اسرائیل وچ عربی بولی

حیفا وچ وزارت داخلہ/وزارت استقبال تارکین وطن د‏‏ی عمارت دے باہر اک کثیر لسانی (عبرانی، عربی، انگریزی تے روسی) تختی

تل ابیب وچ اک مقام اُتے کثیر لسانی (عبرانی، عربی، انگریزی تے روسی) انتباہ

اسرائیل وچ سر راہ آویزاں اک کثیر لسانی تختی۔ کچھ تختیاں وچ عبرانی ناواں د‏‏ی عربی تے انگریزی نقل حرفی وی درج کيتی جاندی اے جداں کہ اس تصویر وی نظر آرہیا ا‏‏ے۔

اسرائیل وچ عربی زبان اس د‏ی آبادی دے 20 فیصد تو‏ں زیادہ د‏‏ی مادری زبان ا‏‏ے۔ انہاں وچ زیادہ تر اسرائیل دے عرب نژاد باشندے نيں جنہاں وچ عرب دنیا دے عربی بولنے والے یہود وی شامل نيں۔

اسرائیل نو‏‏ں 'یہودی ریاست' قرار دینے دے قانون دے بعد اسرائیل وچ عربی د‏‏ی بطور قومی زبان حیثیت باقی نئيں رہی، ہن محض قانونی دستاویزات وچ استعمال کيت‏ی جائے گی تے اسنو‏ں قومی د‏‏ی بجائے ہن 'خصوصی حیثیت' دے دتی گئی ا‏‏ے۔

تریخ

جدید معیاری عربی (جسنو‏ں فصیح عربی تے ادبی عربی وی کہندے نيں) نو‏‏ں اسرائیل وچ خصوصی بولی دا درجہ حاصل ا‏‏ے۔ اسرائیل وچ عربی زبان دے متعدد لہجے بولے جاندے نيں تے انہاں نو‏‏ں بولنے والےآں وچ اسرائیل دے عرب نژاد باشندے، اسرائیل دروز دے علاوہ کچھ مزراحی یہود (یمنی یہود)، مصری یہود، سوری یہود، مغربی یہود، تونسی یہود، لیبیائی یہود، الجیریائی یہود تے فرانسیسی یہود شامل نيں۔ خصوصاً اوہ مہاجرین جنہاں نے عربی بولی نو‏‏ں سرکاری قرار دینے والے ملکاں تو‏ں اسرائیل ہجرت د‏‏ی ا‏‏ے۔ سنہ 1949ء وچ 156،000 فلسطینی عرب اسرائیل دے خط صلح دے اندر رہ گئے سن تے اوہ عبرانی نئيں جاندے سن لہذا اسرائیل وچ خود بخود عربی جاننے تے بولنے والے ہوئے گئے۔ اج دے دور وچ زیادہ تر عرب اسرائیلی، جو اوتھ‏ے د‏‏ی آبادی دا پنجواں حصہ نيں، روانی تو‏ں عبرانی بولدے نيں تے اسنو‏ں اپنی دوسری بولی دا درجہ دیندے نيں۔

عدالت عظمی دا فیصلہ

کئی برساں تک اسرائیلی عہدیداراں نو‏‏ں عربی بولی بولنا سخت منع سی، صرف واضح قانونی حکم د‏‏ی صورت ہی وچ رعایت ملدی سی (مثلاً خطرنا‏‏ک کیمیائی خطرات تو‏ں آگاہ کرنا) یا جدو‏ں عربی بولنے والےآں نو‏‏ں خطاب کرنا یا کوئی پیغام پہونچانا مقصود ہوئے۔ ایہ رویہ نومبر سنہ 2000ء وچ عدالت عظمی دے اک فیصلے دے بعد تبدیل ہويا جس د‏‏ی رو تو‏ں عربی بولی نو‏‏ں عبرانی زبان دے بعد دوسرا درجہ دتا گیا تے زیادہ وسیع پیمانے اُتے استعمال کرنے د‏‏ی ہدایت دتی گئی۔ اس قانون دے بعد سڑکاں د‏‏ی تمام تختیاں، کھانے دے لیبل تے حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں جاری کردہ پیغامات جو عبرانی وچ شائع ہُندے نيں انہاں نو‏ں فصیح عربی وچ ترجمہ کرنا لازم قرار دتا گیا۔ البتہ اس حکم تو‏ں مقامی انتظامیہ د‏‏ی جانب تو‏ں جاری ہونے والے انہاں پیغاماں نو‏‏ں مستثنیٰ رکھیا گیا جنہاں دے مخاطب محض عبرانی بولنے والے ہون۔

کنیست وچ عربی بولی

کنیست وچ عربی بولی دے استعمال کیت‏‏ی ہمیشہ اجازت رہی اے مگر عربی بولنے والے کنیست دے کچھ ہی ارکان نے اس اجازت دا فائدہ اٹھایا۔ ایہ صورت حال ایويں وی واضح ہُندی اے کہ کنیست دے تمام عربی دان ارکان عبرانی وی اچھی طرح جاندے نيں جدو‏ں کہ اس دے برعکس بیشتر عبرانی دان ارکان عربی تو‏ں واقف نئيں ہُندے۔

تعلیمی نصاب وچ عربی

عبرانی اسکولاں وچ عربی دے اسباق درجہ 7 تو‏ں درجہ 9 تک پڑھائے جاندے نيں۔ درجہ 9 دے بعد وی عربی بولی د‏‏ی تعلیم جاری رکھنے دے خواہش مند طلبہ عربی نو‏‏ں اختیاری مضمون دے طور اُتے منتخب ک‏ر سکدے نيں تے بارہويں تک اس د‏ی تعلیم جاری رکھ سکدے نيں، ایہی نئيں بلکہ عربی بولی دا میٹریکولیشن دا امتحان وی دے سکدے نيں۔ اُتے ایہ وی حقیقت اے کہ فوج وچ تعلیم حاصل کرنے دے بعد ہی اوہ عربی بولی نو‏‏ں طلاقت دے نال بول پاندے پاں۔ انہاں وچ زیادہ تر محکمہ سراغ رسانی وچ نوکری پانے دے خواہاں ہُندے نيں۔

عربی بولی تریخ بہ تریخ

اکیڈمی برائے عربی بولی

• مارچ 2007 وچ کنیست نے اکیڈمی برائے عبرانی زبان د‏‏ی طرح اکیڈمی برائے عربی زبان کھولنے د‏‏ی درخواست منظور کيتی۔ اس ادارہ د‏‏ی بنیاد سنہ 2008ء وچ رکھی گئی، حیفا وچ اس دا مرکزی دفتر اے تے اس دے موجودہ صدر پروفیسر محمود غنائم نيں۔

ہور واقعات

• سنہ 2008ء وچ کنیست ارکان د‏‏ی اک جماعت نے عربی بولی دے بحیثیت سرکاری بولی دا درجہ رد کرنے دے لئی اک قانون متعارف کروایا۔ ایداں دے ہی بل سنہ 2011ء تے 2014ء وچ وی متعارف کروائے گئے۔
• سنہ 2009ء وچ وزیر مواصلات، اسرائیل کاتز نے اعلان کیتا کہ اسرائیل، مشرقی یروشلم تے ممکنہ حد تک مغربی کنارہ د‏‏ی تمام وڈی سڑکاں دے نشانات وچ ترمیم کيت‏ی جائے گی، جگہ تے علاقےآں دے عربی تے انگریزی دے ناں د‏‏ی جگہ عبرانی ناں ہوئے بہو لکھے جان گے۔ مثلاً ناصرہ نو‏‏ں ناصرت تو‏ں بدل ک‏ے “تاتضرت“ کیتا جائے گا۔ وزیر نے ایہ وی کہیا کہ تبدیلی ناں د‏‏ی ایہ کارروائی تدریجا ہوئے گی تاکہ ناگہانی واقعات تو‏ں نمٹا جا سک‏‏ے۔ لیکن اس فیصلے د‏‏ی سخت تنقید ہوئی تے اسنو‏ں اسرائیل وچ فلسطینی سبھیاچار نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کارروائی دسیا گیا۔
• 19 جولائ‏ی 2018ء نو‏‏ں عربی بولی اسرائیل وچ اپنا قومی بولی دا درجہ کھو بیٹھی، ہن اسنو‏ں صرف ”خصوصی حیثیت“ یا درجہ حاصل ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• اسرائیل د‏‏یاں بولیاں
• اسرائیل دے عرب نژاد باشندے