بحری مملوک

مصر تے شام دے غلام بادشاہاں نوں مملوک آکھئیا جاندا اے ، کیونجے عربی چ غلام نوں مملوک کہندے نیں ۔ مملوگ دو ٹبراں چ ونڈے ہوئے سن ، اک ٹبر نوں بحری مملوکاں دا سی جنہاں نے 647ھ تون 784ھ تک حکومت کیتی تے دوجا ٹبر مملوکاں دا سی جنہاں نے 784ھ توں 922ھ تک حکومت کیتی ۔

بحری مملوک نسلا زیادہ تر ترک تے منگول سن ۔ ایہہ ملک الصالح ایوبی دے غلام سن تے اینہاں نوں قاہرہ چ دریائے نیل دے کنارے آباد کیتا گئیا سی اس لئی اینہاں نوں بحری مملوک آکھئیا جاندا اے ۔ مملوکاں دا اک تیجا ٹبر وی سی جنہاں نوں برجی مملوگ آکھئیا جاندا اے ، ایہہ زیادہ تر کوہ قاف (قفقاز) دے رہن آلے چرکیسی غلام سن ۔ (چرکیسیا اج کل روس دی ریاست "کراچاۓ چرکیسیا" دا حصہ اے) ۔ ایہہ بحری مملوکاں دے بادشاہ منصور قلاوون دے حفاظتی دستے نال تعلق رکھدے سن تے قلعےآں چ برجاں تے تعینات ہندے سن اس لئی اینہان نوں برجی مملوک آکھئیا جاندا سی ۔

حکومت

ملک صالح دے مرن مگروں اک ترک غلام تمر الدین ایبک نے سلطان دے جانشین تورون شاہ نون قتل کر دتا پر ملک صالح بیوہ شجرۃ الدر 80 دن تک حکومت کر دی رہی تے اپنے ناں دا سکہ تے خطبہ جاری کیتا تے جدوں تمر الدین ایبک نوں نوں امراء نے بادشاہ چن لئیا تے شجرۃ الدر نے اس نال ویاہ کر لئیا ۔ ایہو ایبک مصر چ غلام ٹبراں دا بانی اے ۔ ہندستان دے غلام بادشاہاں تے مصر دے غلام بادشاہاں دے وچکار کئی گلاں اکو جہیاں نیں ، اینہاں چ اک دلچسپ گل ایہہ وی اے کہ دوناں غلام ٹبراں دے بانیاں دا اناں ایبک سی تے دوناں ٹبراں اک اک زنانی نے حکومت کیتی اے مصر چ شجرۃ الدر تے دلی چ رضیہ سلطانہ نے ۔

1299ء چ لڑی جان آلی وادی الخزاندار دی لڑائی چ مملوک تے منگول سپاہی

مملوکاں دے حکومت چ پیؤ دے مگروں پتر جانشین نئیں ہندا سی بلکہ جہڑا غلام سردار بوہتا طاقتور ہندا اوہی حکومت تے مل مار لیندا ۔ کوئی نظام نا ہون پاروں ہر ورہے نواں سردار بادشاہ بن جاندا سی ۔ چنانچہ بحری مملوکاں دی 132 سال دی حکومت چ 24 بادشاہ تخت تے بیٹھے ، اینہاں چار بادشاہ ایہو جہے وی نیں جنہاں نے مجموعی طور تے 84 سال حکومت کیتی تے مصر دی حکومت نوں نوں مستحکم کیتا ۔ اینہاں چوں ای اک بادشاہ ملک صالح دا غلام رکن الدین بیبرس وی سی ، جس نے بادشاہ بنن مگروں ملک الظاہر دا لقب اختیار کیتا ۔

ملک الظاہر بیبرس

ویروا نال پڑھن لئی ویکھو رکن الدین بیبرس

بیبرس مملوکاں دا پہلا نامور حکمران سی ۔ اس نے 1260ء توں 1277ء تک 17 سال شام تے مصر تے حکومت کیتی ۔ بغداد نوں تباہ کرن مگروں جدوں ہلاکو خان دیاں فوجاں شام ول ودھئیاں تے سپہ سالار بیبرس تے مملوک سلطان سیف الدین قطز 1260ء چ عین جالوت دے مقام تے اینہاں نوں فیصلہ کن شکست دے کے شام چوں باہر کڈ دتا ۔

منصور قلاوون

مملوکاں دا دوجا سر کڈھواں حکمران منصور قلاوون سی ، جہڑا بیبرس دے دو ورہے مگروں تخت تے بیٹھا ۔ اوہ وی بیبرس ورگوں ملک الصالح دا غلام سی ، اس دا تعلق دشت قبچاق نال سی ۔

قلاوون دے زمانے چ ایل خانی حکمران اباقا خان تے ارغون نے یورپ دے عیسائیاں نوں مصر دے خلاف اک نویں صلیبی جنگ شروع کرن تے بیت المقدس نوں فتح کرن دی ترغیب دتی ۔ اباقا خان دے عیسائیاں دی مدد نال شام تے حملہ وی کیتا پر قلاوون نے حمص دے نیڑے 1280ء چ اباقا خان نوں شکست دے کے اے منصوبے نوں ناکام بنا دتا ۔

بیبرس وانگوں قلاوون نے وی شام دی بھوئیں تے عیسائی نوآبادیاں دےخلاف مہم جاری رکھی تے لطاکیہ تے طرابلس نوں یورپی فوجاں کولوں کھو لئیا ۔ قلاوون دے مگروں اس دے پتر اشرف جلال نے عکہ ، صور ، صدا ، حیفہ تے دوجے شہراں نوں وی فتح کیتا تے اینج شام دے ساحلاں توں عیسائیاں دا اقتدار ہمیشہ لئی ختم کر دتا ۔

دوجے حکمران

ملک اشرف جلال دے بعد 4،5 سال بدامنی رہی تے مصر دے تخت تے کئی سرداراں نے قبضہ کیتا تے بے دخل ہوئے ، بلآخر اس خانہ جنگی چ منصور قلاوون دا پتر محمد کامیاب ہوئیا ۔ اوہ تن وار تحت تے بیٹھا پر جے اوس اک سال نوں کڈ دتا جائے جدوں 1308ء چ اک دوجے سردار بیبرس جاشنگیر نے اس نوں بے دخل کر دتا سی ، تے محمد نے 1298ء توں 1341ء تک پورے 42 سال راج کیتا ۔ مصر دے مملوک حکمراناں چوں اس دا دور سب توں لمبا تے شاندار رہئیا ۔ بادشاہ بنن مگروں اس نے ملک الناصر محمد دا لقب اختیار کیتا ۔ ایل خانی بادشاہ غازان خان ، الجائیتو خدا بندہ تے ابو سعید اس دے ہم زمانہ سن ۔ تے دلی دے بادشاہاں چ علاؤ الدین خلجی ، غیاث الدین تغلق تے محمد تغلق اس دے ہم عصر سن ۔

ملک الناصر دے دور چ ایل خانی منگولاں نے جہڑے ہن مسلماں ہو چکے سن دو وار شام تے حملہ کیتا ۔ 1299ء چ پہلے حملے چ اوہ دمشق تک آ گئے سن ۔ جدوں کہ دوجے حملے چ وی اوہ دمشق تیکر پہنچ گئے سن پر اس وار دمشق دے دکھن چ جنگ مرج الصفر چ 1303ء چ سلطان ناصر محمد نے منگولاں نوں ایہوجہی شکست دتی کہ اوہناں نے فیر مڑ کے کدی وی شام دا رخ نئیں کیتا ۔ اس جنگ چ مشہور عالم دین ابن تیمہ نے وی حصہ لئیا ۔ ملک الناصر دے دور چ نوبہ تسخیر مکمل ہوئی ، جس دا آغاز بیبرس نے کیتا سی ۔

اس دے زمانے چ تعمیر دے فن تے بوہت ترقی کیتی ۔ ناصر نوں عمارتاں بنوان چ بوہت دلچسپی سی تے اس نے قاہرہ نوں اک سوہنا شہر بنا دتا ، اس دے اصلاحی کماں چ قابل ذکر شراب تے پابندی اے ۔