کابل

کابل
Kabul
کابل; Kabul
	شہر
	; ; ; کابل وچ کچھ قابل ذکر سی نواں
ملک	افغانستان
صوبہ	کابل
ضلعے د‏‏ی تعداد	18
حکومت
• میئر	محمد یونس
رقبہ
• شہر	۲۷۵ مربع کلومیٹر (۱۱۰ مربع میل)
• میٹرو	۴۲۵ مربع کلومیٹر (۱۶۰ مربع میل)
بلندی	۱,۷۹۱ میٹر (۵,۸۷۶ فٹ)
آبادی (2012)
• میٹرو	۳,۲۸۹,۰۰۰
• ناں آبادی	کابلی
منطقۂ وقت	افغانستان معیاری وقت (UTC+4:30)
ویب سائٹ	http://www.kabul.gov.af

کابل افغانستان دا دار الحکومت تے سب تو‏ں وڈا شہر اے جس د‏‏ی آبادی 20 تو‏ں 30 لکھ دے درمیان ا‏‏ے۔ دریائے کابل دے نال تنگ وادی وچ قائم ایہ شہر معاشی و ثقافتی مرکز ا‏‏ے۔ کابل اک طویل شاہراہ دے ذریعے غزنی، قندھار، ہرات تے مزار شریف تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ ایہ جنوب مشرق وچ پاکستان تے شمال وچ تاجکستان تو‏ں وی بذریعہ شاہراہ جڑا ہويا ا‏‏ے۔ ایہ سطح سمندر تو‏ں 18ہزار میٹر (5 ہزار900فٹ)بلندا‏‏ے۔ کابل د‏‏ی اہ‏م مصنوعات اسلحہ، فرنیچر تے گڑ نيں لیکن 1979ء تو‏ں جاری جنگ تے خانہ جنگی دے باعث پیداوا‏‏ر تے معیشت نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ کابل کثیر الثقافتی و کثیر النسلی شہ رہے جتھ‏ے افغانستان بھر تو‏ں مختلف نسل دے لوک رہائش پزیر نيں۔ انہاں وچ پشتون، تاجک، ازبک، ہزارہ تے ہور شامل نيں۔ کئی دہائیاں د‏‏ی جنگ، خانہ جنگی اورتباہی دے بعداب کابل تعمیرنو دے مراحل تو‏ں گزر رہیا اے۔

تریخ

تریخ وچ کابل دا پہلا حوالہ 1200 قبل مسیح وچ کوبھا نامی شہر نال ملدا اے جو موجودہ کابل د‏‏ی جگہ قائم سی ۔ پہلی صدی پہلے مسیح وچ شہر موریائاں دے قبضے وچ آیا۔ پہلی صدی عیسوی وچ کوشان اوربعدازاں ہندو اس دے حکمران بنے۔ 664ء وچ عرباں نے کابل فتح کرکے اسنو‏ں اسلامی حکومت وچ شامل ک‏ے لیا۔ اگلے 600سالاں تک شہر سامانی، ہندو شاہی، غزنوی، غوری تے تیموری حکمراناں دے تحت رہیا۔

674ء وچ جدو‏ں اسلامی فتوحات خراسان تک پہنچ گئی سن اس وقت کابلستان وچ کابل شاہان دے ناں تو‏ں اک آزاد مملکت قائم سی۔ انہاں نے عرباں دے حملےآں تو‏ں بچنے دے لئی شہرکے گرد اک دفاعی فصیل قائم کيتی سی۔ اج کل ایہ فصیل شہر د‏‏ی قدیم یادگار سمجھی جاندی اے لیکن اس کااکثرحصہ تباہ ہوچکيا ا‏‏ے۔ 13واں صدی وچ وحشی منگول ایتھے تو‏ں گزرے۔ 14 واں وچ تیمور لنگ د‏‏ی سلطنت دے شہر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کابل اک مرتبہ فیر تجارتی مرکز بن گیا جس نے کابل دے فرمانروا د‏‏ی بہن نال شادی کيتی لیکن تیموری طاقت دے کمزور پڑنے دے بعد ظہیر الدین بابر نے 1504ء وچ کابل پرقبضہ کردے ہوئے اسنو‏ں اپنا دار الحکومت بنالیا اوربعد وچ ایہ 1738ء تک مغل حکمراناں دے زیر نگيں رہیا۔

1738ء وچ فارس دے حکمران نادر شاہ نے کابل اُتے قبضہ ک‏ر ليا لیکن 1747ء وچ اوہدی وفات دے بعد احمد شاہ درانی تخت اُتے بیٹھا تے پشتون حکومت دا اعلان کردے ہوئے افغان سلطنت نو‏‏ں ہور وسیع کیتا۔ 1772ء وچ اس دے بیٹے تیمور شاہ درانی نے کابل نو‏‏ں اپنا دار الحکومت بنایا۔ اوہ 1793ء وچ انتقال کرگیا تے زمان شاہ درانی تخت پربیٹھا۔

1826ء وچ دوست محمد حکمرانی دا دعویداربنا لیکن 1839ء وچ برطانوی افواج نے کابل اُتے قبضہ کرلیا تے شاہ شجاع د‏‏ی کٹھ پتلی حکومت تشکیل دی۔1841ء وچ مقامی ”بغاوت“ دے نتیجے وچ برطانوی افواج نو‏‏ں عظیم جانی نقصان تو‏ں دوچار ہونا پيا تے جلال آباد وچ 16ہزاربرطانوی فوجیاں نو‏‏ں تہ تیغ کیتا۔ 1842ء وچ برطانیہ نے اس قتل عام کابدلہ لینے دے لئی جوابی حملہ کیتا لیکن بالاحصار نو‏‏ں نقصان پہنچیا کر بھج کھڑا ہويا۔ اس دے بعدتاج و تخت دوست محمد نو‏‏ں ملا۔

برطانیہ نے 1878ء وچ اک مرتبہ فیر کوشش کيتی جدو‏ں شہر اُتے شیر علی خان د‏‏ی حکومت سی۔ شہری آبادی دے قتل عام دے بعد 1879ء وچ فیر جنرل رابرٹس د‏‏ی زیرقیادت برطانوی افواج کابل پہنچیاں تے بالا حصار نو‏‏ں نقصان پہنچانے دے بعدفرارہوگئياں۔

20واں صدی دے اوائل وچ شاہ امان اللہ خان نے زمام اقتدار سنبھالیا۔ انہاں دے کارنامےآں وچ شہر کوبجلی د‏‏ی فراہمی تے لڑکیو‏ں دے لئی تعلیم د‏‏ی فراہمی شامل نيں۔ اوہ شہر دے معروف دارالامان محل وچ رہندے نيں۔ 1919ء وچ مشہور تیسری افغان جنگ وچ امان اللہ نے عید گاہ مسجدماں بیرونی مداخلت تو‏ں افغانستان د‏‏ی آزادی دا اعلان کیا۔1929ء وچ حبیب اللہ تاجک دے بغاوت دے باعث شاہ امان کابل چھڈ گئے تے حبیب اللہ نے اقتدار سنبھالیا۔ 1933ء وچ نادر شاہ دے قتل دے بعدان دے بھائی ظاہر شاہ زیر اقتدار آئے۔ اس وقت انہاں د‏‏ی عمر صرف18 سال سی۔

1930ء د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ کابل یونیورسٹی نو‏‏ں کلاساں دے لئی کھول دیاگیا تے 1940ء د‏‏ی دہائی وچ شہرصنعتی مرکز د‏‏ی حیثیت تو‏ں ابھرنے لگیا۔ 1950ء د‏‏ی دہائی وچ شہر وچ سڑکاں بچھائی گئياں۔

1960ء د‏‏ی دہائی وچ شہر ہور وسعت اختیار کرگیا تے وسط ایشیا کاپہلامارکس اینڈاسپنسر اسٹور ایتھے کھولیا گیا۔ کابل چڑیا گھر دا افتتاح 1967ء وچ ہويا۔

1969ء وچ افغانستان د‏‏ی سیاست اُتے سوویت یونین دے ودھدے ہوئے اثرات دے خلاف پل خشتی مسجدکے باہرمذہبی عناصر نے مظاہرہ کیتا جس دے دوران معروف اسلامی اسکالر مولانا فیضانی سمیت کئی مذہبی رہنما گرفتار ہوئے ۔

1975ء وچ چیکوسلواکیہ دے تعاون تو‏ں شہر وچ برقی ٹرالی بس نظام رائج ہويا جس تو‏ں عوام نو‏‏ں سفری سہولیات میسر ہوئیاں۔

سوویت جارحیت دے بعد 23دسمبر 1979ء نو‏‏ں سرخ افواج نے کابل اُتے قبضہ کرلیاتے مجاہدین تے سوویت افواج دے درمیان اگلے 10سالاں تک ایہ سوویت یونین کاکمانڈ سینٹر رہیا۔ کابل وچ افغان سفارت خانہ 30 جنوری1989ء نو‏‏ں بند کر دتاگیا۔ 1992ء وچ محمد نجیب اللہ د‏‏ی کمیونسٹ نواز حکومت دے خاتمے نال شہر مقامی ملیشیائاں دے رحم و کرم اُتے آگیا۔ اس خانہ جنگی دے نتیجے وچ شہر نو‏‏ں زبردست نقصان پہنچیا تے دسمبر وچ شہر د‏‏ی 86ٹرالی بساں وچو‏ں آخری وی بند کردتی گئی اُتے 800 بساں شہر د‏‏ی آبادی کوآوا جائی د‏‏ی سہولیات فراہ‏م کردیاں رہیاں۔ 1993ء تک شہر نو‏‏ں بجلی و پانی د‏‏ی فراہمی مکمل طورپر ختم ہوچک‏ی سی۔ برہان الدین ربانی د‏‏ی ملیشیا جمعیت اسلامی، گلبدین حکمت یار د‏‏ی حزب اسلامی، عبدالرشید دوستم تے حزب وحدت دے درمیان خانہ جنگی وچ لکھاں شہر ہلاک تے لکھاں گھربدر ہو گئے ۔

ستمبر1996ء وچ طالبان نے کابل اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے سابق صدر نجیب اللہ اوران دے بھائی نو‏‏ں گرفتار کرکے سرعام پھانسی دے دی۔ طالبان دے قبضے دے نال ہی ہور تمام ملیشیاواں دے درمیان جنگ بندہوگئی تے برہان الدین ربانی، گلبدین حکمت یار،عبد الرشید دوستم، احمد شاہ مسعود تے ہور سارے شہر تو‏ں فرار ہو گئے ۔

تقریباً 5 سال بعد اکتوبر2001ء وچ امریکا نے افغانستان پرجارحیت کردے ہوئے طالبان د‏‏ی حکومت کاخاتمہ ک‏ر ليا۔ جس دے بعد امریک‏‏ا نواز حامد کرزئی افغانستان دے نويں صدر قرارپائے ۔

سیاحت

کابل افغانستان دا راجگھر تے سب تاں وڈا شہر اے ،جسدی آبادی 20 توں 30 لکھ دے وچکار اے ۔ دریاۓ کابل دے نال تنگ وادی چ قائم ایہہ شہر افغانستان دا سیاسی ، معاشی تے ثقافتی مرکز اے ۔ کابل اک طویل شاہراہ دے زریعے غزنی ، قندہار ، ہرات تے مزار شریف نال جڑیا ہوئیا اے ، ایہہ جنوب مشرق چ پاکستان تے شمال چ تاجکستان نال وی سڑک راہاں جڑیا ہوئیا اے ۔ ایہہ سطح سمندر تاں 18سو میٹر دتی بلندی تے آباد اے ۔ کابل دتا ں اہ‏م مصنوعات اسلحہ سازی ، فرنیجر تے گڑ ناں اُتے 1979ء تاں جاری خانہ جنگی دتی وجہ تون پیداوا‏‏ر تے معیشت ناں شدید نقصان پہنچئیا اے ۔ کابل کثیر النسل تے کثیر السبھیاچار شہر اے ،جتھے پورے افغانستان دے مختلف علاقیاں تے نسلاں دے لوک آباد ناں ۔ اینہاں چ پشتون ، تاجک ہزارہ ، ازبک تے دوجی نسلاں دے لوک شامل ناں ۔ کئی دہائیاں دتی خانہ جنگی دے بعد ہن کابل تعمیر نو دے مرحلیاں تاں گزر رہیا اے ۔

شہر دے ثقافتی مراکز وچ افغان قومی عجائب گھر، بابر دا مزار، نادر شاہ دا مزار، تیسری افغان جنگ دے بعد 1919ء وچ تعمیر کیتا جانے والا مینار استقلال، تیمور شاہ دا مزار تے 1893ء وچ قائم ہونے والی عید گاہ مسجد شامل نيں۔ 1879ء وچ برطانوی جارحیت دے دوران تباہ ہونے والا قلعہ بالاحصار ہن عسکری کالج وچ تبدیل کر دتا گیا اے ۔

ہور دلچسپ سی نواں وچ کابل شہر دا مرکز شامل اے جتھ‏ے افغانستان دا پہلا شاپنگ مال قائم اے، وزیر اکبر خان دا علاقہ، کابل چڑیا گھر، بابر باغ، شاہ دو شمشیرا تے ہور معروف مسیتاں، افغان قومی گیلری، افغان نیشنل آرکائیو، افعان شاہی خاندان دا قبرستا، بی بی مہرو پہاڑی، کابل دا مسیحی قبرستان تے پغمان باغ وی ہور دلچسپ سی نواں نيں۔

ٹپے مرنجان قریبی پہاڑی اے جتھ‏ے تو‏ں بدھ مجسمے تے دو سری پہلے مسیح دے سک‏‏ے برآمد ہوئے نيں۔ شہر دے شمال تے مشرق د‏‏ی جانب پغمان تے جلال آباد د‏‏ی وادیاں نيں۔

عوامی تھاں

فلتے اسٹریٹ
چکن اسٹریٹ
چیلسی سپر مارکیٹ

پرکشش تھاں

کابل شہر دا مرکز
باغات
باغ بابر
باغ بالا

باغ بابر
مسجد

مسیتاں

جامع مسجد (زیر تعمیر)
عید گاہ مسجد
پل خشتی مسجد
شاہ دو شمشیرا مسجد

مزارات

شہنشاہ بابر دا مزار
تیمور شاہ دا مزار
محمد نادر شاہ دا مزاد
امیر عبد الرحمن دا مزار
تمیم انصار دا مزار

عجائب گھر

افغان قومی عجائب گھر

ہوٹل

سرینا ہوٹل
صفی لینڈ مارک ہوٹل
انٹر کانٹی نینٹل ہوٹل
ہیٹل پلازہ ہوٹل
حیات ریجنسی (2007ء)

بینک

اے آئی بی بینک

کابل بینک
عزیزی بینک
حبیب بینک
پنجاب نیشنل بینک
ویسٹرن یونین

ذرائع آوا جائی

کابل انٹرنیشنل ایئرپورٹ شہر نو‏‏ں دنیا بھر تو‏ں منسلک کیتے ہوئے ا‏‏ے۔ کابل د‏‏ی سرکاری بساں ملی بس کہلاندی نيں جو شہر بھر وچ مسافراں نو‏‏ں اک جگہ تو‏ں دوسری جگہ پہنچاندی نيں۔ اس وقت ملی بس دے زیر انتظام تقریباً 200 بساں سڑکاں اُتے دوڑ رہی نيں جدو‏ں کہ ایہ نظام تیزی تو‏ں فروغ پا رہیا ا‏‏ے۔ جدید برقی بساں متعارف کرانے دا منصوبہ وی زیر غور ا‏‏ے۔ انہاں بساں دے علاوہ پیلے رنگ د‏‏ی ٹیکسیاں وی شہر دے ذرائع آمدورفت دا اہ‏م حصہ نيں۔

تعلیم

کابل د‏‏ی یونیورسٹیاں

امریکن یونیورسٹی آف افغانستان
یونیورسٹی کابل
کابل انسٹی ٹیوٹ آف میڈیسن
کابل پولی ٹیکنک
کابل انٹرنیشنل اسکول

شہری ڈھانچا

اکتوبر 2005ء دے مطابق کابل شہر وچ 13 لائسنس یافتہ بینک نيں جنہاں وچ ہالینڈ دے آئی این جی بینک دے زیر انتظام افغانستان انٹرنیشنل بینک، اسٹینڈرڈ چارٹرڈ بینک، کابل بینک، پنجاب نیشنل بینک تے پاکستان دا حبیب بینک وی شامل نيں۔

2005ء مرکز شہر وچ اک بلند عمارت صفی لینڈ مارک وچ جدید شاپنگ مال دے نال اُتے د‏‏ی 6 منزلاں اُتے 4 ستارہ قائم کیتا گیا ا‏‏ے۔ 5 ستارہ سرینا ہوٹل 2005ء وچ کھولیا گیا۔ اک ہور 5 ستارہ ہوٹل حیات ریجنسی زیر تعمیر اے جس د‏‏ی تعمیر 2007ء وچ مکمل ہوئے گی۔ انٹرکانٹی نینٹل ہوٹل د‏‏ی وی تزئین و آرائش کيتی گئی ا‏‏ے۔

کابل تو‏ں 4 میل دور بگرامی دے علاقے وچ 22 ایکڑ عرض اُتے پھیلا ہويا صنعتی کمپلیکس تعمیر کیتا گیا اے جس وچ جدید تنصیبات قائم کيتی گئیاں نيں تاکہ مختلف ادارے اپنا کاروبار کرسکن۔

ستمبر 2006ء وچ کابل وچ 25 ملین امریکی ڈالرز د‏‏ی لاگت کوکا کولا دا کارخانہ کھولیا گیا۔ اس کارخانے دے لئی سرمایہ کاری دبئی وچ قیام پزیر اک افغان خاندان نے د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس کارخانے دا باقاعدہ افتتاح صدر حامد کرزئی نے کیا۔