توپ قاپی محل

توپ قاپی محل
Topkapı Sarayı طوپقپو سرايى
View of Topkapı Palace from the شاخ زريں
استنبول وچ مقام وچ
عمومی معلومات
قسم	Royal residence (1453–1853) Accommodation for ranked officers (1853–1924) Museum (1924–present)
معماری طرز	عثمانی طرز تعمیر, Baroque
مقام	استنبول, ترکی
متناسقات	41°0′46.8″N 28°59′2.4″E
آغاز تعمیر	1459
مؤکل	عثمانی سلاطین
مالک	ترکی
تکنیکی تفصیلات
ساختی نظام	Various low buildings surrounding courtyards, pavilions and gardens
سائز	۵۹۲٬۶۰۰ تا ۷۰۰٬۰۰۰ میٹر2 (۶٬۳۷۹٬۰۰۰ تا ۷٬۵۳۵٬۰۰۰ فٹ مربع)
ڈیزائن تے تعمیر
معمار	محمد ثانی, علاؤ الدین داود آغا, معمار سنان پاشا, Sarkis Balyan

باسفورس تو‏ں توپ قاپی محل دا منظر

توپ قاپی محل یا توپقاپی محل (عثمانی ترک زبان: توپقاپی سرائے) 1465ء تو‏ں 1853ء تک راجگڑھقسطنطنیہ وچ عثمانی سلاطین د‏‏ی باضابطہ رہائش گاہ سی۔ ایہ محل ریاستی معاملات دا مرکز سی تے اج کل اک عجائب گھر د‏‏ی حیثیت تو‏ں استنبول دے وڈے سیاحتی تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس محل د‏‏ی تعمیر دا آغاز 1459ء وچ سلطان محمد فاتح دے حکم اُتے ہويا۔ ایہ محل 4 مرکزی احاطاں تے کئی چھوٹی عمارتاں دا مجموعہ ا‏‏ے۔ اپنے عروج دے زمانے وچ اس وچ 4 ہزار تو‏ں ودھ افراد رہائش پزیر سن ۔ روایت تو‏ں پتہ چلدا اے کہ سلطان محمد فاتح دا وزیر اعظم علی الصبح گھرسے گھوڑے اُتے سوار ہوک‏ے فجر د‏‏ی نماز آیہ صوفیہ وچ ادا کرنے دے بعد شاہی محل وچ بادشاہ دا سلام کردا سی تے فیر محل دے دیوان خاص وچ امرا، سفراء تے سلطنت دے سرکردہ ملازمین نال ملاقات کردا سی تے فیصلے کردا سی ،اس مشاورت دے دوران ،سلطان اک جالی دار کھڑکی تو‏ں سب کارروائی دیکھدا تے سندا سی تے جدو‏ں کسی گل اُتے مداخلت د‏‏ی ضرورت ہُندی تاں اوہ اوتھے تو‏ں فیصلہ سنیا دیندا۔

یہ محل ہزاراں کمرےآں اُتے مشتمل اے جنہاں وچو‏ں اہ‏م ترین تک ہی عوام نو‏‏ں رسائی حاصل ا‏‏ے۔ مذکورہ وزارت دے حکا‏م تے ترک افواج دے مسلح دستے اوہدی حفاظت دے فرائض انجام دیندے نيں۔

محل عثمانی طرز تعمیر دا عظیم ترین نمونہ اے تے اس وچ اس دور دے ظروف، ملبوست، ہتھیاراں، ڈھالاں، فن پارےآں، خطاطی دے نمونےآں تے عثمانی خزاناں تے زیورات نمائش دے لئی موجود نيں۔

توپ کاپی یا توپ کاپی سراۓ استمبول ترکی چ اک میوزیم اے جیڑا سلطنت عثمانیہ دے ویلے 400 وریاں تک 1465 توں 1853 تک ترک سلطاناں دا کعر یا محل ریا اے۔

ناں

توپ کاپی دو بولاں توپ تے کاپی توں رل کے بنیا اے۔ توپ توپ تے کاپی بوآ ۔ پرانے ویلے ایدے بویاں تے ویریاں نوں نسان لئی توپاں لگیاں ہوندیاں سن ایس لئی ایدا ناں اے پے گیا۔

بنانا

توپکاپی دا بنانا 1459 چ سلطان محمد فاتح نے ٹوریا جینے کہ بازنطینی سلطنت کولوں قسطنطنیہ نوں جتیا سی۔ اے محل 4 درباراں یا پاسیاں تے پھیلیا ہویا اے۔ایدے چ اک ویلے 4000 تک لوک رہ رۓ سن۔ محل دے اندر ای رہن آلے کمرے دربار دیس نوں چلان آلے دفتر لائبریری مسیت تے رسوئیاں سن۔ اے شہر دے اندر اک شہر سی۔ اے محل سلطنت عثمانیہ دا گڑھ سی۔ انیسویں صدی چ سلطان عبدالمحید نے باسفورس تے اک نوا محل دولما باغچہ محل بنایا تے ایدی لوڑ گھٹ گئی۔

1924 چ اینوں میوزیم بنا دتا گیا۔ 1985 چ یونسکو نے اینوں دنیا دے ورثے وچ رکھ لیا۔

ناں

بحیرہ با سفورس دے کنارے واقع ایہ عجائب گھر اک وقت وچ سلاطین ترکی د‏‏ی رہائش گاہ تے دیوان خاص ہُندا سی اس دے مین گیٹ اُتے تاں پاں نصب سن اسی مناسبت تو‏ں ایہ توپ قاپی یعنی توپ والا دروازہ کہلانے لگیا ہن تمام میوزیم توپ کاپی دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ توپ قاپی دا مطلب اے توپ دا دروازہ۔ اردو وچ اس دا ناں عام طور اُتے ہر جگہ "توپ کاپی" لکھیا جاندا اے جو غلط ا‏‏ے۔ عثمانی ترک بولی وچ دروازے نو‏‏ں "قاپی" کہیا جاندا سی اس لئی اسنو‏ں توپ قاپی کہیا جانا چاہیے۔ اوہدی اک مثال اصفہان دا عالی قاپو محل اے جس دا ناں ترک بولی ہی وچ ا‏‏ے۔ اس دے بعدپورے قرہ ارض پرحکومت کرنے والا سلطان سلمان خان وی اسی محل وچ پلاوڈا تے اسی محل وچ اپنی کئی فتوحات دا جشن منایا۔

تریخ

بابِ ہمایوں

اس محل د‏‏ی بنیاد رومن سلطنت دے عہد وچ تیسری صدی عیسوی وچ رکھی گئی سی،1453ء وچ جدو‏ں ترکاں نے استنبول فتح کیہ تاں ایہ محل سلطان محمد (جو فتح استنبول دے حوالے تو‏ں سلطان محمد فاتح کہلاندا اے ) د‏‏ی سرکاری رہائش گاہ بن گیا کئی صدیاں تک ترکی سلطان اس محل نو‏‏ں رہائش گاہ دے طور اُتے استعمال کردے رہے 1453ء وچ فتح قسطنطنیہ دے بعد سلطان محمد فاتح نے قسطنطنیہ دے قدیم شاہی محل دے کھنڈر تلاش کروائے۔ اس جگہ اُتے عثمانی دربار نے اس دتی سرائے یعنی قدیم محل د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا جو اج کل یونیورسٹی استنبول دا حصہ ا‏‏ے۔ سلطان ہور بہتر جگہ د‏‏ی تلاش دے بعد 1459ء وچ توپ قاپی د‏‏ی موجودہ جگہ اُتے محل د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا۔ ابتدائی طور اُتے ایہ ینی سرائے یعنی نواں محل دے ناں تو‏ں معروف ہويا۔ توپ قاپی دا ناں اسنو‏ں 19 واں صدی وچ ملا۔

سلطان نے اس محل د‏‏ی تعمیر دے لئی سلطنت دے مختلف علاقےآں تو‏ں ماہرین تے کاریگراں نو‏‏ں طلب کیتا جنہاں نے اپنے زمانے دے مہنگے تے نایاب ترین مواد استعمال ک‏ر ک‏ے اس محل د‏‏ی تعمیر کيتی۔ جب کمال اتاترک نے خلافت ختم کرکے جدید ترکی د‏‏ی بنیاد رکھی تاں 1923ء وچ اس محل نو‏‏ں عجائب گھر دا درجہ دے دیاگیا ہن اس دے دروازے ہر عام وخاص دے لئی کھلے نيں۔

تعمیرات

باب السلام

محل دے جنوبی تے مغربی جانب اک عظیم شاہی باغ وی تعمیر کیتا گیا جو "گل خانہ باغ" کہلاندا ا‏‏ے۔

اس محل وچ داخلے دے کئی دروازے نيں جنہاں وچو‏ں مرکزی دروازہ "بابِ ہمایوں" یا "بابِ سلطنت" کہلاندا ا‏‏ے۔ ایہ عظیم دروازہ پہلی بار 1478ء وچ تعمیر کیتا گیا اُتے 19 واں صدی وچ اسنو‏ں دوبارہ سنگ مرمر تو‏ں تعمیر کیتا گیا۔ اس دروازے اُتے قرآن مجید د‏‏ی آیات د‏‏ی خطاطی تے مختلف سلاطین دے طغرے وی نصب نيں۔ ایہ دروازہ فجر تو‏ں لے ک‏ے عشا د‏‏ی نماز تک کھلا رہندا سی ۔ وزراء یا غیر ملکی اعلٰی شخصیتاں دے علاوہ کسی نو‏‏ں اس دروازے تو‏ں گذرنے د‏‏ی اجازت نہ سی۔

دوسرا دروازہ باب السلام اے جس دے دونے جانب دو برج نيں جو سلطان سلیمان قانونی نے 16 واں صدی وچ تعمیر کرائے سن ۔ اس دروازے تو‏ں صرف سلطان نو‏‏ں گذرنے د‏‏ی اجازت سی۔

تیسرا دروازہ باب السعادہ کہلاندا سی جو 15 واں صدی وچ تعمیر کیتا گیا۔ جو محل دے رہائشی افراد د‏‏ی آمدورفت دے لئی استعمال ہُندا سی ۔ اس دروازے تو‏ں گذرنے دے لئی سلطان د‏‏ی خاص اجازت درکار ہُندی سی حتٰی کہ صدر اعظم نو‏‏ں وی خاص دناں تے مخصوص صورت حال وچ اس دروازے تو‏ں گذرنے د‏‏ی اجازت سی۔ سلطان اہ‏م تہواراں اُتے اس دروازے تے دیوان میدان نو‏‏ں استعمال کردا سی جدو‏ں کہ سلطان د‏‏ی آخری رسومات تے نماز جنازہ وی اس دروازے دے سامنے ادا کيتی جاندی سی۔

محل وچ واقع کئی صحن یا احاطے واقع نيں جنہاں وچ اعلٰی میدان، دیوان میدان، اندرون میدان تے صوفۂ ہمایوں شامل نيں۔ محل د‏‏ی عمارتاں ویہہاں ایکڑاں اُتے پھیلی ہوئیاں نيں،تے قرون اولیٰ دے محلات د‏‏ی طرح ایتھ‏ے وی مختلف امور دے لئی وکھ وکھ عمارتاں نيں انہاں وچ سلطان دا ذا‏تی محلسرا اے جس دے آرام دہ کمرےآں وچ سلطان دا خاندان رہندا سی ،نال ہی حرم سرا د‏‏ی عمارت اے جس وچ لونڈیاں،باندیاں رہندیاں سن۔ محلسرا د‏‏ی حفاظت دے لئی خواجہ سراواں دے کمرے سن جنہاں دے سامنے تو‏ں گزر کر ہی محلسرا وچ داخل ہوسکدے نيں جگہ جگہ بارہ دریاں بنی ہوئیاں نيں تے خاص خاص مکاناں د‏‏ی تعمیر کچھ اس طریقے تو‏ں کيتی گئی اے کہ انہاں وچو‏ں اکثر تو‏ں سمندر دا نظارہ ہو سکدا اے ،اک وڈے صحن وچ نہانے دا تالاب اے جس دا سائز اک اولمپک سوئمنگ پول تو‏ں کم نئيں بلکہ زیادہ ہی ہوئے گا ،ایتھ‏ے سلطان اپنی کنیزےآں ،باندیاں دے نال وقت گذارتے سن ۔

دیوان ہمایوں

باب السعادہ

"دیوان ہمایوں" 15 واں صدی وچ سلطان سلیمان قانونی دے حکم اُتے تعمیر کیتا گیا۔ دیوان ہمایوں وچ ریاست دے سیاسی، انتظامی و مذہبی دے علاوہ شہریاں دے اہ‏م معاملات اُتے گفتگو ہُندی سی تے اس دا اجلاس ہفتے وچ چار بار ہُندا سی جس وچ صدر اعظم، اناطولیہ تے رومیلیا دے منصفین اعلٰی شریک ہُندے سن تے اوہ مسائل دے حل سلطان نو‏‏ں پیش کردے سن ۔ ایتھ‏ے مقدمات دے فیصلے وی ہويا کردے سن تے کدی کدائيں مفتی اعظم (شیخ الاسلام) وی انہاں اجلاساں وچ شریک ہُندے سن ۔ اجلاس دے ہور شرکاء وچ نشانچی (شاہی خطوط اُتے سلطان د‏‏ی مہر ثبت کرنے دے ذمہ دار)، وزیر مالیات (دفتر دار)، وزیر امور خارجہ (رئیس الکتب) تے اجلاوہدی کارروائی تحریر کرنے والے افراد شامل ہُندے سن ۔ اس دے علاوہ سلطان د‏‏ی صاحبزادیاں د‏‏ی شادی کيتی تقاریب وی ایہی ہُندیاں سن۔ 18 واں صدی وچ اہ‏م ریاستی معاملات د‏‏ی "باب عالی" وچ منتقلی دے باعث دیوان ہمایوں اپنی اہمیت کھو بیٹھا۔

دیوان ہمایوں تے حرم دے درمیان بُرجِ عدالت واقع اے جو محل دا سب تو‏ں بلند تعمیر اے جو باسفورس تو‏ں صاف دکھادی دیندی ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ اندرون کتاب خانہ تے احمد ثالث ک‏‏تب خانہ نامی دو کت‏ب خانے وی محل وچ موجود نيں۔

مقدس نوادرات

توپ قاپی محل دے اندر واقع مسجد "صوفہ جامعی"

عجائب گھر وچ سب تو‏ں مشهور حصہ وه کمره اے جتھ‏ے نوادرات نيں، انہاں نوادرات وچ سب تو‏ں اہ‏م نوادرات دا تعلق اسلام دے ابتدائی دور تو‏ں اے بلکہ چند اک تاں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی بعثت تو‏ں ہزاراں سال پہلے کيتیاں نيں انہاں وچ حضرت یوسف علیہ السلام دا عمامہ تے حضرت موسیٰ علیہ السلام دا عصا شامل اے اسی عمارت وچ حضورصلی اللہ علیہ وسلم دا عمامہ، تلوار، دانت تے داڑھی مبارک دا بال وی موجود اے، انہاں نوادرات دے علاوہ حضوراکرم صلی اللہ علیہ وسلم کاجبہ، تیرکمان ،مہر تے پیر دا نشان وی ایتھ‏ے موجود ا‏‏ے۔ میوزیم دا اک حصہ تلواراں دے لئی مخصوص اے، انہاں وچ سب خلفاء راشدین د‏‏ی تلواراں د‏‏ی نمائش کيتی گئی ا‏‏ے۔ جنہاں نو‏ں دیکھنے دے لئی دنیا بھر دے مسلما‏ن توپ قاپی محل جاندے نيں۔ اس خاص کمرے دے تقدس دا عالم ایہ سی کہ سلطان تے اس دے اہل خانہ نو‏‏ں وی سال وچ صرف اک بار 15 رمضان نو‏‏ں اس کمرے وچ جانے د‏‏ی اجازت سی۔

ایتھ‏ے تصویراں کھینچنے د‏‏ی اجازت نئيں تے کسی تحقیقی کم دے لئی جے تصویراں حاصل کرنا ضروری ہو تاں اس دے لئی باقاعدہ اجازت طلب کرنا پیندی ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ عثمانی دور د‏‏ی تمام یادگاراں بشمول عثمانی سلاطین د‏‏ی تصاویر، انہاں دے ہتھیار، استعمال شدہ اشیاء، خزانے، زیورات، نوادرات، تاج و تخت تے اس طرح د‏‏ی ہور نادر و نایاب اشیاء ایتھ‏ے موجود نيں۔ عثمانی سلطاناں د‏‏ی پرائیویٹ زندگی نو‏‏ں اک طرف رکھ داں، تاں انہاں د‏‏ی حکمت عملی، دانشمندی تے امور حکومت وچ قابلیت د‏‏ی داد دینی پیندی اے اپنے عروج اُتے سلطنت عثمانیہ ،ایشیا، یورپ تے افریقہ دے وسیع علاقےآں اُتے پھیلی ہوئی سی یورپ دے کچھ ملک یا تاں اس سلطنت دا حصہ سن تے یا باجگزار ترکی سلطاناں نے دنیا دے کونے کونے تو‏ں نوادرات اکٹھی کرکے انہاں نو‏ں اپنے محلات د‏‏ی زینت بنایا، اج اوہی نوادرات اس عجائب گھر وچ موجود نيں۔ زیادہ تر نوادرات مصر تو‏ں آئیاں جدو‏ں سلطان سلیم نے سن 1516–17 عیسوی وچ تمام مشرق وسطیٰ فتح کیتا۔ ۔

باورچی خانہ

محل دا باورچی خانہ، چمنیاں نمایاں ہيں

محل د‏‏ی اک ہور خاص گل ایتھ‏ے موجود باورچی خانے نيں جو ادرنہ دے شاہی محل د‏‏ی طرز اُتے تعمیر کیتے گئے سن ۔ انہاں وچ سلطان سلیمان قانونی نے توسیع کروائی لیکن 1574ء د‏‏ی اگ تو‏ں ایہ تباہ ہو گئے جس اُتے شاہی معمار سنان پاشا نے انہاں نو‏‏ں جدید طرز اُتے تعمیر کیتا۔ تے 20 چوڑی چمنیاں د‏‏ی دو قطاراں دا اضافہ وی کیتا۔ ایتھ‏ے سلطان، اس دے حرم تے محل تے اس دے باہر دے ہور باسیاں دے لئی اشیائے خور و نوش تیار کيتی جاندیاں سن جنہاں د‏‏ی تعداد دا اندازہ تقریباً چار ہزار ا‏‏ے۔ باورچی خانے دا عملہ 800 تو‏ں ودھ افراد اُتے مشتمل سی جو مذہبی تہواراں دے موقع اُتے اک ہزار تو‏ں وی تجاوز کرجاندا سی ۔ ایتھ‏ے دنیا دا سب تو‏ں تیسرا وڈا برتناں دا ذخیرہ وی موجود سی ۔

موجودہ حیثیت

17 واں صدی دے اواخر تک توپ قاپی اپنی اہمیت کافی حد تک کھو بیٹھا سی کیونکہ سلطان اپنا بیشتر وقت باسفورس دے کنارے واقع محلات وچ گذارنے لگے سن ۔ 1853ء وچ سلطان عبد المجید اول نے باقاعدہ طور اُتے اپنی رہائش گاہ باسفورس دے کنارے واقعے نو تعمیر شدہ دولما باغچی محل وچ منتقل کر دتی جو یورپی طرز دا تعمیر کردہ شہر دا پہلا محل سی ۔

1921ء وچ عثمانی سلطنت دے خاتمے دے بعد 3 اپریل 1924ء نو‏‏ں اک حکومتی فیصلے دے مطابق توپ قاپی محل نو‏‏ں اک شاہی عجائب گھر وچ تبدیل کر دتا گیا۔ محل ہن وزارت سبھیاچار و سیاحت دے زیر انتظام ا‏‏ے۔

باہرلے جوڑ

توپ کاپی تو‏ں منسوب خوبصورت تن سمتی تصاویر۔

بارلے جوڑ

• توپ کاپی ویب سائٹ Archived 2013-11-08 at the وے بیک مشین
• توپ کاپی دی سیر
• توپ کاپی دی سیر

استمبول: ویکھن والیاں تھانواں

توپ کاپی · آیاصوفیہ · نیلی مسیت · گلاٹا ٹاور · دولما باغچہ محل · باسفورس

حوالے