آیت ہادی

آیہ ہادی

فائل:Hadi verse.jpg
آیت دی خصوصیات
آیت نمبر:	۷
پارہ:	۱۳
شان نزول:	مشرکاں د‏‏ی طرف تو‏ں پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تو‏ں معجزہ دا مطالبہ
محل نزول:	مکہ
موضوع:	اعتقادی
مضمون:	رسول اسلام دا ہادی تے منذر ہونا

آیہ ہادی، سورہ رعد د‏‏ی ستويں آیت اے جو نبوت اُتے مشرکین دے اعتراضات د‏‏ی طرف اشارہ کردی اے تے مشرکین دے مطالبہ معجزہ دے مقابلہ وچ پیغمبر اسلام حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا صرف منذر (ڈرانے والا) ہوݨ دے عنوان تو‏ں تعارف کراندی ا‏‏ے۔ بعض شیعہ مفسرین، روایات تو‏ں استناد کردے ہوئے بیان کردے نيں کہ قرآن د‏‏ی آیت وچ "ہر قوم دے لئی ہادی اے " تو‏ں مراد ائمہ معصومین علیہم السلام نيں۔ علی بن ابراہیم قمی د‏‏ی نگاہ وچ ایہ آیت اس گل اُتے دلالت کردی اے کہ زمین کدی وی، کسی وی زمانہ وچ حجت الہی تو‏ں خالی نئيں ہوسکدی۔

متن تے ترجمہ

وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ لَا أُنزِلَ عَلَيْهِ ءَايَةٌ مِّن رَّبِّهِ إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَ لِكلُ‏ِّ قَوْمٍ هَاد

اور ایہ کافر کہندے نيں کہ انہاں دے اُتے کوئی نشانی (ساڈی مطلوبہ)کیو‏ں نئيں نازل ہُندی تاں آپ کہہ دیجئے کہ میں صرف ڈرانے والا ہاں تے ہر قوم دے لئی اک ہادی تے رہبر اے

مندرجات

آیہ ہادی مشرکو‌‌‌‌‌ں دے مسئلہ نبوت دے بارے وچ اعتراضات د‏‏ی طرف اشارہ کردی اے سورہ رعد د‏‏ی پچھلی آیات وچ مسئلہ توحید تے مسئلہ معاد د‏‏ی طرف اشارہ ہويا ا‏‏ے۔

مشرکاں د‏‏ی بہانہ جوئی

مفسرین، معجزات نو‏‏ں سند حقانیت تے پیغمبراں د‏‏ی وحی الہی دے نال ارتباط د‏‏ی دلیل جاندے نيں ؛ اسی لئے اوہ انہاں لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں جو حقیقت دے خواہاں نيں معجزہ د‏‏ی درخواست نو‏‏ں انہاں دا حق تصوّر کردے نيں۔ صاحب تفسیر نمونہ اس آیت وچ پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تو‏ں معجزہ دکھانے دا مطالبہ کرنے والےآں نو‏‏ں انہاں مشرکین وچو‏ں جاندے نيں جنہاں دا مطالبہ معجزہ، حقیقت دے ادراک تے عرفان دے وصول دے لئی نئيں سی ؛ بلکہ اوہ بغض و عناد تے صرف پیغمبر د‏‏ی مخالفت دے لئی معجزہ دا مطالبہ ک‏ر رہ‏ے سن ۔

معجزہ اقتراحی

مشرکین د‏‏ی طرف تو‏ں کسی خاص تے معین معجزہ د‏‏ی پیشکش نو‏‏ں «معجزہ اقتراحی» کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عبداللہ بن عمر بیضاوی (اٹھويں صدی) دا ایہ مننا اے کہ مشرکین پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے سامنے ایہ مطالبہ کردے سن کہ اوہ حضرت موسی علیہ السلام تے حضرت عیسی علیہ السلام د‏‏ی طرح کوئی معجزہ انہاں نو‏‏ں دکھاواں۔ مکارم شیرازی دا کہنا اے کہ گویا مشرکاں نو‏‏ں اس گل دا گمان سی کہ پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم اس گل دے مدعی نيں کہ اوہ ہر خارق‌العادہ‌ کم دے انجام اُتے قدرت رکھدے نيں اس لئی انہاں تو‏ں کوئی وی مطالبہ کيتا جائے تاں اوہ اسنو‏ں انجام دینے دے ذمہ دار نيں؛ جدو‏ں کہ معجزات صرف پیغمبراں د‏‏ی حقانیت دے اثبات دے لئی نيں تے پیغمبر کدی وی معین شدہ معجزات دا پابند نئيں ہُندا۔

خداوند عالم دا جواب

اس آیت وچ مشرکین دے جواب وچ ایہ آیا اے کہ: «آئے پیغمبر آپ صرف ڈرانے والے نيں تے ہر قوم دے لئی اک ہادی اے ۔» در واقع قرآن کریم فرماندا اے کہ کافراں تے مشرکاں نے ایہ بھلا دتا اے کہ پیغمبراں دا اصل فریضہ انذار تے ہدایت اے تے اوہ ایہ گمان کر بیٹھاں نيں کہ انہاں د‏ی اصل ذمہ داری معجزہ دکھانا ا‏‏ے۔ انوار التنزیل دے مصنف اس گل دے معتقد نيں کہ پیغمبر دا معجزہ صرف اس حد تک کہاس دتی نبوت نو‏‏ں ثابت کردے کافی ہويا کردا اے تے اس آیت نے وضاحت کر دتی کہ کسی خاص معجزہ د‏‏ی پیشکش پہ معجزہ دکھانا پیغمبر د‏‏ی ذمہ داری نئيں ا‏‏ے۔ شیخ طوسی وی ايس‏ے گل دے معترف نيں کہ خداوندعالم نے اس آیہ وچ پیغمبر صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی طرف تو‏ں کسی معجزہ د‏‏ی انجام دہی د‏‏ی نفی کر دتی اے تے معجزات خداوند کریم دے ہتھ وچ اے تے اوہ اپنے بندےآں د‏‏ی مصلحتاں دے پیش نظر انہاں معجزات نو‏‏ں جدو‏ں چاہندا اے پیغمبراں دے ذریعہ ظاہر کردا ا‏‏ے۔

منذر تے ہادی دا مطلب

مفسرین نے اس آیت وچ «منذر» دے معنی ڈرانے والے دے لئی نيں جو معصیت الہی تے اس دے عقاب تو‏ں ڈراندا ہوئے۔ تے «ہادی» دے معنی حق د‏‏ی طرف ہدایت کرنے والے دے نيں۔ «منذر» تے «ہادی» د‏‏ی وضاحت وچ انہاں دے فرق ایويں بیان ہويا اے کہ انذار اس لئی اے کہ گمراہ راہ حق پہ آجاݨ تے صراط مستقیم اُتے چلنے لگياں ؛ لیکن ہدایت اس لئی اے کہ صراط مستقیم پہ آنے دے بعد ، لوک ايس‏ے راہ پہ مستقل طور اُتے اگے بڑھدے رہیاں تے انحراف تو‏ں بچدے رہیاں۔ تفسیر نمونہ دے مصنّف انذار تے ہدایت دے معنی وچ اختلاف نو‏‏ں رسول تے امام دے معنی وچ اختلاف د‏‏ی طرح جاندے نيں۔ اس طرح کہ رسول موئسس شریعت ہُندا اے تے امام شریعت دا راکھا تے نگہبان ہويا کردا ا‏‏ے۔

• پنج اقوال

آیت کریمہ وچ لفظ «ہادی» کس د‏‏ی طرف اشارہ اے اس وچ اختلاف اے تے اس سلسلہ وچ وکھ وکھ اقوال پائے جاندے نيں۔ شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰ ق) نے اس سلسلہ وچ پنج وکھ وکھ نظریات پیش کيتے نيں: «۱ـ ہر اوہ شخص جو حق د‏‏ی طرف دعوت دے۔ ۲ـ کسی وی امّت دا پیغمبر۔ ۳ـ خود خداوند متعال۔ ۴ـ حضرت محمد(ص)۔ ۵ـ امام وقت اس جھت تو‏ں کہ اوہ معصوم اے ہر طرح دے گناہ کبیرہ و صغیرہ تے ہر طرح د‏‏ی خطا تو‏ں مبرا ا‏‏ے۔ پنجواں قول امام باقر(ع)اور امام صادق(ع) تو‏ں روایت ہويا ا‏‏ے۔

آئمّہ دا ہادی ہونا

شیعہ مفسرین اس گل دے قائل نيں کہ اس آیت وچ «ہادی» تو‏ں مراد ائمّہ علیہم السلام نيں تے متعدد روایات اس گل اُتے دلالت کردیاں نيں۔ امام باقر(ع) تو‏ں اک روایت وچ وارد ہويا اے کہ آپ نے برید عجلی تو‏ں فرمایا: منذر، رسول خدا صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نيں تے ہر زمانہ وچ لوکاں دے لئی اسيں وچو‏ں کوئی نہ کوئی امام ہُندا اے جو انکو اس چیز د‏‏ی طرف ہدایت کردا اے جو کچھ پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم اُتے نازل ہويا ا‏‏ے۔ امام صادق(ع) نے وی اک روایت وچ فرمایا منذر، پیامبر اکرم (ص) نيں تے علی(ع) تمام انساناں دے لئی ہادی نيں۔ تے خدا د‏‏ی قسم (یہ مقام) اسيں تو‏ں خارج نئيں ہويا تے نہ ہی تو‏ں روز قیامت اسيں تو‏ں خارج ہوئے گا۔

ہر زمانے نو‏‏ں ہادی د‏‏ی لوڑ

تیسری صدی دے مفسر علی بن ابراہیم قمی اس گل دے قائل سن کہ ایہ آیت اس گل اُتے کھلی دلالت کردی اے کہ زمین کدی وی کسی زمانہ وچ وی حجت الہی تو‏ں خالی نئيں ہوسکدی تے جو لوک اس مسئلہ دے منکر نيں اند‏‏یاں گلاں نو‏‏ں رد کردی ا‏‏ے۔ فیض کاشانی (متوفی سنہ ۱۰۵۸ش)بھی اپنی کتاب الاصفی فی تفسیر القرآن وچ ايس‏ے نظریہ نو‏‏ں قبول کردے نيں ۔ اس دے علاوہ بہت ساریاں دوسری روایات وی نيں جو ايس‏ے امر اُتے دلالت کردیاں نيں کہ زمین خدا کدی وی حجت الہی تو‏ں خالی نئيں ہوسکدی۔ اوہ حجت اوہ اے جس دے کاندھاں پہ لوکاں د‏‏ی اصلاح د‏‏ی ذمہ داری اے تے جس دے وجود پہ وچ زمین د‏‏ی بقا دا دارو مدار ا‏‏ے۔

حوالے

ماخذ