ابن السکیت
ابن السکیت | |
---|---|
جم |
|
وفات |
|
ترمیم |
ابن السکیت – ابو یوسف یعقوب بن اسحاق ابن السکیت الدورقی الاہوازی البغدادی (پیدائش: 802ء – وفات: 17 اکتوبر 858ء) خلافت عباسیہ دے نامور ممتاز لغت نگار، نحوی، عالم، ادیب تے مصنف سن ۔
سوانح
[سودھو]پیدائش تے خاندان
[سودھو]ابن السکیت دی پیدائش 186ھ مطابق 802ء وچ بغداد وچ ہوئی۔ ابن السکیت دے والد اسحاق ابن السکیت دے متعلق ساڈے پاس زیادہ معلومات نئيں نيں سوائے اِس دے کہ اوہ قصبہ دَورَق دا باشندہ سی جو خوزستان وچ واقع اے۔ اسحاق عربی لغت تے شعر وچ خاصی دسترس رکھدا سی۔ ابن السکیت بظاہر خود بغداد وچ پیدا ہويا سی، اِسی لئی اُسنوں بغدادی لکھیا جاندا اے۔
تعلیم تے تربیت
[سودھو]ابن السکیت نے عربی صَرف تے نَحو دے ابتدائی اُصول اپنے والد اسحاق توں سیکھے تے نو عمری وچ ہی تدریس دا کم شروع کر دتا۔ بغداد دے محلۂ دَرْب القَنطَرہ دے مدرسہ وچ اپنے والد دے نال معاون دی حیثیت توں بچےآں نوں پڑھانا شروع کيتا۔ تدریس دا ایہ کم بالکل ادنیٰ درجے دا رہیا ہوئے گا کیونجے جدوں اُسنوں کسبِ معاش دی فکر دامن گیر ہوئی تاں اُس نے ابو عمرو اسحاق بن مُرار الشَّیبانی توں تحصیل علم شروع کردتی۔ اِنہاں دِناں علم صَرف تے نحو تے علوم لُغویہ دا وڈا چرچا سی تے ہر ذہین تے ہونہار طالب علم اِنئيں علوم وچ کمال حاصل کرنا چاہندا سی۔ مشہور روایت اے کہ اک بار حج دے موقع اُتے ابن السکیت دے والد نے دعا منگی کہ: ’’ اے خدایا! میرے بیٹے نوں صَرف تے نَحو دا عالم بنا دے‘‘۔ ایہ گل اگے چل کے درست ثابت ہوئی۔[۱]
ابن السکیت بطور نحوی
[سودھو]ابن السکیت علم صَرف تے نَحو وچ کوفہ دے دبستان دا پیرو سی اُتے بولی تے صَرف تے نحو دی تکمیل دے لئی اُس نے بصرہ دے لغوی دبستان دی جانب وی رجوع کيتا۔ علاوہ براں کوفی مدرسہ فکر اپنی انفرادیت کھوچکيا سی تے کوفی علما خود بغداد دی طرف رجوع کرنے لگے سن کیونجے بصرہ اُس زمانے وچ مرکزِ علوم بن چکيا سی۔ مگر پیدائش تے تحصیل علم دے لحاظ توں ابن السکیت دا ذِکر بغداد دے علما وچ ہُندا اے جتھے اُس نے تمام عمر بسر کيتی۔ ابن ندیم نے بغداد دے اُنہاں علما دے نال ذِکر کيتا اے جنہاں نے کوفیاں دے نال تحصیل علم کيتا۔ المبرد نے وی ابن السکیت دے شاہکار ’’اصلاح المنطق‘‘ دا تذکرہ کردے ہوئے اُسنوں بغداد دے علما تے مشائخ وچ شمار کيتا اے۔ یاقوت الحموی تے جلال الدین سیوطی دے بیان دے مطابق ابن السکیت نے ابوعمرو الشَّیبانی، الفراء، ابن الاعرابی تے الاشرم توں براہِ راست اخذِ علم کيتا لیکن اصمعی، ابوعبیدہ تے ابو زید توں ابن السکیت نے بالواسطہ روایت کيتی۔ ابن ندیم نے لکھیا اے کہ: ’’ابن السکیت صحرا دے فصیح البیان عرباں توں ملدا رہندا سی تے جو کچھ اُنہاں توں حاصل کردا سی، اُس نوں اوہ اپنی لکھتاں وچ درج کردیندا تھا‘‘۔ [۲][۳][۴]
ابن السکیت بطور لغوی
[سودھو]ابن السکیت دی اولین حیثیت لغوی دی اے۔ زَبِیدی اپنی تصنیف ’’طبقات‘‘ وچ ابن السکیت دا ذِکر علمائے لغت وچ کردا اے۔ الانباری نے وی لغوی لکھیا اے تے ثعلب نے اک بار اِس دے متعلق کہیا سی کہ: ’’ تمام احباب دا اِس اُتے اتفاق اے کہ ابن الاعرابی دے بعد عربی زبان دا عالم ابن السکیت جداں کوئی تے نئيں ہوا‘‘۔ مختصراً ایہ کہ عربی زبان تے قدیم عربی شعر وچ ابن السکیت نے خاص کمال حاصل کيتا سی، کیونجے اُس زمانے وچ مؤخر الذکر دا مطالعہ اول الذکر کے مطالعہ دے لئی ازبس ضروری سی۔ [۵]
آخری ایام تے وفات
[سودھو]ابن السکیت دی زندگی دا آخری حصہ المناک گزریا ۔ اُس دے مذہبی خیالات اُتے تشیع دا رنگ غالب سی تے اُسنوں امیر المؤمنین حضرت علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ تے اہل بیت توں والہانہ عقیدت سی۔ اوہ نہ صرف خلیفہ المعتز باللہ دا اُستاد سی بلکہ المتوکل علی اللہ دا وی ندیمِ خاص ہوئے گیا سی۔ اک بار دربار وچ اُس نے جوش وچ آ کے کہہ دتا کہ: ’’ حضرت علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ دا تاں ذِکر ہی کيتا؟ قنبر‘ اُنہاں دا ادنیٰ غلام وی رتبے وچ المتوکل علی اللہ تے اُس دے بیٹےآں توں اعلیٰ اے ‘‘۔ خلیفہ المتوکل علی اللہ اِس گل اُتے مشتعل ہوئے گیا تے اپنے ترکی محافظ دستےآں نوں حکم دتا کہ ابن السکیت نوں گھوڑےآں دے پیر تلے روند دالاں۔ چنانچہ ایسا ہی کيتا گیا۔ بعض روایات وچ اے کہ المتوکل علی اللہ دے حکم توں ابن السکیت دی بولی کٹ دتی گئی سی تے زخمی حالت وچ ہی اُسنوں گھر لیایا گیا جتھے اوہ 5 رجب 244ھ مطابق 17 اکتوبر 858ء نوں دار فانی توں کوچ کرگیا۔ [۶]
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 341۔
- ↑ ابن ندیم: کتاب اللسٹ، جلد 1، صفحہ 72۔
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 341۔
- ↑ ابن خلکان: وفیات الاعیان، جلد 2، صفحہ 309۔ مطبوعہ قاہرہ، 1310ھ
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 341۔
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 341۔
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- أشخاص دون عناصر ويكي بيانات
- 857 دیاں موتاں
- بغداد دیاں شخصیتاں
- عراقی ماہرین لسانیات
- عربی بولی دے ماہرین صرف تے نحو
- عہد عباسی دے شاعر
- قرون وسطی دے عرب ماہر لسانیات
- قرون وسطی دے مسلم ماہرین نباتات
- ماہر عربیات
- مسلم قرون وسطی دے ماہرین حیوانات
- نويں صدی دے سائنس دان
- نويں صدی دے عرب مصنفاں
- نويں صدی دے فلسفی
- نويں صدی دے مصنفاں
- نويں صدی دے مؤرخین