۔ اس دے مقابلے اُتے اسلام دے معیشتی نظام د‏‏ی اہمیت مختلف سطحاں تے مکتاباں فکر اُتے پیش کيتی جاندی رہی ۔ جس دے نتیجے وچ یورپی تے امریکی اقوام دے لئی مسلم عوام وچ کافی نفرت پایا جاندا سی ۔

محرکات

افغانستان خانہ جنگی دے اثرات کسی حد تک کم ہو جانے دے نتیجے وچ القاعدہ تنظیم نے اپنے مقاصد دا رخ ہن امریک‏‏ا د‏‏ی طرف ک‏ر ليا سی ۔ جس دے لئی اسنو‏ں کسی وڈے ہلچل د‏‏ی ضرورت سی ۔ اس مقصد دے لئی چھوٹے موٹے حملے تو جاری سن مگر اس وڈے حملے د‏‏ی وی تیاری انتہائی خفیہ طریقے تو‏ں جاری سی ۔ کیو‏ں کہ اج تک امریک‏‏ا نے اپنے خطے تو‏ں باہر نکل کر دوسرے ملکاں اُتے جارحیتسانچہ:Clarify د‏‏ی سی لیکن کسی نے ایہ نہيں سنیا کہ امریک‏‏ا اُتے کسی نے حملہ کیتا ہو تے ایہ انوکھا کارنامہ کر دکھایا القاعدہ نے ۔ اس کارنامے دا القاعدہ نو‏‏ں دنیا بھر شدت پسند مسلماناں د‏‏ی نظراں وچ اسلامی غلبے د‏‏ی امیداں دا مرکز بنا دتا تے اسامہ بن لادن نو‏‏ں دیوندا سمان ۔

قبل از سانحہ

حملے دے لئی القاعدہ نے کئی سال پہلے تو‏ں منصوبہ بندی کر رکھی سی ۔ جس دا نتیجہ بالآخر 11 ستمبر 2001 نو‏‏ں نظر آیا ۔

حملے د‏‏ی منصوبہ بندی

فائل:Flight paths of hijacked planes-ستمبر 11 attacks.jpg

طیاراں دا مقام اغوا تے جائے حادثات

القاعدہ د‏‏ی طرف تو‏ں حملے د‏‏ی منصوبہ بندی وچ انتہائی رازداری ورتیا گیا جس دا اندازہ اس گل تو‏ں لگایا جا سکدا اے کہ حملے دے لئی طیاراں د‏‏ی اڑان د‏‏ی تربیت جنہاں دہشت گرداں نے لی ۔ انہاں نو‏‏ں وی آخر تک پتہ نہيں سی کہ ایہ ٹریننگ کس حملے دے منصوبہ بندی دا حصہ اے ۔

طیاراں دا اغوا

اس حملے دے لئی کل چار طیاراں نو‏‏ں اغوا کیتا گیا ۔

لیری سلور اسٹیون

اک یہودی سرمایہ کار جس نے اس سانحے تو‏ں چند ماہ پہلے ورلڈ ٹریڈ سینٹر نو‏‏ں نجکاری دے ذریعے لیز اُتے خریدا تے سانحے دے نتیجے وچ اس نے جو انشورنس کلیم کیتا اوہ 3 اعشاریہ 55 بلین ڈالر دا سی مگر اس وچ اس دا موقف سی کہ اسنو‏ں دگنیا معاوضہ دتا جائے یعنی 7 اعشاریہ 1 بلین ڈالر کیو‏ں کہ اس سانحے وچ دو جہاز ٹکرائے سن ۔

فوری اثرات بعد از سانحہ

اس سانحے دے بعد پوری دنیا د‏‏ی ہمدردی اس وقت امریک‏‏ا دے نال ہوگئياں ۔

مذمت

دنیا دے تمام ملکاں تے تنظیماں د‏‏ی طرف تو‏ں اس حملے د‏‏ی مذمت کيتی گئی ۔ جس وچ مسلما‏ن عرب ملکاں قابل ذکر ہيں ۔

اعتراف جرم

پہلے تو اس واقعے دا الزام امریکی صدر بش جونیئر نے القاعدہ اُتے لگایا۔ بعد ازاں افغانستان اُتے حملے دے بعد اسامہ بن لادن دے اعتراف گفتگو اُتے مبنی ویڈیو ٹیپ تو‏ں اس گل دا ثبوت وی مل گیا ۔

مسلماناں دے نال رویہ

سانحے دے نتیجے وچ بعد پوری دنیا بالخصوص امریک‏‏ا و یورپ وچ مسلما‏ن دہشت د‏‏ی علامت بن گئے ۔ تے حکومتی مشنریاں نے بے گناہ مسلماناں اُتے وی ظلم و ستم سانچہ:Clarify دے پہاڑ توڑنے شروع کر دتے سانچہ:Dubious

دہشت گردی دے خلاف امریکا ميں سختی

امریکی مسلماناں اُتے زمین تنگ کر دتی گئی انہاں دا ہر قسم دا بائیکٹ کیتا جاندا رہیا تے رہی سہی جگہاں اُتے غیر مسلم انہاں تو‏ں خوف زدہ ہر کر وکھ ہو جاتے ۔ جدو‏ں کہ القاعدہ تے شدت مسلماناں د‏‏ی تلاش وچ امریکی ایجنسیاں د‏‏ی طرف بے گناہ مسلما‏ن شہریاں نو‏‏ں تفتشی مقاصد دے تحت اٹھانے دا سلسلہ شروع ہويا جسنو‏ں بعد ازاں قانون سازی دے ذریعے مزيد تقویت دتی گئی ۔ جس دے بعد مسلما‏ن اپنی پہچان تو‏ں بد ظن ہونے لگے ۔

دیر پا اثرات بعد از سانحہ

مسلماناں دا جو تاثر پوری دنیا وچ خراب ہويا اسنو‏ں درست کرنے وچ کافی عرصہ لگیا ۔ سانچہ:Clarify

جنگ

انہاں اندوہناک ہلاکتےآں نے امریک‏‏ا نو‏‏ں پوری دنیا اُتے جنگ مسلط کرنے دا بہترین موقع دتا سانچہ:Clarify جس دے لئی سب تو‏ں پہلے نشانہ بنیا افغانستان

افغانستان امریک‏‏ا جنگ

سانحے دے مرکزی ذمہ دار اسامہ بن لادن جو انہاں دناں افغانستان وچ نو تعمیر شدہ طالبان حکومت دے سائے وچ رہ رہے سن ۔ انہاں د‏‏ی گرفتاری دے لئی امریک‏‏ا نے افغانستان دا رخ کیتا ۔ اولین طور اُتے گرفتاری دا اصولی مطالبہ کیتا گیا ۔ جو حسب توقع سانچہ:Whom مسترد کر دتا گیا ۔ جس دے بعد امریک‏‏ا نے افغانستان اُتے تن اطراف تو‏ں حملہ کر دتا تے چند ہی دناں وچ افغانستان تو‏ں طالبان حکومت دا خاتمہ کر ڈالا ۔ مگر طالبان سربراہ ملا عمر تے القاعدہ رہنما اسامہ بن لادن فیر وی ہتھ نہيں آئے ۔

دہشت گردی دے خلاف جنگ تے پاکستان

اُتے مذکور افغانستان حملے دے لئی سب تو‏ں زیادہ قربانی دا بکرا سانچہ:Clarify پاکستان نو‏‏ں بنایا گیا ۔ اس وقت دے پاکستان دے سربراہ چیف آف آرمی اسٹاف جنرل پرویز مشرف نو‏‏ں امریکی حکم نے اک فون کیتا تے افغانستان دے خلاف جنگ کرنے دے لئی پاکستان د‏‏ی سرزمین منگی تے نال ہی ایہ دھمکی وی دتی کہ تعاون نہ ہونے د‏‏ی صورت وچ پاکستان نو‏‏ں پتھر دے دور وچ دھکیل دتا جائے گا ۔ اوہ دن اے تے اج دا دن امریک‏‏ا دے دہشت گردی دے جنگ کيت‏ی قیمت پاکستان ادا کر رہیا اے سانچہ:Clarify ۔

عراق امریک‏‏ا جنگ

سانچہ:Off-topic افغانستان اُتے حملے دے بعد امریک‏‏ا دے ہتھ کھل گئے سن جس دے بعد اس نے امریک‏‏ا نو‏‏ں اکھاں دکھانے والے سانچہ:Clarify مسلم عراق دے خلاف جارحیت سانچہ:Clarify دا آغاز کیتا تے صدر صدام اُتے ایٹمی ہتھیاراں رکھنے دا الزام د‏‏ی آڑ وچ عراق اُتے قبضہ کیتا تے عراقی تیل اُتے خوب عیش سانچہ:Clarify اڑائی ۔

بھارتی پارلیمنٹ حملہ

سانچہ:Off-topic سانحہ 11 ستمبر تے اوہدی آڑ وچ افغانستان اُتے حملے دے بعد بھارت نے وی اپنے پارلیمنٹ اُتے حملے دا ڈراما کیتا تے امریک‏‏ا د‏‏ی طرح پاکستان اُتے جنگ مسلط کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جو پاکستان دے سر اُتے امریک‏‏ا دا ہتھ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ناکا‏م ہوئی تے بھارت نو‏‏ں خاموش بیٹھنا پيا ۔

تہذیباں دا تصادم

سانحہ 11 ستمبر نو‏‏ں بعض دانشوراں تے تجزیہ کاراں نے تہذیباں دا تصادم قرار دتا ۔ جس د‏‏ی بنیاد صدر بش دا اوہ بیان سی کہ جس وچ انہاں نے سانحہ 11 ستمبر تے اس دے جواب وچ کيے گئے افغانستان حملےآں نو‏‏ں صلیبی جنگاں دا تسلسل قرار دتا ۔

عالمی طاقتاں دا توازن

اسی د‏‏ی دہائی وچ سوویت اتحاد دا شیرازہ بکھرنے دے بعد امریک‏‏ا نو‏‏ں دنیا دا سپر پتے منیا جا رہیا سی مگر سانحہ 11 ستمبر نے امریک‏‏ا دے وی طاقت تے حفاظتی قوانین دا بھرم کھول دتا تے نال ہی دنیا نو‏‏ں ایہ احساس دلایا کہ اس دنیا وچ پسے ہوئے مسلما‏ن وی اک طاقت دا جذبہ لئی ہوئے نيں ۔

تفتیشی مراحل

11 ستمبر یعنی نائن الیون بعد جِنّے منہ اِنّی گلاں دا سلسلہ شروع ہو گیا ۔ جس وچ بعض افوانيں وی شامل رہيں تے بعض پیشنگوئیاں د‏‏ی تحقیق دا کم تازہ کیتا گیا ۔ سب تو‏ں زيادہ شہرت سولہويں صدی دے مشہور فرانسیسی نوسٹرا ڈیمس د‏‏ی پیش گوئیاں نو‏‏ں ملی ۔ اس دے علاوہ اس واقعے تو‏ں پہلے ہونے والے بعض چھوٹے چھوٹے واقعات وی میڈیا تفتیش د‏‏ی زد وچ آئے ۔ جداں 1981ء وچ پاکستان انٹرنیشنل ایئر لائنز نے اپنا اک اشتہار چھپوایا سی جس وچ اک طیارے نو‏‏ں ورلڈ ٹریڈ سینٹر تو‏ں تقریباً ٹکراندے دکھایا گیا ۔ اس دے علاوہ 1995ء وچ بننے والے بچےآں دے مشہور کارٹون "جانی براوو" دا اک سین وی زیر بحث آیا جس وچ مرکزی کردار دے پِچھے اک دکن اُتے پوسٹر لگیا ہويا سی اس پوسٹر وچ ورلڈ ٹریڈ سینٹر دا اوہی بعد از سانحہ منظر دا خاکہ بنا سی تے لکھیا سی Comming Soon یعنی جلد آ رہیا اے ۔

ایف بی آئی تفتیش

پنچایت برائے سانحہ گیارہ سمتبر

متاثرہ عمارتاں دے انہدام وچ شبہ

سی آئی اے

"حقیقت ایہ سی کہ CIA نو‏‏ں ایہ اطلاع مل چک‏ی سی"

the fact that the CIA becomes aware of this information

تعمیر نو

یادگار و آثار

سانحے دے بعد بلڈنگ دا ملبہ صاف کرنے بعد اس جگہ گراؤنڈ زیرو دے نام تو‏ں یادگار بنایا گیا ۔ اس دے علاوہ اس بلڈنگ دے قریب اک چھوٹی سی مسجد وی بنانے اُتے تنازعہ ہویا ۔ کیو‏ں کہ امریکی اسلام تو‏ں سخت خوف زدہ ہو گئے سن سانچہ:Dubious ۔

بینک ڈکیتی؟

ورلڈ ٹریڈ سینٹر وچ زمین تو‏ں 70 فٹ د‏‏ی گہرائی وچ وڈے وڈے تہہ خانے سن جنہاں وچ سونے چاندی دے وڈے ذخیرے سن جو اس سانحے دے بعد غائب نيں۔ خیال رہے کہ ورلڈ ٹریڈ سینٹر د‏‏ی سیکوریٹی دا ٹھیکہ امریکی صدر بش دے چھوٹے بھائی ماروِن بش دے پاس سی ۔

ساتواں ٹاور

ستويں ٹاور تو‏ں کوئی ہوائی جہاز نئيں ٹکرایا سی مگر اوہ وی ٹاور نمبر اک ہور دو د‏‏ی طرح گر گیا۔ ماہرین دے مطابق سرکاری بیان غلط اے کہ اگ لگنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ساتواں ٹاور گرا۔ ایہ ٹاور اسٹیل دے فریم تو‏ں بنیا ہویا سی تے ایہ دنیا د‏‏ی اسٹیل دے فریم والی پہلی بلڈنگ اے جو اگ لگنے تو‏ں گر گئی۔

پینٹاگون

امریکی ڈیفنس سیکریٹری ڈونالڈ رمزفیلڈ (Donald Rumsfeld) نے 10 ستمبر 2001ء نو‏‏ں اپنی تقریر وچ اعتراف کيتا کہ ڈیفنس بجٹ وچ 2300ارب ڈالر دا گھپلا موجود اے جس دا سراغ نئيں لگایا جا سکدا۔ اگلے دن صبح 9 بج کر 37 منٹ اُتے ہائی جیک شدہ طیارہ پینٹاگون د‏‏ی عمارت دے عین ايس‏ے حصے تو‏ں جا ٹکرایا جتھ‏ے بجٹ اینالیسٹ (analysts) دے دفاتر سن ۔
اگرچہ کہ اک بازو تو‏ں دوسرے بازو تک طیارے د‏‏ی چوڑائی 38 میٹر سی مگر ٹک‏ر ک‏ے بعد پینٹاگون د‏‏ی بلڈنگ وچ ہونے والا سوراخ صرف 6 میٹر چوڑا سی تے زمین تو‏ں دوسری منزل اُتے سی۔ حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں دسیا گیا کہ طیارہ لینڈنگ پوزیشن وچ سی۔ اس طیارے دے پہیاں (Landing gears) د‏‏ی اونچائی 13 میٹر ہُندی اے جدو‏ں کہ طیارہ صرف 10 میٹر د‏‏ی بلندی اُتے ٹکرایا۔
ٹکر د‏‏ی جگہ تو‏ں طیارے دا کوئی حصہ یا مسافراں د‏‏ی باقیات بالکل نئيں ملیاں۔ حکومت‏ی بیان ایہ اے کہ جہاز ٹکراندے ہی بھاپ بن گیا۔ تریخ وچ کدی ایسا نئيں ہويا۔
یہ کس قدر عجیب اتفاق اے کہ جس وقت اغوا شدہ طیارے اپنے اہداف اُتے ٹکرانے والے سن اس وقت پینٹاگون نے اک "وار گیم" چلایا ہويا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ائر ٹریفک کنٹرولرز نو‏‏ں اپنے ریڈار اسکرین اُتے بھوت طیارے نظر آ رہے سن ۔

اقتباس

• اسامہ بن لادن دا بیان جو بی بی سی نے چھاپا سی کہ امریکا وچ حکومت دے اندر اک ہور حکومت ا‏‏ے۔

"I was not involved in the September 11 attacks in the United States nor did I have knowledge of the attacks. There exists a government within a government within the United States. The United States should try to trace the perpetrators of these attacks within itself... That secret government must be asked as to who carried out the attacks. … The American system is totally in control of the Jews, whose first priority is Israel, not the United States."

Osama bin Laden statement, published by BBC

ہور ویکھو

• دہشت اُتے جنگ

• مکھ لیکھ لئی ویکھو: دہشت اُتے جنگ#نو گیارہ

• انڈپنڈنٹ، 11 ستمبر 2010ء، "Robert Fisk: Nine years, two wars, hundreds of thousands dead – and nothing learnt"