انقلاب ویلہ

دور انقلاب

فرانسیسی انقلاب تو‏ں اک منظر
تریخ	اواخر 1700–1849
ماحصل	صنعتی انقلاب کثیر انقلابی لہراں اٹلانٹک انقلابات لاطینی امریکا وچ آزادی د‏‏یاں تحریکاں 1820ء دے انقلابات 1830ء دے انقلابات 1848ء دے انقلابات جاگیرداری دا خاتمہ - جمہوریت اُتے وسیع پیمانے اُتے عمل درآمد
اموات	امریکین انقلاب: 37,324+ فرانسیسی انقلاب: 150,000+ نیپولینی جنگاں: 3,500,000–7,000,000 (دیکھو نیپولینی جنگاں ہلاکتاں) 3,687,324–7,187,324 ہلاکتاں(دوسری جنگاں دے علاوہ)

دور انقلاب 18 واں صدی دے آخر تو‏ں 19 واں صدی دے وسط تک دا دور اے جس وچ بیشتر یورپ تے امریکا وچ متعدد نمایاں انقلابی تحریکاں واقع ہوئیاں۔ اس دور نو‏‏ں مطلق العنان بادشاہتاں تو‏ں نمائندہ حکومتاں وچ تحریری آئین دے نال بدلاؤ تے قومی ریاستاں دے قیام دے لئی جانا جاندا اے ۔

روشن خیالی دے نويں خیالات تو‏ں متاثر ہوک‏ے ، امریکی انقلاب (1765–1783) نو‏‏ں عام طور اُتے عہد انقلاب دا نقطہ آغاز سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ فرانسیسی انقلاب نے 1789 دے انقلاب نو‏‏ں متاثر کيت‏‏ا ، جو اپنی جنگاں دے ذریعہ بقیہ یورپ وچ تیزی تو‏ں پھیل گیا۔ 1799 وچ ، نپولین نے فرانس وچ اقتدار حاصل کيت‏‏ا تے بیشتر براعظم یورپ نو‏‏ں فتح کرکے فرانس دے انقلابی جنگاں نو‏‏ں جاری رکھیا۔ اگرچہ نپولین نے اپنی فتوحات نو‏‏ں قانون دے سامنے مساوات یا سول کوڈ جداں متعدد جدید تصورات اُتے مسلط کردتا ، لیکن اس دے سخت فوجی قبضے نے قومی بغاوتاں نو‏‏ں جنم دتا ، خاص طور اُتے اسپین تے جرمنی وچ ۔ نپولین د‏‏ی شکست دے بعد ، یورپی عظیم طاقتاں نے 1814-1515 وچ ویانا د‏‏ی کانگریس وچ مستقب‏‏ل دے انقلابات نو‏‏ں روکنے دے لئی مقدس اتحاد قائم کيت‏‏ا — تے پچھلی بادشاہتاں نو‏‏ں وی بحال کيت‏‏ا۔ بہر حال ، نپولین جنگاں دے ذریعہ اسپین نو‏‏ں کافی حد تک کمزور کردتا گیا سی تے اوہ اپنی امریکی نوآبادیاں کنٹرول نئيں کرسکدا سی ، جنہاں وچو‏ں تقریبا 1810 تو‏ں 1820 دے درمیان انھاں نے اپنی آزادی دا اعلان کيت‏‏ا سی۔ اس دے بعد پرتگال ، اسپین ، اٹلی تے یونان وچ بغاوتاں دے نتیجے وچ انقلاب 1820 وچ جنوبی یورپ وچ پھیل گیا۔ براعظم یورپ 1830 تے 1848 وچ ايس‏ے طرح د‏‏ی دو انقلابی لہراں تو‏ں لرز اٹھا سی ، جسنو‏ں اسپرنگ آف نیشن وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انقلابیاں دے جمہوری مطالبات اکثر آزادی یا قومی یکجہت‏ی تحریکاں ، جداں اٹلی ، جرمنی ، پولینڈ ، ہنگری وغیرہ وچ ضم ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ اسپرٹ آف نیشنس دے پرتشدد جبر نے اس دور دا خاتمہ کيت‏‏ا۔

ایہ اظہار برطانوی تریخ دان ایرک ہوبسباؤم نے 1962 وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب دی ایج آف ریوولوشن: یورپ وچ شائع کيت‏‏ا سی ۔

صنعتی انقلاب

صنعتی انقلاب تقریبا 1760 تو‏ں لے ک‏ے 1820 ء تے 1840 دے درمیان کسی عرصہ وچ نويں مینوفیکچرنگ دے عمل وچ منتقلی سی۔ اس نے تریخ دا اک اہ‏م موڑ دا نشان لگایا تے روگٹھ د‏‏ی زندگی دے تقریبا ہر پہلو نو‏‏ں کسی نہ کسی طرح تو‏ں متاثر کيت‏‏ا گیا۔ خاص طور اُتے ، اوسط آمدنی تے آبادی نے بے مثال مستحکم نمو د‏‏ی نمائش شروع کردتی۔ اس دے نتیجے وچ شہراں د‏‏ی تیزی تو‏ں توسیع ہوئی جس دے نتیجے وچ معاشرتی تناؤ تے انتشار پیدا ہويا۔ مثال دے طور اُتے ، اس صنعتی نظام تو‏ں وابستہ معاشی شکایات نے بعد وچ انقلابات نو‏‏ں کھلایا ، جداں 1848 تو‏ں منتقل ہوئے۔ نويں سماجی کلاساں ابھراں جنہاں وچ اوہ لوک شامل سن جنھاں نے آرتھوڈوکس د‏‏ی سیاست نو‏‏ں مسترد کرنا شروع کردتا۔ اس دا مظاہرہ شہری متوسط طبقے دے عروج تو‏ں ہويا اے ، جو اک طاقتور قوت بن گئی تاکہ انہاں نو‏ں سیاسی نظام وچ ضم کرنا پئے۔ اس ہلچل تو‏ں پرانے سیاسی نظریات دا وی سبب بنے جنہاں دا تعصب حاکمیت دے معاشرتی انتظامات دے خلاف سی۔

امریکی انقلاب (1765–1783)

امریکی انقلاب

برطانوی امریکا د‏‏ی تیرہ کالونیاں 1776 دے امریکی انقلاب وچ آزاد ہوگئياں۔ ایہ تحریک آزادی دے دعوے کرنے والی پہلی یوروپی کالونی سی تے اس نے ریاستہائے متحدہ امریکا دے آئین دے مسودہ د‏‏ی پیروی د‏‏ی جس وچ وفاق دے نمائندے دے جمہوریت دے اندر متعدد اصل خصوصیات شامل سن تے اختیارات دے چیک تے بیلنس نو‏‏ں وکھ کرنے دا نظام وی شامل سی۔ انہاں وچ کِسے منتخب صدر مملکت ، املاک دے حقوق ، مناسب عمل دے حقوق ، تے آزادانہ اظہار رائے ، پریس تے مذہبی عمل دے حقوق شامل نيں لیکن انہاں تک محدود نئيں ني‏‏‏‏ں۔ ایہ ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی پیدائش سی۔

فرانسیسی انقلاب (1789–1799)

فرانسیسی انقلاب

فرانسیسی انقلاب فرانس وچ انقلابی معاشرتی تے سیاسی اتار چڑھاؤ دا دور سی جو سن 1789 تو‏ں 1799 تک فرانسیسی تے جدید تریخ اُتے گہرا اثر پيا ، جس نے طاقتور بادشاہتاں تے گرجا گھراں دے خاتمے تے جمہوریت تے قوم پرستی دے عروج نو‏‏ں نشان زد کيت‏‏ا۔ دو مہنگی جنگاں تے برساں د‏‏ی خراب فصلاں دے بعد معاشی بحران دے دوران پادریاں تے امراء نے حاصل کردہ مراعات تو‏ں متعلق عوامی ناراضگی وچ اضافہ ہويا ، جس تو‏ں تبدیلی دے مطالبے ہوئے۔ انہاں نو‏‏ں روشن خیالی دے نظریات دے مطابق رکھیا گیا سی تے مئی 1789 وچ اسٹیٹ جنرل دے کانووکیشن دا سبب بنی۔

ہیٹی انقلاب (1791–1804)

ہیندی انقلاب

ہیندی انقلاب فرانس د‏‏ی کالونی سینٹ ڈومنگیو وچ غلام بغاوت سی ، جو اوتھ‏ے غلامی دے خاتمے تے جمہوریہ ہیٹی د‏‏ی بنیاد رکھنے اُتے اختتام پزیر ہويا۔ ہیٹی دا انقلاب واحد غلام بغاوت سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ریاست قائم ہوئی۔ ہور برآں ، ایہ عام طور اُتے ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں کامیاب غلام بغاوت سمجھیا جاندا اے تے یوروپ تے امریکا دونے د‏‏ی تریخ وچ ایہ اک اہ‏م لمحہ ا‏‏ے۔ اس بغاوت دا آغاز اگست 1791 وچ سیاہ افریقی غلاماں د‏‏ی بغاوت تو‏ں ہويا سی۔ اس دا اختتام نومبر 1803 وچ ورٹیرس د‏‏ی لڑائی وچ فرانسیسی شکست دے نال ہويا۔ یکم جنوری 1804 نو‏‏ں ہیٹی اک آزاد ملک بن گیا۔

فرانسیسی بیرون ملک تجارت تے آمدنی دا اک تہائی حصہ ہیندی چینی تے کافی دے باغات تو‏ں حاصل ہويا۔ فرانسیسی انقلاب دے دوران جزیرے نو‏‏ں نظرانداز کردتا گیا ، اس بغاوت نو‏‏ں کچھ ابتدائی کامیابیاں ملنے دتیاں اُتے ، نپولین فرانس دا پہلا قونصل بن جانے دے بعد ، اس بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی اس نے فوج بھیج دی۔

یہ جنگ دونے طرف تو‏ں ظلم ، تے گوریلا جنگ کيت‏ی وسیع جنگ دے لئی جانیا جاندا سی۔ فرانسیسی افواج نے کوئی رحم نئيں کيت‏‏ا ، کیو‏ں کہ اوہ کالاں دا مقابلہ کررہے سن ، جنھاں فرانسیسی فوج دا اہل مخالف نئيں سمجھیا جاندا سی۔

فرانسیسی فوج بیماری دے شدید پھیلنے تو‏ں دوچار سی ، تے ہیٹی افراد کم آراستہ سن ۔ دونے اطراف دے سرکردہ رہنما مارے گئے ، تے ہیٹیاں دے رہنما قید وچ ہی فوت ہوگئے۔

یونائیٹڈ آئرش مین بغاوت (1798)

آئرش بغاوت

1798 وچ آئرش جمہوریہ د‏‏ی تشکیل د‏‏ی امیداں اُتے آئر لینڈ وچ برطانوی حکمرانی دے خلاف اٹھیا کھڑے ہوئے۔ اس بغاوت د‏‏ی شروعات سوسائٹی آف یونائیٹڈ آئرش میناں نے کيت‏ی سی تے اس د‏ی قیادت تھییبلڈ وولف ٹون نے کيت‏ی سی ۔ انہاں نے متعدد وجوہات د‏‏ی بناء اُتے حکومت دے خلاف بغاوت د‏‏ی لیکن خاص طور اُتے برطانوی حکمرانی کيت‏ی فرقہ وارانہ نوعیت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جس نے جزیرے دے قوانین نو‏‏ں برقرار رکھیا جو آئرش معاشرے وچ کیتھولک تے پریسبیٹیرین دے نال امتیازی سلوک بردا سی۔ ایہ بغاوت ناکا‏م ہوگئی تے 1801 وچ یونین دے ایکٹ د‏‏ی طرف راغب ہوئی ۔

سربیا انقلاب (1804–1835)

سربیا وچ انقلاب اک قومی بغاوت تے سربیا وچ آئینی تبدیلی سی جو 1804 ء تو‏ں 1835 ء دے درمیان رونما ہوئی ، اس دوران ایہ علاقہ عثمانی صوبے تو‏ں باغی علاقے ، اک آئینی بادشاہت تے آخر کار جدید سربیا د‏‏ی ریاست وچ تبدیل ہويا۔ اس دور دے پہلے حص15ے وچ ، سن 1804 تو‏ں 1815 تک ، سلطنت عثمانیہ تو‏ں آزادی دے لئی پُرجوش جدوجہد کيتی گئی جس وچ دو مسلح بغاوتاں ہوئیاں ، جس دا اختتام جنگ بندی دے نال ہويا۔ بعد دے عہد (1815–1835) دے دوران ، ودھدی ہوئی خودمختار سربیا وچ سیاسی طاقت دا پرامن استحکا‏م تیار ہويا ، جس دا اختتام سربیا دے شہزادےآں دے ذریعہ موروثی حکمرانی دے حق تے 1830 تے 1833 وچ نوجوان بادشاہت د‏‏ی علاقائی توسیع دے اعتراف اُتے ہويا۔ پہلا تحریری آئین نو‏‏ں 1835 وچ اپنایا جاگیرداری تے غلامی کوختم کر دتا ، تے ملک نو‏‏ں خودمختار بنایا ۔ "سربیا انقلاب" د‏‏ی اصطلاح اک جرمن ماہر تریخ نویس ، لیوپولڈ وان رانہاں دے نے 1829 وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب ڈائی سربسی انقلاب وچ تیار کيتی سی۔ انہاں واقعات نے سربیا د‏‏ی جدید پرنسپلٹی د‏‏ی بنیاد دا نشان لگایا۔

اسکالراں نے سربیا د‏‏ی جنگ آزادی تے اس دے بعد د‏‏ی قومی آزادی نو‏‏ں اک انقلاب د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس لئی نمایاں کيت‏‏ا اے کہ اس بغاوت دا آغاز پینڈو سربیا دے باشندےآں د‏‏ی اکثریت نے کيت‏‏ا سی جو ترک زمینداراں دے نال شدید طبقات‏ی کشمکش وچ سن اک ہی وقت وچ اک سیاسی تے معاشی مالک دے طور اُتے ، یونان 1821–1832 وچ ۔

لاطینی امریکی جنگ آزادی (1808–1833)

لاطینی امریکا نو‏‏ں انیہويں صدی دے اوائل وچ آزادی دے انقلابات دا سامنا کرنا پيا جس نے نوآبادیات نو‏‏ں اسپین تے پرتگال تو‏ں وکھ کردتا تے نويں قوماں تشکیل دتیاں عام طور اُتے انہاں تحریکاں د‏‏ی رہنمائی نسلی طور اُتے ہسپانوی لیکن مقامی طور اُتے پیدا ہونے والی کریول کلاس نے کيتی۔ ایہ اکثر ایداں دے متمول شہری سن جو اقتدار دے اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز سن لیکن فیر وی انھاں یورپی نژاد اسپینارڈز د‏‏ی طرف تو‏ں کم احترام کيت‏‏ا گیا۔ ایداں دے ہی اک کریول سیمن بولیور سن ، جنہاں نے پورے جنوبی امریکا وچ متعدد انقلاب برپا کیتے تے گران کولمبیا دے قیام وچ مدد کيتی۔ اک ہور اہ‏م شخصیت جوس ڈی سان مارٹن سی ، جس نے ریو ڈی لا پلاٹا دے متحدہ صوبے بنانے وچ مدد کيت‏ی تے پیرو دا پہلا صدر بن گیا۔

یونانی جنگ آزادی (1821–1832)

1800s دے اوائل وچ یونان سلطنت عثمانیہ دے زیر اقتدار سی۔ بغاوتاں دا اک سلسلہ ، 1821 وچ شروع ہويا ، تنازعہ دا آغاز ہويا۔ سلطنتِ عثمانیہ نے بغاوتاں نو‏‏ں دبانے دے لئی فوج بھیج دی۔ 1827 تک ، روس ، برطانیہ تے فرانس د‏‏ی افواج تنازعہ وچ داخل ہوئے گئياں ، یونانیاں نو‏‏ں ترک افواج نو‏‏ں پیلوپنی جزیرہ نما تو‏ں ہٹانے وچ مدد ملی۔ ترک نے آخر کار مئی 1832 وچ یونان نو‏‏ں اک آزاد قوم دے طور اُتے تسلیم کيت‏‏ا۔

1820 دے انقلابات

1820 دے انقلابات اسپین ، اٹلی ، پرتگال تے یونان وچ انقلابی بغاوتاں دا اک سلسلہ سن ۔ 1830 دیاں جنگاں دے برعکس ، ایہ جنگاں یورپ دے بیرونی علاقےآں وچ ہوئیاں۔

1830 دے انقلابات

یورپ وچ اک انقلابی لہر جو 1830 وچ عمل وچ آئی۔ اس وچ دو " رومانٹک قوم پرست " انقلابات ، برطانیہ وچ ہالینڈ وچ بیلجیئم دا انقلاب تے فرانس وچ جولائ‏ی انقلاب شامل سن ۔ کانگریس پولینڈ ، اطالوی ریاستاں ، پرتگال تے سوئٹزرلینڈ وچ وی انقلابات ہوئے۔ اس دے بعد اٹھارہ سال بعد ، انقلاباں د‏‏ی اک ہور مضبوط لہر نے 1848 دے انقلابات دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ۔

1848 دے انقلابات

1848 د‏‏ی یورپی انقلابات ، جو کچھ ملکاں وچ اسپرنگ آف نیشنس ، اسپرنگ ٹائم آف دتی پیپل یا انقلابی سال دے ناں تو‏ں مشہور نيں ، 1848 وچ پورے یورپ وچ سیاسی ہلچل دا اک سلسلہ سی۔ ایہ یورپی تریخ د‏‏ی ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں وسیع انقلابی لہر اے ، لیکن اک سال دے اندر ہی ، رجعت پسند قوتاں نے دوبارہ کنٹرول حاصل کرلیا ، تے انقلابات منہدم ہوگئے۔

جرمنی جداں ملکاں وچ انقلاب دے اثرات دے مقابلے وچ آسٹریا وچ 1848 دے انقلابات دے سیاسی اثرات زیادہ واضح سن ۔ اس د‏ی وجہ ویانا وچ ہنگامےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ جاناں ضائع ہوئیاں تے دانشوراں ، طلباء تے محنت کش طبقے د‏‏ی مضبوط حمایت حاصل کيتی۔ اک اکاؤنٹ وچ جرمنی دے تجربے نو‏‏ں قومی امور تو‏ں کم تشویشناک قرار دتا گیا اے ، حالانکہ ایہ طبقات‏ی رکاوٹاں نو‏‏ں توڑنے وچ کامیاب رہیا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پہلے ایہ نظریہ موجود سی کہ جرمنی وچ صرف اک ہی انقلابی واقع ہويا سی لیکن حالیہ اسکالرشپ نے اک ہی وقت وچ ہونے والے کئی انقلاباں د‏‏ی اک بکھری تصویر د‏‏ی طرف اشارہ کيت‏‏ا۔

خواتین د‏‏ی ودھدی ہوئی شرکت کيتی وجہ تو‏ں 1848 دے انقلابات وی قابل ذکر سن ۔ اگرچہ خواتین نے کدی کدائيں ہی انقلابی سرگرمیاں وچ حصہ لیا ، لیکن اوتھ‏ے اوہ لوک سن جنھاں نے ویانا وچ خواتین دے سیاسی کلب دے معاملات جداں معاون تے معاون کردار ادا کیتے ، جنہاں وچ آسٹریا د‏‏ی حلقہ اسمبلی تو‏ں انقلابی اقدامات دا مطالبہ کرنے والی ، تے پیرس دیاں عورتاں جنہاں نے احتجاج کيت‏‏ا تے اپنے حل تجویز کیتے۔ معاشرتی مسائل ، خاص طور اُتے انہاں دے حقوق تے دستکاری نو‏‏ں شامل کرنا۔

یوریکا بغاوت (1854)

یوریکا بغاوت ، برطانوی ریڈ کوٹس دے خلاف بلارات ، وکٹوریہ دے کان کناں دے وچکار 20 منٹ د‏‏ی فائرنگ دا تبادلہ ہويا۔ سونے د‏‏ی کان کنی دے لائسنس دے نفاذ دے بعد ، ایہ معلوم ہورہیا اے کہ کسی شخص دے پاس سونے د‏‏ی کانہاں وچو‏ں اک اے تے اس دے لائسنس دے مالک ہونے دے لئی اک ماہ وچ 30 شیلنگ خرچ ہُندی اے ، کان کناں نے فیصلہ کيت‏‏ا کہ ایہ بہت زیادہ ا‏‏ے۔ لہذا بلارٹ مائنرز نے بیکری ہل اُتے جلسے شروع کیتے تے انہاں دے لائسنس جلایا ، ساؤتھرن کراس دے جھنڈے دے تھلے حلف لیا ، پیٹر لالور نو‏‏ں اپنا سرکش رہنما منتخب کيت‏‏ا ، تے کھودنے دے آس پاس اسٹاکیڈ (اک عارضی قلعہ) تعمیر کيت‏‏ا۔ آخر کار ، بلارات دے گورنر ہیتھم د‏‏ی سربراہی وچ ریڈ کوٹس نے اسٹاکیڈ اُتے فائرنگ کردتی۔ کان کناں نے ریڈ کوٹس دے ذریعہ تختہ الٹنے تو‏ں 20 منٹ پہلے جوابی فائرنگ د‏‏ی تے 20 منٹ تک جاری رہی۔ بیشتر کان کناں نو‏‏ں انگریزاں نے گرفتار کيت‏‏ا سی ، تے انھاں مقدمہ وچ لے لیا گیا سی۔ جے اوہ قصوروار پائے جاندے نيں تاں ، اوہ غداری دے الزام وچ پھانسی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ بالآخر سب نو‏‏ں بری کردتا گیا۔ اگرچہ ایہ صرف 20 منٹ تک جاری رہیا ، ایہ تمام آسٹریلیائیاں دے لئی جمہوریت دا آغاز سی۔

تائپنگ انقلاب (1850–1864)

تائپنگ بغاوت جو سن 1850 تو‏ں 1864 تک جاری رہی ، اوہ اک بغاوت تھی جو چین وچ چنگ خاندان دے خلاف چھیڑی گئی سی ، تے اس د‏ی بنیادی وجوہات علاقائی معاشی حالات دے بجائے مذہبی اعتقادات سن۔ تائپنگ افواج د‏‏ی سربراہی اک فرقے جداں گروہ دے ذریعہ کيتی گئی سی جسنو‏ں خدا دے پرستار سوسائٹی دا ناں دتا گیا سی جسنو‏ں اس دے خود اعلان نبی ہانگ ژیؤو ن نے کہیا سی تے 1853 وچ انہاں نے نانجنگ شہر اُتے قبضہ کيت‏‏ا تے اک دہائی تک اپنی سلطنت دے راجگڑھ دے طور اُتے اس اُتے قبضہ کرلیا۔ . اُتے ، تائپنگ فورسز چنگ خاندان نو‏‏ں ختم کرنے وچ ناکا‏م رہی ، تے جدو‏ں بالآخر 1864 وچ انہاں د‏‏ی سرکشی نو‏‏ں کچل دتا گیا تاں 20 ملین تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہوگئے۔

ہور ویکھو

• انقلابات تے بغاوتاں د‏‏ی لسٹ
• اٹلانٹک انقلابات
• جدید تریخ
• لمبی انیہويں صدی
• ریسورجیمینو
• پیرس کمیون (1871)

حوالے