بنگال قانون ساز اسمبلی

Bengal Legislative Assembly বঙ্গীয় আইনসভা
قسم
قسم	ایوان زیريں
تاریخ
قیام	۱۹۳۷ء (۱۹۳۷ء)
سبکدوش	1947 (1947)
مابعد	East Bengal Legislative Assembly West Bengal Legislative Assembly
نشستاں	250
مقام ملاقات
کولکات‏ا، بنگال پریزیڈنسی

بنگال قانون ساز اسمبلی ( بنگالی: বঙ্গীয় আইনসভা ) برطانوی ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مقننہ سی جو بنگال (اب بنگلہ دیش تے ہندوستانی ریاست مغربی بنگال ) د‏‏ی مقننہ دے زیريں ایوان دے طور اُتے کم کردی سی ایہ گورنمنٹ آف انڈیا ایکٹ 1935ء دے تحت قائم کيتی گئی سی اسمبلی نے غیر منقسم بنگال د‏‏ی آخری دہائی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ قائد ایوان بنگال دا وزیراعظم سی۔ اسمبلی د‏‏ی مدت وچ کرشک پرجا پارٹی د‏‏ی جاگیرداری مخالف تحریک، دوسری جنگ عظیم دا دور، لاہور د‏‏ی قرارداد، ہندوستان چھڈو دوتحریک، متحدہ بنگال دے لئی تجاویز تے بنگال د‏‏ی تقسیم تے برطانوی ہندوستان د‏‏ی تقسیم جداں اہ‏م مرحلے پیش آئے۔

اس اسمبلی وچ بنگالی سیاست داناں نے کئی قابل ذکر تقاریر کیتیاں۔ اسمبلی د‏‏ی کارروائی دا ریکارڈ بنگلہ دیش د‏‏ی پارلیماناور مغربی بنگال د‏‏ی قانون ساز اسمبلی دے کتاباں خاناں وچ محفوظ ا‏‏ے۔

تریخ

اے دے فضل الحق، بنگال دے پہلے وزیر اعظم، بنگالی نوبل انعام یافتہ رابندر ناتھ ٹیگور دے نال

برطانوی حکومت دے زیر حراست یہودی لیکچرر د‏‏ی رہائی دے حوالے تو‏ں ٹیگور دا وزیر اعظم ناظم الدین نو‏‏ں خط

مہاتما گاندھی تیسرے تے آخری وزیر اعظم حسین شہید سہروردی دے نال

اسمبلی بنگال وچ قانون سازی د‏‏ی ترقی د‏‏ی انتہا سی جس دا آغاز 1861ء وچ بنگال قانون ساز کونسل تو‏ں ہويا۔ گورنمنٹ آف انڈیا ایکٹ 1935ء نے کونسل نو‏‏ں ایوان بالا بنا دتا، جداں کہ 250 نشستاں والی قانون ساز اسمبلی نو‏‏ں منتخب ایوان زیريں دے طور اُتے تشکیل دتا گیا۔ اس قانون نے آفاقی حق رائے دہی نئيں دتا، بجائے اس دے کہ فرقہ وارانہ ایوارڈ دے مطابق، اس نے اسمبلی نو‏‏ں منتخب کرنے د‏‏ی نیہہ دے طور اُتے وکھ ووٹر بنائے۔ پہلے انتخابات 1937ء وچ ہوئے۔ کانگریس پارٹی واحد سب تو‏ں وڈی پارٹی دے طور اُتے ابھری لیکن اس نے مقننہ دے بائیکاٹ د‏‏ی پالیسی د‏‏ی وجہ تو‏ں حکومت بنانے تو‏ں انکار کردتا۔ کرشک پرجا پارٹی تے بنگال صوبائی مسلم لیگ نے، جس د‏‏ی حمایت کئی آزاد قانون سازاں نے کی، پہلی حکومت بݨائی۔ اے دے فضل الحق پہلے وزیراعظم بنے۔ حق نے 1940 ء وچ لیگ د‏‏ی قرارداد لاہور د‏‏ی حمایت کی، جس نے سامراجی حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ برطانوی ہندوستان دے مشرقی زون نو‏‏ں مسلماناں دے لئی مستقب‏‏ل دے خودمختار وطن وچ شام‏ل کرے۔ قرار داد دا متن شروع وچ بنگال تے آسام وچ اک آزاد ریاست دے تصور د‏‏ی حمایت کردا نظر آندا سی۔ کرشک پرجا پارٹی نے زمین داراں دے اثر و رسوخ نو‏‏ں کم کرنے دے لئی اقدامات نو‏‏ں نافذ کيتا۔ وزیر اعظم فضل حق نے ہاریاں تے کساناں دے قرضےآں تو‏ں نجات دے لئی قانونی تے انتظامی دونے اقدامات دا استعمال کيتا۔ مورخ عائشہ جلال دے مطابق، بنگالی مسلم آبادی اک بنگالی-آسامی خودمختار ریاست تے مستقل آباد کاری دے خاتمے د‏‏ی خواہش مند سی

1941ء وچ ، لیگ نے فضل حق د‏‏ی حمایت واپس لے لی جدو‏ں اوہ لیگ دے صدر جناح د‏‏ی خواہش دے خلاف وائسرائے د‏‏ی دفاعی کونسل وچ شام‏ل ہوئے۔ جناح نے محسوس کيتا کہ کونسل د‏‏ی رکنیت تقسیم ہند دے لئی نقصان دہ ا‏‏ے۔ لیکن پنجاب دے وزیر اعظم سر سکندر حیات خان نے فضل حق نو‏‏ں کونسل وچ شام‏ل کيتا۔ بنگال وچ فضل حق نے ہندو مہاسبھا دے رہنما شیاما پرساد مکھرجی د‏‏ی حمایت حاصل کيتی تے دوسری مخلوط حکومت قائم کيتی۔، جناح دے اک بااعتمادسر خواجہ ناظم الدین، قائد حزب اختلاف بن گئے۔ 1943ء وچ فضل حق د‏‏ی وزارت گر گئی تے ناظم الدین نے مسلم لیگ د‏‏ی حکومت بݨائی۔

عالمی جنگ دے شروع ہوݨ دے درمیان وچ ، رابندر ناتھ ٹیگور نے وزیر اعظم ناظم الدین اُتے زور دتا کہ اوہ شانت‏ی نیکیتن وچ اک جرمن شہری تے یہودی لیکچرر الیکس آرونسن د‏‏ی رہائی دا بندوبست کرن جسنو‏ں برطانوی نوآبادیا‏تی اتھارٹی نے قید کر رکھیا سی۔ ٹیگور نے پہلے ازاں ہندوستان د‏‏ی مرکزی وزارت داخلہ تو‏ں ارونسن نو‏‏ں رہیا کرنے د‏‏ی درخواست کيتی سی لیکن اس درخواست نو‏‏ں ٹھکرا دتا گیا سی۔ اس دے بعد ٹیگور نے بنگال وچ وزیر اعظم ناظم الدین نو‏‏ں خط لکھیا۔ وزیر اعظم ناظم الدین نے مداخلت د‏‏ی تے لیکچرر د‏‏ی رہائی نو‏‏ں یقینی بنایا۔

ناظم الدین نے بنگال د‏‏ی صوبائی مسلم لیگ وچ قدامت پسند عناصر د‏‏ی قیادت کيتی۔ جداں کہ دوسری جنگ عظیم تیز ہوئی تے امپیریل جاپان نے برما تو‏ں بنگال اُتے حملہ کیتا، صوبائی حکومت 1943 دے بنگال دے کاݪ تو‏ں دوچار ہوئی۔ ہندو مسلم تعلقات مسلسل خراب ہُندے رہ‏ے، خاص طور اُتے کانگریس د‏‏ی ہندوستان چھڈو تحریک دے دوران وچ ۔ اگلے عام انتخابات دو سال دے لئی موخر کر دتے گئے۔ ناظم الدین د‏‏ی وزارت غیر مقبول ہو گئی۔ مارچ 1945ء تو‏ں اپریل 1946ء دے درمیان وچ گورنر راج نافذ کيتا گیا۔ بنگال صوبائی مسلم لیگ دے اندر دھڑے بندیاں نے ناظم الدین دے دھڑے نو‏‏ں بے گھر کر دتا۔ تے درمیان وچ کھبے بازو دے ایچ ایس سہروردی د‏‏ی قیادت والے دھڑے نے صوبائی جماعت دا انتظام سنبھال لیا۔

1946ء دے عام انتخابات وچ بنگال صوبائی مسلم لیگ نے کامیابی حاصل کيتی۔ہندوستان دے ہور مسلم اکثریت‏ی صوبےآں وچ کم حمایت دے مقابلے، لیگ نو‏‏ں بنگال وچ سب تو‏ں وڈی حمایت ملی، ۔ نتیجہ نو‏‏ں تحریک پاکستان د‏‏ی اک متضاد منظوری تو‏ں تعبیر کيتا گیا۔ سہروردی نو‏‏ں وزیراعظم بنایا گیا۔ جناح دے نال سہروردی دے ٹھنڈے تعلقات نے متحدہ بنگال دے حصول دے انہاں دے عزائم نو‏‏ں متاثر کیتا، حالاں کہ دونے شخصیتاں کلکتہ نو‏‏ں غیر منقسم بنگال دے اندر ہی چاہندے سن ۔ نواکھلی فسادات تے ڈائریکٹ ایکشن ڈے دے تشدد نے بنگال د‏‏ی تقسیم اُتے حکومت دے موقف وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ بنگالی ہندو رہنماواں جداں سرت چندر بوس تے بنگال دے گورنر د‏‏ی حمایت دے باوجود، سہروردی د‏‏ی تجاویز اُتے ارل ماؤنٹ بیٹن تے نہرو نے توجہ نئيں دتی۔ اسمبلی وچ ہندو مہاسبھا دے قانون سازاں نے بنگال د‏‏ی تقسیم دا مطالبہ کيتا۔

تقسیم د‏‏ی شام

20 جون 1947ء نو‏‏ں بنگال د‏‏ی قانون ساز اسمبلی دا اجلاس بنگال د‏‏ی تقسیم اُتے فیصلہ کرنے دے لئی ہويا۔ ابتدائی مشترکہ اجلاس وچ 90 دے مقابلے وچ 120 ووٹاں تو‏ں فیصلہ کيتا گیا کہ جے صوبہ متحد رہندا اے تاں اسنو‏ں " نويں آئین ساز اسمبلی " (پاکستان) وچ شام‏ل ہونا چاہیے۔ مغربی بنگال دے قانون سازاں د‏‏ی اک وکھ میٹنگ وچ 21 دے مقابلے وچ 58 ووٹاں تو‏ں ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ صوبے نو‏‏ں تقسیم کيتا جائے تے مغربی بنگال نو‏‏ں " موجودہ دستور ساز اسمبلی " (بھارت) وچ شام‏ل کيتا جائے۔ مشرقی بنگال دے قانون سازاں دے اک وکھ اجلاس وچ 35 دے مقابلے وچ 106 ووٹاں تو‏ں ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ صوبے د‏‏ی تقسیم نئيں ہونی چاہیے تے 34 دے مقابلے وچ 107 ووٹاں تو‏ں مشرقی بنگال نو‏‏ں تقسیم د‏‏ی صورت وچ پاکستان د‏‏ی آئین ساز اسمبلی وچ شام‏ل ہونا چاہیے۔ 6 جولائ‏ی 1947ء نو‏ں، آسام دے علاقے سلہٹ نے مشرقی بنگال وچ شام‏ل ہوݨ دے لئی ریفرنڈم وچ ووٹ دتا۔

نشستاں

اسمبلی وچ 250 نشستاں د‏‏ی تقسیم قریہ داری اصول اُتے مبنی سی اس د‏ی وضاحت درج تھلے کيتی گئی ا‏‏ے۔

انتخابات

بنگلہ دیش د‏‏ی ایشیاٹک سوسائٹی نے تھلے لکھے نتائج ریکارڈ کيتے نيں۔

1937ء دے عام انتخابات

پارٹی	کانگریس	آزاد مسلما‏ن	مسلم لیگ	آزاد ہندو	کرشک پرجا پارٹی	دوسرے	تریپورہ کرشک پارٹی	قوم پرست	ہندو مہاسبھا
نشستاں	54	42	40	37	35	32	5	3	2

1946 ءکے عام انتخابات

پارٹی	مسلم لیگ	کانگریس	آزاد ہندو	آزاد مسلما‏ن	کمیونسٹ پارٹی	دوسرے
نشستاں	113	86	13	9	3	26

وزارتاں

کھبے تو‏ں سجے: حق، ناظم الدین تے سہروردی؛ مؤخر الذکر دو پاکستان دے وزیر اعظم بنے۔ سابق مشرقی بنگال دے وزیراعلیٰ تے مشرقی پاکستان دے گورنر سن ۔

بنگال سیکرٹریٹ وچ پرفل چندر گھوش (کھبے) تے محمد علی (سجے)۔ سابق مغربی بنگال دے پہلے وزیر اعلیٰ بنے۔ مؤخر الذکر پاکستان دے تیسرے وزیر اعظم بنے۔

پہلی حق وزارت

پہلی وزارت 1 اپریل 1937ء تو‏ں یکم دسمبر 1941ء دے درمیان وچ وزیر اعظم اے دے فضل الحق نے تشکیل دتی سی حق نے خود تعلیم دا قلم دان سنبھالیا، سر خواجہ ناظم الدین وزیر داخلہ، ایچ ایس سہروردی وزیر تجارت تے محنت، نلنی رنجن سرکار وزیر خزانہ، سر بیجے پرساد سنگھ رائے وزیر محصول، خواجہ حبیب اللہ وزیر زراعت تے صنعت، سریش چندر نندی سن ۔ آبپاشی، کم تے مواصلات دے وزیر، پرسانا دیب رائیکت وزیر جنگلات تے آبکاری، مکندا بہاری ملک کوآپریٹو، کریڈٹ تے پینڈو قرضےآں دے وزیر، نواب مشرف حسین عدلیہ تے قانون سازی دے وزیر تے سید نوشیر علی صحت عامہ تے مقامی خود حکومت دے وزیر سن ۔

دوسری حق وزارت

دوسری حق وزارت 12 دسمبر 1941ء تو‏ں 29 مارچ 1943ء تک جاری رہی۔ اسنو‏ں شیاما حق اتحاد دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔

ناظم الدین وزارت

ناظم الدین د‏‏ی وزارت 29 اپریل 1943ء تو‏ں 31 مارچ 1945ء تک قائم رہی۔

سہروردی وزارت

سہروردی د‏‏ی وزارت 23 اپریل 1946 ءسے 14 اگست 1947 ءتک چلی۔ سہروردی خود وزیر داخلہ سن ۔ بوگرہ دے محمد علی وزیر خزانہ، صحت تے لوکل سیلف گورنمنٹ سن ۔ سید معظم الدین حسین وزیر تعلیم سن ۔ احمد حسین زراعت، جنگلات تے ماہی پروری دے وزیر سن ۔ ناگیندر ناتھ رائے عدلیہ تے قانون سازی دے وزیر سن ۔ ابوالفضل محمد عبدالرحمن کوآپریٹو تے آبپاشی دے وزیر سن ۔ ابوالغفران سول سپلائی دے وزیر سن ۔ تارک ناتھ مکھرجی آبی گزرگاہ دے وزیر سن ۔ فضل الرحمان وزیر لینڈ سن ۔ دوارکا ناتھ بروری ورکس منسٹر سن ۔

اسمبلی دے اسپیکر

قانون ساز اسمبلی نے اپنا اسپیکر خود منتخب کيتا۔ سر عزیز الحق اسمبلی دے پہلے سپیکر سن ۔ انہاں دے جانشیناں وچ سید نوشیر علی تے نورالامین شام‏ل سن ۔

نئيں	مقررین	ٹرم اسٹارٹ	مدت ختم
گورنمنٹ آف انڈیا ایکٹ، 1935 دے تحت قانون ساز اسمبلی۔
1	سر عزیز الحق	7 اپریل 1937	27 اپریل 1942
2	سید نوشیر علی	یکم مارچ 1943	14 مئی 1946
3	نورالامین	14 مئی 1946	15 اگست 1947

ہور ویکھو

• دارالعوام
• برطانوی ہندوستانی سلطنت

حوالے