آرچڈیوک فرانز فرڈینینڈ دا قتل
Assassination illustrated in the Italian newspaper Domenica del Corriere, 12 July 1914 by Achille Beltrame | |
تریخ | ۲۸ جون ۱۹۱۴ |
---|---|
تھاں | Near the Latin Bridge, سرائیوو |
متناسقات | 43°51′29″N 18°25′44″E / 43.857917°N 18.42875°E |
اموات | Archduke Franz Ferdinand and his wife, Sophie |
مجرم | Gavrilo Princip and others... |
الزامات | High treason |
سزا | 20 years |
Weapon | FN 1910 نیم خودکار تپانچہ |
پہلی جنگ عظیم دی وجہ بنے واقعات | ||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
آسٹریا دے آرچڈیوک فرانز فرڈیننڈ دا قتل آسٹریا ہنگری دے تخت کے ممکنہ وارث ، تے فرانز فرڈیننڈ دی بیوی سوفی، ڈچیس آف ہوہنبرگ، 28 جون 1914 نوں سرائیووماں اس وقت پیش آیا جدوں اوہ گیریلو پرنسپل دے ہتھوں جان لیوا زخمی ہوئے سن ۔ پرنسیپ انہاں چھ قاتلاں دے گروہ وچوں اک سی جس وچ محمد محمدباشیچ، واسو ابریلووی ، نیلجکو ابرینووی ، سیجیتکو پاپوویش تے ٹرائون گریبی (اک بوسنیائی تے پنج سرب ) شامل سن جنہاں نوں اک بوسنیائی سرب تے سیاہ ہتھ خفیہ تنظیم دے رکن دانیلو ایلیچ نے منظم کيتا سی۔ اس قتل دا سیاسی مقصد آسٹریا ہنگری دے جنوبی سلاو صوبےآں نوں توڑنا سی تاکہ انہاں نوں یوگوسلاویہ وچ جوڑ دتا جاسکے۔ سازشیاں دے مقاصد اس تحریک دے مطابق سن جو بعد وچ ینگ بوسنیا دے ناں توں مشہور ہوئے۔ ایہ قتل پہلی جنگ عظیم توں براہ راست اس وقت ہويا جدوں آسٹریا ہنگری نے بعد وچ سربیا دی بادشاہت دا الٹی میٹم جاری کيتا ، جسنوں جزوی طور اُتے مسترد کردتا گیا۔ اس دے بعد آسٹریا-ہنگری نے سربیا دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا جس دی وجہ توں بیشتر یورپی ریاستاں دے وچکار جنگ دا آغاز ہويا۔
سربیا دی فوجی سازش دا اہتمام میجر ووئیسلاو ٹانکوسیچ تے جاسوس راد مالوبابیچ دی مدد توں سربیا دی فوجی انٹلیجنس دے چیف ڈریگوتن دیمتریجیویچ نے کيتا سی۔ تنکوسیچ نے قاتلاں نوں بماں تے پستولاں توں مسلح کيتا تے انہاں نوں تربیت دی۔ قاتلاں نوں محفوظ مکانات تے ایجنٹاں دے ايسے خفیہ نیٹ ورک تک رسائی دتی گئی سی جو مالوبابیچ نے آسٹریا ہنگری وچ ہتھیاراں تے اس دے کارندےآں دی دراندازی دے لئی استعمال کيتا سی۔
قاتلاں ، خفیہ نیٹ ورک دے کلیدی ممبران ، تے سربیا دے کلیدی فوجی سازشی جو حالے تک زندہ سن ، انھاں گرفتار کيتا گیا ، انہاں اُتے مقدمہ چلایا گیا ، انہاں نوں سزا سنائی گئی تے سزا دتی گئی۔ جنھاں بوسنیا وچ گرفتار کيتا گیا انہاں دے خلاف اکتوبر 1914 وچ ساراییوو وچ مقدمہ چلایا گیا۔ دوسرے سازشی افراد نوں غیر متعلقہ جھوٹھے الزامات دے تحت 1916–1917 وچ فرانسیسی زیر کنٹرول سیلونیکا محاذ اُتے سربیا دی اک عدالت دے سامنے گرفتار کيتا گیا تے انہاں اُتے مقدمہ چلایا گیا۔ سربیا نے تن اعلیٰ فوجی سازشیاں نوں پھانسی دی۔ انہاں ہلاکتاں دے بارے وچ جو کچھ جانیا جاندا اے انہاں وچوں زیادہ تر انہاں دو آزمائشاں تے اس توں متعلقہ ریکارڈاں توں ہُندا اے۔
اگرچہ سابقہ یوگوسلاویہ دے مختلف ملکاں وڈے پیمانے اُتے گیریلو پرنسپ نوں اک دہشت گرد دے طور اُتے دیکھدے نيں ، ریپبلیکا سریپسکیا تے سربیا دی حکومتاں اصرار کردیاں نيں کہ پرنسپ ہیرو اے۔پس منظر
[سودھو]1878 دے معاہدے برلن دے تحت ، آسٹریا ہنگری نوں بوسنیا دے عثمانی ولایت اُتے قبضہ کرنے تے اس دا انتظام کرنے دا اختیار حاصل ہويا ، جدوں کہ عثمانی سلطنت نے سرکاری خودمختاری برقرار رکھی۔ ايسے معاہدے دے تحت ، عظیم طاقتاں (آسٹریا-ہنگری ، برطانیہ ، فرانس ، جرمن سلطنت ، اٹلی تے روسی سلطنت ) نے سربیا دی ریاست نوں مکمل طور اُتے خود مختار ریاست دی حیثیت توں سرکاری اعانت بخشی ، جو چار سال بعد تبدیل ہوگئی۔ شہزادہ میلان چہارم اوبرینویچ دے ماتحت اک بادشاہی جو اس طرح سربیا دا بادشاہ میلان I بن گیا۔ سربیا دے بادشاہ ، اس وقت جدوں شاہی ہاؤس آف اوبرینویچ توں سن جنہاں نے آسٹریا - ہنگری دے نال نیڑےی تعلقات برقرار رکھے سن ، معاہدے دی طے شدہ حدود وچ ہی حکومت کرنے اُتے راضی سن ۔ [۱]
یہ مئی 1903 وچ تبدیل ہويا ، جدوں دریگوتن دیمتریجیویچ دی سربراہی وچ سربیا دے فوجی افسران نے سربیا دے شاہی محل اُتے دھاوا بول دتا ۔ اندھیرے وچ اک شدید لڑائی دے بعد ، حملہ آوراں نے پیلس گارڈ دے سربراہ ، جنرل لیزا پیٹروویچ نوں گرفتار کرلیا ، تے اس نے شاہ الیگزینڈر I اوبرینویچ تے انہاں دی اہلیہ ملکہ ڈریگا دی چھپی ہوئی جگہ ظاہر کرنے اُتے مجبور کردتا۔ بادشاہ تے ملکہ نے اپنی پوشیدہ جگہ توں دروازہ کھولیا۔ بادشاہ نوں تیس بار گولی مار دتی گئی تے ملکہ اٹھارہ۔ میک کینزی لکھدے نيں کہ "فیر شاہی لاشاں نوں کھو کر وحشیانہ طریقے توں توڑ دتا گیا۔" [۱] اس نے حملہ آوراں نے شاہ الیگزنڈر تے ملکہ ڈریگا دی لاشاں نوں محل دی کھڑکی توں سُٹ دتا ، اس دھمکی دے خاتمے دے بعد کہ وفادار جوابی کارروائی کرن گے۔ " [۱] تب جنرل پیٹرویچ نوں اس وقت ہلاک کيتا گیا جدوں ووئیسلاو ٹانکوسیچ نے ملکہ ڈریگا دے بھائیاں دے قتل دا اہتمام کيتا۔ [۱] سازشیاں نےکارادوردیویچ چاندان دے پیٹر اول نوں نواں بادشاہ لگیایا ۔ [۱]
یہ نواں خاندان زیادہ قوم پرست ، روس توں دوستانہ تے آسٹریا ہنگری توں کم دوست سی۔ [۱] اگلی دہائی دے دوران ، سربیا تے اس دے پڑوسیاں دے وچکار تنازعات پھوٹ پڑگئے ، کیونجے سربیا اپنی طاقت بنانے دے لئی اگے ودھیا تے آہستہ آہستہ اپنی 14 ويں صدی دی سلطنت دا دعویٰ کرنے لگیا ۔ انہاں تنازعات وچ 1906 وچ آسٹریا - ہنگری توں شروع ہونے والے کسٹم تنازعہ نوں وی شامل کيتا گیا سی (عام طور اُتے " پگ جنگ " دے ناں توں جانیا جاندا اے )۔ [۱] بوسنیا دا بحران – 1908––––1909، جس وچ سربیا نے آسٹریا - ہنگری دی بوسنیا ہرزیگووینا دے الحاق اُتے احتجاج دا رویہ اختیار کيتا (مارچ 1909 وچ بغیر معاوضے دے سربیا دی تعبیر ختم ہونے پر)؛ [۲] تے بالآخر 1912–1913 دی دو بلقان جنگاں ، جس وچ سربیا نے مقدونیہ تے کوسوو نوں سلطنت عثمانیہ توں حاصل کيتا تے بلغاریہ نوں بھگا دتا۔ [۲]
سربیا دی فوجی کامیابیاں تے بوسنیا ہرزیگووینا دے آسٹریا ہنگری توں وابستہ ہونے اُتے سربیا تے آسٹریا ہنگری دے سرب قوم پرستاں دا غم و غصہ ودھ گیا ، جنہاں نے آسٹریا ہنگری دی حکمرانی دا سہارا لیا تے جنہاں دے قوم پرست جذبات نوں سرب "ثقافتی" تنظیماں نے مشتعل کيتا۔ [۱] [۳] اس دی اک قابل ذکر مثال سربیا دی قوم پرست سوسائٹی نارودنا اوڈبرانہ تھی ، جو بلغراد وچ 8 اکتوبر 1908 نوں میلوان میلوانوویچ دے اقدام دے تحت تشکیل دتی گئی سی۔ ثقافتی سرگرمیاں دی آڑ وچ ، اس نے آسٹریا ہنگری وچ ہیبس برگ حکومت دے نال سرباں دی وفاداری نوں مجروح کرنے دے لئی کم کيتا۔ [۴] [۵] 1914 ء تک دے پنج سالاں وچ ، تنہا قاتلاں - جنہاں وچ زیادہ تر آسٹریا ہنگری دے سرب شہری سن - نے آسٹریا ہنگری دے عہدیداراں دے خلاف کروشیا تے بوسنیا ہرزیگوینا وچ قتل دی ناکام کوششاں دا اک سلسلہ جاری کيتا۔ [۶] بوسنیا ہرزیگوینا وچ ، اک مقامی انقلابی تحریک موجود سی جو ینگ بوسنیا دے ناں توں مشہور سی ، جس دا ہدف آسٹریا ہنگری دی تحلیل سی۔ [۴] [۷]
3 جون 1910 نوں ، بوگدان ژیرایچ ، جو ینگ بوسنیا دی تحریک دے اک رکن سن ، نے بوسنیا ہرزیگووینا دے آسٹریا دے گورنر ، جنرل ماریجان وریشانین نوں قتل کرنے دی کوشش کيتی۔ [۷] ژیرایچ نیویسنجے ، ہرزیگوینا نال تعلق رکھنے والا 22 سالہ آرتھوڈوکس سرب سی ، جو زگریب یونیورسٹی وچ قانون دی فیکلٹی وچ طالب علم سی تے اس نے بلغرادماں اکثر سفر کيتا۔ سی۔ [۶] (جنرل ویرایانن نے 1910 دے دوسرے نصف حصے وچ بوسنیا دی آخری بغاوت نوں کچلنے دی کوشش کيتی)۔ [۶] پنج گولیاں ژیرایچ نے وریشانین اُتے فائر کيتیاں تے اس نے اپنے ہی دماغ وچ جو مہلک گولی لگیائی اس نے ژیرایچ نوں مستقبل دے قاتلاں دے لئی اک پریردا بنا دتا ، جس وچ پرنسپ تے پرنسپ دا ساتھی ابرینوویچ وی شامل اے۔ پرنسپ نے کہیا کہ ژیرایچ "میرا پہلا نمونہ سی۔ جدوں ميں ستاراں سال دا سی تاں ميں نے پوری رات اس دی قبر اُتے گزاری ، جس وچ ساڈی خراب حالت تے اس دے بارے وچ سوچدے ہوئے غور کيتا گیا۔ ايسے وجہ توں ميں نے جلد یا بدیر غم و غصے دا اظہار کرنے دے لئی اپنا ذہن بنا لیا۔" [۳]
مئی 1911 وچ ، "دہشت گردی دی کارروائی" دے ذریعے گریٹر سربیا بنانے دے لئی وقف کردہ خفیہ سوسائٹی ، بلیک ہینڈ ، دا تعلق دیمتریویچ تے ٹانکوسیچ سمیت نرودنا اوڈبرینہ دے کلیدی ممبراں نے قائم کيتا سی۔ [۵] [۸] بوسنیا ہرزیگووینا دے اندر ، بلیک ہینڈ تے نروڈنا اوڈبرینہ دونے دے نیٹ ورکس نے نوجوان انقلابی تحریک جداں مقامی انقلابی تحریکاں نوں گھس لیا۔ [۷]
1913 وچ ، شہنشاہ فرانز جوزف نے آرکیڈیوک فرانز فرڈینینڈ نوں بوسنیا وچ جون 1914 نوں ہونے والی فوجی نمائش دا مشاہدہ کرنے دا حکم دتا۔ [۶] افواہاں دے بعد ، فرڈینینڈ تے اس دی اہلیہ نے اپنے نويں احاطے وچ ریاستی میوزیم کھولنے دے لئی سراجیوو جانے دا ارادہ کيتا۔ [۶] ڈچس سوفی ، انہاں دے وڈے بیٹے ، ڈیوک میکسمیلیئن دے مطابق ، انہاں دی حفاظت دے خوف توں اپنے شوہر دے نال گئياں۔ [۶]
چونکہ سوفی ، اگرچہ اعلیٰ نسلی پیدائشی ہونے دے باوجود ، اک شاہی گھرانے توں نئيں سی ، اس دی ہیبسبرگ دے وارث ممبر دے نال اتحاد صرف اک مورگانٹک شادی ہوسکدا اے۔ شہنشاہ فرانز جوزف نے صرف اس شرط اُتے انہاں دی شادی اُتے رضامندی ظاہر کيتی سی کہ انہاں دی اولاد کدی وی تخت نشین نئيں ہوئے گی۔ انہاں دی شادی کيتی 14 ويں سالگرہ 28 جون نوں پڑ گئی۔ جداں کہ مورخین اے جے پی ٹیلر مشاہدہ کردے نيں:
[Sophie] could never share [Franz Ferdinand's] rank … could never share his splendours, could never even sit by his side on any public occasion. There was one loophole … his wife could enjoy the recognition of his rank when he was acting in a military capacity. Hence, he decided, in 1914, to inspect the army in Bosnia. There, at its capital Sarajevo, the Archduke and his wife could ride in an open carriage side by side … Thus, for love, did the Archduke go to his death.[۹]
فرانز فرڈیننڈ وفاقی حکومت وچ اضافے دا حامی سی تے اسنوں وسیع پیمانے اُتے آزمائش دی حمایت دا خیال سی ، جس دے تحت آسٹریا ہنگری نوں آسٹریا ہنگری دی سلطنت دے اندر سلاوی سرزمین نوں تیسرے تاج وچ ملیا کے دوبارہ تنظیم نو کيتی جائے گی۔ [۳] اک غیر سلاطینی بادشاہت سرب نشاۃ ثانیہ دے خلاف اک زبردست کاروائی ثابت ہوسکدی اے ، تے ايسے وجہ توں فرانز فرڈینینڈ نوں انہاں ہی سرب قوم پرستاں نے اک خطرہ سمجھیا۔ [۳] بعد وچ پرنسپ نے عدالت نوں دسیا کہ فرانز فرڈینینڈ دی منصوبہ بند اصلاحات نوں روکنا انہاں دا اک محرک سی۔ [۳]
قتل دا دن ، 28 جون ( جولین کیلنڈر وچ 15 جون) ، سینٹ وِٹس دی عید اے۔ سربیا وچ ، اسنوں ویدوودان کہیا جاندا اے تے عثمانیاں دے خلاف کوسوو دی 1389 دی جنگ کيتی یاد دلاندا اے ، جس اُتے سلطان نوں اک سرب دے ذریعہ اس دے خیمے وچ قتل کيتا گیا سی۔ [۱۰]
ابتدائی امور
[سودھو]منصوبہ بندی براہ راست کارروائی
[سودھو]ڈینیلو ایلیچ بوسنیا دا آرتھوڈوکس سرب سی۔ اس نے اسکول دے ٹیچر تے بینک ورکر دی حیثیت توں کم کيتا سی لیکن 1913 تے 1914 وچ اوہ اپنی والدہ دے نال رہندا سی ، تے اس دی ماں ، جو سراجیو وچ اک چھوٹا بورڈنگ ہاؤس چلاندی سی۔ خفیہ طور اُتے ، ایلیچ سرائیوو وچ سربیا دے نامعلوم ماہر بلیک ہینڈ سیل دا رہنما سی۔ 1913 دے آخر وچ ، ڈینیلو ایلیچ اوژیس وچ سربیا دی سننے والی پوسٹ اُتے حاضر ہوئے انچارج افسر سربین کرنل سی اے پوپوویچ توں گل کرنے دے لئی آئے ، جو اس وقت دے کپتان تے بلیک ہینڈ دا ممبر سی۔ ایلیچ نے انقلابی تنظیم سازی دی مدت نوں ختم کرنے تے آسٹریا ہنگری دے خلاف براہ راست کارروائی کرنے دے اقدام دی سفارش کيتی۔ پوپویش نے ڈینییلو ایلیچ نوں بلغراد روانہ کيتا تاکہ سربیا دے فوجی انٹلیجنس دے چیف کرنل ڈریگٹین دیمیتریجیویچ دے نال اس معاملے اُتے تبادلہ خیال کيتا جائے ، جسنوں عام طور اُتے اپس کہیا جاندا اے۔ [۳] 1913 تک ، آپس تے اس دے ساتھی فوجی سازش کار (جو مئی 1903 دی بغاوت دے سلسلے توں بہت زیادہ متوجہ ہوئے) بلیک ہینڈ دے باقی حصے اُتے غلبہ حاصل کر چکے سن ۔ [۱]
اس بارے وچ حالے تک کوئی اطلاع نئيں اے کہ الی تے آپس دے وچکار کیہ ہویا اے ، لیکن انہاں دی ملاقات دے فورا بعد ہی ، اپس دے سجے بازو دے آدمی تے اس دے ساتھی بلیک ہینڈر ، سربیا دے میجر ووجیسلاو ٹانکوسی ، جو اس وقت تک گوریلا تربیت دے انچارج سن ، نے سربیا دے آئریڈسٹسٹ پلاننگ میٹنگ نوں بلیایا۔ ٹولوس ، فرانس وچ ۔ [۳] ٹولوس دے اجلاس وچ بلايا جانے والےآں وچ محمد محمدباشیچ سی ، جو تجارت دے ذریعہ اک بڑھئی تے ہرزیگوینا نال تعلق رکھنے والے اک مسلمان رئیس دا بیٹا سی۔ [۶] اوہ وی بلیک ہینڈ دا ممبر سی ، جس نے بوسنیا ہرزیگوینا ولادیمیر گاسینوویچ تے ڈینیلو ایلیچ دے لئی بلیک ہینڈ دے صوبائی ڈائریکٹر دے ذریعہ تنظیم توں حلف لیا سی۔ محمدباشیچ(ایتھے البرٹینی ہوئے محمدباشیچ دا حوالہ دیندے ہوئے) "بوسنیا دے انقلابی جذبے نوں زندہ کرنے دے لئی دہشت گردی دے کسی اقدام نوں انجام دینے دے لئی بے چین سن ۔" [۳] جنوری 1914 دے اس اجلاس دے دوران ، فرانز فرڈینینڈ سمیت قتل دے مختلف ممکنہ آسٹرو ہنگری دے اہداف اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا۔ اُتے ، شرکاء نے بوسنیا دے گورنر ، آسکر پوٹیورک نوں مارنے دے لئی ، صرف محمد محمدباشیچ نوں سارائیوو روانہ کرنے دا فیصلہ کيتا۔ [۳]
جب محمد محمدباشیچ فرانس توں بوسنیا ہرزیگوینا جا رہے سن تاں پولیس نے چور دے لئی اس دی ٹرین دی تلاشی لئی۔ ایہ سوچ کر کہ پولیس اس دے پِچھے ہوئے گی ، اس نے اپنے ہتھیاراں (اک خنجر تے زہر دی بوتل) نوں ٹرین دی کھڑکی توں باہر سُٹ دتا۔ [۳] اک بار جدوں اوہ بوسنیا ہرزیگوینا پہنچے تاں انہاں نوں متبادل ہتھیاراں دی تلاش وچ لگنا پيا۔
فرانز فرڈینینڈ دا انتخاب
[سودھو]نويں ہتھیاراں دی تلاش نے پوٹیوک اُتے محمد محمدباشیچ دی کوشش وچ تاخیر کيتی۔ اس توں پہلے کہ محمد محمدباشیچ کم کرنے دے لئی تیار ہوئے ، ایلیچ نے اسنوں 26 مارچ 1914 نوں ،موستار طلب کيتا۔ 26 مارچ 1914 نوں ، [۶] [۶] ایلیچ نے محمد محمدباشیچ نوں مطلع کيتا کہ بلغرا د نے گورنر نوں مارنے دے مشن نوں ختم کردتا اے۔ ہن منصوبہ ایہ سی کہ فرانز فرڈینینڈ نوں قتل کيتا جائے ، تے اس نويں آپریشن دے لئی محمد محمدباشیچ نوں نال دینا چاہیدا۔ [۳] (آپس نے سربیا دی عدالت وچ اعتراف کيتا کہ اس نے انٹلیجنس ڈیپارٹمنٹ دے سربراہ دی حیثیت توں فرانز فرڈینینڈ دے قتل دا حکم دتا سی۔) [۶]
ایلیچ نے سربیا دے نوجواناں واسو اوبریلوویچ تے سیجٹکو پوپوویچ نوں ایسٹر دے فورا بعد (آرتھوڈوکس ایسٹر دے مطابق دیڈیجیر نے دسیا: 19 اپریل 1914) ، اس قتل دے لئی ، جس دا ثبوت سرائیوو مقدمے وچ ایلیچ، ابوبریوویچ تے پوپویچ دی گواہی توں ملدا اے۔ تن نوجواناں - گیریلو پرنسپ ، ٹریفکو گریبی ، تے نیلجکو ابرینوویچ [۱۱] [۱۱] [۱۱] [۱۱] آسٹریا ہنگری دے بوسنیا دے سرب مضامین ، بلغراد وچ مقیم ، نے سرجیوو دے مقدمے دی سماعت کيتی کہ ايسے وقت (ایسٹر دے تھوڑی دیر بعد) ، اوہ اس مسانوں انجام دینے دے لئی بے چین سن قتل تے بوسنیا دے اک سرب سرب تے سابق گوریلا فائٹر نال رابطہ کيتا تے اوہ اسلحہ تک رسائی دے نال جانیا جاندا سی ، میلان سگانوویچ، تے اس دے توسط توں میجر ٹانکوسی نے اسلحہ سراجیوو منتقل کرنے تے اس قتل وچ حصہ لینے دا معاہدہ کيتا سی۔
اصولی طور اُتے معاہدہ فوری طور اُتے ہوئے گیا سی ، لیکن اسلحے دی فراہمی وچ اک ماہ توں زیادہ دے لئی تاخیر ہوئی۔ قاتلاں دی سگانوویچ نال ملاقات ہُندی تے اوہ انھاں روکے گا۔ اک موقع اُتے ، سیگانووی نے گریبی نوں دسیا: "کچھ نئيں کرنے توں ، بوڑھا شہنشاہ بیمار اے تے وارث ظاہر [اینج ایہ لکھیا گیا اے] بوسنیا نئيں جاواں گے۔ " [۳] جدوں شہنشاہ فرانز جوزف دی صحت توں صحت موصول ہوئی تاں آپریشن دوبارہ" جانا "سی۔ ٹینکوسیć نے قاتلاں نوں اک ایف این ماڈل 1910 دا پسٹل دتا۔ انہاں نے بیلگریڈ دے نیڑے اک پارک وچ کچھ راؤنڈ دی کمی تے مہنگے .380 اے سی پی پستول گولہ بارود دی شوٹنگ دی مشق کيتی۔ [۱۲]
باقی اسلحہ بالآخر 26 مئی نوں فراہم کیہ گیا۔ [۱۱] بلغراد دے تِناں قاتلاں نے گواہی دتی کہ میجر ٹینکوسی نے ، براہ راست تے سگانوویچ دے ذریعے ، نہ صرف چھ دستی بم تے چار نويں براؤننگ ایف این ماڈل 1910 خودکار پستول ، جس وچ .8080 اے سی پی گولہ بارود ، [۱۲] بلکہ رقم وی فراہم دی ، [۱۱] خود کشی کيتی۔ گولیاں ، [۱۱] ٹریننگ ، [۱۱] اک مخصوص نقشہ جس وچ جنینڈرسمس دا نشان لگیا ہويا اے ، [۱۱] آسٹریا ہنگری وچ ایجنٹاں تے اسلحہ نوں گھسانے دے لئی استعمال ہونے والی خفیہ سرنگ اُتے رابطےآں دے بارے وچ معلومات ، [۱۱] تے اک چھوٹا کارڈ جس دی اجازت اے اس سرنگ دا استعمال۔ [۱۱] میجر ٹانکوسی نے صحافی تے تریخ دان لوسیانو میگرینی دی تصدیق دی کہ اوہ بم تے پستول مہیا کردا سی تے پرنسپل ، گریبی تے اببرینویچ دی تربیت دا ذمہ دار سی تے اس نے (ٹانکسیچ) نے خودکش گولیاں دا خیال پیش کيتا سی۔ [۱۳]
سرنگ
[سودھو]پرنسپل ، گریبی اورابرینوویہ 28 مئی نوں بیلگریڈ نوں کشتی دے ذریعے روانہ ہوئے تے دریائے ساوا دے نال عباق دا سفر کيتا جتھے انہاں نے ایہ چھوٹا کارڈ سربیا بارڈر گارڈ دے کیپٹن پوپوویچ دے حوالے کيتا۔ پوپوی نے بدلے وچ انہاں نوں سربیا دے کیپٹن پروانووی نوں اک خط فراہم کیہ ، تے کسٹم دے تن عہدیداراں دے ناواں دے نال اک فارم پُر کيتا جس دی شناخت اوہ سمجھ سکدے نيں تے اس دے تحت اک چھوٹی سی سرحدی شہر لوزنیکا جانے دے لئی ریل گڈیاں دے لئی رعایندی ٹکٹ وصول کردے نيں۔ [۱۱] [۶]
جب 29 مئی نوں پرنسپل ، گریبی تے ابرینوویس لوزانیکا پہنچے تاں ، کیپٹن پروانووی نے اپنے تِناں ریونیو سارجنٹاں نوں طلب کيتا تاکہ اوہ سرحد نوں عبور نہ کرنے دے بہترین طریقے اُتے گل کرن۔ جدوں سارجنٹس دے آنے دے منتظر سن تاں ، پرنپری تے گریبی نے ابرینووی دی آپریشنل سیکیورٹی دی بار بار خلاف ورزیاں اُتے ابی برونووی دے نال اختلافات کیتے۔ [۶] ابرینوویć نے اپنے اسلحہ پرنسپل تے گریبی دے حوالے کيتا۔ پرنسپ نے کاربرینوویچ توں کہیا کہ اوہ اکیلے زوورنک جائے ، گریبی دے شناختی کارڈ دا استعمال کردے ہوئے اوتھے توں اک سرکاری عبور کرے تے فیر توزلہ جاے تے بیک اپ نوں لنک کرے۔ [۶]
30 مئی دی صبح پروانوویس دے محصولاندی سارجنٹ جمع ہوگئے تے سارجنٹ بڈیوج گربیئ نے اس کم نوں قبول کرلیا تے پرنسپل تے گریبی نوں پیدل چل کے دریائے ڈرینا دے وسط وچ واقع اک چھوٹا جزیرہ اساکویس دے جزیرے تک پہنچایا جس نے سربیا نوں بوسنیا توں وکھ کردتا۔ اوہ تے انہاں دے ہتھیار 31 مئی نوں جزیرے اُتے پہنچے۔ گربیئ نے دہشت گرداں تے انہاں دے اسلحے نوں سربیا نرودنا اوڈبرینہ دے ایجنٹاں دے پاس آسٹریا ہنگری دے علاقے تے محفوظ مکان توں محفوظ گھر منتقل کرنے دے ایجنٹاں دے پاس پہنچیا دتا۔ پرنسپل تے گریبی 1 جون دی شام آسٹریا ہنگری وچ داخل ہوئے۔ [۶] پرنسپ تے گریبیژ تے اسلحے نوں ایجنٹ توں ایجنٹ دے پاس 3 جون تک تسلہ پہنچیا۔ انہاں نے ایہ ہتھیار نرودنا اوڈبرینا دے ایجنٹ میکو جووانووی دے ہتھوں وچ چھڈ دتے تے ابابرینوائ وچ شامل ہوگئے۔ [۱۱]
نرودنا اوڈبرینہ دے ایجنٹاں نے اپنی سرگرمیاں دی اطلاع نرودنا اوڈبرینہ دے صدر ، بوؤہ جانکووی نوں دتی ، جنھاں نے اس دے نتیجے وچ اس وقت دے سربیا دے نگراں وزیر اعظم نکولا پاشیچ نوں وی اطلاع دی۔ [۶] پیسی نوں دتی جانے والی اس رپورٹ وچ سربیا دے میجر کوسٹا توڈورویس ، باؤنڈری کمشنر تے سربیا ملٹری انٹلیجنس سروسز دے ڈائریکٹر دا ناں ردا توں لجوبوجا تک شامل کيتا گیا۔ بریفنگ توں پیر دے ہتھ توں لکھے گئے نوٹ (جس دا تخمینہ ڈیڈیجر نے 5 جون نوں لیا سی) وچ قاتلاں وچوں اک دا ناں ("ٹریفکو" گریبی) تے میجر ٹانکسی دا ناں وی شامل سی۔ [۶] آسٹریا دے باشندےآں نے بعد وچ ایہ رپورٹ ، پیسی دے ہتھ توں لکھے گئے نوٹ ، تے ہور دستاویزی دستاویزات حاصل کيتیاں ۔ [۶]
ابرینوویچ دے والد اک سرائیوو پولیس اہلکار سن ۔ تزلہ وچ ، ابرینوویچ نے اپنے والد دے اک دوست ، ساریجےو پولیس جاسوس ایوان ولا توں ٹکرا لیا تے گل گل کيتی۔ اتفاقی طور اُتے ، پرنسیپ ، گریبی تے ابرینوویچ اک ہی ٹرین وچ سراجایو دے لئی جاسوس وِلا دے طور اُتے سوار ہوئے۔ ابرینوویچ نے جاسوس توں فرانز فرڈینینڈ دے سرائیوو دے دورے دی تریخ دا پتہ چلا۔ اگلی صبح چبرینوویچ نے اپنے ساتھی قاتلاں نوں ایہ خبر پہنچائی کہ ایہ قتل 28 جون نوں ہوئے گا۔ [۶]
4 جون نوں سرائیوو پہنچنے اُتے ، پرنسپ، گریبیژ تے ابرینوویچ اپنے وکھ وکھ راستے گئے۔ پرنسپ نے ایلیچ نال ملاقات کيتی ، ہادیسی وچ اپنے اہل خانہ نال ملاقات کيتی تے 6 جون نوں ایلیچ دے نال الی دی والدہ دے گھر رہائش اختیار کردے ہوئے سراجیوو واپس آئے۔ [۶] گریبژ پیلے وچ اپنے کنبے وچ شامل ہوئے۔ ابرینوویچ واپس سرائیوو وچ اپنے والد دے گھر چلے گئے۔ [۶]
14 جون نوں ، ایلیچ سراجیوو وچ اسلحہ لیانے دے لئی تزلہ گیا۔ میوکو جوانوویش نے اسلحہ چینی دے اک وڈے خانے وچ چھپا دتا۔ 15 جون نوں ، دونے ٹرین توں وکھ ہوئے کے ڈوبوج گئے جتھے جووانو نے باکس نوں الیć دے حوالے کيتا۔ [۱۱] اس دن دے بعد ، ایلیا سرجیو توں باہر مقامی ٹرین وچ منتقل کرنے دا محتاط ہوکے ٹرین دے ذریعے سرجیو واپس آگیا اورپولیس دا پتہ لگیانے توں بچنے دے لئی فوری طور اُتے ٹرام وچ منتقل ہوگیا۔ اک بار اپنی والدہ دے گھر ، الی نے اک سوفی دے تھلے اسلحہ سوفی دے تھلے چھپا دتا۔ [۱۱] فیر ، تقریبا 17 17 جون نوں ، ایلیا نے بروڈ دا سفر کيتا (ڈیڈیجر نے اسنوں 16 جون نوں رکھیا سی ، لیکن مقدمے دی سماعت نے اسنوں 18 جون نوں رکھیا سی)۔ الیاس نے مقدمے دی سماعت دے دوران انہاں دے سفر دی وجہ دی الجھن وچ وضاحت پیش دی ، پہلے کہیا کہ اوہ اس قتل نوں روکنے دے لئی برڈ گئے سن تے فیر ایہ کہندے ہوئے کہ اوہ اس قتل نوں روکنے دے لئی بروڈ توں سرجیو واپس آئے سن ۔ [۱۱] ڈیڈیجر نے مقالہ (بوگیجیویć دا حوالہ دیندے ہوئے) اگے کيتا کہ الیاس اپروس دے اک دوست ، جوورو آرک نال ملن دے لئی بروڈ گیا سی ، جس دے پاس اس قتل نوں منسوخ کرنے دی ہدایت سی تے فیر بعد وچ ریڈ ملوببیć نوں قتل دی تصدیق دے لئی سربیا توں سارائیوو روانہ کيتا گیا سی۔ [۶]
حملےآں دی شام
[سودھو]الی 27 نے 27 جون نوں اسلحہ دینا شروع کيتا۔ 27 جون تک الی نے بلغراد توں قاتلاں دی شناخت انہاں لوکاں توں خفیہ رکھی سی جو اس نے مقامی طور اُتے بھرتی کيتا سی تے اس دے برعکس۔ فیر ، اس رات ، جداں محمدباشیچ نے البرٹینی نوں دسیا: "غم و غصے دے موقع اُتے ہی ایلیچ نے مینوں اک سرجیو کیفے وچ پرنسپ توں ملوایا ، انہاں لفظاں توں 'محمدباشیچ جو کل اے جو ساڈے نال اے۔'" انہاں تِناں نے بلیک نوں اک پوسٹ کارڈ بھیجیا۔ فرانس وچ بوسنیا ہرزیگووینا ولادیمیر گاسینوویچ برائے صوبائی ڈائریکٹر۔[۳]
اگلی صبح ، 28 جون 1914 نوں ، ایلیچ نے چھ قاتلاں نوں موٹرسائیکل دے راستے وچ رکھیا۔ ایلیچ نے گلیاں وچ چلدے ہوئے قاتلاں نوں بہادری دی تلقین کردے ہوئے کہیا۔ [۳]
قتل
[سودھو]موٹرکیڈ
[سودھو]28 جون 1914 دی صبح ، فرانز فرڈینینڈ تے اس دی جماعت الیڈیا اسپا توں سراجیوو تک ٹرین دے ذریعہ روانہ ہوگئی۔ [۶] گورنر آسکر پوٹورک نے سراجیوو اسٹیشن اُتے پارٹی نال ملاقات کيتی۔ چھ آٹوموبائل انتظار کر رہی سن۔ غلطی توں ، تن مقامی پولیس افسر خصوصی سیکیورٹی دے چیف آفیسر دے نال پہلی کار وچ چلے گئے۔ اوہ سیکیورٹی دے خصوصی افسران جو اپنے چیف دے نال ملنے سن ، پِچھے رہ گئے۔ [۶] دوسری کار وچ میئر تے سرائیوو دے چیف آف پولیس سن ۔ موٹرکیڈ وچ تیسری کار اک گراف اینڈ اسٹیفٹ 28/32 پی ایس کھلی اسپورٹس کار سی جس دی چوٹی بند سی۔ اس تیسری کار وچ فرانز فرڈینینڈ ، سوفی ، گورنر پوٹیوریک ، تے لیفٹیننٹ کرنل کاؤنٹ فرانز وون ہیراچ سوار سن ۔ [۶] پہلے توں اعلان کردہ پروگرام وچ موٹر کیڈ دا پہلا اسٹاپ اک فوجی بیرکاں دے مختصر معائنے دے لئی سی۔ پروگرام دے مطابق ، دس بجے ہاں ، موٹرسائیکل آپیل اپیل دے راستے توں ٹاؤن ہال دے لئی بیرکاں توں روانہ ہوئے گی۔ [۶]
سرائیوو دے اندر سیکیورٹی انتظامات محدود سن ۔ مقامی فوجی کمانڈر ، جنرل مائیکل وان ایپل ، نے تجویز پیش دی کہ فوجیاں دا مقصد راستے اُتے اے لیکن دسیا گیا اے کہ اس توں وفادار شہریاں نوں مجروح کيتا جائے گا۔ اس دے مطابق آنے والے پارٹی دے لئی تحفظ سرجیو پولیس اُتے چھڈ دتا گیا سی ، جنہاں وچوں صرف 60 دے دورے دے اتوار دے روز ڈیوٹی اُتے سن ۔ [۱۴]
بمباری
[سودھو]موٹرسائیکل نے پہلےقاتل ، محمدباشیچ نوں منتقل کيتا۔ ڈینیلو ایلیچ نے اسنوں موسٹار کیفے دے باغ دے سامنے رکھیا سی تے اسنوں بم توں مسلح کردتا سی۔ [۶] محمدباشیچ عمل کرنے وچ ناکام رہے۔ ایلیچ نے واسو کابرینوویچ نوں محمدباشیچ دے پاس رکھ دتا سی ، اسنوں پستول تے بم توں مسلح کيتا سی۔ اوہ وی کم کرنے وچ ناکام رہیا۔ ہور اس راستے وچ ، ایلیا نے نیلجکو ابرینوویچ نوں دریائے ملجیکا دے نیڑے گلی دے مخالف سمت اُتے رکھیا سی ، تے اسنوں اک بم توں مسلح کردتا سی۔
صبح 10:10 بجے ، [۶] فرانز فرڈینینڈ دی کار نیڑے پہنچی تے اببرینویچ نے اپنا بم سُٹ دتا۔ اس بم نے اچھالے ہوئے پرت نوں گلی وچ سُٹ دتا۔ [۳] بم دے متناسب ڈیٹونیٹر دی وجہ توں اوہ اگلی کار دے تھلے پھٹا تے اس کار نوں اک قدم توں باہر رکھ دتا ، جس توں اک ۱-فٹ-diameter (۰٫۳۰ میٹر) ، ۶٫۵-انچ-deep (۱۷۰ ملی میٹر) گھاٹی ، [۶] تے 16–20 افراد نوں زخمی۔ [۶]
کابرینوویچ نے اپنی سائناڈ دی گولی نگل لی تے ملجاکا ندی وچ چھلانگ لگیا دی۔ ابرینووی دی خودکشی دی کوشش ناکام ہوگئی ، کیونجے پرانی سائناڈ صرف قے دا باعث سی ، تے ملجاکا صرف 13 سال کيتی سی گرم ، خشک گرمی دی وجہ توں گہری سینٹی میٹر۔ [۱۵] پولیس نے کابرینوویچ نوں دریا توں باہر کھچ لیا ، تے حراست وچ لینے توں پہلے ہی مجمع نے اسنوں شدید ماریا پیٹا۔
جلوس غیر فعال کار نوں پِچھے چھڈ کے ٹاؤن ہال دی طرف ودھیا۔ کارجیتکو پاپوویش ، گیریلو پرنسپ ، تے ٹریفن گریبیژ جدوں موٹرسائیکل تیز رفتار توں انہاں دے گزرے تاں اوہ کم کرنے وچ ناکام رہے۔ [۶]
ٹاؤن ہال دا استقبال
[سودھو]طے شدہ استقبالیہ دے لئی ٹاؤن ہال پہنچنے اُتے ، فرانز فرڈینینڈ نے کشیدگی دے قابل فہم علامات دکھائے ، تے میئر فہیم کوریچ دے احتجاج دے لئی استقبال دی تیار تقریر وچ رکاوٹ پائی : "مسٹر میئر ، وچ ایتھے دورے اُتے آیا سی تے مینوں بم دھماکےآں توں استقبال کيتا گیا اے۔ اشتعال انگیز اے۔ " [۳] ڈچس سوفی نے فیر فرانز فرڈینینڈ دے کان وچ سرگوشی دی ، تے اک وقفے دے بعد ، فرانز فرڈینینڈ نے میئر توں کہیا: "اب آپ بول سکدے نيں۔" [۶] اس دے بعد اوہ پرسکون ہوگئے تے میئر نے اپنی تقریر کيتی۔ فرانز فرڈینینڈ نوں اپنی تقریر دا انتظار کرنا پيا ، جو حالے تک خراب گڈی وچ خون توں لگی ہوئی سی ، اس دے پاس لیائی گئی۔ اس تیار کردہ متن وچ انہاں نے اس دن دے واقعات دے بارے وچ کچھ ریمارکس دا اضافہ کيتا جو سرائیوو دے لوکاں نوں انہاں دے بیچارے ہونے اُتے شکریہ ادا کردے نيں "کیونجے وچ انہاں وچ قاتلانہ حملے دی کوشش کيتی ناکامی اُتے انہاں دی خوشی دا اظہار دیکھ رہیا ہون۔" [۶]
آرچ ڈیوک پارٹی دے عہدیداراں تے ممبراں نے اس اُتے تبادلہ خیال کيتا کہ اگے کيتا کرنا اے۔ آرچ ڈوکی دے چیمبرلین ، بیرن رومرسکرچ نے تجویز پیش دی کہ جوڑے ٹاؤن ہال وچ موجود رہیاں جدوں تک کہ شہر وچ فوجیاں نوں سڑکاں نچھاور کرنے دے لئی نہ لیایا جاسکے۔ گورنر جنرل آسکر پوٹورک نے اس تجویز نوں [۱۶] اس بنیاد اُتے ویٹو کيتا کہ براہ راست پینتریبازی توں آنے والے فوجیاں نوں اس طرح دے فرائض دے لئی لباس دی وردی مناسب نئيں ہوئے گی۔ "کیہ تسيں نوں لگدا اے کہ سرائیوو قاتلاں توں بھریا ہويا اے ؟" اس نے نتیجہ اخذ کيتا۔
فرانز فرڈینینڈ تے سوفی نے اسپتال وچ بم دھماکے توں زخمیاں دی عیادت دے حق وچ اپنا منصوبہ بند پروگرام ترک کردتا۔ آرٹ ڈوک نوں گلی دے ندیاں دے کنارے توں ہونے والے کسی وی حملے توں بچانے دے لئی کاؤنٹ ہیراچ نے فرانز فرڈینینڈ دی گڈی دے کھبے ہتھ توں چلانے والے بورڈ وچ پوزیشن حاصل کيتی۔ [۶] [۸] اس دی تصدیق ٹاؤن ہال دے باہر دے منظر دی تصاویر دے ذریعے کيتی گئی اے۔ 10: 45 بجے وچ ، فرانز فرڈینینڈ تے سوفی اک بار فیر تیسری کار وچ موٹرسائیکل وچ چلے گئے۔ [۶] اس جوڑے دی حفاظت نوں یقینی بنانے دے لئی ، جنرل آسکر پوٹورک نے فیصلہ کيتا کہ شاہی موٹرسائیکل اپیل کوئے دے نال سِدھے ساریجیوو ہسپتال دا سفر کرے تاکہ اوہ بھیڑ شہر دے مرکز توں بچ سکے۔ [۸] [۴] [۸] [۴] اُتے ، پوٹورک اپنے فیصلے نوں ڈرائیوراں تک پہنچانے وچ ناکام رہے۔ [۸] [۱۷] [۸] [۱۷] نتیجے دے طور اُتے ، آرچ ڈوک دے ڈرائیور ، لیوپولڈ لوجکا ، نے لاطینی برج اُتے سجے طرف مڑ لیا جس طرح اس دے اگے دو ڈرائیور اگے سن ۔ [۱۸] مورخ جوآخم ریمک دے مطابق ، اس دی وجہ ایہ اے کہ پوٹورک دا معاون ایرک (ح) وان میرریززی اسپتال وچ سی ، تے اس وجہ توں لوجکا نوں منصوبےآں وچ تبدیلی تے ڈرائیونگ روٹ دے بارے وچ معلومات دینے توں قاصر سی۔ [۱۹] سرجیوو چیف آف پولیس ایڈمنڈ گریڈے ، جنھاں نے اس توں پہلے بار بار پوٹیوک نوں شاہی دورے دے لئی حفاظتی انتظامات دی ناکافی کرنے دی بار بار خبردار کيتا سی ، آرچ ڈوک دے اک معاون نے نويں راستے دے ڈرائیوراں نوں دسنے دے لئی کہیا ، لیکن الجھن تے تناؤ وچ اس لمحے ، اس نے ایسا کرنے توں نظرانداز کيتا۔ [۲۰]
مہلک شوٹنگ
[سودھو]یہ جاننے دے بعد کہ قاتلانہ حملے دی پہلی کوشش ناکام رہی اے ، پرنسپ نے واپسی دے سفر اُتے آرچ ڈوکو نوں مارنے دی پوزیشن دے بارے وچ سوچیا ، تے اس نے لاطینی پل دے نیڑے نیڑےی کھانے دی دکان (شلر دی ڈیلییکیٹسین) دے سامنے اک مقام اُتے جانے دا فیصلہ کيتا۔ [۱۱] اس وقت ، آرچ ڈوکی دے موٹر کارڈ دی پہلی تے دوسری کاراں اچانک اک سجے طرف دی گلی وچ تبدیل ہوگئياں ، اپیل نوں چھڈ کے۔ [۱۸] جدوں آرچ ڈوک دا ڈرائیور انہاں دے راستے اُتے چلا تاں ، گورنر پوٹورک ، جو شاہی جوڑے دے نال تیسری گڈی دا اشتراک کر رہیا سی ، نے ڈرائیور نوں آواز دتی کہ اوہ غلط راستے توں جارہیا سی۔ [۱۸] جدوں جداں ہی ڈرائیور نے بریک لگیائے جتھے پرنسپل کھڑا سی اس دے نیڑے کار نوں روکنے دے ل، ، [۱۸] قاتل نے کار دے فوٹ بورڈ تک جا پہنچیا ، تے فرانز فرڈینینڈ تے سوفی نوں پوائنٹ - خالی رینج اُتے گولی مار دتی [۱۸] بیلجئیم ساختہ فیبرک نیشنیل ماڈل 1910 ۔380 کیلیبر پستول۔ [۲۰] پستول سیریل نمبر 19074 ، 19075 ، 19120 تے 19126 قاتلاں نوں فراہم کیتے گئے سن ۔ اصول # 19074 استعمال ہويا۔ [۲۲] البرٹینی دے مطابق ، "پہلی گولی نے آرگڈک نوں جگری رگ وچ زخمی کيتا ، دوسری نے ڈچیس اُتے پیٹ دا زخم لگیایا۔" [۳] پرنسپل نے خود نوں گولی مارنے دی کوشش کيتی ، لیکن فورا. پھڑیا گیا تے اسنوں گرفتار کرلیا گیا۔ [۱۸] انہاں دی سزا سناتے ہی پرنسپل نے دسیا کہ اس دا ارادہ سوفی دے بجائے گورنر پوٹیرک نوں مارنا سی۔ [۶]
گولی لگنے دے بعد ، سوفی فوری طور اُتے بے ہوش ہوگئی تے اوہ فرانسز فرڈینینڈ دی ٹانگاں اُتے گر گئی۔ [۱۸] آرچ ڈیوک وی ، طبی امداد دے لئی گورنر دی رہائش گاہ لے جانے دے دوران ہوش توں محروم ہوگیا۔ [۱۸] جداں کہ کاؤنٹ ہیراچ نے اطلاع دتی ، فرانز فرڈینینڈ دے آخری لفظاں سن "سوفی ، سوفی! مراں نئيں! ساڈے بچےآں دے لئی زندہ رہنا اے !" اس دے بعد فرانز فرڈینینڈ دی چوٹ دے بارے وچ ہیراچ دی تفتیش دے جواب وچ "یہ کچھ وی نئيں اے " دے چھ یا ست لفظاں نيں۔ [۳] انہاں لفظاں دے بعد ہیمرج دی وجہ توں اک متشدد گھٹن ہوئی آواز آئی۔ [۱۷] شام دے گیارہ بجے تک شاہی جوڑے دی موت ہوگئی 28 جون 1914 نوں ہاں؛ [۸] گورنر دی رہائش گاہ پہنچنے اُتے سوفی مر گئی سی ، تے دس منٹ بعد فرانز فرڈینینڈ دا انتقال ہوگیا۔ [۳]
جنازہ
[سودھو]جنگی جہاز SMS ویریبس یونائٹس دے ذریعہ لاشاں نوں ٹریسٹ پہنچایا گیا تے فیر خصوصی ٹرین دے ذریعے ویانا لے جایا گیا۔ اگرچہ بیشتر غیرملکی رائلٹی نے اس وچ شرکت دا ارادہ کيتا سی ، لیکن انہاں دی نشاندہی کيتی گئی۔ افسر کار نوں آخری رسومات دی ٹرین نوں سلام پیش کرنے توں منع کيتا گیا سی ، تے اس دی وجہ توں اک معمولی بغاوت ہوئی جس دی سربراہی نويں وارث آرچڈیوک کارل نے کيتی۔ تابوتاں دے عوامی نظارے نوں سختی توں روک دتا گیا تے اس توں وی زیادہ گھماؤ پھراؤ دے نال ، مونتینوو نے بچےآں نوں اس بل اُتے قدم رکھنے دی ناکام کوشش کيتی۔ آرچٹیک تے ڈچس نوں آرٹسٹیٹن کیسل وچ مداخلت کيتی گئی سی کیونجے ڈچس نوں امپیریل کریپٹ وچ دفن نئيں کيتا جاسکیا۔
بعد وچ
[سودھو]آخرکار تمام قاتلاں نوں پھڑ لیا گیا۔ [۳] آسٹرو ہنگری دی تحویل وچ رہنے والے افراد دے نال دراندازی دے راستے دے ممبراں دے نال مل کے مقدمہ چلایا گیا سی جنہاں نے انہاں نوں تے انہاں دے اسلحہ نوں ساراجیوو پہنچانے وچ مدد فراہم دی سی۔ محمدباشیچ نوں مونٹی نیگرو وچ گرفتار کيتا گیا سی ، لیکن انہاں نوں سربیا فرار ہونے دی اجازت دتی گئی سی جتھے اوہ میجر تنکوسی دے معاونین وچ شامل ہوئے سن ، [۲۳] لیکن 1916 وچ سربیا نے اسنوں دوسرے جھوٹھے الزامات دے تحت قید کردتا (تھلے مجرمانہ جرمانہ دفعہ دیکھو)۔
فوج دے ذریعہ حکم بحال ہونے تک اس قتل دے بعد دے کچھ گھنٹےآں وچ آسٹریا ہنگری دے اندر سراجیو تے مختلف ہور تھاںواں اُتے سرب انسداد فسادات پھوٹ پئے ۔ [۳] قتل دی رات ، آسٹریا ہنگری دی سلطنت دے دوسرے حصےآں وچ ، خاص طور اُتے جدید دور دے بوسنیا تے ہرزیگووینا تے کروشیا دی سرزمین اُتے ، ملک بھر وچ سرب مخالف پوگروم تے مظاہرے دا انعقاد کيتا گیا۔ [۲۴][۲۵] [۲۶] انھاں بوسنیا تے ہرزیگوینا دے آسٹریا ہنگری دے گورنر ، آسکر پوٹورک نے منظم تے حوصلہ افزائی دی سی۔ [۲۷] پہلا اینٹی سرب مظاہرےآں دے پیروکاراں دی قیادت وچ جوزپ فرینک ، وچ 28 جون دی شام نوں جلدی توں منظم کيتے گئے نيں Zagreb . اگلے دن ، سرائیوو وچ سرب مخالف مظاہرے ہور پرتشدد ہوگئے تے اسنوں پوگوم دی شکل دتی جاسکدی اے۔ شہر وچ پولیس تے مقامی حکام نے سرب سرب تشدد نوں روکنے دے لئی کچھ نئيں کيتا۔ [۲۸] مصنف ایو آندری نے سرائیوو وچ ہونے والے تشدد نوں "نفرت دی سرائیوو انماد" کہیا اے۔ [۲۹] سرجیو وچ پوگوم دے پہلے دن دو سرب ہلاک ہوگئے ، بوہت سارے لوکاں اُتے حملہ ہويا ، جدوں کہ سرباں دے زیر ملکیت تقریبا 1،000 اک ہزار مکانات ، دکاناں ، اسکول تے ادارہ (جداں بینک ، ہوٹلاں ، پرنٹنگ ہاؤس) نوں توڑ دتا گیا یا سنگین بنھ دتا گیا۔ [۳۰]
اس قتل دے بعد ، فرانز جوزف دی بیٹی ، ماری ویلری ، نے نوٹ کيتا کہ انہاں دے والد نے اپنے دھوہندے ارچڈیوک چارلس اُتے اپنے نويں دادا اُتے زیادہ اعتماد ظاہر کيتا اے۔ شہنشاہ نے اپنی بیٹی توں اس قتل دے بارے وچ اعتراف کيتا: "میرے نزدیک ایہ اک وڈی پریشانی توں راحت اے۔" [۳۱]
ٹرائل تے سزا
[سودھو]ساراجیوو ٹرائل (اکتوبر 1914)
[سودھو]آسٹریا ہنگری دے حکام نے سراجیو قاتلاں نوں گرفتار کيتا تے انہاں دے خلاف قانونی کارروائی کيتی (سوائے محمدباشیچ جو مونٹی نیگرو فرار ہوچکيا سی تے اوتھے پولیس دی تحویل توں سربیا چلا گیا سی) [۳۲] انہاں ایجنٹاں تے کساناں دے نال جو انہاں دے راستے وچ مدد کردے سن ۔ مدعا علیہان دی اکثریت اُتے سربیا دی بادشاہی وچ سرکاری حلفےآں نوں شامل کرنے والے غداری دے مرتکب ہونے دی سازش دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ [۴] اعلیٰ غداری دے مرتکب ہونے دی سازش نے موت دی زیادہ توں زیادہ سزا سنائی جس نوں عام قتل کرنے دی سازش نئيں کيتی گئی۔ 28 اکتوبر 1914 نوں فیصلے تے جملےآں دے اعلان دے نال 12 توں 23 اکتوبر تک مقدمے دی سماعت ہوئی۔ [۴]
سزائے موت دا سامنا کرنے والے بالغ مدعا علیہان نے مقدمے وچ خود نوں سازش وچ شریک نہ ہونے دے برابر پیش کيتا۔ مدعا علیہ ویلجکو کیبریلو (جو اسلحے دی آوا جائی نوں مربوط کرنے وچ مدد فراہم کرنے وچ مدد فراہم کردا سی تے نروڈنا اوڈبرینہ ایجنٹ سی) دی جانچ اس کوشش کيتی مثال اے۔ کیبریلو نے عدالت نوں بیان کيتا: "پرنسپل نے مجھ اُتے نگاہ پائی تے بہت زور توں کہیا 'جے آپ جاننا چاہندے نيں تاں ، ایہی وجہ اے تے اسيں وارث اُتے قاتلانہ حملہ کرنے جارہے نيں تے جے آپ اس دے بارے وچ جاندے نيں تاں آپ نوں ہونا پئے گا۔ خاموش۔ جے آپ نے اس دے نال غداری دی تاں آپ تے آپ دا کنبہ تباہ ہوئے جائے گا۔ '' [۱۱] دفاعی وکیل کیبریلووی دی تفتیش دے تحت انہاں خدشےآں دی ہور تفصیل بیان کيتی گئی جو انہاں نے کہیا سی کہ اس نے پرنسپل تے گریبی دے نال تعاون کرنے اُتے مجبور کيتا سی۔ " [۱۱] کیبریلووی نے وضاحت کيتی کہ انہاں نوں خوف سی کہ اک انقلابی تنظیم وڈے مظالم دا مرتکب ہوکے پرنسپل دے پِچھے کھڑی اے تے اس وجہ توں اسنوں خدشہ اے کہ اس دا مکان تباہ ہوجائے گا تے جے اس دی تعمیل نہ کيتی گئی تے اس دے اہل خانہ نوں ہلاک کردتا جائے گا تاں اس نے دسیا کہ اوہ جاندا اے کہ سربیا وچ ایسی تنظیم موجود اے ، گھٹ توں گھٹ اک بار۔ جدوں اس اُتے دباؤ ڈالیا گیا کہ اس نے قانون دی سزا کیوں خطرے وچ پائی ، تے انہاں دھمکیوں دے خلاف قانون دا تحفظ کیوں نئيں اٹھایا تاں اس نے جواب دتا: "ميں قانون توں زیادہ دہشت توں خوفزدہ سی۔" [۱۱] اک ہور نارودنا اوڈبرانہ عمر این ٹی ، میہجلو جوانوویچ ، نے وی اس قتل دے خلاف ہونے دا دعوی کيتا۔ [۴]
اس الزام دی تردید کرنے دے لئی ، بلغراد نال تعلق رکھنے والے سازشی افراد ، جنہاں نے اپنی جوانی دی وجہ توں سزائے موت دا سامنا نئيں کرنا پيا سی ، نے اپنے آپ اُتے الزام لگیانے تے سرکاری سربیا توں اسنوں منسوخ کرنے اُتے مقدمے دی سماعت دے دوران توجہ مرکوز دی تے اس دے مطابق انہاں دے سابقہ بیانات توں انہاں دی عدالت دی گواہی وچ ترمیم کيتی۔ [۳] اصول دی جانچ پڑتال دے تحت بیان کيتا گیا: "ميں یوگوسلاو نیشنلسٹ ہاں تے وچ ریاست دی کسی وی شکل وچ تمام جنوبی غلاماں دے اتحاد اُتے یقین رکھدا ہاں تے ایہ آسٹریا توں آزاد ہون۔" فیر پرنسپل توں پُچھیا گیا کہ اوہ اپنے مقصد نوں حاصل کرنے دا ارادہ کس طرح کردا اے تے اس نے جواب دتا: "دہشت گردی دے ذریعہ۔" [۱۱] اُتے ، کیبرینووی نے اس گل کيتی تصدیق دی کہ اوہ سیاسی نظریات جنہاں دی وجہ توں اوہ فرانز فرڈینینڈ نوں قتل کرنے اُتے مجبور ہوئے اوہ سربیا دے اندر اس دے حلفےآں وچ سن ۔ [۳] عدالت سربیا دے سرکاری دعویدار ہونے دے دعوے دار ملزماں دیاں کہانیاں اُتے یقین نئيں کردی اے۔ [۳] فیصلہ چلایا: "عدالت اس دے ثبوت دے ذریعہ اس دا ثبوت دیندی اے کہ جاسوس خدمت دے انچارج سربیا وچ نروڈنا اوڈبرانا تے فوجی حلفےآں دونے نے اشتعال انگیزی وچ تعاون کيتا۔" [۳]
جیل دی شرائط ، سزائے موت تے بری ہونے دے معاملات مندرجہ ذیل سن : [۱۱]
سیلونیکا ٹرائل (بہار 1917)
[سودھو]1916 دے آخر تے 1917 دے اوائل وچ آسٹریا ہنگری تے فرانس دے وچکار خفیہ امن مذاکرات ہوئے۔ اس دے متنازعہ شواہد موجود نيں کہ آسٹریا - ہنگری تے سربیا دے وچکار متوازی گل گل ہوئی سی جس وچ وزیر اعظم پاسی اپنے سجے بازو دے آدمی اسٹوجن پروٹیا تے ریجنٹ الیگزینڈر نوں اپنے خفیہ شخص [۱] کرنل پیٹر شیواکیć نوں خفیہ کاروبار اُتے جنیوا بھیج رہے سن ۔ [۱] آسٹریا دے چارلس اول نے جلاوطنی وچ سربیا دی حکومت دے کنٹرول وچ سربیا دی واپسی دے لئی آسٹریا - ہنگری دا کلیدی مطالبہ پیش کيتا: کہ سربیا نوں اس گل کيتی گارنٹی فراہم کرنی چاہیدا کہ سربیا توں آسٹریا ہنگری دے خلاف ہور سیاسی تحریک برپا نہ ہونے پائے۔ [۱]
کچھ عرصے دے لئی ، ریجنٹ الیگزینڈر تے اس دے وفادار افسران نے اپس دی سربراہی وچ فوجی گروہ توں چھٹکارا پانے دا منصوبہ بنایا سی کیونجے اپس سکندر دی طاقت دے لئی اک سیاسی خطرہ دی نمائندگی کردا سی۔ [۱] آسٹریا ہنگری دے امن مطالبے نے اس منصوبے نوں ہور تقویت بخشی۔ 15 مارچ 1917 نوں اپیس تے اس دے نال وفادار افسران اُتے ، سرجیو توں غیر منسلک مختلف جھوٹھے الزامات دے تحت فرد جرم عائد کردتی گئی (1953 وچ سربیا دی عدالت عظمیٰ دے سامنے مقدمہ دوبارہ چلایا گیا تے تمام مدعا علیہ نوں معاف کردتا گیا) ، [۱] سربیا کورٹ مارشل نے فرانسیسی دے زیر کنٹرول سیلونیکا محاذ۔ 23 مئی نوں آپس تے اس دے 8 ساتھیاں نوں موت دی سزا سنائی گئی۔ دو ہور افراد نوں 15 سال قید دی سزا سنائی گئی۔ مقدمے دی سماعت دے دوران اک مدعا علیہ دی موت ہوگئی تے اس دے خلاف الزامات نوں مسترد کردتا گیا۔ سربیا ہائی کورٹ نے سزائے موت دی تعداد کم کرکے ست کردتی۔ ریجنٹ الیگزنڈر نے موت دے باقی چار وچوں چار سزاواں نوں تبدیل کردتا ، تے صرف تن سزائے موت نوں ہی باقی رکھیا۔ [۱] انہاں مقدماں وچوں ، چار ملزمان نے سرائیوو وچ اپنے کردار دا اعتراف کيتا سی تے انہاں دی حتمی سزااں درج ذیل سن: [۱]
نام | جملہ |
---|---|
اپس | فائرنگ اسکواڈ (26 جون 1917 نوں پھانسی دے دتی گئی) تے 70 دینار عدالت دی فیس تے گواہ دی اضافی فیس توں موت |
لجوبا وولووی | فائرنگ اسکواڈ (26 جون 1917 نوں پھانسی دے دتی گئی) تے 70 دینار عدالت دی فیس تے گواہ دی اضافی فیس توں موت |
راد مالوبابیچ | فائرنگ اسکواڈ (26 جون 1917 نوں پھانسی دے دتی گئی) تے 70 دینار عدالت دی فیس تے گواہ دی اضافی فیس توں موت |
محمد محمدباشیچ | 15 سال قید (1919 وچ تبدیل تے رہیا) تے 60 دینار عدالت دی فیس تے گواہ دی اضافی فیس |
پھانسیاں دا جواز پیش کردے ہوئے ، وزیر اعظم پاسی نے لندن وچ اپنے ایلچی نوں خط لکھیا: "... دیمتریجیویچ (آپس) دے علاوہ باقی سب کچھ تسلیم کيتا گیا سی جس نے فرانز فرڈینینڈ نوں قتل کرنے دا حکم دتا سی۔ تے ہن انہاں توں باز آور کون ہوسکدا اے ؟" [۱]
چونکہ مذمت کرنے والے تِناں افراد نوں انہاں دی پھانسی اُتے بھجوایا گیا سی ، آپس نے ڈرائیور توں ریمارکس دتے "اب ایہ گل میرے لئے واضح اے تے آپ نوں وی واضح اے کہ مینوں اج سربیا رائفلز دے ذریعہ ماریا جائے گا کیونجے ميں نے سرائیوو غم و غصے نوں منظم کيتا سی۔ [۳]
ووئیسلاو ٹینکوسیچ 1915 دے آخر وچ جنگ وچ فوت ہوگئے تے اس لئی انھاں مقدمے دی سماعت نئيں کيتی گئی۔ [۱۳]
ذمہ داری دے بارے وچ تنازعہ
[سودھو]سربیا دی آسٹریا ہنگری نوں "انتباہ
[سودھو]ان ہلاکتاں دے بعد ، فرانس وچ سربیا دے سفیر میلینکو ویسنیć تے روس وچ سربیا دے سفیر میروسلاو سپلاجکوئی statements نے اپنے بیانات جاری کردے ہوئے دعوی کيتا اے کہ سربیا نے آسٹریا - ہنگری نوں آنے والے قتل دے بارے وچ متنبہ کيتا سی۔ [۳] جلد ہی سربیا نے انتباہ کرنے توں انکار کيتا تے اس سازش دے بارے وچ معلومات توں انکار کيتا۔ وزیر اعظم پاšس نے خود ایہ انکار 7 جولائی نوں ایز ایسٹ نوں تے 20 جولائی نوں نیویارک ہیرالڈ کے پیرس ایڈیشن نوں دتا۔ [۳] دوسری آوازاں بالآخر "انتباہ" اُتے بولاں۔ چونکہ سربیا دے وزیر تعلیم لجوبا جوانوویش نے مئی دے آخر یا جون دے اوائل وچ کروی سلووینتسو وچ لکھیا ، وزیر اعظم پاسی نے اپنی کابینہ دے ممبراں دے نال ملحقہ قتل دے سازش دا جائزہ لیا۔ [۳] 18 جون نوں ، اک ٹیلی گرام ، جس وچ کوئی خاصی دی کمی اے ، سربیا دے سفیر ، جوانا جوانوویش ، نوں آسٹریا - ہنگری نوں متنبہ کرنے دا حکم دتا سی کہ سربیا نوں ایہ یقین کرنے دی وجہ اے کہ بوسنیا وچ فرانز فرڈینینڈ دے قتل دی سازش دی جارہی اے۔ [۳] 21 جون نوں ، سفیر جوانووی نے آسٹریا ہنگری دے وزیر خزانہ بلینسکی نال ملاقات کيتی۔ ویانا وچ سرب سربی فوجی اتاشی دے مطابق ، کرنل لسانین ، سفیر جوانووی نے ، بلنسکی توں گل کيتی تے "... عام لفظاں وچ اس گل اُتے زور دتا کہ آرک ڈوک دے وارث دے خطرات [اینج ایہ لکھیا گیا اے] بوسنیا تے سربیا وچ سوجن عوامی رائے توں چلایا سکدا اے . کچھ سنگین ذاتی غلطی دا سامنا کرنا پڑ سکدا اے۔ اس دا سفر واقعات تے مظاہرےآں نوں جنم دے سکدا اے کہ سربیا فرسودہ ہوجائے گا لیکن اس توں آسٹریا سربیا دے تعلقات اُتے مہلک اثرات مرتب ہون گے۔ " [۳] جوانوویس بلنسکی نال ملاقات توں واپس آئے تے لسانین نوں دسیا کہ"۔ . . بلینسکی نے کل میسج نوں زیادہ اہمیت دینے دا کوئی اشارہ نئيں دکھایا تے اسنوں الوداع کردے ہوئے تے اس دا شکریہ ادا کردے ہوئے ریمارکس کرنے توں خود نوں محدود کردے ہوئے اسنوں مسترد کردتا: 'آؤ امید کردے نيں کہ کچھ نئيں ہُندا اے۔' " [۱۳] آسٹریا ہنگری دے وزیر خزانہ نے اس بنیاد اُتے کوئی کارروائی نئيں کيتی جوانوویس دے تبصرے
1924 وچ جے ایوانوویچ نے عوامی سطح اُتے ایہ بیان کردے ہوئے کہیا کہ انہاں دی انتباہ انہاں دے اپنے اقدام اُتے کيتی گئی اے ، تے انہاں دا ایہ کہنا سی کہ "سرب دے جواناں (فوج وچ ) وچوں اک ایسا شخص ہوسکدا اے جو اپنے رائفل وچ بال کارٹریج ڈالے یا اک خالی کارتوس دی جگہ اُتے ریوالور تے اوہ اسنوں فائر کر سکدا اے ، گولی اس شخص نوں بھڑک سکدی اے جو اشتعال انگیزی (فرانز فرڈینینڈ) نوں دے رہی سی۔ [۳] ایوانوویچ دا اکاؤنٹ کئی سالاں وچ اگے پِچھے بدلا تے انہاں نے کدی وی کرنل لسانین دے بیان اُتے مناسب طور اُتے توجہ نئيں دی۔ [۳] بلینسکی نے اس موضوع اُتے کھل دے گل نئيں کيتی ، لیکن انہاں دے محکمہ دے پریس دے سربراہ نے تصدیق دی کہ اک میٹنگ اک مبہم انتباہ سمیت سی ، لیکن سرب آسٹرو ہنگری دے اک فوجی فرانز فرڈینینڈ نوں گولی مارنے دا کوئی ذکر نئيں اے۔ [۳]
ان ہلاکتاں دے دناں وچ ، پاسیش نگراں وزیر اعظم سن کیونجے اس عرصے دے دوران سرب سرب حکومت سربیا سرب فوج دی سربراہی وچ اک سیاسی اتحاد دا شکار ہوگئی۔ فوج نے ایوون ایوانوویچ نوں وزیر خارجہ دے عہدے اُتے ترقی دینے دی حمایت دی ، [۳] تے جوانووی دی وفاداریاں دی توقع کيتی جاسکدی اے کہ اوہ تقسیم ہوسکدے نيں تے اس لئی اس دے احکامات خراب کارکردگی دا مظاہرہ کردے نيں۔ اس پیغام نوں پہنچانے دے لئی اک فوجی وفادار دا انتخاب کرکے ، تے سازشیاں دے ناں تے اسلحہ ورگی کوئی تفصیلات شامل نہ کرکے ، اک زندہ بچ جانے والے پاسی نے آنے والے قتل دے مختلف ممکنہ نتائج تے اس دے نتائج دے خلاف اپنے داؤ اُتے داغ ڈالیا۔ [۳]
راد مالوبابیچ
[سودھو]1914 وچ ، ریڈ ملوببیć آسٹریا ہنگری دے خلاف سرب سرب ملٹری انٹلیجنس دا چیف خفیہ کارکن سی۔ اس دا ناں جنگ دے دوران آسٹریا - ہنگری دے قبضہ وچ لیا سربیا دستاویزات وچ شائع ہويا۔ انہاں دستاویزات وچ سربیا توں آسٹریا ہنگری وچ ہتھیاراں ، اسلحاں ، تے ایجنٹاں دے چلانے نوں میلوبیع دی ہدایت اُتے بیان کيتا گیا اے۔ [۶]
اپس دے اعتراف جرم تے سربونیکا دے مقدمے دی نقل کيتی سربیا دے دباؤ دے سبب مورخین نے شروع وچ ملاببیć نوں سرائیوو حملے توں نیڑے توں نئيں جوڑ دتا۔ اُتے ، پیپیس دے اعتراف جرم وچ کہیا گیا اے کہ "ميں نے فلوز فرڈینینڈ دی سرائیوو پہنچنے دے اعلان دے موقع اُتے اس قتل نوں منظم کرنے دے لئی مالوبیبیć نوں مشغول کيتا۔" [۶] سیلونیکا دے مقدمے وچ ، کرنل لبوبیر ولولو (جو سربیا دے فرنٹیئرس سروس دے سربراہ) نے گواہی دتی اے: 'سن 1914 وچ لوزنیکا توں بیلجیڈ دے اپنے سرکاری سفر دے موقع اُتے ، مینوں جنرل اسٹاف دے پاس اک خط موصول ہويا [مارشل پوتنک دے دستخط ، سربیا دے اک اعلیٰ فوجی افسر] ایہ نوٹ کردے ہوئے کہ ملبوبیć دے ایجنٹ آئیاں گے تے اک ایسا استاد جس دا ناں مینوں یاد نئيں اے (ڈینیلو الیć اک استاد سی لیکن ایہ واضح نئيں اے کہ جے سوال وچ موجود استاد الیلی سی کیوں کہ ایلیا نوں بروڈ وچ رکھیا جاسکدا اے لیکن لوزنیکا نئيں سی) وچ بھیج سکدا سی [اینج ایہ لکھیا گیا اے] انہاں نوں بوسنیا وچ داخل کرن۔ ' ايسے وجہ توں 'ماں لوزنیکا چلا گیا تے یا تاں اس دن یا بہت جلد ہی ریڈ تے اس استاد نوں بوسنیا بھیج دتا۔' اس دے فورا بعد ہی آرکیڈو فرانز فرڈینینڈ دا سرائیوو قتل ہويا۔ " [۱] اس دی پھانسی دے موقع اُتے ، ملوبابیć نے اک پادری توں کہیا:" جدوں انہاں نے ایہ قتل ہونے والا سی تاں انہاں نے مینوں سراجیوو جانے دا حکم دتا ، تے جدوں سب کچھ ختم ہوئے گیا تاں ، اوہ مینوں حکم دتا کہ وچ واپس آ کے دوسرے مشناں نوں پورا کراں ، تے فیر جنگ دا آغاز ہوئے گیا۔ " [۶] [۱] روڈ ٹو سارائیو وچ ولادیمیر ڈیڈیجیر نے ہور تعریفی ثبوت پیش کیتے کہ ملابابی سرجیو حملے دے موقع اُتے سراجیوو پہنچے سن ۔ تے ڈینییلو الیا I نوں آپریشن دے لئی حتمی شکل دے دی۔ [۶] ایہ ڈیجیجر دے اس نظریہ اُتے اثر پڑدا اے کہ جیجو آرارک نے 16 جون نوں الی to نوں ایہ قتل منسوخ کرنے دی ہدایت دتی سی۔ انہاں دے اعتراف جرم دے فورا بعد ، سربیا نے جھوٹھے الزامات دے تحت مالوبیبی ، ولویٰ تے اپس نوں پھانسی دے دی۔ سربیا نے سرائیوو حملے دے حوالے توں اپنے اعتراف جرم توں متعلق کوئی وضاحت شائع نئيں کيتی۔
بلیک ہینڈ" یا سربیا دی فوجی انٹیلیجنس؟
[سودھو]سربجیو حملے دا اک متبادل نظریہ سربیا دے فوجی انٹلیجنس آپریشن ہونے دی وجہ ایہ سی کہ ایہ "بلیک ہینڈ" آپریشن سی۔ "سیاہ ہتھ" وچ 9 مئی 1911 اُتے قائم افسران دی طرف توں اک سربیائی فوجی معاشرے سی سربیا دی بادشاہی دی فوج ، کپتان Dragutin Dimitrijevic دی طرف توں قیادت وچ مئی 1903 ء وچ سربیا دے شاہی جوڑے قتل کہ سازش دے گروپ وچ شروع (عام کہیا جاندا بطور "آپس")۔ [۳۳]
بلقان جنگاں وچ مقدونیہ وچ بلغاریہ اُتے سربیا دی فتح دے بعد ، "بلیک ہینڈ" اپنے صدر دی وفات تے انہاں دی جگہ لینے وچ ناکامی ، غیر فعال سکریٹری ، ہلاکتاں ، اس دے تن رکنی خلیاں دے وچکار ٹوٹے ہوئے روابط دی وجہ توں مرغ بن گیا۔ فنڈ نوں خشک کرنا۔ [۱] 1914 تک "بلیک ہینڈ" ہن اس دے آئین دے تحت کم نئيں کر رہیا سی بلکہ اس دی بجائے سرب سربی فوجی انٹلیجنس دے سربراہ ، اپس تے اس دی فعال صفاں زیادہ تر سرب دے افسراں اُتے مشتمل سن جو اپس دے وفادار سن ۔ "جنرل اسٹاف دے انٹلیجنس ڈیپارٹمنٹ دے چیف دی حیثیت سے" دے جملے توں شروع ہونے والے اس آپریشن دا حکم دینے دے لئی اپس دا اعتراف ، [۶] ایہ حقیقت کہ فوجی زنجیر دا حکم دتا گیا ، "بلیک ہینڈ" تے اس دی نوعیت دی نوعیت حقیقت ایہ اے کہ "بلیک ہینڈ" آئین دے آرٹیکل 16 دے تحت ، اس طرح دے قتل دا حکم صرف سپریم کونسل ڈائریکٹوریٹ ، صدر یا سکریٹری دے ووٹ دے ذریعہ دتا جاسکدا سی تے اس طرح دا کوئی حکم نئيں دتا گیا سی ، [۱] ذمہ داری تفویض کرنے دے حق وچ عوامل نيں سربیا ملٹری انٹیلیجنس نوں اس حقیقت وچ کہ میلان سیگانوویچ ملوث سی ، جو اہم افسران شامل سن "بلیک ہینڈ" ممبر سن ، [۳۴] [۳۵] [۳۵] ایہ کہ "بلیک ہینڈ" بوسنیا تے ہرزیگووینا دے صوبائی ڈائریکٹر ولادیمیر گائینوویچ توں مشورہ کيتا گیا سی [۳۶] تے ایہ کہ کوئی اہلکار موجود نئيں سی۔ آپریشن دے لئی بجٹ "بلیک ہینڈ" نوں ذمہ داری تفویض کرنے دے حق وچ اے۔
اخباری تراشے
[سودھو]مقدمے دی سماعت دے دوران ، ایہ نوٹ کيتا گیا کہ بیلگرڈ نال تعلق رکھنے والے تِناں قاتلاں نے اپنے آپ اُتے تمام الزامات عائد کرنے دی کوشش کيتی۔ ابرینوویć نے دعوی کيتا اے کہ فرانز فرڈینینڈ نوں مارنے دا خیال مارچ دے آخر وچ اس میل دے ذریعے موصول ہونے والے اک اخبار توں آیا سی جسنوں انہاں نے فرانز فرڈینینڈ دے سارےجاو دے منصوبہ بند دورے دا اعلان کردے ہوئے وصول کيتا سی۔ [۶] فیر اس نے اخبار نوں پرنسپل نوں تراشتے ہوئے دکھایا تے اگلے دن انھاں نے اتفاق کيتا کہ اوہ فرانز فرڈینینڈ نوں مار ڈالاں گے۔ پرنسپل نے عدالت نوں سمجھایا کہ اوہ جرمن مقالےآں وچ فرانز فرڈینینڈ دے آنے والے دورے دے بارے وچ پہلے ہی پڑھ چکيا اے۔ [۱۱] اصول اس گل کيتی گواہی دیندے رہے کہ ، ایسٹر دے وقت (19 اپریل) نوں ، اس نے الی to نوں اک تخیلاتی خط لکھیا جس توں فرانز فرڈینینڈ نوں قتل کرنے دے منصوبے توں آگاہ کيتا گیا۔ [۱۱] گریبیž نے گواہی دتی کہ ایسٹر دے وقت وی ، اس نے تے پرنسپل نے انہاں دونے دے وچکار گورنر پوٹورک یا فرانز فرڈینینڈ نوں قتل کرنے اُتے اتفاق کيتا تے تھوڑی دیر بعد فرانز فرڈینینڈ اُتے تصفیہ کرلیا۔ [۱۱] مدعا علیہان نے امتحان دے تحت تفصیلات فراہم کرنے توں انکار کر دتا یا انہاں توں قاصر رہے۔
26 مارچ نوں ایلیچ تے محمدباشیچ نے پہلے ہی بلغراد دی طرف توں اخبار تراشنے دی پیش گوئی دی ہدایت تے بلغراد وچ تِناں قاتلاں دے وچکار ہونے والی گفتگو دی بنیاد اُتے فرانز فرڈینینڈ نوں مارنے اُتے اتفاق کيتا سی۔ [۶]
سربیا دی فوجی انٹلیجنس نے "بلیک ہینڈ" دی باقیات دے ذریعے - نرودنا اوڈبرینہ وچ داخل ہويا ، تے اس نے اپنی خفیہ سرنگ دا استعمال کردے ہوئے قاتلاں تے انہاں دے ہتھیاراں نوں بلغراد توں سراجیوو اسمگل کيتا سی۔ 5 جون 1914 نوں صدر پاؤش نوں نروڈنا اوڈبرانا دے صدر بوؤا میلانویچ دی رپورٹ وچ ، سراجیوو توں متعلق آخری سزا وچ صدر نوں اپنی تنظیم دے اغوا کرنے اُتے مایوسی دا احساس ہوسکدا اے: "بوؤا نے تمام ایجنٹاں نوں آگاہ کيتا اے کہ اوہ کسی نوں موصول نئيں ہُندا جدوں تک کہ اوہ بوژا دا دتا ہويا پاس ورڈ تیار نہ کرے۔ " [۶]
میلان سیگانوویچ
[سودھو]وزیر اعظم پاسی نوں قتل دے منصوبے دی ابتدائی معلومات موصول ہوگئياں۔ معلومات دے وزیر تعلیم دے مطابق، ابتدائی کافی Pašić استقبال کيتا توں Ljuba Jovanovic دی حکومت کراسنگ توں قاتلاں نوں روکنے دے لئی سرحدی محافظین آرڈر کرنے دے لئی. اس توں مئی دے آخر وچ کابینہ دے وزیر دے مباحثے تے اس توں کچھ عرصہ پہلے جاری ہونے والی معلومات دا تبادلہ ہُندا اے۔ [۳] البرٹینی نے نتیجہ اخذ کيتا کہ اس معلومات دا ماخذ زیادہ تر امکان ملان سیگانووی was سی۔ [۳] Bogčevićć نے اک ہور زبردستی کیس بنایا۔
سیگانووی دے خلاف ہونے والے متنازعہ شواہد وچ اس دی ناگوار سرکاری ملازمت ، چیف پولیس دے ذریعہ انہاں دی حفاظت تے سربیا دی گرفتاری وچ ناکامی شامل اے ملا) ، سربیا دا جنگ دے دوران سگانووی دا تحفظ ، تے اس دے بعد حکومت نے سگانووی دے لئی انتظامات۔ 1917 وچ ، سربیا دے قابو وچ رہنے والے سارا سرائیوو سازشی سازاں اُتے سلونیکا اُتے جھوٹھے الزامات دے تحت مقدمہ چلایا گیا ، سوائے سگانووی ، جنہاں نے اس مقدمے وچ اپنے ساتھیاں دے خلاف ثبوت وی دئے۔
روسی فوجی منسلک دے دفتر
[سودھو]فرانسس فرڈینینڈ دے قتل دا حکم دینے دے لئی اپس دے اعتراف جرم وچ کہیا گیا اے کہ جے سربیا کدی وی حملہ آ. گی تاں روسی ملٹری اتاشی آرٹیمونوف نے آسٹریا - ہنگری توں روس دے تحفظ دا وعدہ کيتا۔ آسٹرو ہنگری وچ انٹلیجنس نیٹ ورک دی مالی اعانت دا اعتراف کردے ہوئے ، آرٹیمونوف نے البرٹینی دے نال اک انٹرویو وچ اپنے دفتر وچ قتل وچ ملوث ہونے دی تردید دی سی۔ آرٹیمونوف نے دسیا کہ اوہ چھٹیاں اُتے اسسٹنٹ ملٹری اتاشی الیگزینڈر ورچووسکی نوں انچارج چھڈ کے اٹلی گئے سن تے اگرچہ اوہ اپس توں روزانہ رابطے وچ سن جدوں تک کہ اوہ جنگ ختم ہونے تک اپس دے کردار دے بارے وچ نئيں سیکھدے سن ۔ [۳] البرٹینی لکھدے نيں کہ اوہ "اس افسر دے طرز عمل توں متفق نئيں رہے۔" [۳] ورچوفسکی نے اپنے دفتر وچ شامل ہونے دا اعتراف کيتا تے فیر اس موضوع اُتے خاموش ہوگئے۔ [۳۷]
There is evidence that Russia was at least aware of the plot before 14 June. De Schelking writes:On 1 June 1914 (14 June new calendar), Emperor Nicholas had an interview with King Charles I of Roumania, at Constanza. I was there at the time … yet as far as I could judge from my conversation with members of his (Russian Foreign Minister Sazonov's) entourage, he (Sazonov) was convinced that if the Archduke (Franz Ferdinand) were out of the way, the peace of Europe would not be endangered.[۳۸]
نتائج
[سودھو]آسٹریا ہنگری دی سلطنت دے وارث دے قتل تے اس دی اہلیہ نے یوروپی شاہی گھراں وچ وڈے پیمانے اُتے صدمہ اٹھایا سی تے ابتدا وچ آسٹریا دے مقام دے لئی کافی ہمدردی سی۔ عام لوکاں نوں واقعتا اس دی پرواہ نئيں سی کہ کیہ ہويا اے ، تے قتل دی شام ویانا وچ ہجوم نے میوزک سن لیا تے شراب پی سی ، گویا کچھ ہويا ہی نئيں اے۔ [۳۹] [۴۰] اس قتل دے دو دن دے اندر ہی آسٹریا ہنگری تے جرمنی نے سربیا نوں مشورہ دتا کہ اسنوں تحقیقات دا آغاز کرنا چاہیدا ، لیکن سربیا دی وزارت خارجہ دے سیکرٹری جنرل برائے سلاو گروک نے جواب دتا "حالے تک کچھ نئيں ہويا سی تے اس معاملے وچ سربیا دی حکومت نوں کوئی سروکار نئيں سی۔ ناراض تبادلہ ہويا جس دے بعد بیلگرڈ تے گروک وچ آسٹریا دے چارج ڈیفائرس دے درمیان تبادلہ ہويا۔ [۳]
فوجداری تحقیقات کرنے دے بعد ، اس گل کيتی تصدیق کرنے دے بعد کہ جرمنی اپنے فوجی اتحاد دا احترام کريں گا ، تے ہنگری کاؤنٹ ٹِسزا نوں شکی سمجھنے اُتے ، آسٹریا - ہنگری نے 23 جولائی 1914 نوں سربیا دی حکومت نوں باضابطہ خط جاری کيتا سی۔ بوسنیا ہرزیگوینا دے بارے وچ ، تے آسٹریا ہنگری دے نال اچھے دوستی دے تعلقات نوں برقرار رکھنے دے بارے وچ زبردست طاقتاں دا فیصلہ۔ اس خط وچ مخصوص مطالبات سن جنہاں وچ سربیا نوں قبول کرنا چاہیدا ، بشمول آسٹریا ہنگری دی پرتشدد تباہی دی وکالت کرنے والے پروپیگنڈے دی اشاعت دی دباو ، سربیا دی فوج توں اس پروپیگنڈے دے پِچھے لوکاں نوں ہٹانا ، سربیا قوم پرست تنظیم نرودنا اوڈبرانا دی تحلیل ، سربیا دی سرزمین اُتے موجود لوکاں دی گرفتاری جو سربیا توں آسٹریا ہنگری تک اسلحہ تے دھماکا خیز مواد دی آوا جائی دی روک سیم وچ ملوث سن ۔ [۳] [۴۱] اس نے ایہ وی مطالبہ کيتا کہ آسٹریا ہنگری دے عہدیداراں نوں اس قتل دی سازش دی سربیائی تحقیقات وچ حصہ لینا چاہیدا۔ [۴۱]
یہ خط جولائی نوں الٹی میٹم دے ناں توں جانیا جاندا اے ، تے آسٹریا ہنگری نے کہیا اے کہ جے سربیا 48 گھنٹےآں دے اندر اندر تمام مطالبات نوں قبول نئيں کردا اے تاں اوہ سربیا توں اپنے سفیر نوں واپس بلا لے گا۔ روس دی طرف توں حمایت دے اک ٹیلیگرام موصول ہونے دے بعد ، سربیا نے اپنی فوج نوں متحرک کيتا تے اس خط دا جواب مکمل طور اُتے قبول کردے ہوئے ہتھیاراں دی اسمگلنگ نوں ختم کرنے تے قاتلاں دی مدد کرنے والے فرنٹیئر افسران نوں سزا دینے دا مطالبہ کيتا تے جو نمبر 10 10 نوں مکمل طور اُتے قبول کيتا۔ سربیا توں مطالبہ کيتا کہ اوہ مکمل ہُندے ہی مطلوبہ اقدامات اُتے عملدرآمد دی رپورٹ دتیاں سربیا نے پیش کردہ تے گنتی دے مطالبات # 1–7 تے # 9 دے جزوی طور اُتے قبول ، جرمانہ ، ناجائز طور اُتے جواب دتا یا شائستگی توں مسترد کردتا۔ سربیا دے ردعمل دی کوتاہیاں آسٹریا ہنگری دے ذریعہ شائع کيتیاں گئیاں۔ آسٹریا ہنگری نے سفارتی تعلقات توڑ کر جواب دتا۔ [۳]
اگلے دن ، ڈینیوب اُتے ٹرامپ اسٹیمرز اُتے منتقل کیتے جانے والے سربیا دے تحفظ پسنداں نے ٹیمس کوبین دے آسٹریا ہنگری دی طرف دریا دے آسٹریا پار کيتا تے آسٹرو ہنگری دے فوجیاں نے انھاں متنبہ کرنے دے لئی ہوائی فائرنگ کيتی۔ [۳] اس واقعے دی اطلاع ابتدائی طور اُتے خاک سی تے شہنشاہ فرانسز جوزف نوں غلطی توں "کافی حد تک خرابی" دے طور اُتے اطلاع دتی گئی۔ [۳] [۴۲] آسٹریا ہنگری نے فیر جنگ دا اعلان کيتا تے اپنی فوج دے اس حصے نوں متحرک کردتا جو 28 جولائی 1914 نوں (پہلے توں متحرک) سربین فوج دا سامنا کرے گی۔ 1892 دے خفیہ معاہدے دے تحت روس تے فرانس نوں ٹرپل الائنس وچوں کسی نے متحرک ہونے دی صورت وچ اپنی فوج نوں متحرک کرنے دا پابند کيتا سی۔ 29 جولائی نوں روس اپنی آسٹریا دی سرحد دے نال جزوی طور اُتے متحرک ہوگیا ، تے 30 جولائی نوں روس نے عام نقل و حرکت دا حکم دتا۔ [۴۳] روس دی عمومی تحرک نے آسٹریا ہنگری تے جرمنی نوں متحرک کردتا۔ جلد ہی اٹلی دے سوا تمام عظیم طاقتاں نے فریقین دا انتخاب کيتا تے جنگ کيتی طرف روانہ ہوگئے۔
اج
[سودھو]The consequences of his action were very bad for Bosnia. Bosnia ceased to exist in Yugoslavia, and Bosnian Muslims were not recognised until 1968. They were still much better rulers than the kingdom of Yugoslavia or communist Yugoslavia. You can look at the historical records and see how Austria-Hungary cared about issues like the rule of law. We lost so much in 1918.
—Fedzad Forto, editor of a Bosniak-Croat news agency, responding to claims that Princip helped liberate Bosnia and that Austria-Hungary was an occupying power.[۴۴]
The shots fired 100 years ago by Gavrilo Princip were not fired at Europe, they were shots for freedom, marking the start of the Serbs' fight for liberation from foreign occupiers.
بعدازاں ، فرانز فرڈینینڈ دے قتل دا حوالہ دیندے ہوئے ، واسو کوبریلوویچ نے کہیا: "اساں اک ایسی خوبصورت دنیا نوں تباہ کيتا جو اس دے بعد دی جنگ کيتی وجہ توں ہمیشہ دے لئی کھو گیا سی۔" [۴۶]
سابق یوگوسلاویہ دے مختلف ملکاں ، بوسنیاکس تے کروٹس وڈے پیمانے اُتے گیریلو پرنسپ نوں اک دہشت گرد تے اک نسلی سرب قوم پرست دے طور اُتے دیکھدے نيں۔ اس قتل دی 100 واں سالگرہ دی مناسبت توں ویانا فلہارمونک دے ذریعہ سرجیوو سٹی ہال وچ اک کنسرٹ دے نال منایا گیا ، جس دا اہتمام یوروپی یونین دے ذریعہ کيتا گیا سی۔ آسٹریا دے صدر ہینز فشر مہمان خصوصی سن ۔
پہلی عالمی جنگ کيتی یاداں دا سرب قوم پرستاں تے معززین لوکاں نے بائیکاٹ کيتا ، جو بوسنیا دے سرباں دے نال ، "پرنسپ نوں ہیرو دی حیثیت توں دیکھدے نيں۔" اس قتل دی 100 واں سالگرہ دے موقع اُتے ، مشرقی سرائیوو وچ گیریلو پرنسپل دا مجسمہ بنایا گیا سی۔ اس دے بعد بلغراد وچ اک ہور مجسمہ نکلیا ، جسنوں جون 2015 وچ کھڑا کيتا گیا سی۔ سربیا دی تریخ دی نصابی کتاباں نے اس گل توں انکار کيتا اے کہ سربیا یا پرنسپ پہلی جنگ عظیم شروع کرنے دے ذمہ دار سن ، بجائے اس دے کہ اوہ مرکزی طاقتاں اُتے الزام عائد کرن۔ میلوراڈ ڈوڈک نے اعتراف کيتا کہ بوسنیا ہن وی "منقسم" اے ، لیکن اس نے ایہ ثابت کيتا کہ پرنسپل اک "آزادی پسند جنگجو" سی تے آسٹریا ہنگری اک "قبضہ کار" رہیا اے۔
پرنسپل دا ہتھیار ، جس آرچ ڈوک اُتے سوار سی ، اس دے نال ، اس دا خون بہہ رہیا وردی تے اس دی خواہش جس دے نتیجے وچ اس دی موت ہوگئی سی ، آسٹریا دے شہر ویانا وچ واقع ہیریسیسٹیچلیچس میوزیم وچ مستقل نمائش دے لئی نيں۔ گیریلو پرنسپل دے ذریعہ چلائی گولی ، جسنوں بعض اوقات "پہلی جنگ عظیم شروع ہونے والی گولی" کہیا جاندا اے ، جمہوریہ چیک وچ بینیسوف شہر دے نیڑے کونوپیٹی قلعے وچ اک میوزیم دی نمائش اے۔ فرڈینینڈ تے سوفی دا کانسی دا تمغہ جو اس یادگار دا حصہ سی جو یوگوسلاو دے دور وچ 1918 وچ قتل دی جگہ اُتے تعمیر کيتا گیا سی تے اسنوں مسمار کيتا گیا سی ، فی الحال سرائیوو وچ بوسنیا تے ہرزیگوینا دی آرٹ گیلری وچ محفوظ اے۔
مقبول سبھیاچار وچ
[سودھو]- 28 جون 1914 زلاٹکو ٹاپیچ دا 2019 دا بوسنیا دا بیچنے والا ناول اے۔ ناول ، حقیقت وچ ، کسی وی "تاریخی سچائی" نوں دل دی گہرائیاں توں نقصان پہنچاندا اے ، تریخ تے اس دے "عمل" دے بارے وچ آخری وہماں دی افواہ نوں بکھردا اے تے تباہ کردیندا اے ، عظیم واقعات دے سرکاری ورژن دے بارے وچ ، تحریکاں ، انقلابیاں ، ہیرواں ، باغیاں ، دے بارے وچ " حقیقی "وجوہات تے جنگاں دے مواقع ، اک مکمل غیر معمولی کہانی لاندے نيں ، جو رومانوی - نظریاتی جوش و خروش توں خالی نئيں ، بوسنیا دے آدمی دے بارے وچ ۔ [۴۷]
ہور ویکھو
[سودھو]Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Portal/images/w' not found.
- ↑ ۱.۰۰ ۱.۰۱ ۱.۰۲ ۱.۰۳ ۱.۰۴ ۱.۰۵ ۱.۰۶ ۱.۰۷ ۱.۰۸ ۱.۰۹ ۱.۱۰ ۱.۱۱ ۱.۱۲ ۱.۱۳ ۱.۱۴ ۱.۱۵ ۱.۱۶ ۱.۱۷ ۱.۱۸ ۱.۱۹ ۱.۲۰ MacKenzie 1995.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Albertini 2005.
- ↑ ۳.۰۰ ۳.۰۱ ۳.۰۲ ۳.۰۳ ۳.۰۴ ۳.۰۵ ۳.۰۶ ۳.۰۷ ۳.۰۸ ۳.۰۹ ۳.۱۰ ۳.۱۱ ۳.۱۲ ۳.۱۳ ۳.۱۴ ۳.۱۵ ۳.۱۶ ۳.۱۷ ۳.۱۸ ۳.۱۹ ۳.۲۰ ۳.۲۱ ۳.۲۲ ۳.۲۳ ۳.۲۴ ۳.۲۵ ۳.۲۶ ۳.۲۷ ۳.۲۸ ۳.۲۹ ۳.۳۰ ۳.۳۱ ۳.۳۲ ۳.۳۳ ۳.۳۴ ۳.۳۵ ۳.۳۶ ۳.۳۷ ۳.۳۸ ۳.۳۹ ۳.۴۰ ۳.۴۱ ۳.۴۲ ۳.۴۳ ۳.۴۴ Albertini 1953.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ ۴.۴ ۴.۵ ۴.۶ Biagini 2015.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ Martel 2014.
- ↑ ۶.۰۰ ۶.۰۱ ۶.۰۲ ۶.۰۳ ۶.۰۴ ۶.۰۵ ۶.۰۶ ۶.۰۷ ۶.۰۸ ۶.۰۹ ۶.۱۰ ۶.۱۱ ۶.۱۲ ۶.۱۳ ۶.۱۴ ۶.۱۵ ۶.۱۶ ۶.۱۷ ۶.۱۸ ۶.۱۹ ۶.۲۰ ۶.۲۱ ۶.۲۲ ۶.۲۳ ۶.۲۴ ۶.۲۵ ۶.۲۶ ۶.۲۷ ۶.۲۸ ۶.۲۹ ۶.۳۰ ۶.۳۱ ۶.۳۲ ۶.۳۳ ۶.۳۴ ۶.۳۵ ۶.۳۶ ۶.۳۷ ۶.۳۸ ۶.۳۹ ۶.۴۰ ۶.۴۱ ۶.۴۲ Dedijer 1966.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ Clark 2012.
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ ۸.۳ ۸.۴ ۸.۵ ۸.۶ McMeekin 2013.
- ↑ Taylor 1963, p. 13.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۱۱.۰۰ ۱۱.۰۱ ۱۱.۰۲ ۱۱.۰۳ ۱۱.۰۴ ۱۱.۰۵ ۱۱.۰۶ ۱۱.۰۷ ۱۱.۰۸ ۱۱.۰۹ ۱۱.۱۰ ۱۱.۱۱ ۱۱.۱۲ ۱۱.۱۳ ۱۱.۱۴ ۱۱.۱۵ ۱۱.۱۶ ۱۱.۱۷ ۱۱.۱۸ ۱۱.۱۹ ۱۱.۲۰ ۱۱.۲۱ ۱۱.۲۲ ۱۱.۲۳ ۱۱.۲۴ Owings 1984.
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Vanderlinden, Anthony (2014). "The FN Browning 1910 Pistol & The Great War". American Rifleman (National Rifle Association) 162 (September): 67–69.
- ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ ۱۳.۲ Magrini 1929.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Malmberg, Ilkka: Tästä alkaa maailmansota. Helsingin Sanomat monthly supplement, June 2014, pp. 60–65.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ Gerolymatos 2008.
- ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ ۱۸.۳ ۱۸.۴ ۱۸.۵ ۱۸.۶ ۱۸.۷ MacMillan 2013.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۲۰.۰ ۲۰.۱ King 2013.
- ↑ Butcher 2014.
- ↑ Belfield 2005.
- ↑ Documents Diplomatiques Francais III Serie 1911–14,3, X Doc. 537
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Johnson 2007.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Mitrović 2007.
- ↑ Gioseffi 1993.
- ↑ Donia 2006.
- ↑ Palmer 1994.
- ↑ Documents Diplomatiques Francais III Serie 1911–14,3, X Doc. 537. This document notes that the diplomatic cable was forwarded to the Secret Service of the National Security Department to investigate the matter of the January 1914 irredentist planning meeting in France but the Secret Service did not report back.
- ↑ Pearson 2005.
- ↑ Craig 2005.
- ↑ ۳۵.۰ ۳۵.۱ Remak 1971.
- ↑ MacKenzie 1989.
- ↑ Trydar-Burzinski 1926.
- ↑ De Schelking 1918, pp. 194–195.
- ↑ "European powers maintain focus despite killings in Sarajevo — History.com This Day in History"۔ History.com۔ 30 June 1914
- ↑ Willmott 2003.
- ↑ ۴۱.۰ ۴۱.۱ Joll 2013.
- ↑ Manfried, Rauchensteiner. The First World War and the End of the Habsburg Monarchy, 1914–1918, p. 27 (Böhlau Verlag, Vienna, 2014).
- ↑ Tuchman 2009.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےGavrilo Princip: Bosnian Serbs remember an assassin
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےRemembering World War I in the Conflict's Flash Point
لئی۔ - ↑ Sugar 1999.
- ↑ "Zlatko Topčić: Odlomak iz romana „28. جون 1914.""۔ penbih.ba۔ 31 August 2019
حوالے
[سودھو]- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
ہور پڑھی
[سودھو]- ںLua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- فے ، سڈنی بریڈ شا: عظیم جنگ کيتی اصل نیو یارک 1928
- فومینکو ، اے۔ "اک متبادل سی! فرانز فرڈینینڈ دی میراث " بین الاقوامی امور: عالمی سیاست ، ڈپلومیسی تے بین الاقوامی تعلقات دا اک روسی جریدہ (2009) 55 # 3 p177-184۔
- پونٹنگ ، کلائیو۔ تیرہ دن ، چٹو تے ونڈس ، لندن ، 2002۔
- اسٹوسنجر ، جان۔ کیوں قوماں جنگ وچ جاندیاں نيں ، واڈس ورتھ پبلشنگ ، 2007۔
- ٹریشچ ، ولف سورن۔ ایرزروگ فرانز فرڈینینڈ انڈ سیین گیملن ، سرجیو ارمورڈٹ ، ڈی ایل ایف ، برلن ، 2004 وچ ورڈن
باہرلے جوڑ
[سودھو]- omniatlas.com اُتے فرانز فرڈینینڈ دے قتل دے وقت یورپ دا نقشہ
- www.europeanfilmgateway.eu اُتے فرانز فرڈینینڈ دے قتل دے بارے وچ نیوزریلز
- قتل دے بعد گیوریلو پرنسپ دے نال جیل دا انٹرویو
سانچہ:World War I سانچہ:Sarajevo سانچہ:Conspiracy theories
|
متناسقات: 43°51′28.5″N 18°25′43.5″E / 43.857917°N 18.428750°E
- Articles which use infobox templates with no data rows
- خانہ معلومات وچ خالی پیرامیٹر استعمال کرنے والے صفحات
- ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1910ء دی دہائی وچ دہشت گردی دے واقعات
- بغیر ڈیٹا رو دے خانہ معلومات سانچے استعمال کرنے والے مضامین
- بوسنیا تے ہرزیگووینا وچ 1914ء
- تریخ آسٹریا ہنگری
- تریخ سرائیوو
- جون 1914ء دی سرگرمیاں
- غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات