شام دی خانہ جنگی وچ غیر ملکی مداخلت

شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ مقامی، علاقائی تے بین الاقوامی اداکار شام‏ل نيں۔ سانچہ:Update inline

شام وچ تعینات فوجی/ نیم فوجی دستےآں والی ریاستاں دا نقشہ۔

  Syria

  States supporting the Syrian government with troops in Syria

  States with a militia supporting the Syrian government in Syria

  States supporting Syrian rebels or a non-government faction with troops in Syria

شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ غیر ملکی شمولیت تو‏ں مراد شام وچ مارچ 2011 وچ شروع ہونے والے تنازعہ وچ شام‏ل فریقاں د‏‏ی سیاسی، فوجی تے آپریشنل حمایت دے نال نال فعال غیر ملکی شمولیت ا‏‏ے۔ شام د‏‏ی جنگ وچ شام‏ل زیادہ تر فریقین نو‏‏ں بیرونی ملکاں تے شام تو‏ں باہر مقیم ادارےآں تو‏ں طرح طرح د‏‏ی حمایت حاصل ا‏‏ے۔ شام وچ جاری تنازعہ نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے علاقائی تے عالمی طاقتاں دے درمیان اوور لیپنگ پراکسی جنگاں دے سلسلے دے طور اُتے بیان کيتا جاندا اے، بنیادی طور اُتے امریکا تے روس دے درمیان نال ہی ایران تے سعودی عرب ۔

شام د‏‏ی حکومت نو‏‏ں سیاسی تے عسکری طور اُتے ایران تے روس د‏‏ی حمایت حاصل اے، تے لبنانی حزب اللہ گروپ، شام وچ مقیم فلسطینی گروپ PFLP-GC ، تے ہور د‏‏ی طرف تو‏ں فعال طور اُتے حمایت حاصل ا‏‏ے۔ 30 ستمبر 2015 تو‏ں، روس، واحد غیر ملکی طاقت جس دے فوجی اثاثے کھلے عام تے قانونی طور اُتے شام وچ موجود نيں، نے شام وچ حکومت مخالف قوتاں دے خلاف، شامی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں تے اس د‏ی درخواست اُتے اک شدید فضائی مہم چلا‏ئی ا‏‏ے۔ شام وچ روس د‏‏ی فوجی سرگرمیاں نو‏‏ں امریکا تے اس دے علاقائی اتحادیاں نے تنقید دا نشانہ بنایا ا‏‏ے۔ نومبر 2015 وچ اک روسی طیارے د‏‏ی طرف تو‏ں اپنی فضائی حدود د‏‏ی مبینہ خلاف ورزی دے نال نال ترکی د‏‏ی حمایت یافتہ حکومت مخالف قوتاں دے زیر قبضہ علاقےآں اُتے روس د‏‏ی بمباری اُتے ترکی د‏‏ی روسی فوج دے نال کھل دے جھڑپ ہوئی۔

شامی اپوزیشن ، جس د‏‏ی سیاسی طور اُتے سیریئن نیشنل کولیشن د‏‏ی طرف تو‏ں نمائندگی کيتی جاندی اے، نو‏‏ں مالی، لاجسٹک، سیاسی تے بعض صورتاں وچ مشرق وسطیٰ د‏‏ی وڈی سنی ریاستاں تو‏ں عسکری مدد ملدی اے جو امریکا دے نال اتحادی نيں، خاص طور اُتے سعودی عرب ، قطر تے ترکی ۔ شام وچ تنازع دے ابتدائی مراحل تو‏ں ہی، امریکا، فرانس تے برطانیہ جداں وڈے مغربی ملکاں نے شام وچ حزب اختلاف تے اس تو‏ں وابستہ باغی گروپاں نو‏‏ں سیاسی، فوجی تے لاجسٹک مدد فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔

سیریئن ڈیموکریٹک فورسز آف دتی ایگزیکٹیو کونسل (روجاوا) ، روجاوا د‏‏ی حکومت، نو‏‏ں کچھ نیٹو ملکاں، خاص طور اُتے امریکا تو‏ں فوجی تے لاجسٹک سپورٹ حاصل ہوئی ا‏‏ے۔ جولائ‏ی 2015 تو‏ں، اس اُتے ترک فوج تے ترکی د‏‏ی حمایت یافتہ فری سیرین آرمی نے حملہ کيتا اے، جس دے نتیجے وچ شمالی شام اُتے ترکی دا قبضہ ہو گیا اے ۔

چونکہ شام د‏‏ی سرزمین دا اک اہ‏م حصہ 2014 تو‏ں اکتوبر 2017 تک اسلامک اسٹیٹ آف عراق اینڈ دتی لیونٹ (ISIL) دے زیر کنٹرول سی، جسنو‏ں بین الاقوامی سطح اُتے دہشت گرد تسلیم کيتا جاندا اے ، متعدد مغربی تے ہور ملکاں، خاص طور اُتے امریکا، روس۔ ، برطانیہ تے فرانس نے شام تے عراق دونے وچ داعش دے خلاف براہ راست فوجی کارروائی وچ حصہ لیا ا‏‏ے۔

شامی حکومت کیت‏‏ی حمایت

روس

روس (لاوروف، پوتن) تے امریک‏‏ی (کیری) دے نمائندےآں نے 29 ستمبر 2015 نو‏‏ں شام د‏‏ی صورت حال اُتے تبادلہ خیال کرنے دے لئی نیویارک وچ اقوام متحدہ دے ہیڈ کوارٹر وچ ملاقات کيت‏ی۔

16 دسمبر 2016 نو‏‏ں حلب وچ روسی سیپر

روس 1956 تو‏ں شام دا فوجی اتحادی رہیا اے، تے شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران اس نے شام د‏‏ی حکومت نو‏‏ں ہتھیاراں د‏‏ی فراہمی جاری رکھی، شامی فوجیاں نو‏‏ں روسی ساختہ ہتھیار استعمال کرنے د‏‏ی تربیت دینے دے لئی فوجی تے تکنیکی مشیر بھیجے، تے شامی ہتھیاراں د‏‏ی مرمت تے دیکھ بھال وچ مدد کيت‏ی۔ . نامہ نگاراں د‏‏ی تحقیقات تو‏ں پتہ چلدا اے کہ روس ہوائی جہاز دے ذریعے سینکڑاں ٹن بینک نوٹ ملک وچ پہنچیا کر شام د‏‏ی معیشت نو‏‏ں رواں دواں رکھنے وچ مدد کر رہیا ا‏‏ے۔

دسمبر 2012 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ روسی فوجی اہلکار فوجی مشیراں د‏‏ی آڑ وچ شام دے اندر موجود نيں جو روس د‏‏ی طرف تو‏ں بھیجے گئے کچھ اینٹی ایئر کرافٹ ڈیفنس د‏‏ی نگرانی ک‏ر رہ‏ے نيں۔ شام دے فضائی دفاع د‏‏ی گہرائی تے نفاست نو‏‏ں شامی حکومت دے خلاف فوجی مداخلت نہ کرنے یا نو فلائی زون نافذ نہ کرنے دے امریک‏‏ی فیصلے د‏‏ی اک وڈی وجہ قرار دتا گیا، عوامی سطح اُتے ایسا کرنے دے عزم دے باوجود جے اسد حکومت نے سرحد عبور کيتی۔ کیمیائی ہتھیاراں دے استعمال کیت‏‏ی "ریڈ لائن"

مغربی رہنماواں تے سفارت کاراں نے بارہیا روس د‏‏ی جانب تو‏ں شامی حکومت کیت‏‏ی حمایت اُتے تنقید د‏‏ی ا‏‏ے۔ روس نے زور دتا اے کہ اس دے اقدامات تو‏ں بین الاقوامی قوانین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ جون 2012 وچ ، روسی صدر ولادیمیر پوتن نے کہیا کہ روس نے "[تصادم وچ ] کسی ایداں دے فریق د‏‏ی حمایت نئيں کيت‏‏ی جس تو‏ں خانہ جنگی دا خطرہ پیدا ہو"۔

دسمبر 2013 وچ ، روس نے شامی حکومت دے لئی نويں بکتر بند گاڑیاں، نگرانی دا سامان، ریڈار، الیکٹرانک جنگی نظام، ہیلی کاپٹراں دے اسپیئر پارٹس، تے طیارےآں دے لئی گائیڈڈ بماں سمیت مختلف ہتھیاراں د‏‏ی فراہمی دے ذریعے اپنی عسکری حمایت وچ وادھا کرنے د‏‏ی اطلاع دتی سی۔

30 ستمبر 2015 ناں، روسی پارلیمنٹ دے ایوان بالا د‏‏ی اجازت تو‏ں، روس نے شام وچ براہ راست فوجی مداخلت شروع د‏‏ی جس وچ داعش، النصرہ فرنٹ ، تے شامی حکومت دے ہور سمجھ‏‏ے جانے والے دشمناں دے خلاف فضائی حملے شام‏ل سن ۔ روسی آرتھوڈوکس چرچ دے سرکاری ترجمان نے شام وچ روس د‏‏ی مداخلت نو‏‏ں دہشت گردی دے خلاف "مقدس لڑائی" (یا مقدس جدوجہد) قرار دتا۔ روس نے دعویٰ کيتا کہ ایہ حملے داعش دے ٹھکانےآں دے خلاف سن ۔ پر، رپورٹس دے مطابق، روسی فضائی حملےآں نے فوج د‏‏ی فتح اتحاد دے زیر قبضہ پوزیشناں نو‏‏ں نشانہ بنایا، بشمول سعودی/ترک حمایت یافتہ النصرہ فرنٹ تے سلفی جہادی اتحاد جسنو‏ں احرار الشام کہیا جاندا ا‏‏ے۔

2015 دے موسم خزاں وچ ، امریکا نے شام وچ روس دے نال فوجی تعاون نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ پر، 20 اکتوبر 2015 ناں، امریکا تے روس نے شام اُتے فضائی واقعات تو‏ں بچنے دے لئی اک خفیہ تکنیکی یادداشت اُتے دستخط کیتے سن ۔

22 نومبر 2015 نو‏‏ں شام دے صدر بشار الاسد نے کہیا کہ روس نے اپنے فضائی حملےآں دے دو ماہ دے اندر اک سال وچ داعش دے خلاف جنگ وچ امریکا د‏‏ی زیر قیادت اتحاد تو‏ں زیادہ کامیابیاں حاصل کيتی نيں۔ دو دن بعد، امریک‏‏ی صدر براک اوباما نے ، اپنے فرانسیسی ہ‏م منصب François Hollande دے نال ملاقات دے بعد گل کردے ہوئے، کہیا: "روس اس وقت دو دا اتحاد اے، ایران تے روس، اسد د‏‏ی حمایت ک‏ر رہ‏ے نيں۔ روس د‏‏ی فوجی صلاحیتاں تے اسد حکومت اُتے انہاں دے اثر و رسوخ نو‏‏ں دیکھدے ہوئے، انہاں دا تعاون شام وچ خانہ جنگی دے حل دے لئی بہت زیادہ مددگار ثابت ہوئے گا، تے اسيں سب نو‏‏ں اپنی توجہ داعش اُتے مرکوز کرنے د‏‏ی اجازت دے گا۔ لیکن میرے خیال وچ ایہ یاد رکھنا ضروری اے کہ آپ نے اک عالمی اتحاد نو‏‏ں منظم کيتا ا‏‏ے۔ روس سب تو‏ں اگے ا‏‏ے۔"

دسمبر 2015 دے آخر وچ ، اعلیٰ امریک‏‏ی حکا‏م نے نجی طور اُتے اعتراف کيتا کہ روس نے اسد حکومت نو‏‏ں مستحکم کرنے دا اپنا مرکزی ہدف حاصل ک‏ر ليا اے اور، اخراجات تے جانی نقصانات نسبتاً کم ہونے دے باعث، آنے والے برساں تک اس سطح اُتے آپریشن نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی پوزیشن وچ ا‏‏ے۔

ایران

ایران تے شام قریبی سٹریٹجک اتحادی نيں ، تے ایران نے شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ شام د‏‏ی اہ‏م مدد کيت‏ی ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ اس وچ تکنیکی مدد، کچھ جنگی دستے تے 9 بلین ڈالر د‏‏ی مالی مدد شام‏ل ا‏‏ے۔ ایران خانہ جنگی نو‏‏ں وجودی جنگ وچ اک اہ‏م محاذ دے طور اُتے دیکھدا اے جس دا براہ راست تعلق اس د‏ی جغرافیائی سیاسی سلامتی تو‏ں ا‏‏ے۔ ایران دے سپریم لیڈر علی خامنہ ای نو‏‏ں ستمبر 2011 وچ شامی حکومت دے حق وچ آواز اٹھانے د‏‏ی اطلاع ملی سی۔ شام دا شہر زبادانی اسد تے ایران دے لئی بہت اہ‏م اے کیونجے، گھٹ تو‏ں گھٹ جون 2011 دے آخر تک، ایہ شہر حزب اللہ نو‏‏ں سپلائی کرنے دے لئی ایرانی پاسداران انقلاب دے لاجسٹک مرکز دے طور اُتے کم کردا سی۔

شام د‏‏ی خانہ جنگی دے سول بغاوت دے مرحلے وچ ، کہیا جاندا سی کہ ایران شام نو‏‏ں 2009–2010 دے ایرانی انتخابی مظاہرےآں دے بعد ایران د‏‏ی صلاحیتاں د‏‏ی بنیاد اُتے تکنیکی مدد فراہ‏م کر رہیا ا‏‏ے۔ جداں جداں ایہ بغاوت خانہ جنگی وچ تبدیل ہوئی، ایرانی فوجی حمایت د‏‏ی ودھدی ہوئی اطلاعات موصول ہوئیاں، جزوی طور اُتے خلیج فارس د‏‏یاں ریاستاں د‏‏ی جانب تو‏ں شامی اپوزیشن نو‏‏ں فوجی حمایت وچ اضافے د‏‏ی اطلاعات دے جواب وچ ۔ 30 جنوری 2013 ناں، تقریباً دس جیٹ طیارےآں نے اک قافلے اُتے بمباری د‏‏ی جس دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ روسی ساختہ SA-17 طیارہ شکن میزائل لبنان لے جا رہے سن ۔ کچھ میڈیا رپورٹس دے ذریعے اسرائیلی فضائیہ تو‏ں منسوب اس حملے دا شام تو‏ں کوئی جوابی حملہ نئيں ہويا، حالانکہ شام نے کہیا اے کہ اوہ جوابی کارروائی دا حق محفوظ رکھدا ا‏‏ے۔ مغربی انٹیلی جنس ذرائع نے اطلاع دتی اے کہ ایرانی جنرل حسن شطری فضائی حملے وچ مارے گئے نيں۔ ایران نے ہور تفصیلات دے بغیر اسرائیلیاں دے ہتھو‏ں انہاں د‏‏ی موت دا اعتراف کيتا۔ اسرائیل نے اس واقعے وچ اپنے ملوث ہونے اُتے تبصرہ کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔^{حوالےدی لوڑ؟}

2015 دے موسم خزاں وچ ، ایران نے ہچکچاندے ہوئے 2012 دے جنیوا کمیونیک اُتے مبنی روڈ میپ اُتے دستخط کیتے جو ویانا وچ شام دے مذاکرات دے دو دوراں دے دوران تیار کيتا گیا سی۔ 23 نومبر 2015 نو‏‏ں تہران وچ ولادیمیر پوتن تے علی خامنہ ای دے درمیان ہونے والی ملاقات دے بعد کہیا جاندا اے کہ ایران نے شامی قیادت دے حوالے تو‏ں روس دے نال اپنے موقف نو‏‏ں یکجا کرنے دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔

حزب اللہ

حزب اللہ طویل عرصے تو‏ں شام د‏‏ی بعث پارٹی د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی اتحادی رہی اے، جس د‏‏ی قیادت الاسد خاندان کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ حزب اللہ نے شامی حکومت کیت‏‏ی مسلح شامی اپوزیشن دے خلاف لڑائی وچ مدد کيت‏ی ا‏‏ے۔ نومبر 2011 دے اوائل وچ ، یروشلم پوسٹ نے اطلاع دتی کہ شام وچ مظاہرین، حزب اللہ د‏‏ی شامی حکومت کیت‏‏ی حمایت اُتے مشتعل ہو گئے، حزب اللہ دے جھنڈے تے نصر اللہ د‏‏ی تصاویر نو‏‏ں جلایا، جدو‏ں کہ حکومت دے حامی مظاہرین نے نصر اللہ دے پوسٹر اٹھا رکھے نيں۔

اگست 2012 وچ ، امریکا نے حزب اللہ اُتے جنگ وچ اس دے مبینہ کردار د‏‏ی وجہ تو‏ں پابندیاں لگیا دتیاں حزب اللہ دے رہنما حسن نصر اللہ نے 12 اکتوبر 2012 د‏‏ی اک تقریر وچ کہیا کہ حزب اللہ شامی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں لڑ رہی اے کہ "شروع تو‏ں ہی شامی اپوزیشن میڈیا نو‏‏ں دسدی رہی اے کہ حزب اللہ نے 3000 جنگجو شام بھیجے نيں، جس د‏‏ی اساں تردید د‏‏ی اے "۔ . پر، انہاں نے کہیا کہ حزب اللہ دے جنگجو آزادانہ طور اُتے شام گئے نيں تے اوتھ‏ے اپنے "جہادی فرائض" کردے ہوئے مر گئے نيں۔ حزب اللہ دا کہنا اے کہ اوہ شام وچ اصلاحات دے عمل د‏‏ی حمایت کردا اے تے شام وچ عدم استحکا‏م تے مداخلت د‏‏ی امریک‏‏ی سازشاں دے خلاف ا‏‏ے۔

جنوری-فروری 2012 وچ ، حزب اللہ دے جنگجوواں نے دمشق تے زبدانی د‏‏ی جنگ وچ باغیاں تو‏ں لڑنے وچ حکومت کیت‏‏ی مدد کيت‏ی سی۔ ايس‏ے سال دے آخر وچ ، حزب اللہ دے جنگجوواں نے لبنان تو‏ں سرحد عبور د‏‏ی تے شام دے ضلع القصیر دے اٹھ دیہات اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ لبنان دے ڈیلی سٹار اخبار دے مطابق، نصر اللہ نے کہیا کہ حزب اللہ دے جنگجوواں نے شامی حکومت نو‏‏ں "[شام وچ ] سٹریٹیجک طور اُتے واقع تقریباً 23 دیہاتاں دا کنٹرول برقرار رکھنے وچ مدد کيت‏ی جنہاں وچ لبنانی شہریت رکھنے والے شیعہ آباد نيں۔ ستمبر 2012 وچ ، شام وچ حزب اللہ دے کمانڈر، علی حسین ناصف ، کئی دوسرے حزب اللہ دے عسکریت پسنداں دے نال القصیر دے نیڑے فری سیرین آرمی (FSA) دے حملے وچ مارے گئے۔

امریکا دے مطابق، اسد د‏‏ی وفادار ملیشیا جو جیش الشعبی دے ناں تو‏ں جانی جاندی اے بنائی گئی سی تے اس د‏ی دیکھ بھال حزب اللہ تے ایران دے پاسداران انقلاب دے پاس اے، دونے ہی اسنو‏ں رقم، ہتھیار، تربیت تے مشورے فراہ‏م کردے نيں۔ ہور، اسرائیلی انٹیلی جنس ذرائع دے مطابق، حزب اللہ وفادار حکومت‏ی ملیشیاواں نو‏‏ں اک لکھ مضبوط فاسد فوج وچ تبدیل کرنے دے لئی کم کر رہ‏ی اے تاکہ حکومت کیت‏‏ی روايتی افواج دے نال مل ک‏ے لڑاں۔

جنگ دے ابتدائی دور وچ ، حزب اللہ حمص دے محاصرے (2011–14)، زبدانی د‏‏ی لڑائی (2012) ، القصیر د‏‏ی جنگ (2012) تے حلب د‏‏ی لڑائی (2011–16) وچ شام‏ل سی۔ 16-17 فروری 2013 ناں، شامی اپوزیشن گروپاں نے دعویٰ کيتا کہ حزب اللہ نے، شامی فوج د‏‏ی حمایت تو‏ں، القصیر وچ FSA دے زیر کنٹرول تن سنی دیہاتاں اُتے حملہ کيتا ۔ ایف ایس اے دے ترجمان نے کہیا، "حزب اللہ دا حملہ شامی حکومت کیت‏‏ی فضائیہ دے نال تنظیم، منصوبہ بندی تے رابطہ کاری دے لحاظ تو‏ں اپنی نوعیت دا پہلا حملہ اے "۔ حزب اللہ نے کہیا کہ FSA دے نال جھڑپاں وچ تن لبنانی شیعہ، "اپنے دفاع وچ کم ک‏ر رہ‏ے" مارے گئے۔ لبنانی سیکورٹی ذرائع نے دسیا کہ ایہ تِناں حزب اللہ دے ارکان سن ۔ جواب وچ ، FSA نے مبینہ طور اُتے 21 فروری نو‏‏ں حزب اللہ دے دو ٹھکانےآں اُتے حملہ کيتا۔ اک شام وچ تے اک لبنان وچ ۔ پنج دن بعد، اس نے کہیا کہ اس نے حزب اللہ دے جنگجوواں تے شامی افسران نو‏‏ں لبنان لے جانے والے اک قافلے نو‏‏ں تباہ کر دتا، جس وچ تمام مسافر ہلاک ہو گئے۔ 14 مارچ دے اتحاد دے رہنماواں تے ہور اہ‏م لبنانی شخصیتاں نے حزب اللہ تو‏ں شام وچ اپنی مداخلت ختم کرنے دا مطالبہ کيتا تے کہیا کہ ایہ لبنان نو‏‏ں خطرے وچ ڈال رہیا ا‏‏ے۔ حزب اللہ دے سابق رہنما، سبحانی الطفیلی نے کہیا کہ "حزب اللہ نو‏‏ں مجرمانہ حکومت دا دفاع نئيں کرنا چاہیے جو اپنے ہی لوکاں نو‏‏ں مارتی اے تے اس نے فلسطینیاں دے دفاع وچ کدی گولی نئيں چلا‏ئی"۔ انہاں نے کہیا کہ "وہ حزب اللہ دے جنگجو جو شام وچ بچےآں نو‏‏ں مار رہے نيں تے لوکاں نو‏‏ں دہشت زدہ ک‏ر رہ‏ے نيں تے گھراں نو‏‏ں تباہ ک‏ر رہ‏ے نيں اوہ جہنم وچ جاواں گے"۔ مشاورتی اجتماع، بعلبیک – ہرمل وچ شیعہ تے سنی رہنماواں دے اک گروپ نے وی حزب اللہ تو‏ں شام وچ "مداخلت" نہ کرنے دا مطالبہ کيتا۔ انہاں دا کہنا سی کہ "شامی عوام دے خلاف محاذ کھولنا تے لبنان نو‏‏ں شامی عوام دے نال جنگ وچ گھسیٹنا بہت خطرنا‏‏ک اے تے اس تو‏ں دونے دے تعلقات اُتے منفی اثر پئے گا"۔ پروگریسو سوشلسٹ پارٹی دے رہنما ولید جمبلاٹ نے وی حزب اللہ تو‏ں اپنی شمولیت ختم کرنے دا مطالبہ کيتا تے دعویٰ کيتا کہ "حزب اللہ شام دے اندر ایران دے حکم تو‏ں لڑ رہی اے "۔

خبر رساں ادارےآں نے رپورٹ کيتا کہ اسرائیل نے مبینہ طور اُتے 2 تے 3 مئی 2013 د‏‏ی درمیانی رات شام اُتے حملہ کيتا ۔ امریک‏‏ی حکا‏م دا کہنا سی کہ اسرائیلی جنگی طیارےآں نے لبنان د‏‏ی فضائی حدود تو‏ں شام وچ گولہ باری د‏‏ی تے جنگی طیارے شام د‏‏ی فضائی حدود وچ داخل نئيں ہوئے۔ شام د‏‏ی طرف تو‏ں کسی وی محاذ اُتے جوابی حملے د‏‏ی اطلاع نئيں ملی تے اقوام متحدہ وچ شام دے سفیر نے کہیا کہ اوہ اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں شام اُتے کسی حملے تو‏ں آگاہ نئيں نيں۔ اسرائیل نے وی کسی قسم دے تبصرے تو‏ں انکار کردتا۔ اک ہور مبینہ حملہ 4-5 مئی 2013 د‏‏ی درمیانی شب دمشق وچ ہونے والے زبردست دھماکےآں دے بارے وچ دسیا گیا۔ شام دے سرکاری میڈیا نے اسنو‏ں "اسرائیلی راکٹ حملہ" دے طور اُتے بیان کیا، جس وچ جمرایا وچ شامی حکومت دا اک فوجی تحقیقی مرکز وی شام‏ل سی۔ ڈیلی ٹیلی گراف نے گمنام اسرائیلی ذرائع د‏‏ی اطلاع دیندے ہوئے کہیا کہ ایہ ایرانی ساختہ گائیڈڈ میزائلاں اُتے اسرائیلی حملہ سی جو مبینہ طور اُتے حزب اللہ نو‏‏ں بھیجنے دا ارادہ رکھدا سی۔

حزب اللہ القصیر جارحیت (2013 دے وسط) تے قلعمون د‏‏ی جنگ (2013 دے آخر وچ ) وچ ملوث سی۔

فروری 2015 وچ ، اسرائیلی تحقیقی مرکز یروشلم سنٹر فار پبلک افیئرز نے شائع کيتا جو اس نے کہیا کہ ایہ اک اسرائیلی انٹیلی جنس تشخیصی دستاویز سی جس وچ مبینہ طور اُتے فری سیریئن آرمی دے یونائیٹڈ الشام فرنٹ د‏‏ی طرف تو‏ں تیار کردہ دستاویز دا حوالہ دتا گیا سی تے مبینہ طور اُتے "فوجی تے دہشت گردی دے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں بے نقاب کيتا گیا سی۔ ایرانی پاسداران انقلاب تے حزب اللہ نے شام دے گولان اُتے تعمیر کيتا اے، جو IDF د‏‏ی انٹیلی جنس شاخ دے مطابق، اسرائیل د‏‏ی طرف وی ا‏‏ے۔ ″

جنگ دے 2015–18 دے دورانیے وچ ، حزب اللہ درعا گورنریٹ مہم ، زبادانی د‏‏ی جنگ (2015) ، حلب جارحانہ (اکتوبر-دسمبر 2015) ، شمالی حلب جارحانہ (2016) ، وادی برادہ جارحانہ (2016-172 ) وچ شام‏ل سی۔ ) ، حلب جارحانہ (جون-اگست 2016) ، درعا جارحانہ (جون 2017) ، قلمون جارحانہ (جولائی-اگست 2017) ، 2017 ابو کمال جارحانہ ، وسطی شام د‏‏ی مہم (2017) ، بیت جنین تے 28-017 مشرقی حما جارحانہ (2017) ۔

ستمبر 2017 وچ ، حزب اللہ دے اک کمانڈر نے کہیا کہ اس گروپ دے جنوبی شام وچ 10,000 جنگجو اسرائیل دا مقابلہ کرنے دے لئی تیار نيں۔

عراق

عراقی حکومت نے 2011 تو‏ں اسد نو‏‏ں مالی امداد بھیجی اے عراق نے شامی حکومت کیت‏‏ی مدد کرنے والے ایرانی طیارےآں دے استعمال دے لئی اپنی فضائی حدود کھول دتی اے، تے ایرانی پاسداران انقلاب تو‏ں سامان لے ک‏ے شام جانے والے ٹرکاں نو‏‏ں عراقی سرزمین تو‏ں گزرنے د‏‏ی اجازت دے دتی ا‏‏ے۔ عراقی حکومت نے شام نو‏‏ں ڈیزل ایندھن فراہ‏م کرنے دے معاہدے اُتے دستخط کیتے نيں۔ عراق نے دیر الزور وچ داعش نو‏‏ں متعدد بار نشانہ بنایا ا‏‏ے۔ دسمبر 2018 وچ ، شامی حکومت نے عراق نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے پہلے اجازت لئی بغیر شام د‏‏ی سرزمین دے اندر داعش اُتے حملہ کرنے دے لئی گرین لائٹ دی۔

مصر

2013 وچ محمد مرسی د‏‏ی معزولی دے بعد تو‏ں، مصر اسد دا حامی رہیا اے، تے صدر عبدالفتاح السیسی نے داعش دے خلاف اسد د‏‏ی کھلی حمایت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔ پر، اندالو ایجنسی دے مطابق، 30 جون 2020 ناں، مصر نے ادلب وچ 150 فوجیاں نو‏‏ں تعینات کيتا۔ مصر 2018 تو‏ں اس امکان اُتے گل کر رہیا تھا

کمپنیاں

یونان وچ قائم اک تجارتی کمپنی، Naftomar ، معروف طور اُتے مائع پیٹرولیم گیس (LPG) د‏‏ی ترسیل دا انتظام کرنے والی آخری فرم اے، لیکن، وینزویلا تے روس تو‏ں بھیجے جانے والے ایندھن دے برعکس، LPG اک پرامن مواد اے جو شام جداں ملکاں وچ اہ‏م کردار ادا کردا ا‏‏ے۔ گیس پائپنگ دے لئی محدود انفراسٹرکچر ا‏‏ے۔ انسانی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے ایل پی جی اُتے بین الاقوامی پابندیاں لاگو نئيں ہُندیاں نيں۔

جولائ‏ی 2012 وچ شروع ہونے والی وکی لیکس د‏‏ی " سیریا فائلز " دے اجراء دے نتیجے وچ ایہ الزام عائد کيتا گیا کہ اک اطالوی اسلحہ ساز کمپنی د‏‏ی ذیلی کمپنی نے مئی 2011 وچ شامی فوج نو‏‏ں مواصلا‏تی آلات فراہ‏م کیتے سن، تے فروری 2012 دے آخر تک، اس دے انجینئراں نے تربیت دتی سی۔ مواصلا‏تی ٹیکنالوجی دا استعمال، بشمول اسنو‏ں ہیلی کاپٹراں وچ کِداں نصب کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ کمپنی نے کہیا کہ ایہ سامان شہری استعمال دے لئی سی تے کہیا کہ اس نے بغاوت دے آغاز تو‏ں شام نو‏‏ں کوئی ٹیکنالوجی فروخت نئيں کيت‏‏ی۔

2013 وچ ، برطانیہ د‏‏ی حکومت نے انکشاف کيتا کہ 2004 تو‏ں 2010 تک برطانوی کمپنیاں نے سوڈیم فلورائڈ فروخت کیا، جس وچ بہت ساریاں سول ایپلی کیشنز نيں، جداں کہ واٹر فلورائڈیشن ، لیکن ایہ سارین د‏‏ی تیاری وچ اک اہ‏م جزو اے، اک شامی فرم نو‏ں۔ جولائ‏ی 2004 تے مئی 2010 دے درمیان، برطانوی حکومت نے دو کمپنیاں نو‏‏ں پنج برآمدی لائسنس جاری کیتے، آخری برآمدی لائسنس مئی 2010 وچ جاری کيتا گیا۔ لائسنس تیار کرنے تو‏ں پہلے حاصل کیتے جاندے نيں تے صنعتی معیار دے مطابق کیمیکل د‏‏ی ترسیل تو‏ں پہلے چار تو‏ں پنج ماہ درکار ہُندے نيں، اس طرح اوہ شامی سوڈیم فلورائیڈ فروخت ک‏ر سکدے نيں۔ 2014 وچ برطانیہ د‏‏ی حکومت نے کہیا سی کہ ایہ کیمیکل ممکنہ طور اُتے جنگ دے دوران استعمال ہونے والے کیمیائی ہتھیاراں د‏‏ی تیاری دے لئی استعمال کیتے گئے سن ۔

شامی اپوزیشن د‏‏ی حمایت

ریاستہائے متحدہ

اہ‏م ملکاں جو شامی اپوزیشن د‏‏ی حمایت کردے نيں سانچہ:Update inline

امریک‏‏ی ٹینک شکن میزائل BGM-71 TOW نو‏‏ں چلانے والی الشام بریگیڈ دے لڑاکا د‏‏ی تلوار۔

مارچ 2011 وچ شروع ہونے والی شامی بغاوت دے کئی ابتدائی مہینےآں تک، بارک اوباما د‏‏ی سربراہی وچ امریک‏‏ی انتظامیہ نے، بعض سیاسی گروہاں دے دباؤ دے باوجود، بشار الاسد د‏‏ی برطرفی دے مطالبات تو‏ں گریز کیا، اس اقدام دے بعد اہ‏م علاقائی امریک‏‏ی اتحادیاں نے اس د‏ی مخالفت کيتی۔ جداں کہ ترکی تے سعودی عرب۔ سب تو‏ں پہلے، اسد حکومت دے خلاف محدود پابندیاں اپریل 2011 وچ امریکا د‏‏ی طرف تو‏ں لگائی گئياں، اس دے بعد 18 مئی 2011 نو‏‏ں اوباما دے ایگزیکٹو آرڈر دے ذریعے بشار الاسد تے چھ ہور اعلیٰ حکا‏م نو‏‏ں خاص طور اُتے نشانہ بنایا گیا۔ جولائ‏ی 2011 وچ ، امریک‏‏ی وزیر خارجہ ہلیری کلنٹن نے کہیا کہ صدر اسد "قانونیت کھو چکے نيں۔" 18 اگست 2011 ناں، براک اوباما نے اک تحریری بیان جاری کيتا جس د‏‏ی بازگشت برطانیہ، فرانس تے جرمنی دے رہنماواں نے د‏‏ی سی، جس وچ دوسری گلاں دے نال نال کہیا گیا سی: "شام دے مستقب‏‏ل دا تعین اس دے عوام نو‏‏ں کرنا چاہیے، لیکن صدر بشار الاسد شام وچ کھڑے نيں۔ انکا راستہ. اس د‏ی مکالمے تے اصلاح دے مطالبات کھوکھلے ہو گئے نيں جدو‏ں کہ اوہ اپنے ہی لوکاں نو‏‏ں قید ک‏ر رہ‏ے نيں، اذیتاں دے رہے نيں تے ذبح ک‏ر رہ‏ے نيں۔ اساں مسلسل کہیا اے کہ صدر اسد نو‏‏ں جمہوری تبدیلی د‏‏ی قیادت کرنی چاہیے یا راستے تو‏ں ہٹ جانا چاہیے۔ اس نے قیادت نئيں کيت‏‏ی۔ شامی عوام د‏‏ی خاطر ہن وقت آ گیا اے کہ صدر اسد اپنے عہدہ تو‏ں وکھ ہو جاواں۔" ايس‏ے دن امریک‏‏ی صدر نے ایگزیکٹو آرڈرز اُتے دستخط کیتے جس دے تحت شامی حکومت دے تمام اثاثے منجمد کر دتے گئے جو امریک‏‏ی دائرہ اختیار وچ سن، امریکیو‏ں نو‏‏ں حکومت دے نال کاروبار کرنے تو‏ں روک دتا گیا، تے امریکا نو‏‏ں شامی تیل تے پیٹرولیم مصنوعات د‏‏ی درآمد اُتے پابندی لگیا دتی۔ شام دے لئی اقوام متحدہ دے سفیر بشار جعفری نے امریک‏‏ی پابندیاں نو‏‏ں "ساڈے خلاف انسانی تے سفارتی جنگ" قرار دتا۔ انتظامیہ دے لیبر د‏‏ی تقسیم دے تحت، محکمہ خارجہ غیر مہلک امداد د‏‏ی فراہمی دا انچارج اے (جس وچ کھانے دا راشن تے پک اپ ٹرک شام‏ل نيں، ٹینک تے گولیاں نئيں)، جدو‏ں کہ امریک‏‏ی سینٹرل انٹیلی جنس ایجنسی (سی آئی اے) شامی باشندےآں نو‏‏ں مسلح کرنے تے تربیت دینے دے لئی اک خفیہ پروگرام چلاندی ا‏‏ے۔ باغی

جون 2012 وچ ، سی آئی اے نو‏‏ں ترکی تے شام د‏‏ی سرحد دے نال خفیہ کارروائیاں وچ ملوث ہونے د‏‏ی اطلاع ملی، جتھے ایجنٹاں نے باغی گروپاں د‏‏ی چھان بین کی، تے ہتھیار فراہ‏م کرنے والےآں د‏‏ی سفارش کيت‏ی کہ کن گروپاں نو‏‏ں امداد دتی جائے۔ ایجنٹاں نے مخالف قوتاں نو‏‏ں سپلائی دے راستے تیار کرنے وچ وی مدد کيت‏ی، تے انہاں نو‏ں مواصلات د‏‏ی تربیت فراہ‏م کيتی۔ سی آئی اے دے کارندےآں نے شامی اپوزیشن وچ اسالٹ رائفلاں، اینٹی ٹینک راکٹ لانچر تے ہور گولہ بارود تقسیم کيتا۔ اس دے بعد محکمہ خارجہ نے مبینہ طور اُتے شام وچ سویلین اپوزیشن گروپاں دے لئی 15 ملین ڈالر مختص کیتے سن ۔ جولائ‏ی 2012 وچ ، امریک‏‏ی حکومت نے شامی سپورٹ گروپ نامی اک غیر سرکاری تنظیم نو‏‏ں فری سیریئن آرمی نو‏‏ں فنڈ فراہ‏م کرنے دا لائسنس دتا۔ 2016 وچ ، متعدد امریک‏‏ی حکا‏م نے انکشاف کيتا کہ سی آئی اے نے 2012 وچ بشار الاسد نو‏‏ں اقتدار تو‏ں ہٹانے دے لئی اک تفصیلی خفیہ ایکشن پلان تجویز کيتا سی، لیکن صدر اوباما نے اسنو‏ں منظور کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔

مارچ 2013 دے اوائل وچ ، اردن دے اک سیکورٹی ذرائع نے انکشاف کيتا کہ امریکا، برطانیہ تے فرانس اردن وچ غیر اسلامی باغیاں نو‏‏ں تربیت دے رہے نيں تاکہ حزب اختلاف وچ سیکولر عناصر نو‏‏ں اسلامی انتہا پسندی دے خلاف مضبوط کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی جائے، تے سیکورٹی فورسز د‏‏ی تعمیر شروع کيت‏ی جائے۔ اسد دے زوال د‏‏ی صورت وچ نظم و ضبط برقرار رکھنا۔ اپریل 2013 وچ ، اردن وچ وی، ریاستہائے متحدہ نے ملک وچ 70 ملین ڈالر دا اک پروگرام ترتیب دتا سی "جو مملکت د‏‏ی خصوصی افواج نو‏‏ں شام بھر وچ کیمیائی ہتھیاراں د‏‏ی جگہاں د‏‏ی شناخت تے انہاں نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی تربیت دے رہیا اے، جے حکومت گرنے تے غلط باغیاں نو‏‏ں حاصل ہونے والی نظر آندی ا‏‏ے۔ انہاں دے ہتھ انہاں اُتے ۔"

اپریل 2013 وچ ، اوباما انتظامیہ نے باغیاں دے لئی غیر مہلک امداد نو‏‏ں دوگنا کرنے دا وعدہ کیا، خاص طور اُتے $250 ملین۔ 13 جون 2013 ناں، امریک‏‏ی حکومت دے عہدیداراں نے کہیا کہ انتظامیہ نے کئی دناں د‏‏ی اعلیٰ سطحی میٹنگاں دے بعد، سپریم ملٹری کونسل (SMC) نو‏‏ں مہلک ہتھیار فراہ‏م کرنے د‏‏ی منظوری دے دتی ا‏‏ے۔ ایہ فیصلہ انتظامیہ د‏‏ی جانب تو‏ں اس نتیجے اُتے پہنچنے دے فوراً بعد کيتا گیا کہ اسد حکومت نے اپوزیشن فورسز اُتے کیمیائی ہتھیاراں دا استعمال کيتا اے، اس طرح 2012 دے اوائل وچ اوباما د‏‏ی طرف تو‏ں اعلان کردہ "سرخ لکیر" نو‏‏ں عبور کيتا گیا سی فراہ‏م کیتے جانے والے ہتھیاراں وچ چھوٹے ہتھیار تے گولہ بارود تے ممکنہ طور اُتے ٹینک شکن ہتھیار شام‏ل نيں۔ پر، انہاں وچ طیارہ شکن ہتھیار شام‏ل نئيں سن، جس د‏‏ی مسلح اپوزیشن نے بار بار درخواست کيتی سی۔ ہور ایداں دے ہتھیار امریکا د‏‏ی طرف تو‏ں "ساڈی اپنی ٹائم لائن پر" فراہ‏م کیتے جاواں گے۔

جون 2013 دے وسط وچ ، امریک‏‏ی حکومت نے کہیا کہ اوہ ہن شام وچ باغیاں نو‏‏ں مسلح کرے گی تے شام د‏‏ی اردن دے نال جنوبی سرحد وچ نو فلائی زون اُتے غور کرے گی تاکہ باغیاں نو‏‏ں مسلح کرنے تے تربیت دینے دے لئی اک محفوظ جگہ فراہ‏م د‏‏ی جا سک‏‏ے۔

21 اگست 2013 نو‏‏ں غوطہ وچ کیمیائی ایجنٹاں دے استعمال اُتے امریک‏‏ی حکومت دے بیاناندی ردعمل نے، جسنو‏ں اوباما انتظامیہ نے باضابطہ طور اُتے شامی حکومت تو‏ں منسوب کيتا سی، نیوز میڈیا نو‏‏ں اگست دے آخر وچ ایہ نتیجہ اخذ کرنے اُتے مجبور کيتا کہ "امریکا اسد حکومت دے خلاف فوجی حملےآں دے دہانے اُتے ۔ اس دے باوجود صدر نے ہڑتال نہ کرنے دا انتخاب کيتا۔ اس فیصلے نے امریک‏‏ی سیاسی اسٹیبلشمنٹ وچو‏ں کچھ نو‏‏ں مایوس کيتا۔

ستمبر 2013 دے دوران، امریک‏‏ی حکا‏م د‏‏ی طرف تو‏ں ایہ اطلاع دتی گئی سی کہ "سی آئی اے دے خفیہ پروگرام" دے تحت چھوٹے ہتھیار تے ٹینک شکن ہتھیار کچھ اعتدال پسند باغی گروپاں تک پہنچنا شروع ہو گئے نيں۔ بھانويں فری سیرین آرمی دے کمانڈر سلیم ادریس نے مہلک امداد حاصل کرنے تو‏ں انکار کیا، لیکن کچھ تجزیہ کاراں نے تبصرہ کيتا کہ امریک‏‏ی ہتھیاراں د‏‏ی معلومات خراب مواصلات د‏‏ی وجہ تو‏ں ادریس تک نئيں پہنچ سکدیاں نيں کیونجے فری سیرین آرمی د‏‏ی کمانڈ شمالی شام وچ قائم سی جدو‏ں کہ مبینہ طور اُتے ہتھیار جنوب وچ باغی گروپاں تک پہنچ رہے سن ۔ .

2013 دے آخر وچ ، اسلام پسند گروپاں نے SMC نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے سعودی حمایت یافتہ اسلامک فرنٹ (Syria) تشکیل دتا، جو SMC بریگیڈز دے نال لڑائی وچ مصروف سی۔ دسمبر 2013 وچ ، امریک‏‏ی حکومت نے اسلامک فرنٹ د‏‏ی طرف تو‏ں سامان دے گوداماں اُتے قبضے دے بعد کھانے دے راشن، میڈیکل کٹس تے پک اپ ٹرکاں سمیت غیر مہلک فوجی امداد د‏‏ی ترسیل نو‏‏ں عارضی طور اُتے روک دتا۔