ابان ابن ابی عیاش
| ابان ابن ابی عیاش | |
|---|---|
| معلومات شخصیت | |
| پیدائشی نام | ابان بن ابی عیاش |
| جم |
|
| وفات |
|
| رہائش | بصرا |
| کنیت | ابو اسماعیل |
| لقب | البصرى العبدى |
| عملی زندگی | |
| طبقہ | تبع تابعین |
| ابن حجر دی رائے | متروک |
| پیشہ | محدث |
ترمیم  | |
ابان ابن ابی عیاش اواخر تابعین وچوں نيں۔ فارسی النسل سن ۔ انہاں دا ناں فیروز سی۔ اوہ سلیم بن قیس دے غلام سن ۔ کئی شیعہ ائمہ دی صحبت حاصل رہی اے۔ انہاں نے متعدد احادیث روایت کيتیاں ناں مگر اکثر علما حدیث انہاں نوں متروک مندے نيں انہاں وچ شمس الدین الذہبی تے احمد شامل نيں۔[۱] انہاں دی وفات تقریباً 140ھ وچ ہوئی۔[۲]
سُنی تے شیعہ رجال شناساں نے ابن ابی عیاش دی توثیق نئيں کيتی[۳] البتہ کچھ شیعہ رجال شناساں مثلاً میرزا حسین نوری[۴] تے عبد اللہ مامقانی[۵] نے اسنوں موثق قرار دینے دی کوشش کيتی اے لیکن انہاں دے دلائل اس بارے وچ موثر نئيں تے محدثین اہل سنت نے اسنوں ناقابل اعتماد لوکاں وچ شمار کیتا اے۔[۶]
حالات زندگی
[سودھو]15 سال دی عمر وچ ابان دی ملاقات سلیمان بن قیس توں ہوئی جنہاں نے انہاں نوں شیعہ ائمہ دے بارے وچ دسیا۔ تے انہاں نوں سلیمان دی کتاب دی ذمہ داری سوپنی گئی۔
واقعہ کربلا دے وقت اوہ اپنی عمر دی جوان بہاراں دیکھ رہے سن ۔ اس واقعہ دے بعد اوہ شیراز گئے تے فیر بصرہ دا رخ کیتا جتھے انہاں دی ملاقات حسن بصری توں ہوئی جنہاں توں انہاں نے کتاب توں توثیق دے بارے وچ پُچھیا۔ حسن بصری نے جواب دتا “یہ مکمل سچ اے “۔ اس دے بعد ابان مکہ گئے تے صحابی تے تابعین دے ملاقات کيتی تے انہاں تمام نے کتاب وچ بیان کردہ تمام واقعات دی توثیق کيتی۔ اوہ اس وقت وی کتاب دے واقعات دے بارے وچ تردد دا شکار سن لہذا اوہ امام زین العابدین دے پاس گئے جو انہاں دناں مکہ وچ ہی مقیم سن ۔
امام زین العابدین دے پاس دو بزرگ صحابہ: ابو طفیل تے عمر بن ابی سلمان موجود سن ۔ امام نے اک صحابی توں اس کتاب نوں پڑھنے نوں کہیا تے اوہ تن دناں تک کتاب پڑھدے رہے۔ جدوں کتاب مکمل ہوئی تاں امام نے فرمایا کہ ایہ کتاب برحق اے۔ ابان اک معزز صحابی تے دو شیعہ امام محمد باقر تے جعفر صادق نوں امام زین العابدین دے پاس لےکے آئے۔ روایت حدیث دے معاملے ابان اُتے بھروسا نئيں کیتا جاندا اے۔ اہلسنت محدثین انہاں دی احادیث قبول نئيں کردے نيں۔ انہاں اُتے رافضی ہونے دا الزام اے۔ ایہ اوہی شخص اے جس نے خلیفہ ثانی حضرت عمر بن خطاب اُتے ایہ الزام لگایا کہ انہاں نے حضرت علی بن ابی طالب دے گھر اُتے حملہ کر دتا تے دروازہ نوں توڑ دتا جس توں حضرت فاطمہ زہرا دا حمل وضع ہوئے گیا۔
علما علم اسماء الرجال انہاں دے بارے وچ
[سودھو]- رہتل الکمال وچ مزی عمروبن علی دا قول نقل کردے نيں: ابان بن عیاش (ابان بن فیروز) انس تے عبد قیس دے غلام نيں، متروک الحدیث نيں، نیک آدمی نيں، انہاں دی کنیت ابو اسماعیل اے۔
- اک جگہ لکھدے نيں: یحی تے عبد الرحمن انہاں توں روایت نئيں کردے سن ۔
- امام محمد بن اسماعیل بخاری کہندے نيں: اوہ شیعہ نيں تے انہاں دے بارے وچ اچھی آرا نئيں نيں۔
- احمد بن شعیب النسائی نے کہیا: اوہ متروک الحدیث نيں۔
- ابو حاتم الرازی نے کہیا: متروک الحدیث اے، حالانکہ نیک آدمی سی مگر اس دا حافظہ ضعیف سی۔
ابن المدینی نے کہیا: اوہ ضعیف اے۔
- حاکم ابو احمد نے کہیا: اوہ منکر حدیث اے۔ یحیی، ابو عوانہ تے عبد الرحمن نے اس توں احادیث ترک کيتیاں ناں۔[۱][۲][۷]
استاداں
[سودھو]ابان بن ابی عباس دے استاداں مندرجہ ذیل نيں۔[۱][۲][۷]:-
- ابراہیم بن یزيد النخعی
- انس بن مالک
- حسن بصری
- خلید بن عبد اللہ العصری
- الریع بن لوط
- رفیع ابی العالیہ الریاحی
- سعید بن جبیر
- شہر بن حوشب
- عطاء بن ابی رباح
- مسلم بن یسار
- مسلم البطین
- مورق العجلی
- ابی الصدیق الناجی
- ابی نضرہ العبدی
تلامذہ
[سودھو]ان دے تلامذہ مندرجہ ذیل نيں۔[۱][۲][۷]:-
- ابراہیم بن ابی بكرہ الشامی
- ابراہیم بن عبد الحمید بن ذى حمایہ
- ابو اسحاق ابراہیم بن محمد الفزاری
- ارطاہ بن المنذر
- بكر بن خنیس
- الحارث بن نبہان
- الحسن بن ابی جعفر
- الحسن بن صالح بن حی
- حفص بن جمیع
- حفص بن عمر الابار ، قاضى حلب
- حماد بن سلمہ
- حماد بن واقد
- خلیل بن مرہ
- داود بن الزبرقان
- زید بن حبان الرقی
- سعید بن بشیر
- سعید بن عامر الضبعی
- سفیان ثوری
- شہاب بن خراش
- صالح المری
- طعمہ بن عمرو الجعفری
- عباد بن عباد المہلبی
- عبد الرحمن بن ثابت بن ثوبان
- عبد الرحیم بن واقد
- عمران القطان
- عنبسہ بن عبد الرحمن القرشی
- فضیل ابن عیاض
- محمد بن جحادہ
- محمد بن الفضل بن عطیہ
- معمر بن راشد
- ابو حینفہ نعمان بن ثابت
- یزید بن ہارون
- ابو عاصم العبادانی
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ كتاب : سير اعلام النبلاء ، المؤلف : شمس الدين ابو عبد اللہ محمد بن احمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (المتوفى : 748هـ)، الناشر : مؤسسة الرسالة ، الطبعة : الثالثة ، 1405 هـ / 1985 م
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ كتاب: تهذيب الكمال في أسماء الرجال، مؤلف: يوسف بن عبد الرحمن بن يوسف، أبو الحجاج، جمال الدين ابن الزكي أبي محمد القضاعي الكلبي المزي (المتوفى: 742هـ)، الناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت ،الطبعة: الأولى، 1400–1980
- ↑ طوسی، رجال، ص106؛ علامه حلّی، ص99؛ حلّی، ص414
- ↑ نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، تهران، 1318-1321ق، ج3، ص32
- ↑ مامقانی، عبداللـه. تنقیح المقال، نجف، 1351ق، ج1، ص3
- ↑ نسائی، ص47؛ دارقطنی، ص285؛ جوزجانی، ص102؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج1، ص98، به نقل از احمدبن حنبل
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ كتاب: تهذيب التهذيب ،المؤلف: أبو الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني (المتوفى: 852هـ) ، الناشر: مطبعة دائرة المعارف النظامية، الهند ، الطبعة: الطبعة الأولى، 1326هـ