کیویائی روس

کیویائی روس
880ء توں 1240ء

کیویائی ورس دا نشان

کیویائی روس اپنی ودھ توں ودھ علاقائی وسعت چ
علاقے	بیلارس ، یوکرین ، لہندا روس
راجگھر	کیف
بولیاں	پرانی چڑھدی سلاوی بولی
سیاسی حثیت	بادشاہت
مذہب	مشرقی آرتھوڈکس عیسائیت
سکہ
گریونا'
تریخ
قیام	880ء دا دہاکا
خاتمہ	1240ء

کیویائی روس گھبلے زمانےآن دی اک ریاست سی ، جہڑی 880ء توں 12ویں صدی دے ادھ تک کیف (یوکرین دا راجگھر) تے آلے دوالے دے علاقےآں تے مشتمل سی ، جس دی بنیاد سکینڈینیویا دے تاجراں ( ورانجیئن) نے رکھی جہڑے روس آکھواندے سن ۔ کجھ تریخ داناں موجب روس ریاست ( کیویائی روس) یوکرینیاں دی ابتدائی پیش رو ریاست سی ۔

ولادیمیر اعظم (راج ویلا 1015ء- 980ء) تے اسدے پتر یاروسلاو دانشمند (راج ویلا 1054ء- 1019ء) دے دور کیو دا سنہری ویلا سمجھئیا جاندا اے ، جس دے دوران عیسائیت نوں مذہب دے طور تے اپنائیا گئیا تے "روسکایا پراودا" ناں دی چڑھدی سلاوی لپی ( مشرقی سلاوی رسم الخط) ایجاد کیتا گئیا ۔ پہلے روس (رس) اصل چ سکینڈینیویائی جنگجو اشرافیہ سن ، جنہاں دی رعیت چ ذیادہ تر سلاو سن ۔ سکینڈے نویاں دا راج گھٹو گھٹ 11ویں صدی عیسوی دے ادھ تک رہئیا ۔

11ویں صدی عیسوی دے اخیر چ اس ریاست دا زوال شروع ہویا تے 12ویں صدی عیسوی دے دوران ایہہ مختلف حریف علاقائی طاقتاں چ ونڈ ہو گئی ۔

11ویں صدی چ کیویائی روس دے زوال دے بعد مختلف مشرقی سلاو راجواڑے مڑ 18ویں صدی عیسوی چ روسی سلطنت چ اکٹھے ہوئے ۔

مڈھلی تریخ

ایگر سویتوسلاووچ دی پولووتسی نال لڑائی دا میدان جنگ، وکتور واسنیتسوف دی بنائی مورت

روس (رس ) لوکاں نے 8ویں صدی عیسوی چ اج کل دے اتلے لہندے روس دے علاقیاں تے غلبا حاصل کیتا تے 9ویں صدی دے شروع چ اوہ روس خاگانیٹ دے ہیٹھ کجھ منظم ہوئے ۔ جہڑی کہ کیویائی روس دی پیش رو ریاست سمجھی جا سکدی اے ۔ "مڈھلی تریخ نویسی" یاں مڈھلے وقائع ( بنیادی کرونیکل) دے موجب ، جہری کہ کیویائی روس دی ابتدائی تریخی دستاویز اے ۔

"رورک ناں دے اک ورانجیئن (وائی کنگ) نے 860ء دے نیڑے ، دکھن ول جان تے کیف (موجودہ یوکرین دا راجگھر ) تیکر اپنا راج ودھان توں پہلاں خود نوں اتلے روس دے شہر نووگورد چ مضبوط کیتا ، اس مڈھلے وقائع چ اس نوں "رورک شاہی ٹبر" دا جد امجد دسئیا گئیا اے ۔ کرونیکل دے مطابق :

" سال 6376 ( 859ء) چ سمندر دے پار توں ورانجیئن ؛ چود ، سلاو ، میریا ، ویزے ، کریوچ وغیرہ قبیلےآں توں خراج لیندے سن ۔ سال 6370 (862ء) چ اینہاں قبیلےآں نے ورانجیئناں نوں پچھے سمندر ول دھک دتا تے اوہناں نوں خراج دین توں انکار کر دتا تے آپ حکومت دا انتظام سمبھال لئیا ، پر اینہاں وچکار کوئی قنون نئیں سی اس پاروں اینہاں قبیلےآں وچکار تنازعات شروع ہو گئے ۔ احتلافات دی وجہ توں اینہاں وچکار جنگاں شروع ہو گئیاں ، تد اوہناں نے فیصلہ کیتا کسے نوں بادشاہ بنائیا جائے جہڑا ساڈے تے راج کرے تے رواج مظابق ساڈے فیصلے کرے ۔ اس لئی اوہ سمندر پار ورانجیئن (روس لوکاں) دے کول گئے ، ایہہ آلے ورانجیئن روس آکھواندے سن ۔ اوداں ای جداں کجھ ورانجیئن ، سویڈ ، دوجے کجھ نارمن تے اینگل تے ہور کجھ گوتھ ( گوٹلینڈر) آکھواندے سن ، جداں دے اوس ویلے چ اینہاں دے ناں سن ۔ چوداں ، سلاواں ، کریوچاں تے ویزاں نے روس(رس) لوکاں نوں آکھئیا " ساڈی سرزمین کھلی تے امیر اے پر اس تے کوئی قنون نئیں اے ، آو تے راجے وانگ ساڈے تے حکومت کرو ۔ تن بھائیاں نے اپنے رشتہ داراں نال خود نوں اس کم لئی پیش کیتا ۔ اینہاں نے اوہناں روساں نوں اپنے نال لئیا تے واپس پرت آئے ۔

ایہہ ورانجیئن پہلے لادوگا چ آباد ہوئے تے فیر دکھن ول ودھدے ہوئے نووگورد آئے تے آخر چ کیو پہنچے ۔ اینہاں نے خزاراں دی حکومت دا خاتمہ کردے ہوئے کیو آلےآں توں خراج لینا شروع کر دتا ۔

کیویائی روس آکھوان آلی ریاست دی نیہہ 880ء دے نیڑے شہزادہ اولگ ( خزاراں دی دستاویزاں چ ہیگو) نے رکھی ، اگلے 35 وورہےآں چ اولگ تے اس دے جنگجوآں نے بوہت سارے فن تے مشرقی سلاوی قبیلےآں نوں اپنے راج ہیٹھ لیاندا ۔ 907ء چ اولگ نے قسطنطنیہ دے خلاف اک مہم دی اگوائی کیتی تے 911ء چ برابری دی سطح تے بازنطینی سلطنت نال اک اقتصادی معاہدے تے دستخط کیتے ۔

نویں کیویائی ریاست ترقی ول ٹری رہی ، کیونجے اس دے کول برآمد کرن لئی سمور (فر) موم تے شہد وافر مقدار چ سی تے چڑھدے یورپ دے تن اہم تجارتی رستے : دریائے وولگا دا تجارتی رستہ ، بالٹک سمندر توں چڑھدے تک ؛ دریائے ڈینیپر دا تجارتی رستہ ، بالٹک سمندر توں کالا سمندر تک تے خزاراں توں جرمناں تک دے تجارتی رستے تے اس دی اجارہ داری سی ۔

کیف دے راجے سویتوسلاو I (راج ویلا : 995ء-972ء) دے دور تک کیویائی روس دے حکمراناں نے سلاوی ناں تے آرتھوڈکس عیسائی مذہب توں اختیار کر لئیا سی ۔ سویتو سلاو دیاں فوجی جتاں حیرت انگیز سن ، اس نے اپنے دو طاقتور گوانڈھیاں خزاری سلطنت (خزاریہ) تے بلغاری سلطنت نوں تاراج کر کے رکھ دتا سی ۔

9ویں صدی توں پیچینک خانہ بدوشاں نے کیویائی روس تے حملے شروع کیتے جہڑے 2 صدیاں توں ودھ چر تک جاری رہے ۔ ایہہ بے ترتیب حملے کدی کدی باقاعدہ جنگ دی شکل وی اختیار کر لیندے ( جداں 920ء دا اینہاں دا کیویائی روس تے حملہ) ۔ 968ء چ پیچینگاں نے حملہ کر کے کیف شہر دا محاصرہ کر لئیا ۔

کیویائی ریاست دی نیہہ

کیویائی روس بادشاہت دا بانی باضابطہ طور تے شہزادہ اولگ اے جس نے اس دی نیہہ 880ء دے نیڑے رکھی ۔

ولادیمیر دا دور تے عسائیت دا قبول کرنا

ولادیمیر اعظم اپنے پیؤ سویتوسلاو I دے مرن مگروں 972ءکیف چ تخت نشین ہویا ۔ کیف دے شہزادے دے طور تے ولادیمیر دی سبتوں وڈی کامیابی کیویائی روس سعائی بنانا سی ، ایہہ عمل 988ء چ شروع ہویا ۔

کیو دا سنہری دور

کیف دے علاقے نے کیویائی روس تے اگلے 200 سال تک غلبہ پائی رکھئیا ۔ کیو دا شہزارہ اعظم ( روسی چ : ویلیکی کنیاژ) دی کیف شہر تے آلے دوالے دے علاقےآں تے حکومت سی ۔ اس دے قیاسی ماتحت اس دے رشتہ دار دوجے شہراں تے حکومت کردے تےاسنوں خراج دیندے ۔

شہزادہ ولادیمیر اعظم (راج ویلا :1015ء-980ء) تے شہزادہ یاروسلاو دانشمند (راج ویلا:1054ء-1019ء) دے دوراں چ ریاست دی ترقی تے طاقت اپنے عروج تے پہنچ گئی ۔ دوناں راجےآں نے کیویائی روس دی توسیع جاری رکھی جہڑی اولگ دے ویلے چ شروع ہوئی سی ۔

ولادیمیر نے اپنے پیؤ سویتوسلاو دے 972ء چ مرن تے اپنے سوتیلے بھائی یاروپولک نوں 980ء چ شکست دین دے مگروں کیو تے راج کرن لگا ۔کیو دے شہزارے دے طور تے اسدی سیاسی کامیابی کیویائی روس نوں عیسائیت چ داخل کرنا سی ، جس دا اغاز 988ء چ ہوئیا ۔ روس دے تریخی کرونیکل دسدے نیں ، جدوں ولادیمیر نے سلاواں دے روایتی بت پرستانہ مذہب دی بجائے اک نواں مذہب اختیار کرن دا فیصلہ کیتا تے اسنے اپنے خاص مشیراں نوں سفارتی نمائندےآں دے طور تے یورپ دے مختلف علاقے چ بھیجئیا ۔ اوہ لاطینی گرجا دے عیسائیاں ، یہودیاں تے مسلماناں دے علاقےآن دا دورہ کر کے آخر چ قسطنطنیہ پہنچے ، ایتھے اوہ آیا صوفیہ گرجے دی خوبصورتی تے ایتھے عبادت دیاں رسماں ویکھ کے حیران رہ گئے تے اوتھے ای اس مذہب نوں اپنے لئی پسند کر لئیا ۔ وطن واپس پرتن مگروں اونہاں نے ولادیمیر نوں قائل کیتا کہ بازنطینی گرجا دا مذہب ای سب توں بہتر انتخاب اے ۔ جس تے ولادیمیر نے قسطنطنیہ دا دورہ کیتا تے بازنطینی سلطنت دے راجہ باسل II دی بھین شہزادی آنا نال ویاہ کیتا ۔

حصے وکھرےہونا تے زوال

کیویائی روس دا زوال 11ویں صدی عیسوی چ ، یاورسلاول دانشمند دے مرن مگروں ہویا ۔ کیف دے شہزادہ اعظم دی حثیت علاقائی قبیلے دے اثر پاروں کمزور ہو گئی ۔ قسطنطنیہ دا زوال جہڑا کہ کیویائی روس دا وڈا تجارتی شرکت دار سی ، نے وی کیویائی روس دے زوال چ اہم کردار ادا کیتا ۔

معیشت تے سماجی ڈھانچہ

کیویائی روس دے ویلے چ روس علاقےآں چ وڈا معاشی وادھا ہویا ۔ لوکاں نے اتلے تے لہندے چ وائی کنگ لوکاں تے دکھن تے لہندے چ بازنتیئم (قسطنطنیہ) نال تجارتی راہ کھولے ۔ تاجراں نے ایران تے وسطی ایشیا دے لوکاں نال وی تجارت شروع کیتی ۔

مذہب

شروع چ کیویائی روس چ کئی مذہب سن تے بعد چ کیویائی روس دے سعائی ہون مگروں مشرقی آرتھوڈکس عیسائیت وڈا مذہب بن گئی ۔

اہم شہر

ہور ویکھو

ہور پڑھو

Christian, David: A History of Russia, Mongolia and Central Asia. Blackwell, 1999
Franklin, Simon and Shepard, Jonathon,: The Emergence of Rus, 750–1200. (Longman History of Russia, general editor Harold Shukman.) Longman, London, 1996. ISBN 0-582-49091-X
Fennell, John, The Crisis of Medieval Russia, 1200–1304. (Longman History of Russia, general editor Harold Shukman.) Longman, London, 1983. ISBN 0-582-48150-3
Jones, Gwyn:. A History of the Vikings. 2nd ed. London: Oxford Univ. Press, 1984
Martin, Janet, Medieval Russia 980–1584. Cambridge University Press, Cambridge, 1993. ISBN 0-521-36832-4
Dimitri Obolensky: The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe 500–1453. Weidenfeld & Nicolson, London, 1971. ISBN 0-297-00343-7
Pritsak, Omeljan: The Origin of Rus'. Cambridge Mass.: Harvard University Press, 1991
Stang, Håkon. The Naming of Russia. Meddelelser, Nr. 77. Oslo: University of Oslo Slavisk-baltisk Avelding, 1996.
Alexander F. Tsvirkun: E-learning course. History of Ukraine. Journal Auditorium, Kiev 2010

حوالے

روس

باہرلے جوڑ

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Kievan Rus