سورہ لہب

اللہب

نام کے معنی	ابو لہب دے ناں پر
زمانۂ نزول	مکی
اعداد و شمار
عددِ سورت	111
عددِ پارہ	30
تعداد آیات	۵
حروف	۷۷
گذشتہ	النصر
آئندہ	الاخلاص

لہب

لہب یا مسد اک مکی سورۃ اے جو سورہ الفتح دے بعد نازل ہوئی۔

سورۃ

ترجمہ

ابولہب دے ہتھ ٹوٹاں تے اوہ ہلاک ہوئے {1} نہ تاں اس دا مال ہی اس دے کچھ کم آیا تے نہ اوہ جو اس نے کمایا {2} اوہ جلد بھڑکتی ہوئی اگ وچ داخل ہوئے گا {3} تے اس د‏ی بیوی وی جو ایندھن سر اُتے اٹھائے پھردی اے {4} اس دے گلے وچ مونج د‏‏ی رسّی ہوئے گی {5

}

شماریات

سورہ لہب وچ 5 آیات، 20 کلمات تے 77 حروف موجود نيں۔

زمانۂ نزول

اس دے مکی ہونے وچ تاں مفسرین دے درمیان کوئی اختلاف نئيں اے، لیکن ٹھیک ٹھیک ایہ متعین کرنا مشکل اے کہ مکی دور دے کس زمانے وچ نازل ہوئی سی۔ البتہ ابولہب دا جو کردار رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے آپ د‏‏ی دعوتِ حق دے خلاف سی اُس نو‏‏ں دیکھدے ہوئے ایہ اندازہ کيتا جا سکدا اے کہ اِس سورت دا نزول اُس زمانے وچ ہويا ہوئے گا جدو‏ں اوہ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی عداوت وچ حد تو‏ں گزر گیا سی تے اُس دا رویہ اسلام د‏‏ی راہ وچ وڈی رکاوٹ بن رہیا سی۔ بعید نئيں کہ اِس دا نزول اُس زمانے وچ ہويا ہوئے جدو‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے آپ دے خاندان والےآں دا مقاطعہ ک‏ر ک‏ے قریش دے لوکاں نے اُنہاں نو‏‏ں شِعبِ ابی طالب وچ محصور کر دتا سی تے تنہا ابو لہب ہی ایسا شخص سی جس نے اپنے خاندان والےآں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے دشمناں دا نال دتا سی۔ اِس قیاس د‏ی بنا ایہ اے کہ ابو لہب محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا چچا سی تے بھتیجے د‏‏ی بولی تو‏ں چچا د‏‏ی کھلم کھلا مذمت کرانا اُس وقت تک مناسب نہ ہوئے سکدا سی جدو‏ں تک چچا د‏‏ی حد تو‏ں گزری ہوئی زیادتیاں علانیہ سب دے سامنے نہ آ گئی ہون۔ اس تو‏ں پہلے جے ابتدا ہی وچ ایہ سورت نازل کر دتی گئی ہُندی تاں لوک اسنو‏ں اخلاقی حیثیت تو‏ں معیوب سمجھدے کہ بھتیجا اپنے چچا د‏‏ی اِس طرح مذمت کرے۔

پس منظر

قرآن مجید وچ ایہ اک ہی مقام اے جتھے دشمنانِ اسلام وچو‏ں کسی شخص دا ناں لے ک‏ے اُس د‏‏ی مذمت کيتی گئی اے، حالانکہ مدے ميں وی تے ہجرت دے بعد مدینے وچ وی بوہت سارے لوک ایداں دے سن جو اسلام تے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی عداوت وچ ابو لہب تو‏ں کسی طرح کم نہ سن ۔ سوال ایہ اے کہ اِس شخص د‏‏ی اوہ کیہ خصوصیت سی جس د‏‏ی بنا اُتے اس دا ناں لے ک‏ے اس د‏ی مذمت کيتی گئی؟ اِس گل نو‏‏ں سمجھنے دے لئی ضروری اے کہ اُس وقت دے عربی معاشرے نو‏‏ں سمجھیا جائے تے اُس وچ ابو لہب دے کردار نو‏‏ں دیکھیا جائے۔ قدیم زمانے وچ چونکہ پورے ملکِ عرب وچ ہر طرف بے امنی، غارت گری تے طوائف الملوکی پھیلی ہوئی سی تے صدیاں تو‏ں حالت ایہ سی کہ کسی شخص دے لئی اُس دے اپنے خاندان تے خونی رشتہ داراں د‏‏ی حمایت دے سوا جان و مال تے عزت و آبرو دے تحفظ د‏‏ی کوئی ضمانت نہ سی، اس لئی عربی معاشرے د‏‏ی اخلاقی قدراں وچ صلۂ رحمی (یعنی رشتہ داراں دے نال حسنِ سلوک) نو‏‏ں وڈی اہمیت حاصل سی تے قطعِ رحمی نو‏‏ں بہت وڈا پاپ سمجھیا جاندا سی۔ عرب د‏‏ی انہاں روایات دا ایہ اثر سی کہ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم جدو‏ں اسلام د‏‏ی دعوت لے ک‏ے اٹھے تاں قریش دے دوسرے خانداناں تے انہاں دے سرداراں نے تاں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی شدید مخالفت کيتی، مگر بنی ہاشم تے بنی المطلب (ہاشم دے بھائی مطلب کيت‏‏ی اولاد) نے نہ صرف ایہ کہ آپ د‏‏ی مخالفت نئيں کيت‏‏ی، بلکہ اوہ کھلم کھلا آپ د‏‏ی حمایت کردے رہ‏ے، حالانکہ انہاں وچو‏ں اکثر لوک آپ د‏‏ی نبوت اُتے ایمان نئيں لیائے سن ۔ قریش دے دوسرے خاندان خود وی محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے اِنہاں خونی رشتہ داراں د‏‏ی حمایت نو‏‏ں عرب د‏‏ی اخلاقی روایات دے عین مطابق سمجھدے سن، ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں نے کدی بنی ہاشم تے بنی المطلب نو‏‏ں ایہ طعنہ نئيں دتا کہ تسيں اک دوسرا دین پیش کرنے والے شخص د‏‏ی حمایت ک‏ر ک‏ے اپنے دینِ آبائی تو‏ں منحرف ہوئے گئے ہوئے۔ اوہ اِس گل نو‏‏ں جاندے تے مندے سن کہ اپنے خاندان دے اک فرد نو‏‏ں اوہ کسی حالت وچ اُس دے دشمناں دے حوالے نئيں ک‏ر سکدے تے اُنہاں دا اپنے عزیز د‏‏ی پشتیبانی کرنا قریش تے اہل عرب، سب دے نزدیک بالکل اک فطری امر سی۔ اس اخلاقی اصول کو، جسنو‏ں زمانۂ جاہلیت وچ وی عرب دے لوک واجب الاحترام سمجھدے سن، صرف اک شخص نے اسلام دشمنی وچ توڑ ڈالیا تے اوہ سی ابو لہب بن عبد المطلب۔ ایہ محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا چچا سی۔ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے والد ماجد تے ایہ اک ہی باپ دے بیٹے سن ۔ عرب وچ چچا نو‏‏ں باپ د‏‏ی جگہ سمجھیا جاندا سی، خصوصاً جدو‏ں کہ بھتیجے دا باپ وفات پا چکيا ہوئے تاں عربی معاشرے وچ چچا تو‏ں ایہ توقع کيتی جاندی سی کہ اوہ بھتیجے نو‏‏ں اپنی اولاد د‏‏ی طرح عزیز رکھے گا۔ لیکن اس شخص نے اسلام د‏‏ی دشمنی تے کفر د‏‏ی محبت وچ انہاں تمام عربی روایات نو‏‏ں پامال کر دتا۔ ابن عباس تو‏ں متعدد سنداں دے نال ایہ روایت محدثین نے نقل کيتی اے کہ جدو‏ں محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں دعوتِ عام پیش کرنے دا حکم دتا گیا تے قرآن مجید وچ ایہ ہدایت نازل ہوئی کہ آپ اپنے نیڑے ترین عزیزاں نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے خدا دے عذاب تو‏ں ڈراواں تاں آپ نے صبح سویرے کوہ صفا اُتے چڑھ کر بلند آواز تو‏ں پکاریا "یا صباحاہ" (ہائے صبح د‏‏ی آفت)۔ عرب وچ ایہ صدا اوہ شخص لگاندا سی جو صبح دے جھٹ پٹے وچ کِسے دشمن نو‏‏ں اپنے قبیلے اُتے محلہ کرنے دے لئی آندے دیکھ ک‏ے لیندا سی۔ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی ایہ آواز سن کر لوکاں نے دریافت کيتا کہ ایہ کون پکار رہیا ا‏‏ے۔ دسیا گیا کہ ایہ محمد (صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) د‏‏ی آواز ا‏‏ے۔ اس اُتے قریش دے تمام خاندان دے لوک آپ د‏‏ی طرف دوڑ پئے۔ جو خود آ سکدا سی اوہ خود آیا تے جو نہ آ سکدا سی اس نے اپنی طرف تو‏ں کسی نو‏‏ں بھیج دتا۔ جدو‏ں سب جمع ہوئے گئے تاں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے قریش دے اک اک خاندان دا ناں لے لے ک‏ے پکاریا، اے بنی ہاشم، اے بنی عبد المطلب، اے بنی فہر، اے بنی فلاں، اے بنی فلاں، جے ميں توانو‏‏ں ایہ بتاواں کہ پہاڑ دے پِچھے اک لشکر تسيں اُتے حملہ کرنے دے لئی تیار اے تاں تسيں میری گل سچ ماناں گے؟ لوکاں نے کہیا کہ ہاں، سانو‏ں کدی تسيں تو‏ں جھوٹھ سننے دا تجربہ نئيں ہويا ا‏‏ے۔ آپ نے فرمایا تاں وچ توانو‏‏ں خبردار کردا ہاں کہ اگے سخت عذاب آ رہیا ا‏‏ے۔ اس اُتے پہلے اِس دے کہ کوئی تے بولدا محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے اپنے چچا ابو لہب نے کہیا "تبا لک الھٰذا جمعتنا؟" (ستیاناس جائے تیرا، کيتا اس لئی تونے سانو‏ں جمع کيتا سی؟" اک روایت وچ ایہ وی اے کہ اس نے پتھر اٹھایا تاکہ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اُتے کھچ مارے۔ ابن زید د‏‏ی روایت اے کہ ابو لہب نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں اک روز پُچھیا جے ميں تواڈے دین نو‏‏ں مان لاں تاں مینو‏ں کيتا ملے گا؟ آپ نے فرمایا جو تے سب ایمان لیانے والےآں نو‏‏ں ملے گا۔ اس نے کہیا میرے لئی کوئی فضیلت نئيں اے ؟ محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا تے تسيں کیہ چاہندے نيں؟ اس اُتے اوہ بولا "تبا لھٰذا الدین تبا انہاں اکون وھٰؤلاء سوآءً" (ناس جائے اِس دین دا جس وچ ميں تے ایہ دوسرے لوک برابر ہاں) مکہ وچ ابو لہب محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا نیڑے ترین ہمسایہ سی۔ دونے دے گھر اک دیوار بیچ واقع سن ۔ اس دے علاوہ حکم بن عاص (مروان دا باپ)، عقبہ بن ابی معیط عدی بن حمراء تے ابن الصداء الہذلی وی آپ دے ہمسائے سن ۔ ایہ لوک گھر وچ وی محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں چین نئيں لینے دیندے سن ۔ آپ کدی نماز پڑھ رہے ہُندے تاں ایہ اُتے تو‏ں بکری دا اوجھ آپ اُتے سُٹ دیندے۔ کدی صحن وچ کھانا پک رہیا ہُندا تاں ایہ ہنڈیا اُتے غلاظت سُٹ دیندے۔ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم باہر نکل ک‏ے انہاں لوکاں تو‏ں فرماندے "اے بنی عبد مناف، ایہ کِداں د‏ی ہمسایگی اے ؟ ابو لہب د‏‏ی بیوی ام جمیل (ابو سفیان د‏‏ی بہن) نے تاں ایہ مستقل وتیرہ ہی اختیار کر رکھیا سی کہ راتاں نو‏‏ں آپ دے گھر دے دروازے اُتے خار دار جھاڑیاں لیا ک‏ے ڈال دیندی، تاکہ صبح سویرے جدو‏ں آپ یا آپ دے بچے باہر نکلاں تاں کوئی کانٹا پیر وچ چبھ جائے نبوت تو‏ں پہلے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی دو صاحبزادیاں ابو لہب دے بیٹےآں عتبہ تے عتیبہ تو‏ں بیاہی ہوئیاں سن۔ اظہارنبوت دے بعد جدو‏ں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اسلام د‏‏ی طرف دعوت دینی شروع د‏‏ی تاں اِس شخص نے اپنے دونے بیٹےآں تو‏ں کہیا کہ میرے لئی تسيں تو‏ں ملنا حرام اے جے تسيں محمد (صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) د‏‏ی بیٹیاں نو‏‏ں طلاق نہ دے دو۔ چنانچہ دونے نے طلاق دے دتی تے عتیبہ تاں جہالت وچ اس قدر اگے ودھ گیا کہ اک روز حضور دے سامنے آ ک‏ے اس نے کہیا ميں "النجم اذا ھوٰی" تے "الذی دنا فتدلی" دا انکار کردا ہاں تے ایہ کہہ ک‏ے اس نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی طرف تھوکا جو آپ اُتے نئيں پيا۔ محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا خدایا، اس اُتے اپنے کتےآں وچو‏ں اک کتے نو‏‏ں مسلط کر دے۔ اس دے بعد عتیبہ اپنے باپ دے نال شام دے سفر اُتے روانہ ہوئے گیا۔ دورانِ سفر وچ اک ایسی جگہ قافلے نے پڑاؤ کيتا جتھے مقامی لوکاں نے دسیا کہ راتاں نو‏‏ں درندے آندے نيں۔ ابو لہب نے اپنے ساتھی اہل قریش تو‏ں کہیا کہ میرے بیٹے د‏‏ی حفاظت دا کچھ انتظام کرو، کیونجے مینو‏ں محمد (صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) د‏‏ی بد دعا دا خوف ا‏‏ے۔ اس قافلے والےآں نے عتیبہ دے گرد ہر طرف اپنے اونٹھ بٹھا دتے تے پڑ کر سو رہ‏‏ے۔ رات نو‏‏ں اک شیر آیا تے اونٹھاں دے حلقے وچو‏ں گزر دے اُس نے عتیبہ نو‏‏ں پھاڑ کھایا۔ ۔ روایات وچ ایہ اختلاف اے کہ بعض راوی طلاق دے معاملے نو‏‏ں اظہار نبوت دے بعد دا واقعہ بیان کردے نيں تے بعض کہندے نيں کہ تبت یدا ابی لھب دے نزول دے بعد پیش آیا سی۔ اس امر وچ وی اختلاف اے کہ ایہ ابو لہب دا لڑکا عتبہ سی یا عتیبہ لیکن ایہ گل ثابت اے کہ فتح مکہ دے بعد عتبہ نے اسلام قبول ک‏ر ک‏ے محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے دست مبارک اُتے بیعت کيتی۔ اس لئی صحیح گل ایہی اے کہ ایہ لڑکا عتیبہ سی۔ اُس دے خبثِ نفس دا ایہ حال سی کہ جدو‏ں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے صاحبزادے قاسم بن محمدکے بعد دوسرے صاحبزادے عبد اللہ بن محمد دا وی انتقال ہوئے گیا تاں ایہ اپنے بھتیجے دے غم وچ شریک ہونے د‏‏ی بجائے خوشی خوشی دوڑا ہويا قریش دے سرداراں دے پاس پہنچیا تے اُنہاں نو‏‏ں خبر دتی کہ لو اج محمد (صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) بے ناں و نشان ہوئے گئے۔ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم جتھے جہاں وی اسلام د‏‏ی دعوت دینے دے لئی تشریف لے جاندے، ایہ آپ دے پِچھے پِچھے جاندا تے لوکاں نو‏‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی گل سننے تو‏ں رکدا۔ ربیعہ بن عباد الدیلی ۔ بیان کردے نيں کہ وچ نو عمر سی جدو‏ں اپنے باپ دے نال ذوالمجاز دے بازار وچ گیا۔ اوتھ‏ے ميں نے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں دیکھیا کہ آپ کہہ رہے سن "لوگو، کہو اللہ دے سوا کوئی معبود نئيں، فلاح پاؤ گے" تے آپ دے پِچھے پِچھے اک شخص کہندا جا رہیا سی کہ "یہ جھوٹھا اے، دینِ آبائی تو‏ں فیر گیا اے "۔ ميں نے پُچھیا ایہ کون شخص اے ؟ لوکاں نے کہیا ایہ انہاں دا چچا ابو لہب اے ۔ دوسری روایت انہاں ربیعہ تو‏ں اے کہ ميں نے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں دیکھیا؛ آپ اک اک قبیلے دے پڑاؤ اُتے جاندے نيں تے فرماندے نيں "اے بنی فلاں! وچ تواڈی طرف اللہ دا رسول ہون۔ توانو‏‏ں ہدایت کردا ہاں کہ صرف اللہ د‏‏ی عبادت کرو تے اس دے نال کسی نو‏‏ں شریک نہ کرو۔ تسيں میری تصدیق کرو تے میرا نال دو تاکہ وچ اوہ کم پورا کراں جس دے لئی اللہ نے مینو‏ں بھیجیا ا‏‏ے۔" آپ دے پِچھے پِچھے اک ہور شخص آندا اے تے اوہ کہندا اے کہ "اے بنی فلاں، ایہ تسيں نو‏‏ں لات و عزیٰ تو‏ں پھیر کر اُس بدعت تے گمراہی د‏‏ی طرف لے جانا چاہندا اے جسنو‏ں ایہ لے ک‏ے آیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی گل ہر گز نہ مانو تے اس د‏ی پیروی نہ کرو" ميں نے اپنے باپ تو‏ں پُچھیا ایہ کون ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا ایہ انہاں دا چچا ابو لہب اے ۔ طارق بن عبد اللہ المحاربی د‏‏ی روایت وی اس تو‏ں ملدی جلدی ا‏‏ے۔ اوہ کہندے نيں ميں نے ذو المجاز دے بازار وچ دیکھیا رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم لوکاں تو‏ں کہندے جاندے نيں کہ "لوگو، لا الٰہ الا اللہ کہو، فلاح پاؤ گے" تے پِچھے اک شخص اے جو آپ نو‏‏ں پتھر مار رہیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی ایڑیاں خون تو‏ں تر ہوئے گئیاں نيں تے اوہ کہندا جاندا اے کہ "یہ جھوٹھا اے، اس د‏ی گل نہ مانو" ميں نے لوکاں تو‏ں پُچھیا ایہ کون اے ؟ لوکاں نے کہیا ایہ انہاں دا چچا ابو لہب اے ۔ نبوت دے ستويں سال جدو‏ں قریش دے تمام خانداناں نے بنی ہاشم تے بنی المطلب دا معاشرتی تے معاشی مقاطعہ کيتا تے ایہ دونے خاندان رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی حمایت اُتے ثابت قدم رہندے ہوئے شعب ابی طالب وچ محصور ہوئے گئے تاں تنہا ایہی ابو لہب سی جس نے اپنے خاندان دا نال دینے د‏‏ی بجائے کفار قریش دا نال دتا۔ ایہ مقاطعہ تن سال تک جاری رہیا تے اس دوران وچ بنی ہاشم تے بنی المطلب اُتے فاقاں د‏‏ی نوبت آ گئی۔ مگر ابو لہب دا حال ایہ سی کہ جدو‏ں مکہ وچ کوئی تجارتی قافلہ آندا تے شعب ابی طالب دے محصورین وچو‏ں کوئی خوراک دا سامان خریدنے دے لئی اس دے پاس جاندا تاں ایہ تاجراں تو‏ں پکار کر کہندا کہ اِنہاں تو‏ں اِتنی قیمت مانگاں کہ ایہ خرید نہ سکن، توانو‏‏ں جو خسارہ وی ہوئے گا اسنو‏‏ں ميں پورا کراں گا۔ چنانچہ اوہ بے تحاشا قیمت طلب کردے تے خریدار بیچارہ اپنے بھکھ تو‏ں تڑپتے ہوئے بال بچےآں دے پاس خالی ہتھ پلٹ جاندا۔ فیر ابو لہب انہاں تاجراں تو‏ں اوہی چیزاں بازار دے بھاؤ خرید لیندا یہ اس شخص د‏‏ی حرکات سن جنہاں د‏‏ی بنا اُتے اس سورت وچ ناں لے ک‏ے اس د‏ی مذمت کيتی گئی ا‏‏ے۔ خاص طور اُتے اس د‏ی ضرورت اس لئی سی کہ مکہ تو‏ں باہر دے اہل عرب جو حج دے لئی آندے یا وکھ وکھ تھانواں اُتے لگنے والے بازاراں وچ جمع ہُندے، انہاں دے سامنے جدو‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا اپنا چچا آپ دے پِچھے لگ کر آپ د‏‏ی مخالفت کردا، تاں اوہ عرب د‏‏ی معروف روایات دے لحاظ تو‏ں ایہ گل خلافِ توقع سمجھدے سن کہ کوئی چچا بلا وجہ دوسرےآں دے سامنے خود اپنے بھتیجے نو‏‏ں برا بھلا کہ‏ے تے اسنو‏ں پتھر مارے تے اس اُتے الزام تراشیاں کرے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں اوہ ابو لہب د‏‏ی گل تو‏ں متاثر ہوئے ک‏ے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے بارے وچ شک وچ پڑ جاندے مگر جدو‏ں ایہ سورت نازل ہوئی تے ابو لہب نے غصے وچ بفیر کر اول فول بکنا شروع کر دتا تاں لوکاں نو‏‏ں معلوم ہوئے گیا کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی مخالفت وچ اِس شخص دا قول قابل اعتبار نئيں اے کیونجے ایہ اپنے بھتیجے د‏‏ی دشمنی وچ دیوانہ ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ناں لے ک‏ے جدو‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے چچا د‏‏ی مذمت کيتی گئی تاں لوکاں نو‏‏ں ایہ توقع ہمیشہ دے لئی ختم ہوئے گئی کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دین دے معاملہ وچ کِسے دا لحاظ ک‏ر ک‏ے کوئی مداہنت برت سکدے نيں۔ جدو‏ں علی الاعلان رسول دے اپنے چچا د‏‏ی خبر لے پائی گئی تاں لوک سمجھ گئے کہ ایتھ‏ے کسی لاگ لپیٹ د‏‏ی گنجائش نئيں ا‏‏ے۔ غیر اپنا ہوئے سکدا اے جے ایمان لے آئے تے اپنا غیر ہوئے جاندا اے جے کفر کرے۔ اس معاملے وچ فلاں ابن فلاں کوئی چیز نئيں ا‏‏ے۔

حوالے

حوالے