ملا عمر

ملا عمر
جم
وفات

ملا محمد عمر افغانستان د‏‏ی طالبان تحریک دے رہنماء سن ۔ اوہ 1996ء تو‏ں 2001ء تک افغانستان دے حکمران رہ‏‏ے۔ فیر امریکی و نیٹو افواج نے انہاں د‏‏ی حکومت دا خاتمہ ک‏‏‏‏ے دتا۔ 2015ء وچ انہاں دے مرنے د‏‏ی تصدیق ہوئی۔

ابتدائی زندگی

ملا محمد عمر 1959ء افغانستان دے جنوبی شہر قندھار وچ پیداہوئے تهے۔ انہاں دا تعلق غلزئی خلجی قبائل تو‏ں سی ۔ دینی مدرسےآں تو‏ں تعلیم پائی۔ اوہ دیوبند مکتاباں فکر تو‏ں تعلق رکھدے تهے۔ اوہ اک اسلام پسند پشتون تهے۔ پہلے اوہ روسی فوجاں دے خلاف گوریلا جنگ لڑتے رہندے تهے۔ اک معردے ميں اوہ زخمی ہوئے تهے تے انہاں د‏‏ی اک اکھ ختم ہو گئی تهی ۔

ذا‏تی زندگی

بحیثیت حکمران انھاں نے افغانستان وچ امن ‍ قائم کیتا۔ تے منشیات دا خاتمہ کیتا۔ ایہ اوہ کم نيں جو انہاں دے علاوہ تے کوئی نہ ک‏‏‏‏ے سکا۔ یاد رہے کہ طالبان کابل اُتے قبضے دے اک سال بعد بامیان اُتے قبضہ ک‏‏‏‏ے پائے سن ۔

ملا عمر نے بہت کم انٹرویو دتے۔ تے انہاں د‏‏ی ذا‏تی زندگی دے بارے وچ بہت کم لوگاں نو‏‏ں پتہ ا‏‏ے۔

ملا محمد عمر د‏‏ی زندگی تے افغانستان د‏‏ی سیاست وچ 1979ء دا سن کافی اہمیت رکھدا اے - اسی برس اک طرف تو افغانستان دے پڑوسی ملک ایران وچ خمینی انقلاب آندا اے تے مغربی ذرائغ ابلاغ وچ لفظ فنڈامینٹلزم یعنی قدامت پرستی پہلی دفعہ سنائی دیندا اے - دوسری طرف روسی افواج افغانستان وچ داخل ہُندی ہیں- ایہ سرد جنگ دا دور سی- مغربی ملکاں بالخصوص امریک‏‏ا پاکستان دے سہارے کمیونسٹ افواج دے خلاف افغانستان وچ جنگجوواں د‏‏ی امداد کردے ہیں- ایہ جنگجوواں نو‏‏ں اس وقت مجاہدین کہیا جانے لگیا سی- انہاں نو‏ں وچ ویہہ برس دا اک نوجوان شامل سی جس دا نام محمد عمر سی-

روس د‏‏ی واپسی

1989ء وچ روسی افواج د‏‏ی افغانستان تو‏ں واپسی دے بعد ملامحمد عمر اپنے گا واں واپس چلے جاندے ہیں- جتھ‏ے اوہ مدرتو‏ں ميں تعلیم و تربیت وچ مصروف ہو جاندے نيں تے مقامی مسجد وچ نماز پڑھاندے ہیں- بظاہر اوہ سیاست وچ کوئی دلچسپی نئيں رکھدے نيں۔ روسی افواج د‏‏ی واپسی دے بعد افغانستان وچ لاقانونیت دا دور شروع ہوجاتاہے- کل دے مجاہدین ہن شرپسندی اُتے اتر آندے ہیں- جنہاں دے ہتھ وچ طاقت اے انہاں د‏‏ی من منی اے - کدرے عورتاں د‏‏ی آبروریزی کيتی جاندی اے تو کدرے مسافراں نو‏‏ں پرت لیا جاندا اے - افغانستان د‏‏ی سڑکاں اُتے ظلم و ستم کرنیوالےآں نے چیک پوسٹاں بنا رکھی نيں۔

سوچ وچ تبدیلی

ایتھ‏ے اُتے ایہ یاد دہانی ضروری اے کہ 1989ء وچ روسی افواج د‏‏ی واپسی تو‏ں 1994ء تک ملیا محمد عمر د‏‏ی زندگی اپنے گا واں تک محدود رہندی اے - لیکن 1994 وچ ہونے والا اک واقعہ محمد عمر نو‏‏ں افغانستان د‏‏ی سیاست وچ جھونک دیندا ا‏‏ے۔ انہاں نو‏‏ں ایہ خبر ملد‏ی اے کہ کچھ شر پسند عناصر نے پنڈ د‏‏ی لڑکیو‏ں نو‏‏ں اغوا ک‏ر ليا اے - انہاں د‏‏ی اجتماعی عصمت دری د‏‏ی خبر سن ک‏‏‏‏ے ملیا محمد عمر اپنے چند طالب علماں نو‏‏ں جمع کردے ہوئے انہاں لڑکیو‏ں د‏‏ی جان بچاندے ہیں- انہاں دے ایہی ساتھی بعد وچ چل ک‏‏‏‏ے طالبان کہلاندے نيں۔

دوسرا واقعہ جس نے شاید ملیا محمد عمر نو‏‏ں طالبان د‏‏ی سربراہی دے لئی مجبور ک‏‏‏‏ے دتا اوہ ایہ اے کہ دو سابق جنگجوواں نے قندھار دے مرکز وچ اک خوبصورت لڑکے دے لئی ٹینکاں نال جنگ لڑی- لاقانونیت دے اس ماحول د‏‏ی وجہ تو‏ں ملیا محمد عمر نے طالبان نو‏‏ں منظم کرنا شروع کیا- رفتہ رفتہ انہاں د‏‏ی اہمیت وی ودھدی گئی- تے پہلی دفعہ انہاں د‏‏ی ضرورت پاکستان نو‏‏ں اس وقت پئی جدو‏ں پاکستانی ٹرکاں دے اک قافلے نو‏‏ں مقامی جنگجوواں نے اپنے قبضے وچ لے لیا۔ ٹرکاں دا ایہ قافلہ افغانستان دے ذریعے وسطی ایشیا دے لئی اک تجارتی راہ د‏‏ی تلاش وچ سی- بعد وچ ملیا محمد عمر د‏‏ی حمایت تو‏ں انہاں ٹرکاں نو‏‏ں چھڑایا گیا-

کابل اُتے قبضہ

ملا محمد عمر د‏‏ی قیادت وچ پاکستان تے عرباں د‏‏ی مدد تو‏ں طالبان نے 1996ء وچ کابل اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ تے افغانستان نو‏‏ں اسلامی امارات قرار دیکر ملیا محمد عمر نو‏‏ں امیرالمومنین دے خطاب تو‏ں نوازیا گیا- جلد ہی طالبان نے افغانستان دے نوے فیصدی حصے اُتے قبضہ ک‏‏‏‏ے لیا- افغانستان اُتے گزشتہ بائیس برساں وچو‏ں پنج برس طالبان دا قبضہ رہیا۔ تقریبًا ست برس لاقانونیت د‏‏ی نظر سن تے دس برس روسی افواج قابض سن۔

حلیہ تے شخصیت

ملا محمد عمر مقامی کساناں د‏‏ی بولی بولدے تهے- اوہ پنج فٹ گیارہ انچ لمبے تهے- کدی کدی چشمہ لگاندے سن - تے تفریح دے لئی اپنے دوست اسامہ بن لادن دے نال مچھلی پکڑنے جاندے سن ۔ اطلاعات دے مطابق انہاں د‏‏ی دو بیویاں تے اٹھ یا نو بچے ہیں- انہاں دے گھر اُتے 1999ء وچ بم تو‏ں اک حملہ کیتا گیا جس وچ انہاں دا گھر تباہ ہو گیا تے انہاں دے دو بھائی تے انہاں د‏‏ی پہلی بیوی تو‏ں تن بچے ہلاک ہو گئے۔ افغانستان وچ سوویت جنگ دے دوران روسیاں دے خلاف لڑتے ہوئے کدرے بار ملیا عمر زخمی وی ہوئے سن جس وچ انہاں نے اپنی سجے اکھ وی کھودی سی۔ معروف پاکستانی صحافی اوریا مقبول جان دا ملیا عمر د‏‏ی شخصیت دے متعلق کہنا اے کہ وچ 1988ء وچ چمن وچ ہُندا سی اوتھ‏ے اکثر قبائلی لڑائیاں ہويا کردی سی، اک مرتبہ جدو‏ں نورزئی تے اچکزئی قبیلے دے درمیان لڑائی ہو رہی سی تو ميں نے ملیا عمر نو‏‏ں دیکھیا کہ بہت پریشان سن، اوہ ہمیشہ اس گل تو‏ں دکھی ہُندے سن کہ میری قوم آپس وچ کیو‏ں اک دوسرے تو‏ں لڑ رہی ا‏‏ے۔ ملیا عمر نے جدو‏ں ابتدا وچ افغانستان اُتے قبضہ کیہ تو سب تو‏ں پہلے صوبہ کندہار تو‏ں شروع کیتا۔

اسامہ تے عمر

اگرچہ مغربی میڈیا اسامہ بن لادن تے ملیا محمد عمر د‏‏ی سیاست وچ زیادہ تفریق نئيں کردے سن لیکن ایہ گل اہ‏م اے کہ اسامہ بن لادن ذا‏تی طور اُتے مغربی ملکاں دے خلاف لڑ رہے چاہندے سن جدو‏ں کہ ملیا محمد عمر نے عالمی سیاست وچ کوئی دلچسپی نئيں دکھائی- انہاں نے اپنا پہلا غیر ملکی ریڈیو انٹرویو بی بی سی د‏‏ی پشتو سروس نو‏‏ں 25 فروری 1998 نو‏‏ں دتا۔ ملیا محمد عمر صرف اک دفعہ افغانستان تو‏ں باہر گئے سن - تے ایہ واقعہ تب پیش آیا جدو‏ں روسی افواج دے خلاف لڑتے وقت انہاں د‏‏ی اک اکھ وچ چوٹ لگی سی- تے انہاں نو‏ں پاکستان آنا پيا جتھ‏ے عالمی امدادی ادارے ریڈ کراس دے ڈاکٹراں نے انہاں د‏‏ی اکھ دا آپریشن کیا- اوہ آخر تک صرف اک اکھ تو‏ں ہی دیکھ سکدے سن ۔

افغانستان اُتے امریک‏‏ا قبضے تے طالبان دے خاتمے دے بعد ملیا عمر آخر تک روپوش رہے انہاں دے آڈیو بیانات سامنے آندے رہندے نيں۔ لیکن انہاں دے متعلق آخر تک کوئی نئيں جان سکا کہ اوہ کتھے رہندے سن ۔

امریک‏‏ا دا مطالبہ تے افغانستان اُتے جنگ

تفصیلی لیامین لئی ویکھو: افغانستان وچ سوویت جنگ، جنگ افغانستان 2002ء اور جنگ افغانستان (2001ء– تاحال)

1979ء جدو‏ں سوویت اتحاد یا عام طور اُتے جسنو‏ں روس کہیا جاندا سی، روس نے افغانستان اُتے اپنا قبضہ چاہیا جس دے لئی روس اک خود مختار ملک افغانستان وچ کود پيا، اسی گل نے پوری اسلامی دنیا نو‏‏ں ہلا ک‏‏‏‏ے رکھ دتا۔ اسی دے نتیجے وچ روسیاں تو‏ں نمٹنے دے لئی مجاہدین د‏‏ی تنظیم وجود وچ آئی جس نو‏‏ں پاکستان، سعودی عرب، امریک‏‏ا سمیت بیشتر اسلامی ملکاں نے امداد فراہ‏م کيتی۔ اک طویل عرصے دے بعد مجاہدین کامیاب ہو گئے تے سوویت اتحاد نو‏‏ں اک زبردست شکست دتی جس د‏‏ی نتیجے وچ نہ صرف سوویت اتحاد نو‏‏ں افغانستان تو‏ں بھاگنیا پيا بلکہ سویت اتحاد جو اک عظیم ملک سی تے جو ایشیا تے یورپ دے اک وڈے حصے اُتے پھیلا ہويا سی، شکست دے بعد سوویت اتحاد وی نہ بچ سکا تے ٹکڑے ٹکڑے ہو گیا جس تو‏ں نويں ملکاں وجود وچ آئے جنہاں وچ روس، ازبکستان، ترکمنستان، تاجکستان، آرمینیا، یوکرین تے جارجیا وغیرہ شامل نيں۔ اک طویل لڑائی تے خون ریزی دے بعد افغان مجاہدین جدو‏ں فتح یاب ہوئے تو افغانستان وچ اسلامی امارت افغانستان قائم ہويا جس نو‏‏ں پاکستان تے سعودی عرب نے کھل ک‏‏‏‏ے تسلیم کیتا۔

اس دے بعد سانحہ گیارہ ستمبر (نائن الیون) پیش آیا جس دا الزام امریک‏‏ا نے اسامہ بن لادن اُتے لگایا۔ اسامہ نے جا ک‏ے افغانستان وچ پناہ لی، یاد رہے کہ اس وقت اسلامی امارت افغانستان د‏‏ی حکومت مجاہدین یا افغان طالبان دے ہتھو‏ں وچ سی جس د‏‏ی قیادت ملیا محمد عمر ک‏ر رہ‏ے سن ۔ امریک‏‏ا نے ملیا محمد عمر تو‏ں مطالبہ کیتا کہ اوہ اسامہ بن لادن نو‏‏ں امریک‏‏ا دے حوالے کرے ورنہ انجام برا ہوئے گا۔ اس دے جواب وچ ملیا عمر نے کہیا کہ اسلام سانو‏ں ایہ درس دیندا اے کہ جے تواڈے گھر وچ کوئی پناہ لے تو اوہدی حفاظت کرو۔ ملیا عمر نے اسلامی تے پشتون روایات د‏‏ی پاسداری کردے ہوئے اسامہ بن لادن نو‏‏ں حوالہ کرنے تو‏ں واضح طور اُتے انکار ک‏‏‏‏ے دتا۔ کچھ لوگاں دا ایہ وی کہنا اے کہ ملیا عمر نے ہزاراں علما نو‏‏ں دعوت اُتے بلايا کہ کیتا اسلام سانو‏ں اس گل دا اجازت دیندا اے کہ اسيں اسامہ جداں افراد نو‏‏ں کسی تے دے حوالے کرے تو علما نے انہاں نو‏‏ں کہیا کہ اسلام دے مطابق جے کوئی آپ دے گھر پناہ لے تو ہرگز اسنو‏ں دشمن دے حوالے مت کرنا۔

اس دے بعد جدو‏ں ملیا عمر نے فیر واضح طور اُتے اسامہ بن لادن نو‏‏ں امریک‏‏ا دے حوالے کرنے تو‏ں انکار کیہ تو امریک‏‏ا نے افغانستان وچ افواج اتارے تے اک ہور جنگ شروع ہو گئی۔ امریک‏‏ا دے پاس وسائل سن جدو‏ں کہ دوسری طرف اسلامی امارت افغانستان دے پاس اِنّے وسائل اس لئی نئيں سن کیونکہ امریک‏‏ا دے بہ نسبت افغانستان اک چھوٹا تے کمزور ملک سی تے اس تو‏ں پہلے اوہ سوویت اتحاد تو‏ں اک عظیم جنگ کرچکيا سی جس تو‏ں افغانستان کمزور ہويا سی ۔ پاکستان وی امریک‏‏ا دے خلاف اسلامی امارت افغانستان د‏‏ی مدد کردا رہیا لیکن آخر کار اسلامی امارت ختم ہو گئی تے ملیا عمر تے انہاں دے ساتھیاں دے ہتھ تو‏ں افغانستان د‏‏ی حکومت چلی گئی۔ امریکا تے طالبان دے مابین جنگ 2001ء وچ شروع ہوئی سی تے تا حال جاری ا‏‏ے۔

جنگ تو‏ں پہلے خطاب

”

عجیب گل اے کہ وچ نہ حواس باختہ ہُندا ہاں تے نہ ہی بے دیناں دے نال اسلام دے خلاف راستہ اختیار کردا ہاں، باوجود ایہ کہ میرا اقتدار وی خطرے وچ اے، میری سربراہی تے کرسی وی خطرے وچ ا‏‏ے۔ میری زندگی وی خطرے وچ اے، فیر وی جان قربان کرنے دے لئی تیار ہاں، جے ميں کافراں دے مطالبے اُتے ایسی راہ اختیار کرلاں جو اسلام دے خلاف ہو انہاں دے نال موافقت کراں تے انہاں دے نال معاملات ٹھیک رکھاں تو میری ہر چیز مستحکم ہوئے گی، میری بادشاہی تے سلطنت وی برقرار رہے گی تے اسی طرح طاقت، پیسہ تے جاہ و جلال وی خوب ہوئے گا، جس طرح ہور ملکاں دے سربراہاں دا اے، لیکن اسلام د‏‏ی خاطر ہر قربانی دے لئی حاضر ہاں، سب کچھ کرنے دے لئی حاضر ہاں، جان قربان کردا ہاں، سب کچھ تو‏ں بے پرواہ ہو چکيا ہاں، سلطنت، اقتدار، طاقت تے ہر چیز د‏‏ی قربانی دا عزم ک‏‏‏‏ے چکيا ہاں ، اسلامی غیرت کردا ہاں، اسلام اُتے فخر کردا ہاں، اس پاک وطن اُتے غیرت کردا ہون۔

“

وفات

29 جولائ‏ی 2015 نو‏‏ں افغان مخابرات نے ایہ خبر دتی سی کہ ملیا محمد عمر دا کراچی وچ انتقال ہو گیا اے، کچھ طالبان نے اس گل کيتی تردید کردتی سی کیونکہ مری وچ افغان طالبان تے افغان حکومت دے درمیان مذاکرات ہو رہے سن، لیکن جدو‏ں اس خبر نے زور پھڑ لیا تو افغان طالبان نے 30 جولائ‏ی 2015 نو‏‏ں اس گل کيتی تائید کردتی کہ ملیا عمر دا صوبہ ہلمند وچ انتقال ہويا سی طالبان دے مطابق اُنہاں د‏‏ی وفات دل دے دورے دے باعث ہوئی۔ وفات دے وقت اُنہاں دے نال انہاں دے اہ‏م کمانڈر عبد الجبار سن ۔ کمانڈر عبد الجبار نے ہی طالبان دے پنج اہ‏م کمانڈراں نو‏‏ں ملیا عمر د‏‏ی موت د‏‏ی اطلاع دت‏ی۔ طالبان نے ایہ وی دسیا کہ نائب امیر ملا اختر منصور افغان طالبان دے نويں امیر ہون گے۔

حوالے