یوگوسلاویہ دی تحلیل
بسلسلۂ مضامین 1989 دے انقلابات تے سرد جنگ | |
Animated series of maps showing the Breakup of the اشتراکی وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویہ from 1991 through 1992. The colors represent the different areas of control. اشتراکی وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویہ (1943–1992) کرویئشا (1991–) سلووینیا (1991–) جمہوریہ سربی کرائنا (1991–1995), after Croatian Army Operation Storm (1995) and after UN Transitional Administration in Eastern Slavonia, Baranja and Western Syrmia (1996–1998), part of کرویئشا شمالی مقدونیہ (1991–2019), شمالی مقدونیہ (2019–) کروشیائی جمہوریہ ہرزیگ-بوسنیا (1991–1994), part of بوسنیا تے ہرزیگووینا (1992–) جمہوریہ بوسنیا تے ہرزیگووینا (1992–1995), part of بوسنیا تے ہرزیگووینا (1992–) خود مختار صوبہ مغربی بوسنیا (1993–1995), part of بوسنیا تے ہرزیگووینا (1992–) سربیا و مونٹینیگرو (1992–2003), سربیا تے مونٹینیگرو (2003–2006), مونٹینیگرو (3 June 2006–), سربیا (5 June 2006–) and کوسووہ (17 February 2008–) سرپسکا (1992–1995), part of بوسنیا تے ہرزیگووینا (1992–) | |
تریخ | 25 June 1991 – 27 April 1992 (10 ماہ اور 2 دن) |
---|---|
تھاں | یوگوسلاویہ |
ماحصل | Breakup of اشتراکی وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویہ and formation of independent successor states |
دوسری جنگ عظیم وچ اتحادیاں دی فتح دے بعد ، یوگوسلاویہ نوں چھ جمہوریاواں دی فیڈریشن دے طور اُتے قائم کيتا گیا سی ، جس دی سرحداں نسلی تے تاریخی خطوط دے نال کھینچی گئياں: بوسنیا تے ہرزیگوینا ، کروشیا ، میسیڈونیا ، مونٹی نیگرو ، سربیا تے سلووینیا ۔ اس دے علاوہ ، سربیا دے اندر دو خودمختار صوبے : ووئوودینا تے کوسوو قائم ہوئے۔ جمہوریاواں وچوں ہر اک دی یوگوسلاویہ دی کمیونسٹ لیگ پارٹی دی اک اپنی شاخ تے حکمران طبقہ سی ، تے کسی وی تناؤ نوں وفاقی سطح اُتے ہی حل کيتا گیا سی۔ ریاستی تنظیم دے یوگوسلاو ماڈل دے نال نال منصوبہ بند تے لبرل معیشت دے وچکار "درمیانی راستہ" وی نسبتا کامیاب رہیا سی ، تے اس ملک دے صدر برائے زندگی جوسیپ بروز ٹائٹو دی حکمرانی دے تحت 1980 دی دہائی تک مضبوط معاشی نمو تے نسبتا سیاسی استحکام دا اک دور رہیا۔ ۔ 1980 وچ انہاں دی وفات دے بعد ، وفاقی حکومت دا کمزور نظام بڑھدے ہوئے معاشی تے سیاسی چیلنجاں دا مقابلہ کرنے توں قاصر رہیا۔
1980 دی دہائی وچ ، کوسوو دے البانی باشندےآں نے مطالبہ کيتا کہ 1981 دے احتجاج توں انہاں دے خود مختار صوبے نوں آئینی جمہوریہ دا درجہ دتا جائے۔ البانیائیاں تے کوسوو سرباں دے وچکار نسلی تناؤ پوری دہائی دے دوران زیادہ رہیا ، جس دے نتیجے وچ صوبے دی اعلیٰ خودمختاری دی سرب مخالفت دا یوگوسلاویہ بھر وچ اضافہ ہويا تے وفاقی سطح اُتے اتفاق رائے دے غیر موثر نظام نوں ، جو سرب مفادات دے لئی رکاوٹ دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے۔ سن 1987 وچ ، سلابوڈان میلوسووچ سربیا وچ اقتدار وچ آئے ، تے کئی عوامی تحریکاں دے ذریعہ کوسوو ، ووجوڈینا ، تے مونٹی نیگرو اُتے ڈی فیکٹو کنٹرول حاصل کرلیا ، جس نے اپنی مرکز پرست پالیسیاں دے لئی سرباں دے وچکار اک اعلیٰ سطح اُتے حمایت حاصل کيتی۔ میلوسووچکی مغربی جمہوریہ سلووینیا تے کروشیا دے پارٹی رہنماواں نے مخالفت کيتی ، جنہاں نے مشرقی یوروپ وچ 1989 دے انقلابات دے عین مطابق ملک نوں زیادہ توں زیادہ جمہوری بنانے دی وکالت کيتی۔ یوگوسلاویہ دی کمیونسٹاں دی لیگ جنوری 1990 وچ وفاقی خطوط اُتے تحلیل ہوگئی۔ ریپبلکن کمیونسٹ تنظیماں علیحدہ سوشلسٹ جماعتاں بن گئياں۔
1990 دے دوران ، ملک بھر وچ ہونے والے پہلے کثیر الجماعتی انتخابات وچ سوشلسٹاں (سابقہ کمیونسٹ) نے نسلی علیحدگی پسند پارٹیاں توں اقتدار کھو دتا ، سوائے سربیا تے مونٹی نیگرو دے ، جتھے میلوسووچ تے اس دے اتحادیاں نے کامیابی حاصل کيتی۔ ہر طرف توں قوم پرستاں دی بیان بازی تیزی توں گرم ہوگئی۔ جون 1991 تے اپریل 1992 دے درمیان ، چار جمہوریاواں نے آزادی دا اعلان کيتا (صرف سربیا تے مونٹی نیگرو ہی وفاق رہے) ، لیکن سربیا تے مونٹی نیگرو توں باہر نسلی سرب تے کروشیا توں باہر نسلی کروٹاں دی حیثیت توں کوئی مسئلہ حل نئيں ہويا۔ مختلف نسلی واقعات دے اک سلسلے دے بعد ، یوگوسلاو جنگاں نے پہلے کروشیا وچ تے اس دے بعد ، انتہائی نسلی طور اُتے ، کثیر نسلی بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ اس دا آغاز کيتا ۔ جنگاں نے اس خطے وچ طویل مدتی معاشی تے سیاسی نقصان چھڈیا ، جو ہن وی کئی دہائیاں بعد محسوس ہُندا اے۔ [۱]
پس منظر
[سودھو]یوگوسلاویہ نے بلقان دے اک وڈے حصے اُتے قبضہ کيتا ، جس وچ بحر اڈریٹک ساحل دے مشرقی ساحل اُتے زمین دی اک پٹی وی شامل ہے ، جو وسطی یورپ دی خلیج ٹریسٹ توں جنوب دی طرف بوجانا دے منہ تک تے اس دے نال نال پریسپا جھیل تک تے مشرق دی طرف تک اے۔ جداں کہ بلقان پہاڑاں وچ ڈینیوب تے مڈور اُتے آئرن گیٹس ، اس طرح جنوب مشرقی یورپ دا اک بہت وڈا حصہ وی شامل اے ، ایہ علاقہ نسلی تنازعات دی تریخ دا حامل اے۔
اس اہم عنصر وچ عصری تے تاریخی عوامل شامل سن ، جس وچ یوگوسلاویا دی بادشاہت دی تشکیل ، دوسری جنگ عظیم دے دوران پہلی ٹُٹ پھوٹ تے اس دے بعد بین نسلی تے سیاسی جنگاں تے نسل کشی ، عظیم تر سربیا ، گریٹر کروشیا ، گریٹر البانیہ دے نظریات شامل سن ۔ ، تے پین سلاوزم دے بارے وچ متضاد نظریات ، تے انہاں نو آزاد ریاستاں نوں نويں اتحاد شدہ جرمنی دی طرف توں یکطرفہ طور اُتے تسلیم کيتا گیا۔
عالمی جنگ دوئم توں پہلے ، بادشاہت پسند یوگوسلاویہ دی کثیر النسل آبادی تے سرباں دے نسبتا سیاسی تے آبادیاتی تسلط توں وڈا تناؤ پیدا ہويا۔ تناؤ دا بنیادی سبب نويں ریاست دے مختلف تصورات سن ۔ کروٹاں تے سلوویناں نے اک ایداں دے وفاقی ماڈل دا تصور کيتا جتھے اوہ آسٹریا ہنگری دے تحت اک علیحدہ تاج سرزمین دے مقابلے وچ زیادہ خودمختاری توں لطف اندوز ہون گے۔ آسٹریا ہنگری دے تحت ، سلووین تے کروٹ دونے ہی تعلیم ، قانون ، مذہب ، تے 45٪ ٹیکساں وچ آزادانہ ہتھوں توں خودمختاری دا لطف اٹھا رہے سن ۔ [۲] صربیاں نے پہلی جنگ عظیم وچ اتحادیاں دی حمایت دے لئی تے نويں ریاست کو سربیا دی بادشاہی دی توسیع دے طور اُتے انہاں علاقےآں نوں صرف انعام دے طور اُتے دیکھنا چاہندے سن ۔ [ حوالہ دی ضرورت ] کروٹاں تے سرباں دے وچکار کشیدگی اکثر کھلی کشمکش وچ پھیل جاندی اے ، سرب دے زیر اقتدار سکیورٹی ڈھانچے نے انتخابات دے دوران ظلم و ستم دا استعمال کيتا تے سربیائی بادشاہ دے مطلق العنانیت دی مخالفت کرنے والے اسٹجیپین ریڈی سمیت کروٹ سیاسی رہنماواں دی قومی پارلیمنٹ وچ قتل عام کيتا گیا۔ [۳] ہیومن رائٹس لیگ دے لئی قتل تے انسانی حقوق دی پامالی تشویش دا باعث بنی تے البرٹ آئن اسٹائن سمیت دانشوراں دی طرف توں احتجاج دی تیز آوازاں اٹھائ گئياں۔ [۴] ايسے ظلم و ستم دے ماحول وچ بنیاد پرست باغی گروپ (بعد وچ فاشسٹ آمریت) ، اوستا دا قیام عمل وچ آیا۔
دوسری جنگ عظیم دے دوران ، قابض محور دی افواج دے ذریعہ ملک دی کشیدگی دا فائدہ اٹھایا گیا جس نے موجودہ کروشیا تے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے بیشتر حصےآں اُتے پھیلی اک کرولی کٹھ پتلی ریاست قائم کيتی۔ محور دی طاقتاں نے استاشے نوں آزاد ریاست کروشیا دے قائدین دے طور اُتے نصب کيتا۔
اوستاشے نے عزم کيتا کہ سربیا دی اقلیت سربیا دی توسیع پسندی دا پنجواں کالم اے ، تے سرباں دے خلاف ظلم و ستم دی پالیسی اُتے عمل پیرا اے۔ اس پالیسی وچ کہیا گیا سی کہ سربیا دی اک تہائی اقلیت نوں ہلاک کيتا جانا سی ، اک تہائی نوں ملک بدر کيتا گیا سی ، تے اک تہائی کیتھولک مذہب وچ تبدیل کيتا گیا سی تے اسنوں کروٹاں دی طرح ضم کردتا گیا سی۔ اس دے برعکس ، چیتینیاں نے بوسنیا تے ہرزیگوینا ، کروشیا تے سنڈاک دے کچھ حصےآں وچ غیر سربیاں دے خلاف ظلم و ستم دی اپنی مہم چلائی جو مولجیوی منصوبے دے مطابق ("ساڈی ریاست تے اس دی سرحداں پر") تے ڈریہ میہیلووی دے احکامات دے امور وچ شامل سن "[t ] اوہ تمام قوم دی تفہیم تے لڑائی توں پاک اے "۔
کروٹاں تے مسلمان دوناں نوں ایس ایس (بنیادی طور اُتے 13 <i id="mwbw">وافن</i> ماؤنٹین ڈویژن وچ ) نے بطور فوجی بھرتی کيتا سی۔ ايسے وقت ، سابق شاہی ، جنرل میلان نیڈی ، نوں ایکسس نے کٹھ پتلی حکومت دے سربراہ دے طور اُتے نصب کيتا سی تے مقامی سرباں نوں گیستاپو تے سربین رضاکار کور وچ بھرتی کيتا گیا سی ، جو جرمن وافین ایس ایس توں منسلک تھا۔اس علاقے دے تمام نسلی گروہاں دے ممبراں اُتے مشتمل کمیونسٹ دی زیرقیادت ، فاشسٹ مخالف جماعت پرست تحریک نے دونے کواڑیاں دا مقابلہ کيتا تے بالآخر شکست دتی ، جس دے نتیجے وچ یوگوسلاویہ دے سوشلسٹ وفاقی جمہوریہ تشکیل پائی۔ .
دوسری جنگ عظیم دے دوران یوگوسلاویہ وچ متاثرین دا جنگ دے بعد دا سرکاری تخمینہ 1،704،000 سی۔ اس دے بعد 1980 دے دہائی وچ مورخین ولادیمیر ایرجاویس تے بوگولجوب کوویویس دے اعداد و شمار جمع کرنے توں معلوم ہويا کہ مرنے والےآں دی اصل تعداد تقریبا 1 ملین سی . اس تعداد وچوں 330،000 توں 390،000 نسلی سرب کروشیا تے بوسنیا دے تمام وجوہ توں ختم ہوگئے۔ انہاں مورخین نے وی یوگوسلاویہ وچ تمام وابستگیاں تے اسباب توں 192،000 توں 207،000 نسلی کروٹاں تے 86،000 توں 103،000 مسلماناں دی ہلاکتاں قائم کيتیاں۔ [۵] [۶]
اپنے خاتمے توں پہلے یوگوسلاویہ اک علاقائی صنعتی طاقت تے معاشی کامیابی سی۔ 1960 توں 1980 تک ، سالانہ مجموعی گھریلو مصنوعات (جی ڈی پی) دی اوسط اوسطا 6.1 فیصد ، طبی نگہداشت آزاد ، خواندگی 91 فیصد ، تے عمر متوقع 72 سال سی۔ [۷] 1991 توں پہلے ، یوگوسلاویہ دی مسلح افواج یورپ وچ بہترین سازوسامان وچ شامل سی۔ [۸]
یوگوسلاویہ اک انوکھی ریاست سی ، جس نے مشرق تے مغرب دوناں نوں پارہ پارہ کيتا سی۔ ہور ایہ کہ ، اس دے صدر ، جوسیپ بروز ٹائٹو ، " تیسری دنیا " یا " 77 دے گروپ " دے بنیادی بانیاں وچوں اک سن جنھاں نے سپر پاور دے متبادل دے طور اُتے کم کيتا۔ اس توں وی اہم گل ایہ اے کہ یوگوسلاویہ نے مغرب تے سوویت یونین دے وچکار بفر اسٹیٹ دی حیثیت سے کم کيتا تے بحر روم اُتے سوویت یونین دے قبضہ کرنے توں وی روکیا۔
ودھدی ہوئی قوم پرست شکایات تے کمیونسٹ پارٹی دی "قومی خود ارادیت " دی حمایت کرنے دی خواہش دی وجہ توں مرکزی حکومت دا کنٹرول ڈھیل ہونا شروع ہويا۔ اس دے نتیجے وچ کوسوو نوں سربیا دے اک خودمختار خطے وچ تبدیل کردتا گیا ، اس قانون نوں 1974 وچ تشکیل دتا گیا سی ۔ اس آئین نے راجگڑھ تے ووئودینا (یوگوسلاویہ دا اک علاقہ جس وچ وڈی تعداد وچ نسلی اقلیتاں دی آبادی اے ) تے کوسوو (اک وڈی نسلی - البانی آبادی والی آبادی) دے وچکار خود مختار علاقےآں دے وچکار اختیارات نوں توڑ دتا۔
نويں یوگوسلاویہ دے وفاقی ڈھانچے دے باوجود ، فیڈرلسٹس ، بنیادی طور اُتے کروٹس تے سلووینیاں دے درمیان ، جو زیادہ توں زیادہ خودمختاری دا دعویٰ کردے سن ، تے اتحاد پسند ، بنیادی طور اُتے سرباں دے وچکار حالے وی تناؤ برقرار سی۔ ایہ جدوجہد زیادہ توں زیادہ انفرادی تے قومی حقوق (جداں کروشین بہار ) تے اس دے نتیجے وچ ہونے والے جبر دے لئی احتجاج دے چکر وچ ہوئے گی۔ 1974 دا آئین وفاقی ماڈل وچ شامل ہوئے کے تے قومی حقوق نوں باقاعدہ بناتے ہوئے اس طرز نوں شارٹ سرکٹ کرنے دی کوشش سی۔
ڈھیلے ہوئے کنٹرول نے بنیادی طور اُتے یوگوسلاویہ نوں اک ڈی فیکٹو کنفیڈریسی وچ تبدیل کردتا ، جس نے وفاق دے اندر حکومت دے جواز اُتے وی دباؤ ڈالیا۔ 1970 دی دہائی دے آخر توں یوگوسلاویہ دے ترقی یافتہ تے پسماندہ خطےآں دے وچکار معاشی وسائل دے وسیع و عریض فرق نے وفاق دے اتحاد نوں بری طرح خراب کيتا۔ [۹] انتہائی ترقی یافتہ جمہوریہ ، کروشیا تے سلووینیا نے 1974 دے آئین دے مطابق اپنی خودمختاری نوں محدود کرنے دی کوششاں نوں مسترد کردتا۔ 1987 وچ سلووینیا وچ رائے عامہ نوں یوگوسلاویہ توں آزادی دے مقابلے وچ اس توں کدرے زیادہ بہتر اقتصادی موقع ملا۔ ایسی جگنيں وی سن جتھے یوگوسلاویہ وچ رہنے توں کوئی معاشی فائدہ نئيں ہويا سی۔ مثال دے طور اُتے ، خودمختار صوبہ کوسوو دی ترقی غیر تسلی بخش سی تے 1980 دے دہائی تک فی کس جی ڈی پی جنگ دے بعد دے دور وچ یوگوسلاو اوسط دے 47 فیصد توں کم ہوکے 27 فیصد ہوگئی۔ [۱۰] اس نے مختلف جمہوریہ جات وچ معیار زندگی دے وسیع فرق اُتے روشنی پائی۔
مغربی تجارتی راہ وچ حائل رکاوٹاں دی وجہ توں 1973 دے تیل دے بحران دے نال اقتصادی ترقی نوں روک دتا گیا سی۔ یوگوسلاویہ بعد وچ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ (آئی ایم ایف) دی طرف توں حکومت دے ذریعہ لئے گئے وڈے قرضےآں دی وجہ توں بھاری آئی ایم ایف دے قرض وچ پڑگیا۔ قرضےآں دی وصولی دی اک شرط دے طور اُتے ، آئی ایم ایف نے یوگوسلاویہ دے " بازار آزاد کاری " دا مطالبہ کيتا۔ 1981 تک ، یوگوسلاویہ اُتے 19.9. لاگت آچکيتی سی غیر ملکی قرض وچ ارب اک ہور تشویش بے روزگاری دی شرح سی ، جو 1980 تک 10 لکھ سی۔ اس مسئلے نوں عام طور اُتے "جنوب دی غیر پیداوار پسندی" نے ہور پیچیدہ کردتا جس نے نہ صرف یوگوسلاویہ دی معاشی پریشانیاں وچ اضافہ کيتا بلکہ سلووینیا تے کروشیا نوں وی پریشان کردتا۔ [۱۱][۱۲]
اسباب
[سودھو]ساختی مسائل
[سودھو]ایس ایف آر یوگوسلاویہ اٹھ فیڈریٹیٹ ادارےآں دا اتحاد سی ، جو چھ ریاستاں سمیت تقریبا نسلی خطوط اُتے تقسیم سی۔
- بوسنیا تے ہرزیگوینا ،
- کروشیا ،
- میسیڈونیا ،
- مونٹی نیگرو ،
- سربیا اور
- سلووینیا
اور سربیا دے اندر دو خود مختار صوبےآں ،
1974 دے آئین دے نال ، یوگوسلاویا دے صدر دے عہدے دی جگہ یوگوسلاو صدارت توں تبدیل کردتی گئی ، ایہ اٹھ رکنی اجتماعی سربراہ ریاست اے جو چھ جمہوریہ دے نمائندےآں تے ، متنازعہ طور اُتے ، سوشلسٹ جمہوریہ سربیا دے دو خودمختار صوبےآں ، خود مختار اشتراکی صوبہ کوسوو تے خود مختار اشتراکی صوبہ وئوودینا اُتے مشتمل سی۔
چونکہ 1945 وچ ایس ایف آر یوگوسلاو فیڈریشن تشکیل دتی گئی سی ، سوشلسٹ جمہوریہ سربیا (ایس آر سربیا) دے دو خود مختار صوبےآں ایس اے پی کوسووو تے ایس اے پی ووجووڈینا شامل سن ۔ 1974 دے آئین دے نال ہی ، صوبےآں اُتے ایس آر سربیا دی مرکزی حکومت دے اثر و رسوخ نوں بہت حد تک کم کردتا گیا ، جس نے انہاں نوں دیرینہ خودمختاری دی۔ ایس آر سربیا دی حکومت نوں ایداں دے فیصلے کرنے تے کرنے وچ پابندی سی جو صوبےآں اُتے لاگو ہون گے۔ یوگوسلاو ایوان صدر وچ صوبےآں دا ووٹ سی ، جو ہمیشہ ایس آر سربیا دے حق وچ نئيں ڈالیا جاندا سی۔ سربیا وچ ، انہاں پیشرفتاں اُتے شدید ناراضگی پائی گئی ، جسنوں عوام دے قوم پرست عناصر نے "سربیا دی تقسیم" دے طور اُتے دیکھیا۔ 1974 دے آئین نے سربیا دے "مضبوط یوگوسلاویہ دے لئی ، اک کمزور سربیا" دے خوف نوں نہ صرف ودھایا بلکہ سربیا دے قومی جذبات نوں وی متاثر کيتا۔ اکثریت سربین کوسوو نوں "قوم دا گہوارہ" دے طور اُتے دیکھدے نيں ، تے البانی آبادی دی اکثریت دے ہتھوں اس دے کھونے دے امکان نوں قبول نئيں کرن گے۔
اپنی میراث نوں یقینی بنانے دی کوشش وچ ، ٹیٹو دے 1974 دے آئین نے جمہوریہ تے خودمختار صوبےآں دے اٹھ رہنماواں وچوں اک گردش دی بنیاد اُتے سالہا سال صدارت دا نظام قائم کيتا۔ ٹیٹو دی موت توں پتہ چلدا اے کہ اس طرح دی مختصر شرائط بے حد موثر سن۔ بنیادی طور اُتے اس نے بجلی دا خلا چھڈ دتا جو 1980 دی دہائی دے بیشتر حصےآں دے لئی کھلا رہ گیا سی۔
ٹیٹو دی موت تے کمیونزم نوں کمزور کرنا
[سودھو]4 مئی 1980 نوں ، یوگوسلاویہ وچ سرکاری نشریات دے ذریعہ ٹیٹو دی موت دا اعلان کيتا گیا۔ انہاں دی وفات نے اوہ چیزاں نوں دور کردتا جو بوہت سارے بین الاقوامی سیاسی مبصرین نے یوگوسلاویہ دی مرکزی اتحاد دی حیثیت توں دیکھیا ، تے اس دے نتیجے وچ یوگوسلاویہ وچ نسلی تناؤ ودھنا شروع ہوگیا۔ یوگوسلاویہ وچ جو بحران پیدا ہويا اوہ مشرقی یوروپ وچ کمیونسٹ ریاستاں دی سرد جنگ دے خاتمہ دی طرف کمزور ہونے دے نال جڑا ہويا سی ، جس دی وجہ توں 1989 وچ برلن دیوار دا خاتمہ ہويا۔ یوگوسلاویہ وچ ، قومی کمیونسٹ پارٹی ، جسنوں باضابطہ طور اُتے لیگ آف کمیونسٹ آف یوگوسلاویہ کہیا جاندا اے ، اپنی نظریاتی طاقت کھو چکی اے۔
1986 وچ ، سربیا دی اکیڈمی آف سائنسز اینڈ آرٹس (SANU) نے قوم پرست جذبات دے عروج وچ نمایاں کردار ادا کيتا ، کیونجے اس نے سربیا دی مرکزی حکومت کیتی کمزوری دے خلاف احتجاج کرنے والے SANU میمورنڈم دا مسودہ تیار کيتا۔
سربیا دے خودمختار صوبے SAP کوسوو وچ نسلی سرب تے البانی باشندےآں دے وچکار مسائل بہت تیزی توں ودھ گئے۔ اس توں مجموعی طور اُتے کوسوو تے سربیا وچ معاشی مشکلات پیدا ہوگئياں ، جس دی وجہ توں 1974 دے آئین اُتے اس توں وی زیادہ صربی ناراضگی پیدا ہوئی۔ کوسوو البانی باشندےآں نے مطالبہ کرنا شروع کيتا کہ کوسوو نوں 1980 دی دہائی دے اوائل وچ خاص طور اُتے 1981 وچ کوسوو وچ ہونے والے احتجاج دے نال ہی اک جمہوری جمہوریہ دا درجہ دتا جائے۔ سربیا دے عوام نے کوسوو دے نال اس تاریخی روابط دی وجہ توں سرب فخر نوں اک تباہ کن دھچکيا سمجھیا۔ ایہ دیکھیا گیا سی کہ کوسوار سرباں توں علیحدگی تباہ کن ہوئے گی۔ اس دے نتیجے وچ کوسوو وچ البانی اکثریت اُتے ظلم و جبر ہويا۔ سانچہ:Better source [ بہتر ذریعہ ضرورت ] دراں اثنا ، ایس آر سلووینیا تے ایس آر کروشیا دی زیادہ خوشحال جمہوریائاں ڈی سینٹرلائزیشن تے جمہوریت دی طرف ودھنا چاہندی اے۔
مورخ باسل ڈیوڈسن دا دعوی اے کہ "تنازعہ دی وضاحت دے طور اُتے 'نسل پرستی دی راہ اختیار کرنا چھدم سائنسی بکواس اے۔ . " ایتھے تک کہ لسانی تے مذہبی اختلافات دی ڈگری "فوری طور اُتے تبصرے کرنے والےآں دے مقابلے وچ سانوں دسنے توں کم اہمیت حاصل ہُندی اے۔" ڈیوڈسن دا کہنا اے کہ دو وڈی برادریاں ، سرباں تے کروٹاں دے وچکار ، "نسلی صفائی" دی اصطلاح دا کوئی مطلب نئيں اے۔ ڈیوڈسن ، بلقان امور دے ماہر سوسن ووڈورڈ توں اتفاق کردے نيں ، جنھاں "معاشی حالات وچ بگاڑ دی متاثر کن وجوہات تے اس دے زبردست دباؤ" پائے گئے۔ [۱۳]
معاشی خاتمے تے بین الاقوامی ماحول
[سودھو]بطور صدر ، ٹیٹو دی پالیسی تیزی توں معاشی نمو اُتے زور دینے کيتی سی ، تے واقعتا 1970 دی دہائی وچ ترقی زیادہ سی۔ اُتے ، معیشت دی حد توں زیادہ توسیع نے افراط زر دا باعث بنا تے یوگوسلاویہ نوں معاشی بدحالی دی طرف دھکیل دتا۔ [۱۴]
یوگوسلاویہ دا اک وڈا مسئلہ 1970 دی دہائی وچ بھاری قرض سی جو 1980 دی دہائی وچ ادا کرنا مشکل ثابت ہويا۔ [۱۵] یوگوسلاویہ دا قرضےآں دا بجھ ، ابتدائی طور اُتے 6 بلین امریکی ڈالر دے برابر تخمینہ لگایا گیا ، بجائے اس دے 21 بلین امریکی ڈالر دے برابر ہوگیا ، جو اک غریب ملک دے لئی بھاری رقم سی۔ [۱۵] 1984 وچ ریگن انتظامیہ نے اک خفیہ دستاویز ، قومی سلامتی دے فیصلے دی ہدایت 133 جاری دی ، جس وچ اس خدشے دا اظہار کيتا گیا کہ یوگوسلاویہ دے قرضےآں دے بجھ توں ملک سوویت بلاک دے نال جڑا ہوسکدا اے۔ [۱۶] 1980 دی دہائی معاشی کفایت شعاری دا زمانہ سی جدوں بین الاقوامی مالیاتی فنڈ (آئی ایم ایف) نے یوگوسلاویہ اُتے سخت شرائط عائد کيتیاں سن ، جس دی وجہ توں کمیونسٹ اشرافیہ دے خلاف سخت ناراضگی پھیل چکيتی سی جنہاں نے بیرون ملک غیر اعلانیہ طور اُتے قرضے لے کے معیشت نوں بد انتظامی بنایا سی۔ [۱۵] کفایت شعاری دی پالیسیاں نے اشرافیہ دے ذریعہ بہت زیادہ بدعنوانیاں دا انکشاف کيتا ، خاص طور اُتے 1987 دے "ایگروکومرک معاملہ" دے نال ، جدوں بوسنیا دا ایگروکومرک کاروباری ادارہ یوگوسلاویہ وچ بدعنوانی دے وسیع گٹھ جوڑ دا مرکز بن گیا۔ ، تے ایہ کہ ایگروکومک دے منتظمین نے US 500 امریکی ڈالر دے برابر پروموری نوٹ جاری کیتے سن بغیر کسی کولیٹر دے ، جدوں اگروکومرک دے خاتمے دے بعد ریاست نوں اپنے قرضےآں دی ذمہ داری قبول کرنے اُتے مجبور کرے۔ [۱۵] یوگوسلاویہ وچ بدعنوانی ، جس وچوں "ایگروکومرک معاملہ" محض سب توں زیادہ ڈرامائی نمونہ سی ، نے کمیونسٹ نظام نوں بدنام کرنے دے لئی بہت کچھ کيتا ، کیونجے ایہ انکشاف ہويا اے کہ اشرافیہ عیش و عشرت دے طرز زندگی عام لوکاں دے وسائل توں ہٹ کر رہ رہے نيں۔ کفایت شعاری دے وقت ، عوامی پرس توں چوری شدہ رقم۔ [۱۵] سن 1980 دی دہائی دے وسط تک بھاری مقروضیت تے بدعنوانی دے ذریعے عائد کردہ مسائل نے کمیونسٹ سسٹم دے جواز نوں بڑھاوا دینا شروع کردتا کیونجے عام لوکاں نے اشرافیہ دی اہلیت تے ایمانداری اُتے اعتماد ختم کرنا شروع کردتا۔ [۱۵]
1987–88 وچ وڈی ہڑتالاں دی لہر اس وقت پیدا ہوئی جدوں مزدوراں نے مہنگائی دی تلافی دے لئی زیادہ اجرت دا مطالبہ کيتا ، کیونجے آئی ایم ایف نے مختلف سبسڈیاں دا خاتمہ لازمی قرار دتا سی ، تے انہاں دے نال پورے نظام نوں بدعنوان قرار دینے دی وی مذمت کيتی گئی سی۔ [۱۵] آخر وچ ، کفایت شعاری دی سیاست نے "سلووینیا تے کروشیا ورگی جمہوریہ بنام غریباں دے وچکار ،" سربیا "جداں جمہوریہ سربیا ورگی" جمہوریہ "کے وچکار کشیدگی نوں جنم دتا۔ [۱۵] کروشیا تے سلووینیا دونے نے ایہ محسوس کيتا کہ اوہ "نئيں" جمہوریہ دی حمایت دے لئی وفاقی بجٹ وچ بہت زیادہ رقم ادا کر رہے نيں ، جدوں کہ سربیا چاہندی اے کہ کفایت شعاری دے وقت کروشیا تے سلووینیا وفاقی بجٹ وچ زیادہ رقم ادا کرے۔ . [۱۵] بڑھدے ہوئے ، سربیا وچ ہور مرکزیائزیشن دے مطالبے اُتے آواز اٹھائی گئی تاکہ کروشیا تے سلووینیا نوں وفاقی بجٹ وچ زیادہ توں زیادہ ادائیگی کرنے اُتے مجبور کيتا جائے، انہاں مطالباں نوں جنہاں نوں "ہند" جمہوریہ وچ مکمل طور اُتے مسترد کردتا گیا سی۔ [۱۵]
1985 وچ میخائل گورباچوف دے رہنما بننے دے بعد سوویت یونین دے نال کشیدگی وچ نرمی دا مطلب ایہ سی کہ مغربی ملکاں ہن یوگوسلاویہ دے قرضےآں دی تنظیم نو دے نال سخاوت اُتے راضی نئيں نيں ، کیونجے ہن سوویت بلاک توں باہر اک کمیونسٹ ملک دی مثال مغرب نوں ضرورت نئيں سی۔ سوویت بلاک نوں غیر مستحکم کرنے دے اک طریقہ دے طور پر۔ خارجی حیثیت ، جو کمیونسٹ پارٹی نے قابل عمل رہنے دے لئی انحصار کيتی سی ، اس طرح ختم ہونے لگی سی۔ ہور ایہ کہ پورے وسطی تے مشرقی یورپ وچ کمیونزم دی ناکامی نے اک بار فیر یوگوسلاویہ دے اندرونی تضادات ، معاشی عدم استحکام (جداں پیداواری صلاحیتاں وچ کمی دی وجہ توں ، ملک دی رہنماواں دی طرف توں مکمل ملازمت کيتی پالیسی نوں نافذ کرنے دے فیصلے دی وجہ توں ایندھن) نوں اک بار فیر سطح اُتے لیایا۔ سخت تناؤ۔ یوگوسلاویہ دی غیر منسلک حیثیت دے نتیجے وچ دونے سپر پاور بلاکس دے قرضےآں تک رسائی حاصل ہوئی۔ ریاستہائے متحدہ تے مغرب دے نال اس رابطے نے باقی وسطی تے مشرقی یورپ دے مقابلے وچ جلد ہی یوگوسلاویہ دی مارکیٹاں نوں کھول دتا۔ سن 1980 دی دہائی مغربی معاشی نقوش دا اک دہائی سی۔ [ حوالہ دی ضرورت ] اک دہائی دی مندی دا نتیجہ سربیا دے "حکمران طبقے" ، تے انہاں اقلیتاں دے خلاف ودھدی ہوئی مایوسی تے ناراضگی دا نتیجہ نکلیا ، جنھاں حکومتی قانون سازی توں فائدہ اٹھاندے ہوئے دیکھیا گیا سی۔ یوگوسلاویہ وچ حقیقی آمدنی 1979 توں 1985 دے دوران 25٪ تک کم ہوئی۔ 1988 تک یوگوسلاویہ دے لئی ہجرت دی ترسیلات tot 4.5 توں زیادہ ہوئے گئياں ارب (امریکی ڈالر) ، تے 1989 تک ترسیلات زر $ 6.2 سن ارب (امریکی ڈالر) ، جو دنیا دے کل 19 فیصد توں زیادہ اے۔ [۱۱][۱۲]
1990 وچ ، امریکی پالیسی نے صدمے توں تھراپی کفایت شعاری دے پروگرام اُتے اصرار کيتا جو سابقہ کامکون ملکاں نوں پیش کيتا گیا سی۔ آئی ایم ایف تے ہور تنظیماں نے اس طرح دے پروگرام دی حمایت دی اے "سرمائے دے تازہ انجیکشن دی شرط دے طور پر۔"
سربیا وچ قوم پرستی دا عروج (1987–89)
[سودھو]سلوبوڈان میلوسیویچ
[سودھو]1987 وچ ، سرب دے کمیونسٹ عہدیدار سلوبوڈن ملیوسویچ نوں SAP کوسوو دی البانی انتظامیہ دے خلاف سرب دے ذریعہ نسلی طور اُتے چلائے جانے والے احتجاج نوں پرسکون کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی۔ ملیوسویچ، ، ایتھے تک کہ اک سخت گیر کمیونسٹ رہیا سی ، جس نے ہر طرح دی قوم پرستی نوں غداری قرار دے دتا سی ، جداں سانو میمورنڈم دی مذمت کرنا "تاریک ترین قوم پرستی دے سوا کچھ نئيں"۔ [۱۷] اُتے ، سربیا وچ کوسوو دی خود مختاری ہمیشہ توں ہی اک غیر مقبول پالیسی رہی سی ، تے انہاں نے اس صورتحال دا فائدہ اٹھایا تے کوسوو دے معاملے اُتے روايتی کمیونسٹ غیرجانبداری توں علیحدگی اختیار کرلئی-
ملیوسویچ نے سرباں نوں یقین دلایا کہ البانیائی نسلیاں دا انہاں دے نال ہونے والا ناجائز استعمال بند کيتا جائے گا۔ اس دے بعد انہاں نے ایس آر سربیا دے حکمران کمیونسٹ اشرافیہ دے خلاف اک مہم دا آغاز کيتا ، جس وچ کوسوو تے ووجوڈینا دی خودمختاری وچ کمی دا مطالبہ کيتا گیا سی۔ انہاں اقدامات توں اوہ سربستان دے درمیان مقبول ہويا تے سربیا وچ اس دے اقتدار وچ اضافے وچ مدد ملی۔ ملیوکی تے اس دے اتحادیاں نے یوگسلاویہ وچ ایس آر سربیا نوں بحال کرنے دے جارحانہ قوم پرست ایجنڈے اُتے عمل پیرا ہويا ، جس وچ اصلاحات تے تمام سرباں دے تحفظ دا وعدہ کيتا گیا سی۔
ایس ایف آر یوگوسلاویہ دی حکمران جماعت ، یوگوسلاویہ (ایس دے جے) دی کمیونسٹاں دی لیگ سی ، جو چھ جمہوریہ تے دو خودمختار صوبےآں نال تعلق رکھنے والی کمیونسٹاں دے اٹھ لیگاں اُتے مشتمل اک جامع سیاسی جماعت سی۔ سربیا دی لیگ ( کمیونسٹ آف لیگ ) نے ایس آر سربیا اُتے حکومت کيتی۔ قوم پرست جذگل کيتی لہر تے اس دے نويں مقبولیت کوسوو وچ حاصل رائڈنگ، سلوبودان ملیوسویچ (مئی 1986 ء توں سربیا (SKS) دے کمیونسٹاں دی لیگ دے چیئرمین) سربیا دے اپنے سابق سرپرست صدر نوں شکست دینے دی طرف توں سربیا وچ سب توں زیادہ طاقتور سیاستدان بن گئے ایوان ستامبولک اُتے 22 ستمبر 1987 نوں سربیا دی کمیونسٹاں دی لیگ دا 8واں اجلاس ۔ 1988 وچ بلغراد وچ ہونے والی اک ریلی وچ ، ملیوسویچ نے یوگوسلاویہ وچ ایس آر سربیا نوں درپیش صورتحال دے بارے وچ اپنے خیال نوں واضح کردے ہوئے کہیا:
{{quote|اندرون تے بیرون ملک ، سربیا دے دشمن ساڈے خلاف ہٹ رہے نيں۔ اسيں انہاں توں کہندے نيں "ہم خوفزدہ نئيں نيں۔ اسيں جنگ توں پِچھے نئيں ہٹاں گے"۔ | سلوبوڈان میلوسیوی ، 19 نومبر 1988.[۱۸]}
اک ہور موقع اُتے ، انہاں نے نجی طور اُتے بیان کيتا:
ہم سربیا دے مفاد وچ کم کرن گے چاہے اسيں اسنوں آئین دی تعمیل وچ کردے نيں یا نئيں ، چاہے اسيں قانون دی تعمیل کردے نيں یا نئيں ، چاہے اسيں پارٹی دے قوانین دی تعمیل وچ ایہ کم کرن یا ننيں۔
— سلوبوڈان ملیئیویوچ [۱۹]
نوکر شاہی مخالف انقلاب
[سودھو]سربیا تے مونٹی نیگرو دے ذریعہ اینٹی بیوروکریٹک انقلاب مظاہرےآں دا اک سلسلہ سی جس وچ ملیوسویچنے اپنے حامیاں نوں ایس اے پی ووجوڈینا ، ایس اے پی کوسوو ، تے سوشلسٹ جمہوریہ مونٹینیگرو (ایس آر مونٹی نیگرو) نوں اقتدار وچ رکھنے دے لئی منظم کيتا۔ مونٹینیگرو دی حکومت اکتوبر 1988 وچ بغاوت توں بچ گئی ، لیکن جنوری 1989 وچ ایہ دوسرا نئيں سی۔
سربیا دے علاوہ ، ملیوسویچ ہن یوگوسلاو ایوان صدر کونسل وچ دونے صوبےآں تے ایس آر مانٹی نیگرو دے نمائندے وی تشکیل دے سکدا سی۔ اس توں پہلے سربیا دے اثر و رسوخ نوں کم کرنے والا بہت ہی ذریعہ ہن اسنوں ودھانے دے لئی استعمال کيتا گیا سی: اٹھ ممبران دی صدارت وچ ، ملیوسویچ کم توں کم چار ووٹاں اُتے گنتی کرسکدے نيں - ایس آر مونٹی نیگرو (مقامی واقعات دے بعد) ، ایس آر سربیا دے توسط توں ، تے ہن ایس اے پی ووجوڈینا تے ایس اے پی کوسوو بھی۔ ریلیاں دا اک سلسلہ جس وچ "ریلیز آف ٹروتھ" کہیا جاندا اے ، وچ ملیووی دے حامی مقامی حکومتاں دا تختہ الٹنے تے انہاں دی جگہ اپنے حلیفاں دے نال تبدیل کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔
ان واقعات دے نتیجے وچ ، فروری 1989 وچ کوسوو وچ نسلی البانیا دے کان کن افراد نے اک ہڑتال دی جس وچ ہن خطرے توں دوچار خود مختاری دے تحفظ دا مطالبہ کيتا گیا۔ [۲۰] اس توں صوبے دی البانی تے سرب آبادی دے وچکار نسلی تنازعہ پیدا ہويا۔ 1980 دی دہائی وچ کوسوو دی 77٪ آبادی اُتے ، [۲۱] نسلی-البانی باشندے اکثریت وچ سن ۔
جون 1989 وچ ، کوسوو دے میدان وچ سربیا دی تاریخی شکست دی 600 واں سالگرہ دے موقع اُتے ، سلوبوڈن ملیوسویچنے اک سرب قوم پرست تھیم دے نال ، 200،000 سرباں نوں گزیمستان تقریر دی ، جس نے قرون وسطی دی سربیا دی تریخ نوں جان بجھ کر رد کر دتا سی ۔ ملی نظامی دا وفاقی نظام دی نااہلی دا جواب حکومت نوں مرکزی بنانا سی۔ اس گل اُتے غور کرن کہ سلووینیا تے کروشیا آزادی دے مقابلہ وچ کدرے اگے نظر آرہے سن ، ایہ ناقابل قبول سمجھیا جاندا سی۔
اضطراب
[سودھو]دراں اثنا ، سوشلسٹ جمہوریہ کروشیا (ایس آر کروشیا) تے سوشلسٹ جمہوریہ سلووینیا (ایس آر سلووینیا) نے البانی کان کناں تے انہاں دی پہچان دے لئی جدوجہد دی حمایت کيتی۔ ایس آر سلووینیا وچ میڈیا نے ملیوسویچ دا موازنہ اطالوی فاشسٹ ڈکٹیٹر بینیٹو مسولینی توں کردے ہوئے مضامین شائع کیتے۔ ملیوسویچ نے دعوی کيتا کہ اس طرح دی تنقید بے بنیاد اے تے اس دی وجہ "سربیا دے خوف نوں پھیلیانا" اے۔ [۲۲] ملیوسویچ دے سرکاری میڈیا نے اس دے جواب وچ دعوی کيتا اے کہ لیگ آف کمیونسٹ آف سلووینیا دے سربراہ میلان کوان کوسوو تے سلووینی علیحدگی پسندی دی حمایت کر رہے نيں۔ کوسوو وچ ابتدائی ہڑتال وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں وچ بدل گئی جس وچ کوسوو نوں ستويں جمہوریہ بنانے دا مطالبہ کيتا گیا۔ اس توں سربیا دی قیادت نوں غصہ آیا جس نے پولیس فورس تے بعد وچ وفاقی فوج ( یوگوسلاو پیپلز آرمی جے این اے) دا استعمال سربیا دے زیر اقتدار صدارت دے حکم توں کيتا۔
فروری 1989 وچ ایوان صدر وچ ایس اے پی کوسوو دے نمائندہ ، البانی نسلی عظیم ولاسی نوں استعفی دینے اُتے مجبور کيتا گیا سی تے انہاں دی جگہ سلوبوڈن ملیوسویچملیوسویچ دے اتحادی نے انہاں دی جگہ لے لی سی۔ البانی مظاہرین نے مطالبہ کيتا کہ ولسی نوں دوبارہ دفتر وچ واپس لیایا جائے ، تے مظاہرےآں دے لئی ولسی دی حمایت دی وجہ توں ملیوسویچ تے اس دے اتحادیاں نے "سربیا تے یوگوسلاویہ دے خلاف انقلابی انقلاب" قرار دیندے ہوئے اس دا ردعمل ظاہر کيتا ، تے مطالبہ کيتا کہ وفاقی یوگوسلاو حکومت نے ہڑتال کرنے والے البانیاں نوں ختم کرنا طاقت ملیوسویچکے مقصد دی مدد کيتی گئی جدوں ملیوسویچکے حامی مددگاراں دے ذریعہ بلغراد وچ یوگوسلاو پارلیمنٹ دے باہر اک زبردست احتجاجی مظاہرہ کيتا گیا جس نے مطالبہ کيتا کہ یوگوسلاو فوجی دستےآں نوں اوتھے دی سرباں دی حفاظت دے لئی کوسوو وچ اپنی موجودگی نوں مضبوط بنائے تے ہڑتال نوں روک دتا۔
27 فروری نوں ، یوگوسلاویہ دے اجتماعی صدارت وچ ایس آر سلووین دے نمائندے ، میلان کوان نے سرباں دے مطالات دی مخالفت کيتی تے بیلگریڈ توں ایس آر سلووینیا روانہ ہويا انہاں نے جمہوری حزب اختلاف دی افواج دے نال مشترکہ طور اُتے ، لبلبجانا دے کینکر ہال وچ اک اجلاس وچ شرکت کيتی۔ البانی مظاہرین دی کوششاں دی عوامی حمایت کردے نيں جنھاں نے مطالبہ کيتا کہ ولسی نوں رہیا کيتا جائے۔ 1995 وچ بی بی سی دی دستاویزات دی ڈیتھ آف یوگوسلاویہ وچ ، کوان نے دعوی کيتا سی کہ 1989 وچ ، اوہ سربیا دے صوبےآں دے نال نال مونٹینیگرو وچ ملیوسویچ دے بیوروکریٹک انقلاب دی کامیابیاں دے نال ہی فکر مند سن کہ انہاں دی چھوٹی جمہوریہ سیاسی بغاوت دا اگلا نشانہ ہوئے گی۔ جے کوسوو وچ بغاوت دا خاتمہ نئيں کيتا گیا تاں ملیوسویچ دے حامیاں دے ذریعہ۔ سربیا دے سرکاری سطح اُتے چلنے والے ٹیلی ویژن نے کوان دی علیحدگی پسند ، غدار تے البانی علیحدگی پسندی دے حامی دی حیثیت توں مذمت کيتی۔
کوسوو وچ کارروائی دا مطالبہ کردے ہوئے بیلگریڈ وچ سرب احتجاج جاری رہے۔ ملیوسویچ نے کمیونسٹ نمائندے پیٹر گریانین نوں ہدایت دی کہ اوہ احتجاج نوں جاری رکھنے نوں یقینی بنائے جدوں انہاں نے لیگ دے کمیونسٹاں دی کونسل دے معاملات اُتے تبادلہ خیال کيتا ، تاکہ دوسرے ممبراں نوں ایہ احساس دلانے دے لئی کہ کوسوو وچ البانی ہڑتال نوں ختم کرنے وچ انہاں دی طرف توں بے حد حمایت حاصل اے۔ . سربیا دی پارلیمنٹ دے اسپیکر بوریسو جووی ، جو ملیشیا دے مضبوط اتحادی نيں ، یوگوسلاو صدارت دے موجودہ صدر ، بوسنیا دے نمائندے رائف ڈزڈاریوی نال ملاقات کيتی تے مطالبہ کيتا کہ وفاقی حکومت سربیا دے مطالبات نوں مانے۔ ڈزڈاریویچ نے جویئ توں ایہ کہندے ہوئے استدلال کيتا کہ "آپ [سربیا دے سیاست داناں] نے مظاہرے کیتے ، آپ اس اُتے قابو پالاں" ، جویئ نے مظاہرین دے اقدامات دی ذمہ داری لینے توں انکار کردتا۔ تب دزدیرویچ نے یوگوسلاویہ دے اتحاد دے لئی اک متاثر کن تقریر کرکے مظاہرین توں گل گل کرکے خود ہی صورتحال نوں پرسکون کرنے دی کوشش کرنے دا فیصلہ کيتا:
ساڈے باپ دادا یوگوسلاویہ بنانے دے لئی فوت ہوئے۔ اسيں قومی تنازعہ دی طرف گامزن نئيں ہون گے۔ اسيں بھائی چارے تے اتحاد دی راہ اپناواں گے۔
— رائف ڈزڈاریویچ ، 1989۔[۲۳]
اس بیان نوں شائستہ تعریفاں ملی ، لیکن احتجاج جاری رہیا۔ بعدازاں جویش نے جوش و خروش توں مجمع توں گل کيتی تے انہاں نوں دسیا کہ ملیوسویچ انہاں دے احتجاج دی حمایت دے لئی پہنچنے والی اے۔ جدوں ملیوسویچ پہنچے تاں انہاں نے مظاہرین توں گل کيتی تے خوشی توں انہاں نوں دسیا کہ سربیا دے عوام پرانے پارٹی دے بیوروکریٹس دے خلاف اپنی لڑائی جیت رہے نيں۔ تب بھیڑ دے اک چیخ نے "ولاسی دی گرفتاری" چیخا۔ میلوسوچ نے مطالبہ درست طریقے توں نہ سننے دا بہانہ کيتا لیکن مجمع نوں اعلان کيتا کہ جو وی یوگوسلاویا دے اتحاد کیخلاف سازشاں کررہیا اے اسنوں گرفتار کرکے سزا دتی جائے گی تے اگلے ہی دن پارٹی کونسل سربیا دے ماتحت ہونے اُتے مجبور ہوگئی ، یوگوسلاو دی فوج نوں کوسوو وچ داخل کردتا تے ولاسی نوں گرفتار کر ليا
مارچ 1989 وچ ، یوگوسلاویہ وچ بحران سربیا دے آئین وچ ترمیم منظور کرنے دے بعد تے زیادہ گہرا ہوگیا جس نے سربیا دی جمہوریہ دی حکومت کوسوو تے ووجوڈینا دے خودمختار صوبےآں اُتے دوبارہ موثر طاقت دا زور دینے دی اجازت دی۔ اس وقت تک ، انہاں صوبےآں دے اندر توں متعدد سیاسی فیصلےآں اُتے قانون سازی کيتی گئی سی ، تے یوگوسلاو وفاقی صدارت دی سطح اُتے (جمہوریاواں دے چھ ارکان تے خودمختار صوبےآں توں دو ممبران) انہاں دا ووٹ سی۔ [۲۴]
کوسوو سرب ملیشیا میلوسوچ دے حامیاں دے اک گروپ نے ، جس نے ولاسی نوں گرانے وچ مدد کيتی سی ، نے اعلان کيتا کہ اوہ سلووینیا جا رہے نيں " حق دی ریلی " دے انعقاد دے لئی ، جو میلان کوان نوں یوگوسلاویہ دا غدار قرار دے کے اس دی برطرفی دا مطالبہ کريں گا۔ اُتے ، دسمبر 1989 وچ لیوبلیانا وچ بیوروکریسی مخالف انقلاب نوں دوبارہ چلانے دی کوشش ناکام ہوگئی: سرب مظاہرین جنہاں نوں ٹرین توں سلووینیا جانا سی ، اس وقت روکیا گیا جدوں ایس آر کروشیا دی پولیس نے سلووین پولیس دے نال ہم آہنگی دے نال اس دے علاقے وچوں ہر راستے نوں روک لیا۔ .[۲۵][۲۶][۲۷]
یوگوسلاویہ دے ایوان صدر وچ ، سربیا دے بوریسو جووی (اس وقت صدر مملکت دے صدر) ، مونٹینیگرو دے نیینڈ بوؤن ، ووجووڈینا دے جوگوسلاو کوسٹیا تے کوسوو دے ریزا ساپنکشیؤ نے اک ووٹنگ بلاک تشکیل دینا شروع کيتا۔
آخری سیاسی بحران (1990 (92)
[سودھو]پارٹی بحران
[سودھو]جنوری 1990 وچ ، یوگوسلاویہ دی لیگ آف کمیونسٹاں دی 14 واں غیر معمولی کانگریس دا اجلاس ہويا۔ یوگوسلاو دی مشترکہ حکمران جماعت ، لیگ آف کمیونسٹ آف یوگوسلاویہ (ایس دے جے) بحران دا شکار سی۔ کانگریس دا بیشتر حصہ سربیا تے سلووین وفود دے نال گزاریا گیا جس وچ لیگ آف کمیونسٹ تے یوگوسلاویہ دے مستقبل اُتے بحث ہوئی۔ ایس آر کروشیا نے سرب مظاہرین نوں سلووینیا پہنچنے توں روکیا۔ میلوسوچ دی سربراہی وچ سربیا دے وفد نے پارٹی دی رکنیت وچ "اک شخص ، اک ووٹ" دی پالیسی اُتے اصرار کيتا ، جس توں سب توں وڈے پارٹی نسلی گروپ ، سرباں نوں طاقت ملے گی۔
بدلے وچ ، کروٹاں تے سلووینیاں نے چھ جمہوریاواں نوں تے وی زیادہ طاقت دے کے یوگوسلاویہ وچ اصلاح دی کوشش کيتی ، لیکن ہر تحریک وچ مستقل طور اُتے ووٹ ڈالے گئے تے پارٹی نوں ووٹنگ دے نويں نظام نوں اپنانے اُتے مجبور کرنے دی کوشش کيتی گئی۔ نتیجے دے طور اُتے ، چیئرمین ایویکا راؤن دی سربراہی وچ کروشیائی وفد ، تے سلووین وفد 23 جنوری 1990 نوں کانگریس توں رخصت ہوئے ، تے یوروگلاس پارٹی نوں مؤثر طریقے توں تحلیل کردتا۔ بیرونی دباؤ دے نال ہی ، اس توں تمام جمہوریہ وچ کثیر الجماعتی نظام نوں اپنانے دا سبب بنے۔
کثیر الجماعتی انتخابات
[سودھو]انفرادی جمہوریہ نے 1990 وچ کثیر الجماعتی انتخابات دا انعقاد کيتا ، تے سابقہ کمیونسٹ زیادہ تر دوبارہ انتخابات وچ کامیابی حاصل کرنے وچ ناکام رہے ، جدوں کہ بیشتر منتخب حکومتاں نے اپنے علیحدہ قوم پرست مفادات دے تحفظ دا وعدہ کردے ہوئے قوم پرست پلیٹ فارم اُتے کم کيتا۔ کثیر الجماعتی پارلیمانی انتخابات وچ قوم پرستاں نے 8 اپریل 1990 نوں سلوینیا وچ سابق برانڈڈ سابق کمیونسٹ پارٹیاں نوں ، 22 اپریل تے 2 مئی 1990 نوں کروشیا وچ ، مقدونیہ وچ 11 تے 25 نومبر تے 9 دسمبر 1990 نوں ، تے بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ 18 تے 25 نومبر 1990۔
کثیر الجماعتی پارلیمانی انتخابات وچ ، مونٹینیگرو وچ 9 تے 16 دسمبر 1990 نوں ، تے سربیا وچ 9 تے 23 دسمبر 1990 نوں دوبارہ برانڈڈ سابقہ کمیونسٹ جماعتاں فتح یافتہ رہی۔ اس دے علاوہ سربیا نے سلووڈان میلوسوچ نوں دوبارہ صدر منتخب کيتا۔ سربیا تے مونٹی نیگرو ہن تیزی توں سرب اکثریتی یوگوسلاویا دے حامی نيں۔
کروشیا وچ نسلی تناؤ
[سودھو]مقامی پولیس انسپکٹر میلان مارٹیا دی سربراہی وچ نین وچ کروشین سرباں نے ہتھیاراں تک رسائی حاصل کرنے دی کوشش کرنا شروع دی تاکہ کروشین سرب سربین کروشین حکومت دے خلاف اک کامیاب بغاوت دا آغاز کرسکن۔ میئر آف نین سمیت کروشین سرب سیاست داناں نے اگست 1990 وچ یوگوسلاو ایوان صدر دے سربراہ بوریسوف جوویس نال ملاقات کيتی ، تے انہاں اُتے زور دتا کہ اوہ کروشیا نوں یوگوسلاویہ توں علیحدگی توں روکنے دے لئی کارروائی کرنے دے لئی کونسل اُتے دباؤ ڈالاں ، کیونجے انہاں دا دعوی اے کہ سرب دی آبادی ہوئے گی۔ کروشیا وچ خطرہ اے جس اُتے تونان تے اس دی قوم پرست حکومت نے حکومت کیتی سی۔
اس میٹنگ وچ ، فوج دے عہدیدار پیٹار گریانین نے کروشین سرب سیاست داناں نوں دسیا کہ اوہ کس طرح اپنی سرکشی نوں منظم کرن ، انھاں ایہ کہندے ہوئے کہ رکاوٹاں لگائاں ، تے کسی وی طرح دے ہتھیار جمع کرن ، ایہ کہندے ہوئے کہ "جے آپ نوں تے کچھ حاصل نئيں ہوسکدا اے تاں شکار رائفل دا استعمال کرن۔" . ابتدائی طور اُتے بغاوت "کے طور اُتے جانا بن گیا تبا انقلاب ، 'سرب کٹ تھلے درختاں دے نال وچ کنین کرنے سڑکاں محاصرہ تے وچ کنین یا کروشین ساحلی علاقے دیلماتیا وچ داخل ہونے توں کروشیائی باشندےآں نوں روکیا . بی بی سی دی دستاویزی فلم ڈیتھ آف یوگوسلاویہ نے انکشاف کيتا کہ اس وقت ، کروشین ٹی وی نے "لاگ انقلاب" نوں شرابی سرباں دے کم دی حیثیت توں مسترد کردے ہوئے سنگین تنازعہ نوں کم کرنے دی کوشش کيتی سی۔ اُتے ، اس ناکہ بندی توں کروشین سیاحت نوں نقصان پہنچیا سی۔ کروشیا دی حکومت نے سرب علیحدگی پسنداں دے نال مذاکرات توں انکار کردتا تے بغاوت نوں روکنے دے لئی ہیلی کاپٹراں دے ذریعہ مسلح خصوصی دستے بھیج کر ، بغاوت نوں روکنے دا فیصلہ کيتا۔
پائلٹاں نے دعوی کيتا سی کہ اوہ کنین دے لئی "سازوسامان" لے رہے نيں ، لیکن فیڈرل یوگوسلاو فضائیہ نے مداخلت دی تے لڑاکا جیٹ طیارے روکے جانے دے لئی بھیجے تے مطالبہ کيتا کہ ہیلی کاپٹر اپنے اڈے اُتے واپس جان یا انہاں اُتے فائر کيتا جائے گا ، جس وچ کروشیا دی فورسز واجب الدتا نيں تے واپس آگئياں۔ زگریب وچ اپنے اڈے پر۔ کروشین حکومت دے لئی ، یوگوسلاو فضائیہ دی اس کارروائی نے انہاں اُتے ایہ انکشاف کيتا کہ یوگوسلاو پیپلز آرمی تیزی توں سربیا دے کنٹرول وچ اے۔ ایس ای او کرجینا نوں باضابطہ طور اُتے سربیا نیشنل کونسل نے 21 دسمبر 1990 نوں اک علیحدہ وجود دا اعلان کيتا سی ، جس دی سربراہی میلان بابی نے دی سی۔
اگست 1990 وچ کروشین پارلیمنٹ نے لاگ انہاں انقلاب دے تناظر وچ اپنے نمائندے اسٹائپ اوویر دی جگہ اسٹجیپن میسیچ توں بدل دی۔ [۲۹] میسیچ صرف اکتوبر 1990 وچ سربیا دی طرف توں مظاہرےآں دی وجہ توں بٹھایا گیا ، تے اس دے بعد میسیڈونیا دے واصل ٹوپرکوسکی ، سلووینیا دے جینز ڈورنویک تے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے بوگیچ بوگیاویچ وچ عام ہنگامی حالت دے اعلان دے مطالبے دی مخالفت وچ شامل ہوگئے ، جس دی وجہ توں یوگوسلاو عوامی فوج نوں مارشل لاء نافذ کرنے دے لئی اجازت مل جاندی اے۔
کثیر الجماعتی انتخابی نتائج دے بعد ، جمہوریہ سلووینیا ، کروشیا تے مقدونیہ نے 1990 دے موسم خزاں وچ یوگوسلاویہ نوں چھ جمہوریاواں دی کھلی فیڈریشن وچ تبدیل کرنے دی تجویز پیش دی ، اُتے ملیوویو نے اس طرح دی تمام تجاویز نوں مسترد کردے ہوئے کہیا کہ سلووین تے کروٹس دی طرح ، سرب خود ارادیت دا وی حق سی۔ سربیائی سیاستداناں وچ محاراں دی تبدیلی توں پریشان ہوئے سن کرسمس آئین اقلیتاں دے نال مل کے وچ دتے گئے اک قوم دے لئی اک واضح طور اُتے ذکر کيتا قوم (Narod کا) توں کروایشیا دی نسلی سرباں دی حیثیت نوں تبدیل کر دتا اے کہ کروشیا (narodi تے manjine). سانچہ:Clarify
سلووینیا تے کروشیا دی آزادی
[سودھو]1990 دے سلووینیائی آزادی ریفرنڈم وچ ، 23 دسمبر 1990 نوں ، رہائشیاں دی اک وڈی اکثریت نے آزادی دے حق وچ ووٹ دتا: [۳۰] تمام ووٹرز وچوں 88.5٪ (حصہ لینے والےآں وچوں 94.8٪) نے آزادی دے حق وچ ووٹ دتا ، جس دا اعلان 25 جون 1991 نوں کيتا گیا سی۔ [۳۱][۳۲]
جنوری 1991 وچ ، یوگوسلاو انسداد انٹلیجنس سروس ، KOS ( Kontraobaveštajna služba ) نے ، اک خفیہ ملاقات (" اپیلج ٹیپس ") دی ویڈیو دکھادی جس دے بارے وچ انہاں دا ارادہ سی کہ 1990 وچ کروشیا دے وزیر دفاع ، مارٹن ایپجیل ، تے دے درمیان ہويا سی۔ دو دوسرے آدمی۔ ایپیجج نے اس ملاقات دے دوران اعلان کيتا کہ کروشیا یوگوسلاو فوج (جے این اے ، جوگوسلووینسکيتا نروڈنا ارمیجا) دے نال برسرپیکار اے تے اسلحے دی اسمگلنگ دے نال نال کروشیا دے شہراں وچ تعینات آرمی دے افسران توں نمٹنے دے طریقےآں دے بارے وچ ہدایات دتیاں فوج نے اس دے بعد اسپلج نوں غداری تے اسلحہ دی غیر قانونی درآمد دا الزام عائد کرنا چاہیا ، بنیادی طور اُتے ہنگری تاں۔
نو دے بحران دے نال ملحقہ کروشین اسلحے دی اسمگلنگ دی دریافت ، بوسنیا تے ہرزیگوینا ، کروشیا ، مقدونیہ ، تے سلووینیا وچ آزادی توں جھکاؤ والی حکومتاں دا انتخاب تے اس مسئلے اُتے ریفرنڈم وچ آزادی دا مطالبہ کرنے والے سلووینیاں نے ایہ تجویز کيتا کہ یوگوسلاویہ نوں اس خطرے دا سامنا کرنا پيا۔ بازی
یکم مارچ 1991 نوں ، پاکراس تصادم شروع ہويا ، تے جے این اے نوں جائے وقوعہ اُتے تعینات کردتا گیا۔ 9 مارچ 1991 نوں ، فوج دی مدد توں بلغراد وچ ہونے والے مظاہرےآں نوں دبا دتا گیا۔
12 مارچ 1991 نوں ، فوج دی قیادت نے ایوان صدر نال ملاقات کيتی تاکہ انہاں نوں ہنگامی صورتحال دا اعلان کرنے اُتے قائل کيتا جاسکے ، جس توں پان یوگوسلاو فوج نوں ملک دا کنٹرول سنبھال سکے گی۔ یوگوسلاو دے آرمی چیف ویلجکو قدیجیویچ نے اعلان کيتا کہ ملک نوں تباہ کرنے دی سازش دی جارہی اے۔
یوگوسلاویہ نوں ختم کرنے دے لئی اک کپٹی منصوبہ تیار کيتا گیا اے۔ اک مرحلہ خانہ جنگی اے۔ دوسرا مرحلہ غیر ملکی مداخلت اے۔ اس دے بعد یگوسلاویہ وچ کٹھ پتلی حکومتاں قائم کيتی جان گی۔
— ویلجکو کڈجیوی ، 12 مارچ 1991 [۲۳]
اس بیان نے مؤثر انداز وچ ایہ اشارہ کيتا کہ جمہوریہ دی آزادی دی حمایت کرنے والی نويں حکومتاں نوں سرباں نے مغرب دے اوزار دے طور اُتے دیکھیا۔ کروشین مندوب ستیپن میسیچ، اس تجویز ميں نے غصے توں جواب دتا اک تخلیق کرنے دے لئی فوج نوں استعمال کرنے دی کوشش کيتی جوویچ تے کدیجویج الزام لگیا گریٹر سربیا تے اعلان "اس دا مطلب جنگ!" . اس دے بعد جوویچ تے کدیجویج نے ہر جمہوریہ دے نمائندےآں توں مطالبہ کيتا کہ اوہ مارشل لا دی اجازت دینے دے بارے وچ ووٹ داں ، تے انھاں متنبہ کيتا کہ جے مارشل لاء نہ لیایا گیا تاں یوگوسلاویہ دا وکھ ہوجائے گا۔
اجلاس وچ سربیا نوں تحفظ فراہم کردے ہوئے کروشیا وچ بحران دے خاتمے دے لئی فوجی کارروائی کيتی اجازت دینے دے لئی مارشل لا نافذ کرنے دی تجویز اُتے رائے شماری کيتی گئی۔ اس تجویز نوں مسترد کر دتا گیا کیونجے بوسنیا دے مندوب بوگیا بوگیوویویچ نے اس دے خلاف ووٹ دتا ، اس گل دا یقین کردے ہوئے کہ ہن وی سفارتکاری دے بحران دے حل دے قابل ہونے دے امکان موجود نيں۔
یوگوسلاو دا صدارتی بحران اس وقت تعطل دا شکار ہوئے گیا جدوں کوسوو دی ریزا سیپنکشیؤ نے مارچ 1991 وچ مارشل لاء دے دوسرے ووٹ وچ اپنے دھڑے نوں ' ناکارہ ' کردتا ۔ جویئ نے مختصر احتجاج دے طور اُتے صدارت توں استعفیٰ دے دتا ، لیکن جلد ہی اوہ واپس آگئے۔ اُتے 16 مئی 1991، سربیا پارلیمنٹ دے نال Sapunxhiu تبدیل کيتا Sejdo Bajramovic دی ، تے Vojvodina دے توں Nenad Bućin نال Jugoslav Kostic دی .[۳۳] اس نے ایوان صدر نوں مؤثر طریقے توں تعطل دا نشانہ بنا ڈالیا ، کیوں کہ ملیئیویائی سربیا دے دھڑے نے اٹھ وچوں چار وفاقی صدارتی ووٹ حاصل کرلئی سن ، تے اس دے نتیجے وچ اوہ ہور جمہوریہاں دے اعتراضات دا باعث بنے تے یوگوسلاف فیڈریشن وچ اصلاحات لیانے دے مطالبے اُتے وفاقی سطح اُتے کسی وی قسم دے نامناسب فیصلے روکنے وچ کامیاب رہے۔ [۳۴][۳۵]
اجتماعی صدارت دے صدر دی حیثیت توں جویئیچ دی مدت ملازمت ختم ہونے دے بعد ، اس نے اپنے جانشین ، مسیć نوں ، اس عہدے اُتے فائز ہونے توں روک دتا ، تے اس دی بجائے مونٹی نیگرو وچ ملیشیا دی حکومت دے حامی ممبر ، برانہاں نوں کوسٹیا نوں ایہ عہدہ دے دتا۔
2 مئی 1991 نوں کروشین آزادی ریفرنڈم وچ ، 93.24٪ نے آزادی دے حق وچ ووٹ دتا۔ 19 مئی 1991 نوں یوگوسلاو فیڈریشن دے ڈھانچے توں متعلق رائے شماری دا دوسرا دور کروشیا وچ ہويا۔ سوال دے جملے نے واضح طور اُتے ایہ تفتیش نئيں کيتا کہ آیا کوئی علحدگی دے حق وچ اے یا ننيں۔ ریفرنڈم وچ ووٹر توں پُچھیا گیا کہ کیہ اوہ کروشیا دے حق وچ اے کہ اوہ "دوسرے جمہوریہاں دے نال خودمختار ریاستاں دے اتحاد وچ داخلے دے قابل ہوسکے۔ ؟ ". 83..56 فیصد رائے دہندگان نے ووٹ لیا ، کروشین سرباں نے وڈے پیمانے اُتے رائے شماری دا بائیکٹ کيتا۔ انہاں وچوں 94.17٪ (کل ووٹنگ دی کل آبادی دا 78.69٪) نے اس تجویز دے "حق وچ " ووٹ دتا ، جدوں کہ ووٹ ڈالنے والےآں وچوں 1.2٪ نے "مخالفت" کيتی۔ آخر کار کروشیا دی آزادی دا اعلان 25 جون 1991 نوں کيتا گیا۔
یوگوسلاو جنگاں دا آغاز
[سودھو]سلووینیا وچ جنگ
[سودھو]سلووینیا تے کروشیا دونے نے 25 جون 1991 نوں اپنی آزادی دا اعلان کيتا۔ 26 جون دی صبح ، یوگوسلاو پیپلز آرمی دی 13 واں کور دے یونٹاں نے کروشیا دے ریجیکا وچ اپنی بیرکاں توں اٹلی دے نال سلووینیا دی سرحداں دی طرف ودھنے دے لئی روکيتی۔ اس اقدام توں فوری طور اُتے مقامی سلووینیا دے لوکاں نے سخت ردعمل دا اظہار کيتا ، جنہاں نے YPA دے اقدامات دے خلاف اچانک رکاوٹاں تے مظاہرے منعقد کیتے۔ حالے تک کوئی لڑائی نئيں ہوئی سی ، تے دونے فریقاں نے ایسا ظاہر کيتا سی کہ فائر کھولنے والا پہلا نئيں بننے دی غیر سرکاری پالیسی اے۔
اس وقت تک ، سلووینیائی حکومت نے اٹلی ، آسٹریا تے ہنگری دی سرحداں اُتے بین الاقوامی لیوبلجنا ایئر پورٹ تے سلووینیا دی سرحدی چوکیوں دونے اُتے قبضہ کرنے دا اپنا منصوبہ پہلے ہی عمل وچ لیایا سی۔ سرحدی چوکیوں اُتے کم کرنے والے اہلکار ، زیادہ تر معاملات وچ ، پہلے ہی سلووینین سن ، لہذا سلووینیائی قبضہ زیادہ تر آسانی توں بغیر کسی لڑائی دے یونیفارم تے سگنلیا تبدیل کرنے دے مترادف سی۔ سرحداں دا کنٹرول سنبھال کر ، سلووینین YPA دے متوقع حملے دے خلاف دفاعی پوزیشن قائم کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ اس دا مطلب ایہ ہويا کہ وائی پی اے نوں پہلا شاٹ فائر کرنا پئے گا ، جو 27 جون نوں 14:30 بجے دیوانہ وچ وائی پی اے دے اک افسر دے ذریعہ فائر کيتا گیا سی۔
قومی خود ارادیت دے لئی انہاں دے متعلقہ حقوق دے حامی ہونے دے باوجود ، یورپی برادری نے سلووینیا تے کروشیا اُتے اپنی آزادی اُتے تن ماہ دی استقامت لگانے دے لئی دباؤ ڈالیا ، تے 7 جولائی 1991 نوں (تمام جمہوریہ دے نمائندےآں دے ذریعہ تسلیم شدہ) برجونی معاہدے اُتے دستخط ہوئے۔ [۳۶] انہاں تن ماہ دے دوران ، یوگوسلاو آرمی نے سلووینیا توں اپنا پل آؤٹ مکمل کيتا۔ سفارتی لارڈ کیرینگٹن تے یوروپی برادری دے ممبراں دے نال یوگوسلاو فیڈریشن دی بحالی دے لئی گل گل ختم ہوگئی سی۔ کیرننگٹن دے منصوبے توں اندازہ ہويا کہ یوگوسلاویہ تحلیل دی حالت وچ اے تے انہاں نے فیصلہ کيتا اے کہ ہر جمہوریہ نوں دوسرےآں دی ناگزیر آزادی نوں قبول کرنا چاہیدا ، نال ہی سربیا دے صدر ملšیویš توں ایہ وعدہ وی کيتا گیا کہ یوروپی یونین اس گل نوں یقینی بنائے گی کہ سربیا توں باہر دے سرباں نوں تحفظ فراہم کیہ جائے۔
1991 وچ سلووینیا تے کروشیا دی تسلیم شدہ جرمنی وچ کرسمس دے موقع اُتے نويں اتحاد دے بعد لارڈ کیرننگٹن دی آراء نوں پیش کيتا گیا۔ وزراء خارجہ گینشر (جرمنی) تے موک (آسٹریا) دے وچکار خفیہ مذاکرات دے علاوہ ، یکطرفہ تسلیم بیشتر یورپی یونین دی حکومتاں تے ریاستہائے متحدہ دے لئی ناپسندیدہ حیرت دی حیثیت توں ہويا ، جنہاں دے نال پہلے کوئی مشاورت نئيں ہوئی سی۔ اقوام متحدہ سمیت بین الاقوامی تنظیماں غیر منقولہ سن۔ اگرچہ یوگوسلاویہ پہلے ہی اک چکناڑے وچ سی ، اس گل دا امکان اے کہ جرمنی نوں ترک کرنے والے جمہوریہ دی شناخت تے آسٹریا دی سرحد اُتے جزوی طور اُتے متحرک ہونے نے معاملات نوں سڑنے والی کثیر القومی ریاست دے لئی چنگا معاملہ خراب کردتا اے۔ امریکی صدر جارج ایچ ڈبلیو بش اس اعتراض دی آواز اٹھانے والے واحد طاقت دے وڈے نمائندے سن ۔ جرمنی دی ویٹیکن تے فیڈرل انٹلیجنس ایجنسی ( بی این ڈی ) دی مداخلت دی اس حد نوں تفصیل توں واقف علماء نے تلاش کيتا اے ، لیکن تاریخی ریکارڈ متنازعہ اے۔
ملوسوویچ نے اس منصوبے توں اتفاق کرنے توں انکار کردتا ، کیوں کہ انہاں نے دعوی کيتا کہ یورپی برادری نوں یوگوسلاویہ نوں تحلیل کرنے دا کوئی حق نئيں اے تے ایہ منصوبہ سرب دے مفاد وچ نئيں اے کیونجے اس توں سرب عوام نوں چار جمہوریہ (سربیا ، مانٹینیگرو ، بوسنیا تے ہرزیگوینا) وچ ونڈ دے گی۔ ، تے کروشیا)۔ کیرننگٹن نے اس مسئلے نوں اک ووٹ وچ ڈالدے ہوئے جواب دتا جس وچ مونیر بلیغوی دے ماتحت مونٹی نیگرو سمیت ہور تمام جمہوریہ حکومتاں نے ابتدائی طور اُتے اس منصوبے اُتے اتفاق کيتا جو یوگوسلاویہ نوں تحلیل کريں گا۔ اُتے ، مونٹینیگرو دے صدر اُتے سربیا دے شدید دباؤ دے بعد ، مونٹینیگرو نے یوگوسلاویہ دی تحلیل دی مخالفت کرنے دے لئی اپنی پوزیشن تبدیل کردتی۔
کروشیا وچ جنگ
[سودھو]مارچ / اپریل 1991 دے اوائل وچ پلاٹائس لیکس دے واقعے دے بعد ، کروشیا دی جنگ تے ایس اے او کرجینا دے باغی نسلی سرب (جنہاں دی ہن سر-زیر کنٹرول یوگوسلاو پیپلز آرمی دی حمایت حاصل اے ) دے وچکار جنگ آزادی شروع ہوگئی۔ 1 اپریل 1991 نوں ، SAO کرجینا نے اعلان کيتا کہ اوہ کروشیا توں وکھ ہوجائے گا۔ کروشیا دے آزادی دے اعلان دے فورا. بعد ، کروشین سرباں نے ایس اے او مغربی سلاوونیا تے مشرقی سلاوونیا ، برانجا تے مغربی سریجیم دے ایس اے او دی تشکیل وی کيتی۔ ایہ تِناں خطے 19 دسمبر 1991 نوں خود ساختہ پروٹو اسٹیٹ جمہوریہ سربین کرائینا (آر ایس کے) وچ اکٹھے ہون گے۔
مشرقی کروشیا وچ سرب دے زیر اقتدار ہور اہم ادارےآں نے اعلان کيتا کہ اوہ وی ایس اے او کرجینا وچ شامل ہون گے۔ زگریب نے اس وقت تک بیلگریڈ اُتے ٹیکس دی رقم جمع کروانا بند کردتا سی ، تے کروشین سرب ادارےآں نے زگریب نوں ٹیکس دی ادائیگی روک دتی سی۔ کچھ جگہاں اُتے ، یوگوسلاو آرمی نے بفر زون دی حیثیت توں کم کيتا ، دوسرےآں وچ اس نے کروشیا دی نويں فوج تے پولیس افواج دے نال انہاں دے تصادم وچ سربس دی مدد کيتی۔ سانچہ:Clarify
یوگوسلاویہ دے خاتمے وچ زینوفوبیا تے نسلی منافرت دا اثر و رسوخ کروشیا وچ جنگ دے دوران واضح ہويا۔ کروشین تے سربیا دے اطراف دے پروپیگنڈے نے خوف پھیلاندے ہوئے دعوی کيتا اے کہ دوسرا فریق انہاں دے خلاف ظلم و ستم وچ ملوث ہوئے گا تے اپنی آبادیاں دی حمایت وچ اضافے دے لئی ہلاکتاں دی تعداد نوں ودھیا چڑھا کر پیش کريں گا۔ [۳۷] جنگ دے آغاز ماہ وچ سرب اکثریتی یوگوسلاو فوج تے بحریہ نے جان بجھ دے شہری علاقےآں اُتے گولہ باری دی تقسیم تے دوبروونیک ، یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ، دے نال نال نیڑےی کروشیائی دیہاتاں.[۳۸] یوگوسلاو میڈیا نے دعوی کيتا کہ ایہ کاروائیاں انہاں دے اس دعوے دی وجہ توں کيتیاں گئیاں کہ انہاں دا دعویٰ سی کہ شہر وچ فاشسٹ اوستا فورسز تے بین الاقوامی دہشت گرداں دی موجودگی سی۔
اقوام متحدہ دی تحقیقات توں معلوم ہويا اے کہ اس وقت ڈوبروینک وچ ایسی کوئی قوتاں موجود نئيں سن۔ [۳۹] بعد وچ کروشین فوجی موجودگی وچ اضافہ ہويا۔ مونٹینیگرن دے وزیر اعظم ملیو اوکانووی نے ، اس وقت مل šیویć دے حلیف نے ، مونٹینیگرین قوم پرستی توں اپیل کيتی سی ، تے ایہ وعدہ کيتا سی کہ ڈوبروونک دے قبضے توں اس شہر وچ مونٹینیگرو دی توسیع دی اجازت ہوئے گی جس دا دعوی کيتا اے کہ اوہ تاریخی طور اُتے مونٹی نیگرو دا حصہ اے ، تے مونٹی نیگرو دی موجودہ سرحداں دی مذمت کيتی اے۔ چونکہ "پرانے تے ناقص تعلیم یافتہ بلشویک کارتوگرافراں دی طرف متوجہ ہوئے"۔ [۳۸]
اسی دوران ، سربیا دی حکومت نے اپنے مونٹینیگرن دے اتحادیاں توں سربیا دے وزیر اعظم ڈریگوتین زیلینووی دے دعوواں دے برخلاف دعوی کيتا اے کہ ڈوبروینک تاریخی طور اُتے سربیا سی ، مونٹی نیگرین ننيں۔ [۴۰] بین الاقوامی میڈیا نے ڈوبروونک اُتے بمباری اُتے بہت زیادہ توجہ دتی تے ایہ دعوی کيتا کہ ایہ میلوسیک نے عظیم تر سربیا دی تشکیل دے لئی کوشاں اے جدوں یوگوسلاویہ دے خاتمے دا امکان اے ، غالبا مونٹی نیگرو وچ ماتحت مونٹی نیگرن قیادت دی مدد توں مونٹینیگرو وچ مونٹینیگرین دی حمایت نوں فروغ دینے دے لئی ڈوبروونک دی بازیافت۔ [۳۹]
ووکوار وچ ، جدوں یوگوسلاو دی فوج شہر وچ داخل ہوئی تاں کروٹاں تے سرباں دے وچکار نسلی تناؤ پھٹا۔ یوگوسلاو دی فوج تے سربیا دے نیم فوجیاں نے شہری جنگ تے کروشین املاک دی تباہی وچ اس شہر نوں تباہ کردتا۔ سرب دے عسکریت پسنداں نے کروٹاں دے خلاف مظالم دا ارتکاب کيتا ، 200 توں زیادہ افراد ہلاک ہوگئے ، تے دوسرےآں نوں بے گھر کردتا کہ اوہ ووکور قتل عام وچ شہر توں فرار ہونے والےآں وچ شامل ہوجان ۔
جمہوریہ میسیڈونیا تے بوسنیا تے ہرزیگوینا دی آزادی
[سودھو]بوسنیا تے ہرزیگوینا
[سودھو]بوسنیا دے آبادیاتی ڈھانچے وچ بوسنیاک دی اکثریت ، تے سرب تے کروٹاں دی اقلیتاں دی مخلوط آبادی اُتے مشتمل ، بوسنیا دے وڈے علاقےآں دی ملکیت تنازعہ دا شکار سی۔
1991 توں 1992 تک ، کثیر الثانی بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ صورتحال تناؤ وچ اضافہ ہويا۔ اس دی پارلیمنٹ نسلی خطوط اُتے بوسنیئک گروہ تے اقليتی سرب تے کروٹ دھڑاں وچ بٹ گئی سی۔ 1991 وچ ، سرب ڈیموکریٹک پارٹی ، پارلیمنٹ وچ سرب دے سب توں وڈے دھڑے دے رہنما ، ردووان کرادیژیچ نے بوسنیا دی پارلیمنٹ نوں اک علیحدہ تے براہ راست انتباہ دیندے ہوئے کہیا سی کہ اوہ علیحدگی دا فیصلہ کردے ہوئے ایہ کہے:
یہ ، آپ جو کر رہے نيں ، چنگا نئيں اے۔ ایہی اوہ راستہ اے جس اُتے آپ بوسنیا تے ہرزیگوینا نوں جانا چاہندے نيں ، جہنم تے موت دی اوہی شاہراہ جس اُتے سلووینیا تے کروشیا چل پئے۔ ایہ نہ سمجھو کہ آپ بوسنیا تے ہرزیگوینا نوں جہنم وچ نئيں لاں گے ، تے مسلمان لوک شاید ناپید ہوجان گے۔ کیونجے جے ایتھے جنگ ہوئے تاں مسلمان لوک اپنا دفاع نئيں کرسکدے نيں۔
— ردووان کرادیژیچ ، 14 اکتوبر 1991۔[۴۱]
اسی اثنا وچ ، پردے دے پِچھے ، بوسنیا تے ہرزگوینا نوں سرب وچ تقسیم کرنے تے کروٹ دے زیر انتظام علاقےآں وچ بوسنیائی کروٹاں تے سرباں دے وچکار جنگ نوں روکنے دی کوشش کرنے دے لئی ، ملوسوویچ تے تونمان دے وچکار مذاکرات شروع ہوئے۔ [۴۲] نومبر 1991 وچ بوسنیا دے سرباں نے اک ریفرنڈم کرایا جس دے نتیجے وچ سربیا تے مونٹی نیگرو دے نال مشترکہ ریاست وچ رہنے دے حق وچ زبردست ووٹ پئے۔
عوامی سطح اُتے ، سربیا وچ ریاستی حامی میڈیا نے بوسنیا توں دعوی کيتا کہ بوسنیا تے ہرزیگوینا نوں اک نويں یوگوسلاویا دے وچکار جمہوری حکومت کیتی بنیاد اُتے اک نويں رضاکارانہ اتحاد شامل کيتا جاسکدا اے ، لیکن بوسنیا تے ہرزیگوینا دی حکومت نے اسنوں سنجیدگی توں نئيں لیا۔ [۴۳]
9 جنوری 1992 نوں ، بوسنیا دی سرب اسمبلی نے بوسنیا تے ہرزیگوینا (جلد ہی جلد جمہوریہ سرپسکا ) دے سرب عوام دی اک علیحدہ جمہوریہ دا اعلان کيتا ، تے اس نے ریاست بھر وچ سربیا دے خود مختار علاقےآں (سارس) دی تشکیل کيتی۔ یوگوسلاویہ وچ باقی رہنے تے سارس دی تشکیل دے بارے وچ سربیا دے ریفرنڈم نوں بوسنیا تے ہرزیگوینا دی حکومت نے غیر آئینی قرار دے دتا۔
بوسنیا دی حکومت دے زیر اہتمام آزادی دے بارے وچ اک ریفرنڈم 29 فروری تے یکم مارچ 1992 نوں منعقد ہويا۔ اس ریفرنڈم نوں وفاقی آئینی عدالت تے نو قائم بوسنیا سرب حکومت نے بوسنیا تے وفاقی آئین دے منافی قرار دتا سی ، تے بوسنیا دے سرباں نے اس دا وڈے پیمانے اُتے بائیکٹ کيتا سی۔ سرکاری نتائج دے مطابق ، ٹرن آؤٹ 63.4 فیصد سی ، تے 99.7 فیصد ووٹرز نے آزادی دے حق وچ ووٹ دتا سی۔ [۴۴] ایہ واضح نئيں سی کہ دو تہائی اکثریت دی ضرورت دا اصل مطلب کيتا سی تے کیہ اس توں مطمئن سی۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا نے 3 مارچ 1992 نوں آزادی دا اعلان کيتا تے اگلے ماہ 6 اپریل 1992 نوں بین الاقوامی سطح اُتے پذیرائی حاصل کيتی۔ [۴۵] ايسے تریخ اُتے ، سرباں نے ریپبلکا سریپسکيتا دی آزادی دا اعلان کردے ہوئے تے سرائیوو دا محاصرہ کيتا ، جس نے بوسنیا دی جنگ دا آغاز کيتا سی۔ [۴۶] جمہوریہ بوسنیا تے ہرزیگوینا نوں بعد وچ 22 مئی 1992 نوں اقوام متحدہ دے رکن ریاست دے طور اُتے داخل کيتا گیا۔ [۴۷]
ماں بوسنیا تے ہرزیگوینا ، نیٹو نمایاں طور اُتے مدد دے Bošnjaci (مسلماناں) تے مجبور انسان دے نال کروشیائی باشندےآں نوں اس دی فوجی ذرائع دا استعمال کيتا سرباں وچ امن معاہدے اُتے دستخط کرنے ڈیٹن، اوہائیو (نومبر 1995). اس جنگ دے دوران بوسنیا تے ہرزیگوینا دے علاقے وچ اک لکھ دے نیڑے افراد مارے گئے۔ [۴۸]
میسیڈونیا
[سودھو]8 ستمبر 1991 نوں ہونے والے مقدونیائی آزادی دے ریفرنڈم وچ ، 95.26٪ نے آزادی دے حق وچ ووٹ دتا ، جس دا اعلان 25 ستمبر 1991 نوں کيتا گیا سی۔
تب پنج سو امریکی فوجی سربیا دے نال مقدونیہ دی شمالی سرحد دی نگرانی دے لئی اقوام متحدہ دے بینر تلے تعینات سن ۔ اُتے ، بلغراد دے حکام نے نہ ہی مقدونیہ دی روانگی نوں روکنے دے لئی مداخلت دی ، تے نہ ہی اقوام متحدہ دے فوجیاں دی آمد دے خلاف کوئی احتجاج کيتا تے نہ ہی کوئی عمل کيتا ، اس گل دا اشارہ ملدا اے کہ اک بار جدوں بلغراد اپنا نواں ملک (اپریل 1992 وچ وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویا ) تشکیل دے رہیا سی ، تاں اوہ جمہوریہ نوں تسلیم کريں گا میسیڈونیا تے اس دے نال سفارتی تعلقات استوار کرن۔ اس دے نتیجے وچ ، مقدونیہ یوگوسلاو دے حکام تے فوج دی مزاحمت دے بغیر خود مختاری حاصل کرنے والا واحد سابقہ جمہوریہ بن گیا۔
اس دے علاوہ ، مقدونیہ دے پہلے صدر ، کیرو گلیگوروف نے ، واقعی بیلگریڈ دے نال نال ہور سابقہ جمہوریہ دے نال وی اچھے تعلقات قائم رکھے سن ۔ مقدونیائی تے سربیا دی سرحدی پولیس دے وچکار کوئی پریشانی نئيں ہوئی اے ، حالانکہ کوسوو تے وادی پرییوو دی چھوٹی جیباں مقدونیہ دے ناں توں جانے والے تاریخی خطے دے شمالی حصے نوں مکمل کردیاں نيں ، جو بصورت ہور اک سرحدی تنازعہ پیدا کردیندی اے ( آئی ایم او آر او وی دیکھو)۔
جمہوریہ میسیڈونیا وچ ہونے والی شورش ، البانوی قوم پرستاں تے جمہوریہ میسیڈونیا دی حکومت دے وچکار ہونے والا آخری وڈا تنازعہ 2001 دے بعد تشدد وچ کم ہويا۔
تحلیل دی بین الاقوامی سطح اُتے تسلیمیت
[سودھو]نومبر 1991 وچ ، رابرٹ بیڈنٹر دی سربراہی وچ یوگوسلاویا اُتے امن کانفرنس دے ثالثی کمیشن نے لارڈ کیرینگٹن دی درخواست اُتے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ ایس ایف آر یوگوسلاویہ تحلیل دے عمل وچ اے ، کہ کروشیا تے بوسنیا وچ سربیا دی آبادی نوں کوئی حق نئيں اے۔ نويں ریاستاں دی شکل وچ خود ارادیت ، تے جمہوریہ دے وچکار سرحداں نوں بین الاقوامی سرحداں دے طور اُتے تسلیم کرنا سی۔ تنازعہ دے نتیجے وچ ، اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل نے 27 نومبر 1991 نوں متفقہ طور اُتے اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل دی قرارداد 721 نوں منظور کيتا ، جس نے یوگوسلاویہ وچ قیام امن دے قیام دے لئی راہ ہموار کيتی۔ [۴۹]
جنوری 1992 وچ ، کروشیا تے یوگوسلاویہ نے اقوام متحدہ دی نگرانی وچ اک آرمسٹائس اُتے دستخط کیتے ، جدوں کہ بوسنیا تے ہرزیگوینا دی تقسیم دے بارے وچ سرب تے کروٹ دی رہنماواں دے درمیان گل گل جاری رہی۔ [۴۲]
15 جنوری 1992 نوں ، کروشیا تے سلووینیا دی آزادی نوں عالمی برادری نے تسلیم کيتا۔ سلووینیا ، کروشیا ، تے بوسنیا تے ہرزیگوینا نوں بعد وچ 22 مئی 1992 نوں اقوام متحدہ دے رکن ملکاں دے طور اُتے تسلیم کيتا جائے گا۔ میسیڈونیا نوں 8 اپریل 1993 نوں اقوام متحدہ دے رکن ریاست دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا سی۔ [۵۰] یونانی اعتراضات دی وجہ توں اس دی رکنیت دی منظوری وچ دوسرےآں توں زیادہ وقت لگیا۔
1999 وچ جرمنی دی سوشل ڈیموکریٹک پارٹی نے یوم مئی دے اپنے خطاب وچ رہنما آسکر لیفونٹین نے یوگوسلاویہ دے ٹوٹنے وچ جرمنی دے کردار نوں تنقید دا نشانہ بنایا ، جس توں اس نے جمہوریہ دی آزادی نوں جلد ہی تسلیم کيتا سی۔ [۵۱]
کچھ مبصرین نے رائے دتی کہ یوگوسلاو ریاست دے ٹُٹ جانے توں سرد جنگ دے بعد دے نظام دے اصولاں دی خلاف ورزی ہوئی اے ، جو یورپ وچ سلامتی تے تعاون دی تنظیم (سی ایس سی ای / او ایس سی ای) تے 1990 دے معاہدے پیرس وچ درج نيں۔ دونے نے ایہ شرط عائد کيتی کہ یورپ وچ بین ریاستی سرحداں نوں تبدیل نئيں کيتا جانا چاہیدا۔ کچھ مبصرین ، جداں پیٹر گوون نے زور دے کے کہیا اے کہ جے مغربی ریاستاں تمام فریقاں دے وچکار اندرونی انتظامات نوں نافذ کرنے وچ زیادہ زور دیندی ، لیکن بالآخر "یوگوسلاو معاملے وچ ایداں دے اصولاں نوں نافذ کرنے دے لئی تیار نئيں سن کیونجے جرمنی نے نئيں کرنا چاہندے تے دوسری ریاستاں نوں ایسا کرنے وچ کوئی اسٹریٹجک دلچسپی نئيں سی۔ " [۵۲] گوون نے ایہ وی دعوی کيتا اے کہ جے ایہ یوگوسلاو دی جگہ وچ موجود لوکاں دے تمام اہم گروہاں نوں تحفظ فراہم کرنے دے لئی واضح معیار قائم کيتا جاسکدا تاں "یہ خون خرابے دے بغیر ممکن اے۔"
مارچ 1992 وچ ، یو ایس - بوسنیا دی آزادی مہم دے دوران ، سیاست دان تے بوسنیا تے ہرزیگووینا دے آئندہ صدر علیجا عزت بیگوویچ نے بوسنیا دے کروٹس تے سرب دے نال تن کنٹون کنفیڈرل تصفیہ دے بارے وچ اک ای سی بروکرڈ معاہدہ کيتا۔ لیکن ، نیویارک ٹائمز کے مطابق ، امریکی حکومت نے اس اُتے زور دتا کہ اوہ اتحاد ، خودمختار ، آزاد ریاست دا انتخاب کرن۔ اس توں خوفناک خانہ جنگی دا امکان زیادہ ہوئے گیا ، تے جس وچ بوسنیا دے کروٹس تے بوسنیا دے سرب دونے اپنی اپنی ریاستاں توں حمایت اکٹھا کرن گے۔
سربیا تے مونٹی نیگرو وچ اس دے بعد
[سودھو]بوسنیا تے ہرزیگوینا دی آزادی پین یوگوسلاو سوشلسٹ وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویا نوں آخری دھچکيا ثابت ہوئی۔ 28 اپریل 1992 نوں ، سرب جمہوریہ وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویا (FRY) اک پمپ ریاست دے طور اُتے تشکیل پایا ، جس وچ صرف سابقہ سوشلسٹ جمہوریہ سربیا تے مانٹینیگرو شامل سن ۔ ایف آر وائی اُتے سلوبوڈان ملوسوویچ تے اس دے سیاسی اتحادیاں دا غلبہ سی۔ اس دی حکومت نے سابقہ ملک دے تسلسل دا دعوی کيتا سی ، لیکن عالمی برادری نے اسنوں اس طرح توں تسلیم کرنے توں انکار کردتا۔ عالمی برادری دا مؤقف ایہ سی کہ یوگوسلاویا اپنی وکھ ریاستاں وچ تحلیل ہوچکيا اے۔ فیڈرل جمہوریہ یوگوسلاویہ نوں 22 ستمبر 1992 نوں اقوام متحدہ دی قرار داد دے ذریعہ ایس ایف آر وائی دی جانشین ریاست دی حیثیت توں اقوام متحدہ دی نشست اُتے قبضہ کرنے توں روک دتا گیا سی۔ ایہ سوال SFRY دے بین الاقوامی اثاثےآں ، جس وچ بوہت سارے ملکاں دے سفارت خاناں سمیت اے ، دے دعوےآں دے لئی اہم سی۔ ایف آر وائی نے 1996 تک SFRY توں تسلسل دے دعوے نوں نئيں چھڈیا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ] سابق یوگوسلاویہ دے مغربی حصےآں وچ جنگ 1995 وچ اوہائیو دے ڈیٹن وچ امریکا دے زیر اہتمام امن مذاکرات دے نال اختتام پذیر ہوئی ، جس دے نتیجے وچ ڈیٹن معاہدہ ہويا ۔ پنج سال تک ٹُٹ پھوٹ تے جنگ دے نتیجے وچ پابندیاں دا نظام چل پيا ، جس دی وجہ توں معیشت سقوط دا شکار ہوگئی۔ کوسوو دی جنگ 1996 وچ شروع ہوئی سی تے یوگوسلاویہ اُتے 1999 وچ نیٹو دے بمباری توں ختم ہوئی سی۔ سن دو ہزار گیارہ وچ سلابوڈان ملوسوویچ دا اقتدار ختم کردتا گیا۔
ایف آر یوگوسلاویہ دا ناں 4 فروری 2003 کو سربیا تے مونٹی نیگرو دی اسٹیٹ یونین دے ناں توں منسوب کيتا گیا۔ اسٹیٹ یونین آف سربیا تے مونٹی نیگرو خود ہی غیر مستحکم سی ، تے بالآخر 2006 وچ اس وقت ٹُٹ پيا جدوں 21 مئی 2006 نوں ہوئے اک ریفرنڈم وچ ، مونٹی نیگرو دی آزادی نوں 55.5٪ ووٹرز نے حمایت حاصل کيتی سی ، تے 3 جون 2006 نوں آزادی دا اعلان کيتا گیا سی۔ سربیا نوں اسٹیٹ یونین دی اقوام متحدہ دی رکنیت وراثت وچ ملی۔ [۵۳]
کوسوو نوں کوسوو جنگ دے بعد ہی اقوام متحدہ دے زیر انتظام رہیا سی جدوں کہ اس وچ سربیا دا نامی حصہ باقی رہ گیا سی۔ اُتے ، 17 فروری 2008 نوں کوسوو نے سربیا توں جمہوریہ کوسوو دی حیثیت توں آزادی دا اعلان کيتا ۔ ریاستہائے متحدہ ، برطانیہ تے زیادہ تر یورپی یونین نے اسنوں خود ارادیت دے اک عمل دے طور اُتے تسلیم کيتا ، امریکا نے کوسوو دی مدد دے لئی لوکاں نوں بھیجیا۔ [۵۴] دوسری طرف ، سربیا تے کچھ عالمی برادری ، خاص طور اُتے روس ، اسپین تے چین - نے کوسوو دے آزادی دے اعلان نوں تسلیم نئيں کيتا اے ۔ جولائی 2015 تک ، کوسوو نوں بین الاقوامی برادری دی اک سادہ اکثریت (اقوام متحدہ دے ممبر ملکاں دا 56٪) اک آزاد ریاست دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا اے۔
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ "Decades later, Bosnia still struggling with the aftermath of war". 19 November 2017. https://www.pbs.org/newshour/show/years-later-bosnia-still-struggling-with-the-aftermath-of-war.
- ↑ "Constitution of Union between Croatia-Slavonia and Hungary". http://www.h-net.org/~habsweb/sourcetexts/nagodba1.htm.
- ↑ Elections Archived 2009-01-13 at the وے بیک مشین, [[ٹائم (رسالہ)|]], 23 February 1925.
- ↑ Appeal to the international league of human rights, Albert Einstein/Heinrich Mann.
- ↑ Cohen 1996.
- ↑ Žerjavić 1993.
- ↑ World Bank, World Development Report 1991, Statistical Annex, Tables 1 and 2, 1991.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Dejan Jović. Yugoslavia: a state that withered away. Purdue University Press, 2009. p. 15
- ↑ Dejan Jović. Yugoslavia: a state that withered away. Purdue University Press, 2009. pp. 15–16
- ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ Beth J. Asch, Courtland Reichmann, Rand Corporation. Emigration and Its Effects on the Sending Country. Rand Corporation, 1994. (pg. 26)
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Douglas S. Massey, J. Edward Taylor. International Migration: Prospects and Policies in a Global Market. Oxford University Press, 2004. (pg. 159)
- ↑ Basil Davidson (23 May 1996). "Misunderstanding Yugoslavia". https://www.lrb.co.uk/v18/n10/basil-davidson/misunderstanding-yugoslavia.
- ↑ "YUGOSLAVIA: KEY QUESTIONS AND ANSWERS ON THE DEBT CRISIS". 2011-05-12. https://web.archive.org/web/20201112012154/https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/DOC_0005361799.pdf.
- ↑ ۱۵.۰۰ ۱۵.۰۱ ۱۵.۰۲ ۱۵.۰۳ ۱۵.۰۴ ۱۵.۰۵ ۱۵.۰۶ ۱۵.۰۷ ۱۵.۰۸ ۱۵.۰۹ Crampton 1997.
- ↑ National Security Decision Directive 133, United States Policy Toward Yugoslavia, March 14, 1984
- ↑ Lampe, John R. 2000. Yugoslavia as History: Twice There Was a Country. Cambridge: Cambridge University Press. p347
- ↑ یوگوسلاویہ دی موت۔ برٹش براڈکاسٹنگ کارپوریشن (بی بی سی) 1995.
- ↑ ریمٹ ، سبرینا پی 2006۔ تن یوگوسلاویہ: ریاست سازی تے قانون سازی۔ انڈیانا یونیورسٹی پریس۔ | p598.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Demographics of Kosovo#1968-1989: Autonomy
- ↑ Communism O Nationalism! Archived 2007-10-19 at the وے بیک مشین, [[ٹائم (رسالہ)|]], 24 October 1988
- ↑ ۲۳.۰ ۲۳.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےYugoslavia. British Broadcasting Corporation 1995
لئی۔ - ↑ "A Country Study: Yugoslavia (Former): Political Innovation and the 1974 Constitution (chapter 4)". The Library of Congress. http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/yutoc.html#yu0130. Retrieved on 27 January 2011.
- ↑ "Historical Circumstances in Which "The Rally of Truth" in Ljubljana Was Prevented". Journal of Criminal Justice and Security. https://web.archive.org/web/20131213053210/http://www.fvv.uni-mb.si/varstvoslovje/Abstract.aspx?cid=329. Retrieved on 4 July 2012.
- ↑ "Rally of truth (Miting resnice)". A documentary published by RTV Slovenija. http://www.rtvslo.si/osamosvojitev/prispevek/108/predvajaj/. Retrieved on 4 July 2012.
- ↑ "akcijasever.si". The "North" Veteran Organization. https://web.archive.org/web/20171229002346/http://www.akcijasever.si/. Retrieved on 3 July 2012.
- ↑ «Stanovništvo prema nacionalnoj pripadnosti i površina naselja, popis 1991. za Hrvatsku» (PDF). ص. 1.سانچہ:Dead link
- ↑ "Svjedoci raspada – Stipe Šuvar: Moji obračuni s njima" (in Croatian). Radio Free Europe. 27 February 2008. http://www.slobodnaevropa.org/content/article/1045346.html. Retrieved on 2012-11-27.
- ↑ "REFERENDUM BRIEFING NO 3" (PDF). https://web.archive.org/web/20101218000730/http://www.sussex.ac.uk/sei/documents/slovenian3.pdf.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Mesić (2004), p. 33
- ↑ Brown & Karim (1995), p. 116
- ↑ Frucht (2005), p. 433
- ↑ Woodward, Susan, L. Balkan Tragedy: Chaos & Dissolution after the Cold War, the Brookings Institution Press, Virginia, USA, 1995, p.200
- ↑ "THE PROSECUTOR OF THE TRIBUNAL AGAINST SLOBODAN MILOSEVIC". http://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosevic/ind/en/mil-ai040421-e.htm. Retrieved on 24 January 2016.
- ↑ ۳۸.۰ ۳۸.۱ "Pavlovic: The Siege of Dubrovnik". http://www.yorku.ca/soi/_Vol_5_1/_HTML/Pavlovic.html.
- ↑ ۳۹.۰ ۳۹.۱ "Pavlovic: The Siege of Dubrovnik". http://www.yorku.ca/soi/_Vol_5_1/_HTML/Pavlovic.html#fnB3.
- ↑ "Pavlovic: The Siege of Dubrovnik". http://www.yorku.ca/soi/_Vol_5_1/_HTML/Pavlovic.html#fnB28.
- ↑ Karadzic and Mladic: The Worlds Most Wanted Men – FOCUS Information Agency Archived 16 April 2009 at the وے بیک مشین
- ↑ ۴۲.۰ ۴۲.۱ Lukic & Lynch 1996.
- ↑ Burg, Steven L; Shoup, Paul S. 1999. The War in Bosnia-Herzegovina: Ethnic Conflict and International Intervention. M.E. Sharpe. p102
- ↑ "The Referendum on Independence in Bosnia-Herzegovina: February 29-March 1, 1992". Commission on Security and Cooperation in Europe (CSCE) (Washington D.C.). 12 March 1992. https://web.archive.org/web/20110522132353/http://csce.gov/index.cfm?FuseAction=UserGroups.Home&ContentRecord_id=250&ContentType=G&ContentRecordType=G&UserGroup_id=5&Subaction=ByDate.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Logos 2019.
- ↑ "Resolution 721". Belgium: NATO. 25 September 1991. http://www.nato.int/ifor/un/u911127a.htm. Retrieved on 21 July 2006.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "The NATO Powers and the Balkan Tragedy". New Left Review. March–April 1999. https://newleftreview.org/I/234/peter-gowan-the-nato-powers-and-the-balkan-tragedy.
- ↑ "Member States of the United Nations". United Nations. https://www.un.org/en/members/index.shtml#serbia. Retrieved on 19 November 2012.
- ↑ "U.S. Relations With Kosovo". 2016-03-17. https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/100931.htm. Retrieved on 2017-09-21.
ذرائع
[سودھو]- Books
- (1995) Playing the "Communal Card": Communal Violence and Human Rights. New York City: نگہبان حقوق انسانی. ISBN 978-1-56432-152-7.
- Denitch, Bogdan Denis (1996). Ethnic nationalism: The tragic death of Yugoslavia. Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 978-0-8166-2947-3.
- Djokić, Dejan (2003). Yugoslavism: Histories of a Failed Idea, 1918–1992. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-663-0.
- Frucht, Richard C. (2005). Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-800-6.
- (2003) Confronting the Yugoslav Controversies: A Scholars' Initiative, 2nd, Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-617-4.
- Jović, Dejan (2009). Yugoslavia: A State that Withered Away. Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-495-8.
- (1996) Europe from the Balkans to the Urals: The Disintegration of Yugoslavia and the Soviet Union. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-829200-7.
- Mesić, Stjepan (2004). The Demise of Yugoslavia: A Political Memoir. Central European University Press. ISBN 978-963-9241-81-7.
- Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-building and Legitimation, 1918–2005. Indiana University Press. ISBN 0-253-34656-8.
- Rogel, Carole (2004). The Breakup of Yugoslavia and Its Aftermath. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-32357-7. Retrieved on 22 April 2012.
- Trbovich, Ana S. (2008). A Legal Geography of Yugoslavia's Disintegration. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533343-5.
- Wachtel, Andrew (1998). Making a Nation, Breaking a Nation: Literature and Cultural Politics in Yugoslavia. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3181-2.
- Logos, Aleksandar (2019). Istorija Srba 1, Dopuna 4; Istorija Srba 5. ISBN 978-86-85117-46-6.
ہور پڑھو
[سودھو]- Allcock, John B. et al. eds., Conflict in the Former Yugoslavia: An Encyclopedia (1998)
- Almond, Mark, Europe's Backyard War, William Heinemann Ltd, Great Britain, 1994
- et al. Duncan, W. Raymond and Holman, G. Paul, Ethnic Nationalism and Regional Conflict: The Former Soviet Union and Yugoslavia, Westview Press Inc, USA, 1994. ISBN [[Special:BookSources/0-8133-8813-9
- Dragosavljevic, Angelija, Slobodan Milosevic: A Study In Charismatic Leadership And Its Distortions 1987–1992, Australian National University Press, Canberra, 1993
- Glenny, Misha, "The Fall of Yugoslavia", Penguin, 3rd Edition 1996, ISBN [[Special:BookSources/0-14-026101-X
- LeBor, Adam "Milosevic: A Biography", Bloomsbury, 2002, ISBN [[Special:BookSources/0-7475-6181-8
- Magas, Branka, The Destruction of Yugoslavia: Tracking the Break-up 1980–1992, Verso, Great Britain, 1993. ISBN [[Special:BookSources/0-86091-593-X
- Mojzes, Paul, Yugoslavian Inferno: in the Balkans, The Continuum Publishing Company, USA, 1994
- Radan, Peter, Break-up of Yugoslavia and International Law, روٹلیج, Great Britain, 2002
- Woodward, Susan, L. Balkan Tragedy: Chaos & Dissolution after the Cold War, the Brookings Institution Press, Virginia, USA, 1995