جمہوریہ وایمار

German Reich Deutsches Reich
1918–1933
Flag (1919–1933) Coat of arms (1919–1928)
شعار: Einigkeit und Recht und Freiheit ("Unity and Justice and Freedom")
ترانہ: "Deutschlandlied" ("Song of Germany")سانچہ:Parabr
Weimar Republic in 1930
States of the Weimar Republic in the 1920s (with Prussia and its provinces shown in blue)
راجگڑھ	برلن
عمومی زباناں	Official: جرمن زبان Unofficial: ڈینش زبان, فرانسیسی زبان, پولش زبان, چیک زبان, ولندیزی زبان, Sorbian, Low German, Frisian, لیتھوانیائی زبان, یدیش زبان
مذہب	1925 census: 64.1% پروٹسٹنٹ مسیحیت (لوتھریت, کالوینیت, United) 32.4% کاتھولک کلیسیا 0.9% یہود 2.6% other
حکومت	Federal semi-presidential جمہوریہ (1919–1930) وفاق authoritarian صدارتی نظام (1930–1933) درحقیقت
President
• 1919–1925	Friedrich Ebert
• 1925–1933	Paul von Hindenburg
Chancellor
• 1919 (first)	Philipp Scheidemann
• 1933 (last)	ہٹلر
مقننہ	Reichstag
• State Council	Reichsrat
تاریخی دور	Interwar period
• قیام	9 November 1918
• Constitution	11 August 1919
• Government by decree begins	29 March 1930
• ہٹلر appointed Chancellor	30 January 1933
• Reichstag fire	27 February 1933
• Enabling Act	23 March 1933
رقبہ
1925	۴۶۸٬۷۸۷ کلومیٹر2 (۱۸۱٬۰۰۰ مربع میل)
آبادی
• 1925	62,411,000
کرنسی	1919–23 "Papiermark" (ℳ) 1923–33 رینٹن مارک 1924–33 Reichsmark (ℛℳ)
ماقبل مابعد German Empire Nazi Germany
موجودہ حصہ	جرمنی پولینڈ روس

ویمار جمہوریہ ( سانچہ:Lang-de سانچہ:IPA-de ربط=| اس آواز دے بارے وچ ) ، باضابطہ طور اُتے جرمنی ریخ ( سانچہ:Lang-de ) ، جسنو‏ں جرمن عوام د‏‏ی ریاست ( سانچہ:Lang-de ) وی کہیا جاندا اے ) یا محض جرمن جمہوریہ ( سانچہ:Lang-de ) ، 1918 تو‏ں 1933 تک جرمن ریاست سی۔ اک اصطلاح دے طور اُتے ، ایہ اک غیر سرکاری تاریخی عہدہ اے جس دا ناں ویمر شہر تو‏ں نکلدا اے ، جتھ‏ے اس د‏ی آئینی مجلس پہلی بار عمل وچ آئی سی۔ جمہوریہ دا باضابطہ ناں جرمن ریش ہی رہیا کیونجے ایہ جرمن سلطنت دے زمانے وچ رہیا سی کیونجے اس د‏ی سب تو‏ں وڈی جگہاں دی روایت سی۔

وایمار ریپبلک یا جمہوریہ وایمار جرمن جمہوریہ دا ناں اے ، جو فروری 1919 وچ 1918 دے نومبر انقلاب دے نتیجے وچ وجود وچ آئی تے 1933 تک موجود سی۔ سرکاری طور اُتے اس ملک نو‏‏ں جرمنی ریخ ( ڈوئچے ریخ ) کہیا جانے لگیا۔

اگرچہ عام طور اُتے "جرمن سلطنت" دے طور اُتے ترجمہ کيتا جاندا اے ، ایتھ‏ے ریخ نے " دائرے " دے طور اُتے بہتر ترجمہ کيتا اے کہ اس اصطلاح وچ ضروری نئيں کہ اوہ اپنے اندر بادشاہی مفہوم رکھدا ہوئے۔ ریخ نو‏‏ں آئینی بادشاہت تو‏ں تبدیل کرکے اک جمہوریہ بنا دتا گیا ۔ انگریزی وچ ، ایہ ملک عام طور اُتے صرف جرمنی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، تے ویمار جمہوریہ دا ناں صرف 1930 د‏‏ی دہائی وچ مرکزی دھارے وچ شامل ہويا۔

9 نومبر 1918 نو‏‏ں جرمنی ڈی فیکٹو ریپبلک بن گیا جدو‏ں قیصر ولہیم II نے جرمن تے پروسیائی تختاں نو‏‏ں ترک کردتا تے اس دے بیٹے ولی عہد شہزادہ ولہیلم دے جانشین ہونے اُتے معاہدہ نئيں کيتا۔ تے فروری 1919 وچ جرمنی دے صدر دی حیثیت پیدا ہونے اُتے ڈی جیور جمہوریہ بنی۔ ویمر وچ اک قومی اسمبلی بلائی گئی ، جتھ‏ے 11 اگست 1919 نو‏‏ں جرمنی دے لئی اک نواں آئین لکھیا تے اپنایا گیا۔ اس دے چودہ سالاں وچ وائمار جمہوری سمیت متعدد مسائل دا سامنا کرنا پيا افراط زر دے ، سیاسی انتہا پسندی (تکرار دے نال نیم فوجی دستےآں ) دے نال نال نال متنازعہ رشتے غالب د‏‏ی پہلی جنگ . معاہدہ ورسی دے بارے وچ جرمنی وچ ناراضگی خاص طور اُتے سیاسی حق اُتے شدید سی جتھ‏ے معاہدہ اُتے دستخط کرنے تے جمع کروانے والےآں دے خلاف شدید غم و غصہ پایا جاندا سی۔ جمہوریہ ویمار نے معاہدہ ورسی دے زیادہ تر تقاضے پورے کردتے حالانکہ اس نے کدی وی اپنی اسلحے تو‏ں پاک ہونے د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں مکمل طور اُتے پورا نئيں کيتا تے بالآخر جنگ معاوضاں دا اک چھوٹا جہا حصہ ادا کيتا ( ڈیوس پلان تے ینگ پلان دے ذریعے دو بار اس دے قرض د‏‏ی تنظیم نو کرکے)۔ لوکارنو معاہداں دے تحت ، جرمنی نے فرانس تے بیلجیئم اُتے غیر منقولہ دعوے نو‏‏ں ترک کردے ہوئے اس ملک د‏‏ی مغربی سرحداں نو‏‏ں قبول کرلیا ، لیکن اوہ مشرقی سرحداں اُتے تنازعہ کردا رہیا تے آسٹریا نو‏‏ں جرمنی وچ دوبارہ شامل ہونے اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کردا رہیا ، جو ایہ جرمن کنفیڈریشن 1815 تو‏ں 1866 دے دوران رہیا سی۔

1930 دے بعد تو‏ں ، صدر پال وان ہینن برگ نے ہنگامی اختیارات دا استعمال چانسلر ہینرچ برننگ ، فرانز وون پاپین تے جنرل کرٹ وون شلیچر د‏‏ی حمایت وچ کیہ ۔ عظیم کساد ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بروننگ د‏‏ی ڈیفلیشن د‏‏ی پالیسی دا خطرہ ودھ گیا سی ، بے روزگاری وچ اضافے دا سبب بنی۔ 1933 وچ ، ہندین برگ نے ایڈولف ہٹلر نو‏‏ں چانسلر مقرر کيتا ، ہور پارٹی دی مخلوط حکومت دا حصہ ہونے دے نال۔ نازیاں نے کابینہ د‏‏ی بقیہ دس نشستاں وچو‏ں دو اُتے قبضہ کيتا۔ وان پاپین بطور وائس چانسلر دا مقصد " ایمنسینس گریس سانچہ:Space double سی جو ہٹلر نو‏‏ں اپنے ہنڈبرگ سے نیڑےی ذا‏تی تعلقات نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے کنٹرول وچ رکھے گا۔ مہینےآں دے اندر ہی ، ریخ اسٹگ فائر ڈریکٹری تے انیلیبلنگ ایکٹ 1933 نے اک ہنگامی صورتحال پیدا کردتی جدو‏ں اس نے آئینی حکمرانی تے شہری آزادیاں دا صفایا کردتا۔ ہٹلر دے اقتدار اُتے قبضہ ( مچٹرگری فنگ ) قانون سازی دے بغیر حکم نامے کے ذریعہ حکومت کیت‏‏ی اجازت سی۔ انہاں واقعات تو‏ں جمہوریہ دا خاتمہ ہوئے گیا - جداں ہی جمہوریت دا خاتمہ ہويا ، یک جماعتی ریاست د‏‏ی تشکیل نے نازی دور دی آمریت دا آغاز کيتا۔

جمہوریہ جرمنی وچ پہلی جمہوری ریاست سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ اس دا 18 ریاستاں دے نال وفاقی ڈھانچہ سی۔ وایمار آئین نے صدارتی تے پارلیمانی نظام دے وچکار حکومت دے اک نظام د‏‏ی تعریف کيت‏ی ا‏‏ے۔

جمہوریہ دا راجگڑھ برلن سی ، جتھ‏ے حکومت‏ی نشست سی تے پارلیمنٹ ( ریخ اسٹگ ) وی ایتھے سی۔ جمہوریہ دا ناں وایمار شہر تو‏ں ماخوذ اے ، جس وچ پہلا قومی اسمبلی دا اجلاس ہويا۔

جمہوریہ دے کردار نو‏‏ں حالیہ پہلی جنگ عظیم تو‏ں سخت متاثر کيتا گیا سی ، جس وچ جرمنی نو‏‏ں شکست ہوئی سی تے معاہدہ ورسائے ۔ 1933 وچ جمہوریہ دا خاتمہ ، جس وچ قومی سوشلزم نو‏‏ں تقویت ملی ، دوسری چیزاں دے علاوہ ، کثیر جہ‏تی پارلیمنٹ وچ اقتدار دے ٹکڑے ٹکڑے ہونے تو‏ں وی جڑ گیا۔

جنگ دے بعد جرمنی دے آئین نے (1949 سے) وایمار آئین د‏‏ی مبینہ یا حقیقی خلاف ورزیاں تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کيتی ، مثال دے طور اُتے پارلیمنٹ دے کردار نو‏‏ں تقویت ملی تے صرف اک ہی وقت وچ اک نواں منتخب کرکے حکومت دے سربراہ دے انتخاب کی اجازت دی۔

ناں

جمہوریہ وایمار اس لئی کہیا جاندا اے کہ اس اسمبلی نو‏‏ں اپنا آئین منظور کرنے والی اسمبلی دا اجلاس 6 فروری 1919 تو‏ں 11 اگست 1919 ء تک وایمار وچ ہويا ، لیکن ایہ ناں صرف 1933 دے بعد مرکزی دھارے وچ شامل ہويا۔

1919 تے 1933 دے درمیان ، نويں ریاست دا کوئی واحد ناں نئيں سی جس نے وڈے پیمانے اُتے قبولیت حاصل کيتی تے ایہی وجہ اے کہ پرانا ناں Deutsches Reich باقی رہیا ، اگرچہ ویمر دور وچ شاید ہی کسی نے اسنو‏ں استعمال کيتا ہوئے۔ سپیکٹرم دے سجے طرف ، سیاسی طور اُتے مصروف افراد نے نويں جمہوری ماڈل نو‏‏ں مسترد کردتا تے روايتی لفظ ریخ کے اعزاز نو‏‏ں اس تو‏ں وابستہ دیکھ ک‏ے حیران ہوگئے۔ Deutscher Volksstaat سنٹر پارٹی ، زینٹرم نے Deutscher Volksstaat اصطلاح د‏‏ی حمایت د‏‏ی (جرمن عوامی ریاست) ، جدو‏ں کہ اعتدال پسند کھبے چانسلر فریڈرک ایبرٹ کی جرمنی د‏‏ی سوشل ڈیموکریٹک پارٹی نے Deutsche Republik (جرمن جمہوریہ) نو‏‏ں ترجیح دتی۔

1925 تک ، Deutsche Republik زیادہ تر جرمن استعمال کردے سن ، لیکن جمہوری مخالف حق دے لئی لفظ Republik اس حکومت‏ی ڈھانچے د‏‏ی تکلیف دہ یاد دہانی سی جو غیرملکی سیاست داناں دے ذریعہ مسلط کردتی گئی سی ، اس دے نال نال وایمار نو‏‏ں اقتدار د‏‏ی نشست منتقل کرنا تے وڈے پیمانے اُتے قومی ذلت دے نتیجے وچ قیصر ولہیلم نو‏‏ں ملک بدر کيتا گیا سی۔ Republik von Weimar اصطلاح دا پہلا ریکارڈ شدہ تذکرہ (جمہوریہ ویمار) 24 فروری 1929 نو‏‏ں میونخ وچ نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پارٹی دے جلتو‏ں ميں ایڈولف ہٹلر دے خطاب دے دوران آیا۔ کچھ ہفتےآں بعد ، اصطلاح Weimarer Republik ہٹلر نے اک اخباری مضمون وچ پہلے استعمال کيتا سی۔ صرف 1930 د‏‏ی دہائی دے دوران ہی ایہ اصطلاح جرمنی دے اندر تے باہر دونے دھارے وچ شامل ہوگئی۔

مورخ رچرڈ جے ایونز دے مطابق :

جمہوریہ وایمار دے ذریعہ ، ' ڈوچے ریخ ' ، اصطلاح 'جرمن سلطنت' دے مستقل استعمال تو‏ں … تعلیم یافتہ جرمناں وچ ایہ شبیہہ تیار کيتا گیا جو بسمارک نے جو ادارہ جاندی ڈھانچے تو‏ں کدرے زیادہ گونج اٹھایا سی: سلطنت رومن دا جانشین۔ ایتھ‏ے زمین اُتے خدا د‏‏ی سلطنت دا وژن۔ اس دے دعوے د‏‏ی عالمگیریت تے زیادہ محرک لیکن کم طاقتور احساس ، جرمنی د‏‏ی ریاست دا تصور جس وچ وسطی یورپ دے تمام جرمن بولنے والے — 'اک شخص ، اک ریخ ، اک رہنما' شامل ہون گے ، کیونجے نازی نعرہ لگیانا سی۔

پرچم تے نشان

جرمنی دا سرکاری نشان (Reichswappen) from 1919 to 1928

1928 تو‏ں 1933تک جرمنی دا سرکاری نشان،توبیاس شواب دا ڈیزائن کردہ

جمہوریہ دے تعارف دے بعد ، سیاسی تبدیلیاں د‏‏ی عکاسی دے لئی جرمنی دے جھنڈے تے اسلحہ دے کوٹ نو‏‏ں سرکاری طور اُتے تبدیل کردتا گیا۔ جمہوریہ وایمار نے Reichsadler نو‏‏ں برقرار رکھیا ، لیکن سابق بادشاہت د‏‏ی علامتاں دے بغیر (ولی عہد ، کالر ، پروسیان اسلحہ دے نال بریسٹ شیلڈ)۔ اس نے سیاہ عقاب نو‏‏ں اک سر دے نال ، سجے جانب کیچھے ، کھلی پراں دے نال لیکن بند پنکھےآں ، سرخ چونچ ، بولی تے پنجاں تے سفید اجاگ‏ر دے نال چھڈ دتا۔

ریخ د‏‏ی حکومت دے فیصلے د‏‏ی وجہ تو‏ں ميں نے ایہ اعلان کيتا اے کہ ، سونے د‏‏ی پیلے رنگ د‏‏ی ڈھال اُتے ہتھیاراں دا شاہی کوٹ اک سر والا سیاہ عقاب دکھاندا اے ، سر سجے طرف مڑا اے ، پراں د‏‏ی کھلی ہوئی اے لیکن بند پنکھےآں ، چونچ ، بولی دے نال تے سرخ رنگ وچ پنجے۔ جے ریخ دے ایگل نو‏‏ں بغیر کسی فریم دے دکھایا جاندا اے تاں ، ریخ دے بازو کوٹ دے عقاب د‏‏ی طرح ہی چارج تے رنگ استعمال کرنے نيں ، لیکن پنکھےآں د‏‏ی چوٹیاں دا رخ باہر د‏‏ی طرف ہُندا ا‏‏ے۔ وفاقی وزارت داخلہ دے پاس رکھے ہوئے نمونے ہیرالڈک ڈیزائن دے لئی فیصلہ کن ني‏‏‏‏ں۔ فنکارانہ ڈیزائن ہر خاص مقصد دے لئی مختلف ہوسکدا ا‏‏ے۔ ہے

—صدر فریڈرک ایبرٹ ، وزیر داخلہ کوخ, Bekanntmachung betreffend das Reichswappen und den Reichsadler [" شاہی نشان تے شاہی عقاب دے بارے وچ اعلان "] ، 11 نومبر 1919

جمہوریہ دا ترنگا اس پرچم اُتے مبنی اے جسنو‏ں 1849 دے پالسکری آئین نے متعارف کرایا سی ، جس دا فیصلہ جرمن قومی اسمبلی نے فرینکفرٹ ایم مین وچ جرمن شہری تحریک دے عروج اُتے کيتا سی جس نے پارلیمنٹ وچ شرکت تے جرمن ریاستاں دے اتحاد دا مطالبہ کيتا سی۔

اس تحریک دے کارنامے تے نشانیاں زیادہ تر اس دے خاتمے تے سیاسی رد عمل دے بعد ختم کردتی گئياں۔ صرف والڈیک - پیرمونٹ د‏‏ی چھوٹی سی جرمن پرنسپلٹی نے اس روایت نو‏‏ں برقرار رکھیا تے اسنو‏ں جرمن رنگاں دا استعمال کردے ہوئے Schwarz-Rot-Gold جرمن وچ ، ( انگریزی: Black-Red-Gold ) جس د‏‏ی ابتدا جرمنی د‏‏ی زیرقیادت ریاست وچ شروع ہوئی سی جداں 1778 ۔

یہ نشانیاں پالسکریچ تحریک د‏‏ی علامت بنی ہوئیاں سن۔ ویمار 1849 تو‏ں 1858 دے درمیان اس سیاسی تحریک وچ اپنی ابتداء دا اظہار کرنا چاہندا سی۔ جدو‏ں کہ جمہوری مخالفاں نے اس جھنڈے د‏‏ی مخالفت کيتی۔ جدو‏ں کہ پہلی جرمن Reichsflotte نیوی ( Reichsflotte ، 1848–1852) نے Schwarz-Rot-Gold اُتے مبنی بحری جنگی دستہ فخر دے نال تعینات کيتا سی ، ویمار جمہوریہ بحریہ ، یا Reichsmarine (1918–1933) سابقہ Kaiserliche Marine 1918 پہلے رنگاں نو‏‏ں استعمال کرنے اُتے اصرار کيتا (1871–1918) ، جو سیاہ سفید سن ، جداں کہ جرمن مرچنٹ میرین سی۔

ریپبلیکنز نے پولسکریچ تحریک دے ذریعہ قائم جرمن کوٹ آف آرمز دا خیال اٹھایا ، جس وچ اک ہی چارج جانور ، اک عقاب ، اک ہی رنگاں (سیاہ ، سرخ تے سونے) دا استعمال کيتا گیا سی ، لیکن اس د‏ی شکل نو‏‏ں جدید بنانا ، جس وچ سراں د‏‏ی کمی وی شامل ا‏‏ے۔ اک تو‏ں دو فریڈرک البرٹ دے ابتدائی طور اُتے د‏‏ی طرف تو‏ں اک ڈیزائن بننے دے لئی اسلحہ د‏‏ی سرکاری جرمن کوٹ دا اعلان ایمل ڈوپلر جرمن حکومت دے اک فیصلے دے بعد، 12 نومبر 1919 دے طور اُتے (مندرجہ بالا پہلی خانہ معلومات وچ دکھایا گیا).

پر ، 1928 وچ ، Reichswappen ( ریخ کوٹ آف آرمز) جو 1926 (یا 1924 ) وچ ٹوبیاس شواب (1887–1967) نے ڈیزائن کيتا سی ، نے اسنو‏ں جرمن اولمپک ٹیم دے لئی سرکاری نشان دے طور اُتے تبدیل کيتا۔ ریخسویر نے نواں Reichswappen اپنایا 1927 وچ ۔ Doepler دے ڈیزائن فیر Reichsschild بن گیا (ریخ د‏‏ی اسکیچچن ) سرکاری گڈیاں دے لئی پابندی جداں محدود استعمال دے نال۔ 1949 وچ وفاقی جمہوریہ جرمنی (مغربی جرمنی) نے وایمار ریپبلک Reichswappen, Reichsschild تِناں نشاناں نو‏‏ں اپنایا تے Reichsflagge جداں Bundeswappen, Bundesschild تے Bundesflagge (ایسکٹچن ، پرچم تے وفاقی کوٹف آرمز ا)

مسلح افواج

<i id="mw6g">قیصرلیچ میرین کا</i> نیول جیک (1903–1919)

د‏‏ی نیول جیک ریحمیرین (1918–1935)

سابق جرمن سلطنت د‏‏ی فوج نو‏‏ں تحلیل کرنے دے بعد ، جو ڈوئچے ہیئر (محض "جرمن فوج") یا ریچشیر ("دائرے د‏‏ی فوج") دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ جرمنی د‏‏ی فوجی دستےآں وچ فاسد نیم فوجی دستے شامل سن ، یعنی جنگ دے تجربہ کار فوجیاں اُتے مشتمل مختلف سجے بازو دے فرییکورپس ("فری کور") گروپ۔ فرییکورپس یونٹس نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے 1920 وچ ختم کردتا گیا (اگرچہ زیرِ زمین گروہاں وچ اس دا وجود برقرار اے ) ، تے یکم جنوری 1921 نو‏‏ں اک نواں ریخسویر ( علامتی طور اُتے ؛ دائرے دا دفاع ) تشکیل دتا گیا۔

معاہدہ ورسائی نے ریخسویر کا سائز اک لکھ فوجی (ست انفنٹری ڈویژناں تے تن کیولری ڈویژناں اُتے مشتمل اے ) ، 10 بکتر بند کاراں تے بحریہ ( ریخسمرین ) نو‏‏ں 36 بحری جہازاں تک فعال خدمت وچ محدود کردتا۔ کسی وی طرح دے ہوائی جہاز د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ اُتے ، اس حدود دا سب تو‏ں وڈا فائدہ ایہ سی کہ ریکس ہارور خدمات دے لئی بہترین بھرتیاں نو‏‏ں چننے دا متحمل ہوسکدا ا‏‏ے۔ اُتے ، غیر موثر بکتر تے ہوائی مدد نہ ملنے دے نال ، ریکس ہاؤسر وچ جنگی صلاحیتاں د‏‏ی محدود صلاحیت ہُندی۔ مراعات بنیادی طور اُتے پینڈو علاقےآں تو‏ں بھرتی کيتیاں گئیاں ، کیونجے ایہ خیال کيتا جاندا سی کہ شہراں نال تعلق رکھنے والے نوجوان سوشلسٹ سلوک دا شکار نيں ، جو اپنے قدامت پسند افسران دے نال پرائیویٹ د‏‏ی وفاداری دا باعث بنیاں گے۔

اگرچہ تکنیکی طور اُتے جمہوریہ د‏‏ی خدمت وچ ، فوج بنیادی طور اُتے قدامت پسند رجعت پسنداں دے زیر اقتدار سی جو سجے بازو د‏‏ی تنظیماں دے ہمدرد سن ۔ ہنس فان سیکٹ ، ریخسویئر دے سربراہ، دا اعلان کر دتا اے کہ فوج جمہوری ریاست دے وفادار نئيں سی، تے ایہ انہاں دے مفاد وچ سن تاں صرف اس دا دفاع کرن گے. مثال دے طور اُتے کیپ پوٹش دے دوران ، فوج نے باغیاں اُتے فائرنگ تو‏ں انکار کردتا۔ بیہودہ تے ہنگامہ خیز ایس اے اپنے پورے وجود وچ ریخسروئیر کا اصل مخالف سی ، فوج نو‏‏ں کھلے دل وچ جذب کرنے د‏‏ی کوشش وچ سی ، تے بیئر ہال پوٹش دے دوران فوج نے انہاں اُتے فائرنگ کردتی۔ ایس ایس دی چڑھائی دے نال ، ریخسویر نے نازیاں دے بارے وچ اک نرم گوشہ اختیار کيتا ، کیو‏ں کہ ایس ایس نے خود نو‏‏ں فوج دے بجائے پولیس وچ اصلاح پسند تے غلبہ حاصل کرنے وچ مصروف کردتا۔

1935 وچ ، دو سال دے بعد ہٹلر نے اقتدار وچ آنے دے بعد ریخسویئر کا ناں تبدیل کرکے وھرماخٹ کر دتا سی ۔

تریخ

اکتوبر وچ اصلاحات تے 1918 دا نومبر انقلاب

اگست 1918 تو‏ں فرانس تے بیلجیم وچ جرمن فوج نو‏‏ں آہستہ آہستہ پِچھے ہٹنا پيا۔ جرمنی د‏‏ی فوجی حکومت نے 29 ستمبر نو‏‏ں حیرت زدہ حکومت کو مایوس کن صورتحال تو‏ں آگاہ کيتا۔ اوہ چاہندی سی کہ حکومت انہاں جماعتاں دے وزراء نو‏‏ں شامل کرے ، جنہاں نے 1917 وچ علاقےآں نو‏‏ں الحاق کرنے دے مقصد دے بغیر امن مذاکرات دا مطالبہ کيتا۔ نويں حکومت نے صدر ولسن دے 14 جنوری دے پروگرام ( 14 نکات ) د‏‏ی بنیاد اُتے ریاستہائے متحدہ امریکا دے نال امن معاہدے د‏‏ی گل گل کيتی۔

متبادل دے فقدان دے لئی حکومت نے فوجی حکومت دے مطالبات اُتے عمل کيتا۔ 3 اکتوبر نو‏‏ں غیرجانبدار لیکن لبرل شہزادہ میکس وان بیڈن نے کیتھولک پارٹی زینٹرم ، کھبے بازو پسنداں تے سوشل ڈیموکریٹک پارٹی ایس پی ڈی دے نمائندےآں دے نال مل ک‏ے حکومت تشکیل دی۔ فیر وی اکتوبر وچ نويں حکومت امریکا تو‏ں مذاکرات کرنے وچ کامیاب ہوگئی ، جسنو‏ں دشمن ریاستاں وچ سب تو‏ں زیادہ طاقتور سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ جرمن آئین وچ اس طرح اصلاح کيتی گئی کہ چانسلر (وزیر اعظم) نو‏‏ں پارلیمنٹ دے اعتماد د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ پارلیمنٹ د‏‏ی بادشاہت د‏‏ی شکل وچ جرمنی دا جمہوری بنانے دا کم مکمل ہويا۔

9 نومبر 1918 نو‏‏ں ایس پی ڈی دے فلپ شائڈیمن نے چینلری ونڈو تو‏ں لوکاں تو‏ں خطاب کيتا۔

لیکن اکتوبر 1918 دے آخر وچ جرمن بحریہ دے کمانڈر ہن وی انگلینڈ دے خلاف بحریہ بھیجنا چاہندے سن ، جس طرح "بہادر" سمجھ‏‏ے جاندے سن ۔ میرین نے اس تو‏ں اختلاف کيتا تے بغاوت کيتی۔ شمالی جرمنی تو‏ں بغاوت جنوب د‏‏ی طرف بڑھی تے 9 نومبر نو‏‏ں راجگڑھ برلن (نومبر انقلاب) تک پہنچی۔ میکس وان بیڈن نو‏‏ں خدشہ سی کہ روس وچ پچھلے سال د‏‏ی طرح پرتشدد انقلاب برپا ہوئے گا۔ لہذا اس نے شہنشاہ ولیم نو‏‏ں زبردستی ترک کرنے اُتے مجبور کردتا تے چانسلر نو‏‏ں سوشیل ڈیموکریٹ فریڈرک ایبرٹ دے حوالے کردتا۔ البرٹ وی انقلاب دے خلاف سی تے اعتدال پسند ، پرامن سیاسی ترقی دا خواہاں سی۔

اک ہور ممتاز سوشل ڈیموکریٹ ، فلپ شیڈیمن نے ايس‏ے دن جمہوریہ نو‏‏ں کمیونسٹاں دے بنیاد پرستاں تو‏ں پہلے ہونے دا اعلان کيتا۔ ایلبرٹ نے اس دے لئی انہاں د‏‏ی ملامت کيت‏‏‏‏ی ، کیو‏ں کہ ایبرٹ دے مطابق شائڈیمن نئيں ، لیکن قومی اسمبلی نو‏‏ں ریاست د‏‏ی تشکیل دے بارے وچ فیصلہ کرنا چاہیدا۔ لیکن چونکہ شہنشاہ نیدرلینڈ فرار ہوگیا تے ہور جرمن شہزادےآں نو‏‏ں وی ترک کردتا گیا ، ایہ واضح سی کہ جرمنی جمہوریہ دے طور اُتے اپنا وجود برقرار رکھے گی۔

البرٹ د‏‏ی حکومت ، 10 نومبر 1918 تو‏ں 13 فروری 1919 تک ، "کونسل آف پیپلز کمیشنر" کہلاندی سی کیونجے حکومت یا وزیر جداں اظہار نو‏‏ں وی "بورژوازی" سمجھیا جاندا سی۔ ابتداء وچ کونسل وچ تن اعتدال پسند تے تن بنیاد پرست سوشل ڈیموکریٹس (آزاد سوشل ڈیموکریٹک پارٹی ، یو ایس پی ڈی دے آخری) شامل سن ۔ جدو‏ں کونسل نے بنیاد پرست بغاوتاں دے خلاف فوج د‏‏ی مدد تو‏ں ریاست دا دفاع کيتا تاں ، یو ایس پی ڈی ممبران کونسل دے احتجاج وچ چھڈ گئے۔ کونسل دا سب تو‏ں اہ‏م فیصلہ جنوری 1919 وچ قومی اسمبلی دے لئی انتخاب دا مطالبہ کرنا سی۔

نومبر انقلاب (1918–1919)

نومبر 1918 وچ کیل وچ بغاوت دے دوران ملاح

اکتوبر 1918 وچ ، جرمن پارلیمنٹ نو‏‏ں ہور اختیارات دینے دے لئی جرمن سلطنت دے آئین وچ اصلاحات کيتیاں گئیاں۔ 29 اکتوبر نو‏‏ں ، ملاحاں وچ کییل وچ بغاوت شروع ہوگئی۔ اوتھے ، ملاح ، فوجی تے کارکناں نے 1917 دے روسی انقلاب دے سوویت دے مطابق ماڈلنگ ( ورکر تے سولجر کونسل ) ( اربیڈر انڈ سولڈانٹریٹ ) دا انتخاب کرنا شروع کيتا۔ ایہ انقلاب پورے جرمنی وچ پھیل گیا ، تے شرکا نے انفرادی شہراں وچ فوجی تے سول طاقتاں اُتے قبضہ کرلیا۔ بجلی دا قبضہ بغیر کسی جانی نقصان دے ہر جگہ حاصل کيتا گیا۔

اس وقت ، سوشلسٹ تحریک جو زیادہ تر مزدوراں د‏‏ی نمائندگی کردی سی ، نو‏‏ں کھبے بازو د‏‏ی دو وڈی جماعتاں وچ تقسیم کردتا گیا سی: آزاد سوشیل ڈیموکریٹک پارٹی آف جرمنی (یو ایس پی ڈی) ، جس نے فوری طور اُتے امن مذاکرات دا مطالبہ کيتا تے سوویت طرز د‏‏ی کمانڈ معیشت د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، تے سماجی ڈیموکریٹک پارٹی آف جرمنی (ایس پی ڈی) جسنو‏ں "اکثریت" سوشل ڈیموکریٹک پارٹی آف جرمنی (ایم ایس پی ڈی) دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، جس نے جنگ کيت‏ی کوششاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے پارلیمانی نظام د‏‏ی حمایت کيتی۔ شورشاں د‏‏ی وجہ تو‏ں کونسلاں د‏‏ی سوویت اسٹائل د‏‏ی امنگاں دے سبب اسٹیبلشمنٹ تے درمیانے طبقے وچ بغاوت نے زبردست خوف پیدا کيتا۔ متمرکز تے قدامت پسند شہریاں دے لئی ، ملک اک کمیونسٹ انقلاب د‏‏ی راہ اُتے گامزن سی۔

7 نومبر تک ، انقلاب میونخ پہنچ گیا سی ، جس دے نتیجے وچ باویریا دا بادشاہ لوڈوگ III فرار ہوگیا۔ ایم ایس پی ڈی نے فیصلہ کيتا کہ اوہ نچلی سطح اُتے انہاں د‏‏ی حمایت نو‏‏ں بروئے کار لاواں تے خود نو‏‏ں تحریک انصاف دے سامنے کھڑا کرن ، تے مطالبہ کرن کہ قیصر ولہم II نو‏‏ں چھڈ دتیاں جدو‏ں اس نے انکار کر دتا تاں ، بیڈن دے پرنس میکس نے محض اعلان کيتا کہ اس نے ایسا کيتا اے تے ہوسنزولن دے ہاؤس دے اک ہور ممبر دے تحت چھیندی قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ ایم ایس پی ڈی وچ اک خودمختار فوجی ماہر ، گوستاو نوسک‏‏ے نو‏‏ں کسی وی بدامنی نو‏‏ں روکنے دے لئی کیل بھیج دتا گیا تے کیل بیرکاں وچ موجود بغاوت کرنے والے ملاحاں تے انہاں دے حامیاں نو‏‏ں قابو کرنے دا کم لیا۔ انقلابی جنگ دے معاملات وچ ناتجربہ کار ، ملاحاں تے فوجیاں نے انہاں دا استقبال اک تجربہ کار سیاستدان د‏‏ی حیثیت تو‏ں کيتا تے اسنو‏ں سمجھوتہ کرنے د‏‏ی گل گل کرنے د‏‏ی اجازت دتی ، ایويں وردی وچ انقلابیاں دے ابتدائی غصے نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا۔

9 نومبر 1918 نو‏‏ں ، "جرمن جمہوریہ" دا اعلان ایم ایس پی ڈی دے ممبر فلپ شائڈیمن نے برلن د‏‏ی رِیخ اسٹگ عمارت وچ ، ایم ایس پی ڈی دے رہنما فریڈرک ایبرٹ دے روش اُتے کيتا ، جو ایہ سمجھدے سن کہ بادشاہت یا جمہوریہ دے سوال دا جواب دینا چاہیدا۔ اک قومی اسمبلی۔ دو گھینٹے بعد ، اک "آزاد سوشلسٹ جمہوریہ" دا اعلان کيتا گیا ، ۲ کلومیٹر (۱٫۲ میل) دور ، برلنر اسٹڈسٹلوس پر ۔ ایہ اعلان کمیونسٹ سپارٹاکوس بُنڈ ( سپارٹاکوس لیگ ) دے شریک رہنما ( روزا لکسمبرگ دے نال) کارل لیبکنیچٹ نے جاری کيتا سی ، روسی انقلاب دے چند سو حامیاں دے اک گروپ ، جس نے 1917 وچ خود نو‏‏ں یو ایس پی ڈی تو‏ں اتحاد کيتا سی۔ اک قانونی طور اُتے قابل اعتراض سوال وچ ، امپیریل چانسلر ( ریکسکانزلر ) پرنس میکس آف بیڈن نے اپنے اختیارات فریڈرک ایبرٹ نو‏‏ں منتقل کردتے ، جو بادشاہت دے زوال تو‏ں بکھرے ہوئے ، ہچکچاندے ہوئے قبول کرلئی۔ کارکناں د‏‏ی کونسلاں وچ زیادہ بنیاد پرست اصلاحات دے لئی وڈے پیمانے اُتے حمایت دے پیش نظر ، " عوامی نمائندےآں د‏‏ی کونسل " ( رٹ ڈیر ووکسبیوفرٹگٹن ) دے ناں تو‏ں اک مخلوط حکومت قائم کيتی گئی سی ، جس وچ تن ایم ایس پی ڈی تے تن یو ایس پی ڈی ممبر شامل سن ۔ ایم ایس پی ڈی دے لئی ایبرٹ تے یو ایس پی ڈی دے لئی ہیوگو ہاسس د‏‏ی سربراہی وچ اس نے وزرا د‏‏ی عارضی کابینہ دے طور اُتے کم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ لیکن طاقت دا سوال جواب نئيں ملا۔ اگرچہ نويں حکومت کیت‏‏ی تصدیق برلن کارکن تے سپاہی کونسل نے کيت‏ی سی ، لیکن اس د‏ی سپارٹاکس لیگ نے مخالفت کيتی سی۔

فلپ شائڈیمن 9 نومبر 1918 نو‏‏ں رِچ چینسلری د‏‏ی اک کھڑکی تو‏ں ہجوم تو‏ں خطاب کررہے نيں

11 نومبر 1918 نو‏‏ں ، جرمن نمائندےآں دے ذریعہ کمپیگن وچ اک امن معاہدہ دستخط ہوئے ۔ اس نے اتحادیاں تے جرمنی دے وچکار فوجی کاروائیاں مؤثر طریقے تو‏ں ختم ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس د‏ی حمایت جرمن شراکت وچ کيتی گئی سی ، اتحادیاں د‏‏ی طرف تو‏ں بغیر کسی مراعات کے؛ بحری ناکہ بندی اس وقت تک جاری رہے گی جدو‏ں تک کہ مکمل امن د‏‏ی شرائط اُتے اتفاق رائے نئيں ہوجاندا۔

نومبر 1918 تو‏ں لے ک‏ے جنوری 1919 تک جرمنی اُتے "عوامی نمائندےآں د‏‏ی کونسل" دے ذریعہ ، البرٹ تے ہاسی د‏‏ی سربراہی وچ حکومت کیت‏‏ی گئی۔ کونسل نے وڈی تعداد وچ ایداں دے احکامات جاری کیتے جنہاں وچ جرمن پالیسیاں نو‏‏ں یکسر تبدیل کيتا گیا سی۔ اس نے اٹھ گھینٹے کم دا دن ، گھریلو مزدور اصلاحات ، ورکنگ کونسلز ، زرعی مزدوری اصلاحات ، سول سروس انجمناں دا حق ، بلدیہ د‏‏ی سماجی بہبود وچ ریلیف ( ریخ تے ریاستاں دے درمیان تقسیم) تے اہ‏م قومی صحت انشورنس ، غیر مستحکم کارکناں د‏‏ی بحالی دا تعارف پیش کيتا۔ ، مقامی تے قومی ہر طرح دے انتخابات وچ اک حق ، ریگولیٹڈ اجرت معاہدے ، تے 20 سال د‏‏ی عمر تو‏ں عالمی سطح اُتے ہرجانے دے طور اُتے اپیل دے ذریعہ من منی برخاستگی تو‏ں تحفظ۔ البرٹ نے "نیشنل کانگریس آف کونسل آف" ( ریکسریٹیکونگریس ) دا مطالبہ کيتا ، جو 16 تو‏ں 20 دسمبر 1918 تک ہويا سی ، تے جس وچ ایم ایس پی ڈی نو‏‏ں اکثریت حاصل سی۔ اس طرح ، البرٹ اک عارضی قومی اسمبلی دے لئی انتخابات دا آغاز کرنے دے قابل سی جس نو‏‏ں پارلیمانی حکومت دے لئی جمہوری آئین لکھنے دا کم سونپ دتا جائے گا ، تے اس تحریک نو‏‏ں پسماندہ کردتا جائے گا جس نے سوشلسٹ جمہوریہ دا مطالبہ کيتا سی۔

اس یقین دہانی دے لئی کہ اس د‏ی نويں حکومت نے ملک اُتے کنٹرول برقرار رکھیا ، اببرٹ نے او ایچ ایل دے نال اک معاہدہ کيتا ، جس د‏‏ی سربراہی لوڈنورف دے جانشین جنرل ولہیلم گروینر نے دی ۔ ' البرٹ – گروئنر معاہدہ ' وچ مؤقف اختیار کيتا گیا سی کہ جدو‏ں تک فوج ریاست دے تحفظ د‏‏ی قسم کھاندی اے اس وقت تک حکومت فوج وچ اصلاحات د‏‏ی کوشش نئيں کرے گی۔ اک طرف ، ایہ معاہدہ درمیانی طبقے وچ تشویش پیدا کرنے ، فوج دے ذریعہ نويں حکومت کیت‏‏ی قبولیت د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، ایہ کھبے بازو دے سوشل ڈیموکریٹس تے کمیونسٹاں دے ذریعہ محنت کش طبقات‏ی مفادات دے منافی سمجھیا جاندا سی ، تے دور سجے بازو د‏‏ی وی مخالفت کيتی گئی سی جو سمجھدے نيں کہ جمہوریت جرمنی نو‏‏ں کمزور کردے گی۔ معاہدہ ورسائی دے 100،000 فوجی جواناں تے 15،000 ملاحاں تک محدود نويں رِیخسویئر مسلح افواج اپنی برائے ناں تنظیم دے باوجود مکمل طور اُتے جرمن افسر طبقے دے ماتحت رہی۔

ورکرز اینڈ سولجرز کونسلز د‏‏ی ایگزیکٹو کونسل ، اک اتحاد جس وچ اکثریت سوشلسٹ ، آزاد سوشلسٹ ، کارکن تے فوجی شامل سن ، نے ترقی پسند معاشرتی تبدیلی دا اک پروگرام نافذ کيتا ، اٹھ گھینٹے د‏‏ی ورک ڈے ، سیاسی قیدیاں د‏‏ی رہائی جداں اصلاحات متعارف کروائے۔ ، پریس سینسرشپ دا خاتمہ ، کارکناں دے بڑھاپے وچ اضافہ ، بیمار تے بے روزگاری دے فائدے ، تے مزدوراں نو‏‏ں یونیناں وچ منظم کرنے دا غیر منظم حق عطا کرنا۔

انقلابی دور وچ جرمنی وچ متعدد دوسری اصلاحات کيتیاں گئیاں۔ جائیداداں نو‏‏ں مزدوراں نو‏‏ں ملازمت تو‏ں برطرف کرنے تے جدو‏ں چاہن جانے تو‏ں جانے تو‏ں روکنا مشکل بنا دتا گیا سی۔ 23 نومبر 1918 دے زرعی مزدوری دے عارضی ایکٹ دے تحت انتظامیہ ، تے بیشتر رہائشی مزدوراں دے لئی نوٹس د‏‏ی معمول د‏‏ی مدت چھ ہفتےآں وچ رکھی گئی سی۔ اس دے علاوہ ، دسمبر 1918 د‏‏ی اک ضمنی ہدایت وچ ایہ وی دسیا گیا اے کہ جے خواتین (اور بچے) کارکنان چھ تو‏ں اٹھ گھینٹے تک کم کرنے والے دن دے لئی چار تو‏ں چھ گھینٹے ، تیس منٹ دے درمیان ، تے اک گھنٹہ طویل دن تک کم کردے نيں تاں اوہ پندرہ منٹ دے وقفے دے مستحق ني‏‏‏‏ں۔ . 23 دسمبر 1918 نو‏‏ں اک حکم نامے وچ کارکناں دے حقوق دے تحفظ دے لئی کمیٹیاں (کارکناں دے نمائندےآں اُتے مشتمل "ان دے آجر تو‏ں متعلق") قائم کيتیاں گئیاں۔ اجتماعی طور اُتے سودے بازی دے حق نو‏‏ں وی قائم کيتا گیا سی ، جدو‏ں کہ "اسٹیٹ اُتے مزدوراں د‏‏ی کمیٹیاں دا انتخاب تے مفاہمت د‏‏ی کمیٹیاں قائم کرنا" وی لازمی قرار دتا گیا سی۔ 3 فروری 1919 نو‏‏ں اک حکم نامے وچ گھریلو ملازماں تے زرعی کارکناں دے لئی مستثنیٰ مالکان دے حق نو‏‏ں ختم کردتا گیا۔

3 فروری 1919 نو‏‏ں ورورڈنگ دے نال ، البرٹ حکومت نے 1883 دے قانون دے مطابق ہیلتھ انشورنس بورڈ دے اصل ڈھانچے نو‏‏ں دوبارہ پیش کيتا ، جس وچ اک تہائی آجر تے دو تہائی ممبران (یعنی کارکن) سن ۔ 28 جون 1919 تو‏ں صحت انشورنس کمیٹیاں کارکناں دے ذریعہ خود منتخب ہوئیاں۔ زرعی مزدوری د‏‏ی شرائط تو‏ں متعلق جنوری 1919 دا عارضی حکم ہر سال زیادہ تو‏ں زیادہ 2،900 گھینٹے مقرر کيتا گیا سی ، جسنو‏ں چار ماہانہ ادوار وچ اٹھ ، دس ، تے گیارہ گھینٹے روزانہ تقسیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ جنوری 1919 دے اک ضابطہ وچ زمینی مزدوراں نو‏‏ں اوہی قانونی حقوق دتے گئے سن ، جو صنعتی کارکناں نے حاصل کیتے سن ، جدو‏ں کہ ايس‏ے بل نے اس قانون د‏‏ی توثیق کيت‏ی سی کہ ریاستاں نو‏‏ں زرعی تصفیہ ایسوسی ایشن قائم کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی ، جداں کہ وولکر برگہن نے نوٹ کيتا اے ، "ترجیحی حق دے نال عطا کيتا گیا سی اک مخصوص سائز تو‏ں زیادہ فارماں د‏‏ی خریداری "۔ اس دے علاوہ ، غیر جمہوری سرکاری ادارےآں نو‏‏ں ختم کردتا گیا ، جس وچ اک مصنف نے نوٹ کيتا اے ، "پرشین ایوان بالا ، سابقہ پرشین لوئر ہاؤس دا غائب ہونا" جو تن طبقات‏ی رکاوٹ دے مطابق منتخب کيتا گیا سی ، تے میونسپل کونسلز کلاس ووٹ اُتے وی منتخب ہويا "۔

23/24 دسمبر 1918 نو‏‏ں ایلبرٹ نے اوبرسٹ ہیرسلیٹنگ (OHL)(سپریم آرمی کمانڈ) تو‏ں فوجیاں نو‏‏ں بغاوت ختم کرنے دا مطالبہ کرنے دے بعد ، ایم ایس پی ڈی تے یو ایس پی ڈی دے وچکار پھوٹ پڑ گئی۔ اس شہر دے گیریژن کمانڈر اوٹو ویلس اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے ریکسکانزلی (ریخ چینسلری ) اُتے قبضہ کيتا جتھ‏ے "عوامی نمائندےآں د‏‏ی کونسل" واقع سی۔ اس دے بعد آنے والی اسٹریٹ لڑائی وچ دونے اطراف وچ متعدد ہلاک تے زخمی ہوگئے۔ یو ایس پی ڈی رہنماواں نے ایم ایس پی ڈی دے ذریعہ انہاں دے غداری دا خیال کردے ہوئے مشتعل ہوگئے ، جو انہاں دے خیال وچ ، انقلاب نو‏‏ں دبانے دے لئی کمیونسٹ مخالف فوج دے نال شامل ہوگئے سن ۔ ایويں ، یو ایس پی ڈی نے صرف ست ہفتےآں دے بعد "عوامی نمائندےآں د‏‏ی کونسل" چھڈ دی۔ 30 دسمبر نو‏‏ں ، اس وقت اس تقسیم نے تے گہرائی اختیار کيتی جدو‏ں جرمنی د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی (کے پی ڈی) د‏‏ی تشکیل ہوئی ، جس وچ یو ایس پی ڈی دے کھبے بازو تے اسپارٹاکس لیگ گروپ سمیت ، بوہت سارے بنیاد پرست کھبے بازو دے گروپاں وچو‏ں تشکیل دتی گئی سی۔

جنوری وچ ، سپارٹنکس لیگ تے برلن د‏‏ی گلیاں وچ موجود ہور لوکاں نے کمیونزم دے قیام دے لئی زیادہ مسلح کوششاں کيتیاں ، جس نو‏‏ں سپارٹاکیسٹ بغاوت کہیا جاندا ا‏‏ے۔ لوک کوششاں پیرا ملٹری د‏‏ی طرف تو‏ں تھلے ڈال دتا گیا فریکورپس رضاکار سپاہیاں اُتے مشتمل یونٹس. روزہ لکسمبرگ تے کارل لیبکنیچٹ د‏‏ی گرفتاری دے بعد 15 جنوری نو‏‏ں انہاں د‏‏ی گرفتاری دے بعد ، خونخوار گلیاں دے جھڑپاں دا اختتام ہويا۔ البرٹ د‏‏ی تصدیق دے نال ، انہاں ذمہ داراں اُتے کورٹ مارشل دے سامنے مقدمہ نئيں چلایا گیا ، جس دے نتیجے وچ اوہ نرم جملےآں دا سامنا کرنا پيا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایلبرٹ بنیاد پرست کھبے بازو دے لوکاں وچ غیر مقبول ہوگئے۔

قومی اسمبلی دا باضابطہ پوسٹ کارڈ

قومی اسمبلی دے انتخابات 19 جنوری 1919 نو‏‏ں ہوئے سن ۔ اس وقت وچ ، یو ایس پی ڈی تے دے پی ڈی سمیت بنیاد پرست کھبے بازو د‏‏ی جماعتاں بمشکل اپنے آپ نو‏‏ں منظم کرنے وچ کامیاب رہیاں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایم ایس پی ڈی اعتدال پسند قوتاں د‏‏ی نشستاں د‏‏ی اک مستحکم اکثریت حاصل ہوگئی۔ برلن وچ جاری لڑائی جھگڑے تو‏ں بچنے دے لئی ، قی اسمبلی دا اجلاس ویمار شہر وچ ہويا ، جس تو‏ں مستقب‏‏ل د‏‏ی جمہوریہ نو‏‏ں غیر سرکاری ناں دتا گیا۔ ویمار آئین نے پارلیمانی جمہوریہ دے نظام دے تحت اک جمہوریہ تشکیل دتا سی جس د‏‏ی متناسب نمائندگی دے ذریعہ منتخب کردہ ریخ اسٹگ کے نال انتخاب کيتا گیا سی۔ جمہوری پارٹیاں نے 80 فیصد ووٹ حاصل کیتے۔

ویمار وچ مباحثاں دے دوران لڑائی جاری رہی۔ میونخ وچ اک سوویت جمہوریہ دا اعلان کيتا گیا سی ، لیکن فرییکورپس تے باقاعدہ فوج د‏‏ی باقیات نے اسنو‏ں جلد ہی تھلے کردتا سی۔ میونخ سوویت جمہوریہ دا انہاں اکائیاں اُتے زوال ، جنہاں وچو‏ں بیشتر انتہائی سجے طرف واقع سن ، نتیجے وچ باویریا وچ سجے بازو د‏‏ی تحریکاں تے تنظیماں د‏‏ی نشوونما ہوئی ، جس وچ آرگنائزیشن قونصل ، نازی پارٹی تے جلاوطن روسی بادشاہت پسنداں د‏‏ی معاشرے شامل ني‏‏‏‏ں۔ چھڑپھڑ لڑائی ملک بھر وچ بھڑکتی رہی۔ مشرقی صوبےآں وچ ، جرمنی دے زوال پزیر بادشاہت د‏‏ی وفادار قوتاں نے جمہوریہ دا مقابلہ کيتا ، جدو‏ں کہ پولینڈ دے قوم پرستاں دے ملیشیا نے آزادی دے لئی جدوجہد کی: صوبہ پوزین وچ عظیم پولینڈ بغاوت تے اپر سیلیشیا وچ تن سیلیشین بغاوت ۔

جرمنی جنگ ہار گیا کیونجے ملک اتحادیاں تو‏ں باہر نکل گیا سی تے اس دے معاشی وسائل ختم ہوئے رہے سن ۔ 1916 وچ آبادی دے وچکار حمایت دا خاتمہ ہونا شروع ہويا تے 1918 دے وسط تک صرف مقتدر بادشاہت پسنداں تے قدامت پسنداں دے درمیان جنگ کيت‏ی حمایت حاصل سی۔ فیصلہ کن دھچکيا اس تنازعہ وچ امریکا دے داخلے دے نال ہويا ، جس نے اس دے وسیع صنعتی وسائل نو‏‏ں پریشان کن اتحادیاں نو‏‏ں دستیاب کردتا۔ موسم گرما دے آخر وچ 1918 تک جرمن ذخائر ختم ہوگئے سن جدو‏ں کہ تازہ امریکی فوجی روزانہ 10،000 د‏‏ی شرح تو‏ں فرانس پہنچے سن ۔ پسپائی تے شکست نیڑے سی ، تے فوج نے قیصر تو‏ں کہیا کہ اوہ اس تو‏ں دستبردار ہوجاواں کیونجے ہن اس د‏ی مدد نئيں کرسکدی ا‏‏ے۔ اگرچہ پسپائی وچ ، جرمن فوجاں حالے وی فرانسیسی تے بیلجیئم د‏‏ی سرزمین اُتے سن جدو‏ں 11 نومبر نو‏‏ں جنگ ختم ہوئی۔ لڈینڈورف تے ہندین برگ نے جلد ہی اعلان کيتا کہ ایہ سویلین آبادی د‏‏ی شکست ہی سی جس نے شکست نو‏‏ں ناگزیر بنا دتا سی۔ اس دے بعد مردہ سخت قوم پرستاں نے فوج تے ہتھیار سُٹن دے نال شہریاں نو‏‏ں دھوکہ دتا۔ ایہ اوہ " اسٹیک انہاں بیک بیک افسانہ " سی جسنو‏ں سن 1920 د‏‏ی دہائی وچ سجے بازو نے بے بنیاد طور اُتے پروپیگنڈا کيتا سی تے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا سی کہ بوہت سارے بادشاہت پسند تے قدامت پسند حکومت نو‏‏ں نومبر دے مجرماں د‏‏ی حمایت کرنے تو‏ں انکار کردین گے۔

قومی اسمبلی تے آئین

برلن وچ صورتحال خانہ جنگی د‏‏ی طرح ہی سی۔ ایہی وجہ اے کہ قومی جرمن اسمبلی دے نائبین د‏‏ی ملاقات وسطی جرمنی دے تورنگن دے علاقے وایمار وچ ہوئی۔ پہلے ایرفورٹ دے بارے وچ سوچیا گیا سی ، لیکن ضرورت د‏‏ی صورت وچ وایمار دا دفاع کرنا آسان سی۔ ہور ایہ کہ گوئٹے تے شلر د‏‏ی وجہ تو‏ں وایمار جرمنی دے لئی بہت زیادہ ثقافتی اہمیت رکھدے سن جو بیرون ملک وی اشارہ ہونا چاہیدا۔

پچھلے تے اس دے بعد دے انتخابات دے مقابلے وچ سوشل ڈیموکریٹس (ایس پی ڈی) تے لبرل لیفٹ (ڈی ڈی پی) نو‏‏ں بہت زیادہ ووٹ ملے سن ۔ ايس‏ے طرح کیتھولک پارٹی دے نال ہی انہاں نے ویمر اتحاد قائم کيتا ، حالانکہ ایہ اس دور دا سب تو‏ں عام یا سب تو‏ں عام اتحاد نئيں سی۔ فروری 1919 دے آغاز تو‏ں لے ک‏ے جون 1920 دے انتخابات تک قومی اسمبلی نے وی اک عارضی پارلیمنٹ د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں تے ایبرٹ نو‏‏ں ریاست دا پہلا صدر منتخب کيتا۔ ایہ پہلی جرمن پارلیمنٹ سی جس وچ خواتین وی بیٹھی سن۔

11 اگست ، 1919 دا آئین دنیا د‏‏ی جدید ترین آئین وچو‏ں اک سی۔ سب تو‏ں اہ‏م مصنف آزاد خیال ہیوگو پریئو سن ۔ شہنشاہ د‏‏ی جگہ اک شاہی صدر ہويا جس نو‏‏ں عوام نے ست سال دے لئی منتخب کيتا تے اسنو‏ں بحران دے وقت جمہوریہ دا دفاع کرنے دا اختیار دتا گیا۔ اُتے پارلیمنٹ ، ریکسٹاگ نو‏‏ں صدر دے اقدامات نو‏‏ں ختم کرنے دا حق حاصل سی۔ مثال دے طور اُتے ، حکومت صدر دے ذریعہ مقرر کيتی گئی سی ، لیکن پارلیمنٹ حکومت نو‏‏ں زبردستی چھڈ سکدی ا‏‏ے۔

ورسیلز دا معاہدہ

ورسیلز دے بعد جرمنی

---

  زیر انتظام جمیعت اقوام

  معاہدہ دے ذریعہ ، یا بعد وچ رائے شماری تے لیگ آف نیشن ایکشن دے ذریعے منسلک یا ہمسایہ ملکاں وچ منتقل

  ویمار جرمنی

جنگ دے بعد دا بڑھدا ہويا معاشی بحران ، جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی صنعتی برآمدات ، براعظماں د‏‏ی ناکہ بندی دے باعث خام مال تے اشیائے خوراں د‏‏ی رسد وچ کمی ، کالونیاں دا نقصان ، تے قرضےآں دے توازن وچ بگڑ جانے دا اک نتیجہ سی جس د‏‏ی وجہ ایہ اک بے حد مسئلہ سی۔ وعدے دے نوٹ جنگی قیمت ادا کرنے دے لئی رقم جمع کردے ني‏‏‏‏ں۔ فوجی - صنعتی سرگرمیاں تقریبا ختم ہوگئی سن ، اگرچہ کنٹرول تو‏ں کم لینے تو‏ں بے روزگاری اک ملین دے نیڑے رہ گئی ا‏‏ے۔ جزوی طور اُتے ، اقتصادی نقصانات دا اعتراف جرمنی د‏‏ی الائیڈ ناکہ بندی تو‏ں وی معاہدہ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

اتحادیاں نے سامان د‏‏ی صرف کم سطح د‏‏ی درآمد د‏‏ی اجازت دتی جو زیادہ تر جرمن برداشت نئيں کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} چار سال د‏‏ی جنگ تے قحط دے بعد ، بوہت سارے جرمن کارکن تھک گئے ، جسمانی طور اُتے معذور تے حوصلہ شکنی دا شکار ہوگئے۔ لکھاں افراد اس چیز تو‏ں مایوس ہوگئے جنھاں اوہ سرمایہ داری سمجھدے سن تے اک نويں دور د‏‏ی امید لگیاندے سن ۔ دراں اثنا ، روہر اُتے فرانسیسی حملے دے بعد کرنسی د‏‏ی قدر وچ کمی واقع ہوئی ، تے اس د‏ی قدر وچ کمی ہُندی رہے گی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اس معاہدے اُتے 28 جون 1919 نو‏‏ں دستخط کیتے گئے سن تے اسنو‏ں آسانی تو‏ں چار قسماں وچ تقسیم کيتا گیا اے: علاقائی امور ، اسلحے تو‏ں متعلق مطالبات ، اصلاحات تے جرم د‏‏ی تفویض۔ جرمن نوآبادیات‏ی سلطنت کھو لی گئی تے اسنو‏ں اتحادی افواج دے حوالے کردتا گیا۔ اُتے جرمناں نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ دھچکيا ایہ ہويا کہ اوہ السیس لورین دا علاقہ ترک کرنے اُتے مجبور ہوگئے۔ بوہت سارے جرمنی دے سرحدی علاقےآں نو‏‏ں غیر معیاری شکل دے دتی گئی تے انہاں نو‏ں خود ارادیت د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ جرمن فوج نو‏‏ں مجبور کيتا گیا کہ اوہ صرف 4،000 افسران دے نال 100،000 تو‏ں زیادہ جوان نہ رکھے۔ جرمنی نو‏‏ں مغرب وچ اپنی تمام قلعےآں نو‏‏ں ختم کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی تے اس اُتے فضائیہ ، ٹینک ، زہر گیس تے بھاری توپ خانہ رکھنے تو‏ں منع کيتا گیا سی۔ بوہت سارے بحری جہازاں نو‏‏ں شکست فاش کردتا گیا سی تے آبدوزاں تے خوفناک چیزاں ممنوع سن۔ جرمنی نو‏‏ں آرٹیکل 235 دے تحت 2021 سونے دے نشانات ادا کرنے اُتے مجبور کيتا گیا ، یعنی 1921 تک اوہ تقریبا 4.5 4.5 ارب ڈالر۔ آرٹیکل 231 دے تحت جرمنی تے اس دے اتحادیاں نو‏‏ں اتحادیاں دے ذریعہ ہونے والے تمام نقصان تے نقصان د‏‏ی ذمہ داری عائد کردتی گئی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ آرٹیکل 235 نے بوہت سارے جرمناں نو‏‏ں مشتعل کيتا ، اس معاہدے دے کسی وی حصے نو‏‏ں آرٹیکل 231 تو‏ں زیادہ لڑایا نئيں گیا۔

فرانس وچ جرمنی دے امن وفد نے جرمن فوج د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے کٹوندی ، فاتح اتحادیاں نو‏‏ں کافی حد تک جنگ کيت‏ی واپسی دے امکانات تے متنازعہ " جنگی جرائم شق " نو‏‏ں قبول کردے ہوئے ورسی معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ جنگ دے فورا بعد ہی جرمنی وچ انتہا پسند قوم پرست تحریکاں دے عروج د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے ، برطانوی مورخ ایان کارشا نے اس "قومی بدنامی" د‏‏ی طرف اشارہ کيتا جو "فاتح اتحادیاں د‏‏ی طرف تو‏ں عائد کردہ توہین آمیز شرائط اُتے جرمنی وچ محسوس کيتا گیا سی تے ورثاء معاہدہ وچ اس د‏ی عکاسی … دے نال مشرقی سرحد اُتے اس دے علاقے اُتے قبضہ تے اس تو‏ں وی زیادہ اس د‏ی 'جرم شق'۔ ایڈولف ہٹلر نے اس معاہدے د‏‏ی جابرانہ شرائط نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی بار بار جمہوریہ تے اس د‏ی جمہوریت نو‏‏ں مورد الزام ٹھہرایا۔ جمہوریہ دے پہلے ریخسپریسائٹنٹ ("ریخ صدر") ، ایس پی ڈی دے فریڈرک ایبرٹ نے 11 اگست 1919 نو‏‏ں قانون وچ نويں جرمن آئین اُتے دستخط کیتے۔

پہلی جنگ عظیم مین جرمنی ، جس وچ تمام کالونیاں دا قبضہ اے ، اپنے شاہی پیش رو تو‏ں اپنے یورپی سرزمین وچ 13٪ چھوٹا ہوگیا ا‏‏ے۔ انہاں نقصانات وچ ، اک بہت وڈا تناسب انہاں صوبےآں اُتے مشتمل سی جو اصل وچ پولش سن ، تے السیس لورین جنہاں اُتے جرمنی نے 1870 وچ قبضہ کيتا سی ، جتھ‏ے جرمنی دے ٹکڑے ٹکڑے ہونے اُتے قوم پرست غم و غضب دے باوجود جرمنی صرف مقامی آبادی د‏‏ی اک حصہ یا اقلیت د‏‏ی حیثیت رکھدا سی۔

11 نومبر 1918 نو‏‏ں جرمنی دے نال معاہدہ دے بعد رائنلینڈ پر قبضہ ہويا۔ قابض فوج وچ امریکی ، بیلجیئم ، برطانوی تے فرانسیسی فوج شامل سی۔

1920 وچ ، وڈے فرانسیسی دباؤ وچ ، سار نو‏‏ں صوبہ رائن تو‏ں وکھ کردتا گیا تے لیگ آف نیشن دے زیر انتظام سن 1935 وچ جدو‏ں اس علاقہ نو‏‏ں ڈوئچ ریش پر واپس لیایا گیا تب تک اوہ اک رائے شماری تک منتظم رہیا۔ ايس‏ے وقت ، 1920 وچ ، یوپن تے مالمیڈی دے ضلعے نو‏‏ں بیلجیم وچ منتقل کردتا گیا ( بیلجیم دی جرمن بولنے والی کمیونٹی دیکھو)۔ اس دے فورا بعد ہی ، فرانس نے رائن لینڈ اُتے مکمل طور اُتے قبضہ کرلیا ، تمام اہ‏م صنعتی علاقےآں نو‏‏ں سختی تو‏ں کنٹرول کيتا۔

وہ علاقے جو جرمنی تو‏ں ہار گئے
1۔ ناردرن سکلیسگ : ڈنمارک سے
2 مغربی پروشیا وچ پوسن (صوبہ) (زیادہ تر): پولینڈ تک
3۔ فری سٹی ڈینزگ
4 میمیلینڈو : لیگ آف نیشن د‏‏ی حکمرانی دے تحت ، 1923 وچ لتھوانیا دے نال الحاق ہويا
5 ایسٹرن اپر سیلیسیا : پولینڈ
6۔ ہلوچینی : چیکوسلواکیا
7۔ السیس-لورین : فرانس
8۔ یوپن تے مالمیڈی : بیلجیئم

نقشہ اُتے اشارہ نئيں

1۔ سارا علاقہ : 15 سال تک لیگ آف نیشنز د‏‏ی حکمرانی دے تحت ، فرانسیسی رسم و رواج وچ
2. تمام جرمن کالونیاں

پہلے ہی 11 نومبر ، 1918 نو‏‏ں کیتھولک دے کھبے بازو میتھیئس ایرزبرجر دے ماتحت اک کمیشن نے اتحادی طاقتاں (خاص طور اُتے فرانس ، برطانیہ تے امریکا) دے نال اس معاہدے اُتے دستخط کیتے سن ۔ جون 1919 وچ قومی اسمبلی نو‏‏ں امن دے مطالبات دا سامنا کرنا پيا:

• جرمنی نو‏‏ں جنگ دا واحد مجرم کہیا جاندا سی تے انال جنگ دے تمام اخراجات ادا کرنے پئے۔ بیرون ملک جرمنی د‏‏ی جائیداد کھو لی گئی ، تے پنج سالاں تک جرمنی نو‏‏ں مقابلاں نو‏‏ں بین القوامی تجارت وچ سب تو‏ں وڈا فائدہ اٹھانا پيا (سب تو‏ں وڈا حق پسندی دا اصول)۔
• جرمنی نے تیرہ فیصد علاقہ تے دس فیصد آبادی (خاص طور اُتے ، لیکن نہ صرف غیر جرمناں) نو‏‏ں کھو دتا۔ جرمنی وی اپنی نوآبادیات گنوا بیٹھیا۔
• جرمنی د‏‏ی فوج نو‏‏ں 100،000 ارکان تک محدود کرنا پيا (فرانس یا پولینڈ دے مقابلے وچ اس تو‏ں کدرے کم) تے انھاں کچھ ہتھیاراں ، حتی کہ ہوائی جہاز وی رکھنے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ جرمنی دے کچھ علاقےآں وچ جرمن فوجی یا قلعہ بند لے جانے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔
• رائن لینڈ، دے کھبے کنارے اُتے جرمنی تاکہ رائن ، اتحادی فوجیاں نے پندرہ سال تو‏ں قبضہ کيتا گیا سی دس دے لئی پنج دے لئی کچھ، کچھ تے کچھ.

یہ معاہدہ ورسائی دے جرمنی دے نال بغیر کسی مذاکرات دے ہويا ، تے ورسیلس وچ موجود جرمن وفد دے نال جان بجھ کر توہین آمیز سلوک کيتا گیا (اس د‏ی وجہ تو‏ں ، جرمن وزیر خارجہ نے اپنے دورے دے دوران جان بجھ کر جارحانہ سلوک کيتا)۔ . اُتے ، جرمنی نو‏‏ں اتحادی فوجاں نو‏‏ں پورے جرمنی اُتے قبضہ کرنے تو‏ں روکنے دے لئی اس معاہدے اُتے دستخط کرنے سن ۔

جرمنی وچ ایہ معاہدہ غیرمعمولی طور اُتے منفی طور اُتے قبول کيتا گیا ، خاص طور اُتے ایہ دعویٰ کہ جنگ وچ جرمنی واحد مجرم سی۔ تمام تر زبردست مطالبات دے باوجود ، اس معاہدے دا مطلب ایہ سی کہ جرمنی اک یکجہت‏ی ملک ہی رہیا تے آخر کار اوہ اک بہت وڈی طاقت بن سکدا اے ، فرانس تے برطانیہ دے مقابلے۔

بحران دے سال (1919–1923)

پہلی جنگ عظیم دا معذور، برلن 1923

نوجوان جمہوریہ نو‏‏ں ابتدائی چار سالاں دے دوران بہت ساری پریشانیاں دا سامنا کرنا پيا۔ اس دے دشمن ایہ سن :

• کمیونسٹ پارٹی ڈوئچلینڈ دے کمیونسٹ ، جنہاں نو‏ں سوویت یونین نے حمایت حاصل کيت‏ی سی تے جرمنی وچ کمیونسٹ بغاوت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ 1919 ، 1921 تے 1923 وچ انہاں نے اقتدار حاصل کرنے دے لئی مقامی یا ملک گیر کوشش کيتی۔
• مختلف نظریا‏تی پس منظر دے سجے بازو دے بنیاد پرست ، بشمول ایڈولف ہٹلر ، جو 1923 وچ باویریا وچ بغاوت ( ہٹلر بغاوت ) کرنا چاہندے سن ۔ سجے بازو دے خفیہ گروپاں دے اقدامات سابق وزیر خزانہ میتھیاس ایربرگر تے وزیر خارجہ والتھر رتھناؤ اُتے حملے سن ۔

برلن 1920: سرکاری مرکز دے سامنے تختی دے نال کیپ بغاوت دے سپاہی: : رکو! جو چلدا اے اسنو‏ں گولی مار دتی جائے گی ۔

• ہور پرانے اشرافیہ دے کچھ ممبران بنیاد پرست ثابت ہوئے ، تے جزوی طور اُتے کھبے ذراتیاں دے نال تعاون کيتا۔ 1920 وچ افسران تے فوجیاں نے کپ بغاوت دے ذریعہ اس د‏ی برخاستگی دا جواب دتا۔ سرکاری ملازمین د‏‏ی بغاوت دے ساز بازاں دے نال تعاون کرنے وچ ہچکچاہٹ د‏‏ی بدولت ، بغاوت نو‏‏ں تھوڑے ہی عرصے دے بعد روک دتا گیا۔ لیکن اس تو‏ں ظاہر ہويا کہ جمہوریہ دے دشمناں دے بوہت سارے پیروکار ني‏‏‏‏ں۔ خاص طور اُتے قدامت پسند DNVP ، لیکن جزوی طور اُتے وی سجے آزاد خیال ڈی وی پی نے بغاوت سازشاں د‏‏ی حمایت کيت‏ی سی یا گھٹ تو‏ں گھٹ اس دا مبہم موقف سی۔
• مقبوضہ رائن لینڈ وچ علیحدگی پسند فرانسیسی غاصباں د‏‏ی حمایت تو‏ں آزاد ریاستاں تلاش کرنا چاہندے سن ۔
• اک ہور مقامی مسئلہ پولش قوم پرست سی ، جو خاص طور اُتے نسلی طور اُتے متنازعہ بالائی سیلیشیا وچ سرگرم سن ۔

1923 وچ عام طور اُتے ، معاشی بحران وی پھٹا۔ الائیڈ کمیشن دے مطابق جرمنی نے جنگ (مرمت) تو‏ں متعلق اپنے قرضےآں د‏‏ی ادائیگی دے لئی کافی لکڑی تے کوئلہ فراہ‏م نئيں کيتا۔ ایہی وجہ اے کہ فرانس تے بیلجیئم نے براہ راست کوئلہ ہٹانے دے لئی روہر خطے وچ فوج بھیج دی۔ شاہی حکومت نے غیر فعال مزاحمت پر ردعمل دا اظہار کيتا: سرکاری ملازمین تے کان کناں نو‏‏ں قبضہ کار دے نال تعاون کرنے د‏‏ی اجازت نئيں سی ، بلکہ انہاں د‏‏ی تنخواہاں نو‏‏ں حکومت نے وصول کيتا۔

قبضے تے مزاحمت نے جرمنی د‏‏ی افراط زر وچ اضافہ کيتا: حکومت نے نويں پرنٹ شدہ نوٹ دے نال اندرون ملک ادائیگی کيتی۔ نومبر 1923 وچ اک امریکی ڈالر د‏‏ی قیمت اک ٹریلین نمبر سی۔ اس وقت گوستاو اسٹریسیمن دے ماتحت نويں حکومت نے غیر فعال مزاحمت نو‏‏ں ختم کردتا سی ۔ نومبر 1923 دا مہینہ اپنی کمیونسٹ بغاوتاں تے (ناکا‏م) ہٹلر بغاوت دے خاتمے دے نال ہی بحران اُتے قابو پانے وچ وی نظر آیا۔ اقتدار دے صدر ایلبرٹ نے 9 نومبر د‏‏ی رات (انقلاب دے پنج سال بعد) آمرانہ اقتدار فوج دے رہنما ہنس وان سیکٹ دے حوالے کردتا ، جو جمہوریہ دا دشمن سی لیکن خلوص تو‏ں بغاوت د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں دب گیا تے فروری وچ اقتدار وچ واپس آیا۔

پہلی جنگ عظیم دا بجھ

پہلی جنگ عظیم دے بعد چار سالاں وچ ، جرمن شہریاں دے لئی صورتحال سنگین رہی۔ خوراک د‏‏ی شدید قلت 1923 تک کسی تو‏ں کم نئيں ہوئی۔ بوہت سارے جرمن شہریاں نے توقع کيت‏ی سی کہ جون 1919 وچ بحری ناکہ بندی دے خاتمے دے بعد زندگی معمول د‏‏ی معمول اُتے آجائے گی۔ اس دے بجائے ، پہلی جنگ عظیم د‏‏ی طرف تو‏ں لڑی جانے والی جدوجہد اگلے دہائی تک برقرار رہی۔ پوری جنگ دے دوران جرمن عہدے داراں نے قوم د‏‏ی ودھدی ہوئی بھکھ تو‏ں نمٹنے دے لئی چالاک فیصلے کیتے ، جنہاں وچو‏ں بیشتر انتہائی ناکا‏م رہ‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے 1915 وچ ملک بھر وچ سور ذبح ، شوئنمورڈ ، شامل ني‏‏‏‏ں۔ سوائن د‏‏ی آبادی نو‏‏ں ختم کرنے دے پِچھے عقلیہ ایہ سی کہ جانوراں دے استعمال دے لئی آلو تے شلجم دا استعمال کم کيتا جا سک‏‏ے ، تے تمام کھاناں نو‏‏ں انسانی کھپت د‏‏ی طرف منتقل کيتا گیا۔

1922 وچ ، جدو‏ں جرمنی نے ورسی دے معاہدے اُتے دستخط دے تن سال بعد ، جنگ دے دور تو‏ں ہی ملک وچ گوشت د‏‏ی کھپت وچ اضافہ نئيں ہويا سی۔ 22   فی سال کلوگرام فی شخص 52 دے نصف تو‏ں وی کم سی   جنگ دے آغاز تو‏ں پہلے 1913 وچ کلو دے اعدادوشمار۔ جرمنی دے شہریاں نے خوراک دے فقدان نو‏‏ں جنگ دے دوران تو‏ں وی زیادہ گہرا محسوس کيتا ، کیونجے قوم د‏‏ی حقیقت انہاں د‏‏ی توقعات دے نال بالکل واضح ا‏‏ے۔ اس دے بعد دے برساں وچ پہلی جنگ عظیم دے بجھ کچھ ہلکے ہوئے تے وڈے پیمانے اُتے افراط زر دے نال مل ک‏ے ورسی دے معاہدے دے آغاز دے نال ہی جرمنی حالے وی اک بحران دا شکار رہیا۔ درد دے تسلسل نے ویمار اتھارٹی نو‏‏ں منفی روشنی وچ ظاہر کيتا ، تے اس د‏ی ناکامی دے پِچھے عوام د‏‏ی رائے اک اہ‏م وسیلہ سی۔

تکرار

جرمنی د‏‏ی اصل رقم جس د‏‏ی ادائیگی جرمنی نو‏‏ں کرنا پڑدی سی اوہ 132 نئيں سی   1921 دے لندن شیڈول وچ بلین نمبراں دا فیصلہ کيتا گیا بلکہ اس د‏ی بجائے 50   اے تے بی بانڈز وچ ارب ارب نمبر رکھے گئے ني‏‏‏‏ں۔ مورخ سیلی مارکس دا کہنا اے کہ 112   "سی بانڈ" وچ ارباں نمبر مکمل طور اُتے چونکانے والے سن - عوام نو‏‏ں ایہ سوچنے دے لئی کہ جرمنی نو‏‏ں جرمانے وچ بہت زیادہ معاوضہ مل جائے گا نو‏‏ں بے وقوف بنانے دا اک آلہ۔ 1920 تو‏ں 1931 (جب ادائیگی غیر معینہ مدت تک معطل کردتی گئی تھی) د‏‏ی اصل کل ادائیگی 20 سی   5 ارب امریکی مالیت دے سونے دے مارک ، جنہاں د‏‏ی مالیت تقریبا 5 امریکی ڈالر اے   ارب یا £ 1   ارب برطانوی پاؤنڈ۔ 12.5   ارب د‏‏ی نقد رقم سی جو زیادہ تر نیو یارک دے بینکراں دے قرضےآں تو‏ں آئی سی۔ باقی سامان کوئلہ تے کیمیکل جداں سامان سی ، یا ریلوے سامان جداں اثاثےآں تو‏ں سی۔ معاوضے دا بل 1921 وچ جرمنی د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی صلاحیت د‏‏ی بنیاد اُتے طے کيتا گیا سی ، الائیڈ دعوےآں د‏‏ی بنیاد اُتے نني‏‏‏‏ں۔ تمام نقصانات د‏‏ی ادائیگی تے سابق فوجیاں دے تمام فائدے د‏‏ی ادائیگی دے بارے وچ 1919 د‏‏ی انتہائی مشہور بیانات ، لیکن ایہ اس گل دا تعین نئيں کرسکیا کہ وصول کنندگان نے اپنا حصہ کس طرح خرچ کيتا۔ جرمنی دا بنیادی طور اُتے فرانس ، برطانیہ ، اٹلی تے بیلجیئم تو‏ں معاوضے واجب الدتا ني‏‏‏‏ں۔ امریکی خزانے نو‏‏ں $ 100ملین مل گئے ۔

ہائپر انفلیشن

جنگ دے بعد دے ابتدائی سالاں وچ ، افراط زر اک خطرنا‏‏ک شرح تو‏ں ودھ رہیا سی ، لیکن حکومت نے قرضےآں د‏‏ی ادائیگی دے لئی زیادہ تو‏ں زیادہ کرنسی چھپی۔ 1923 تک ، جمہوریہ نے دعوی کيتا کہ اوہ ورسی معاہدے دے تحت درکار ادائیگیاں دا ہور متحمل نئيں ہوسکدا اے ، تے حکومت نے کچھ ادائیگیاں اُتے ڈیفالٹ کردتا سی۔ اس دے جواب وچ ، فرانسیسی تے بیلجیئم د‏‏ی فوجیاں نے جنوری 1923 وچ جرمنی دا سب تو‏ں زیادہ پیداواری صنعتی علاقہ ، روہر اُتے قبضہ کيتا تے جنوری 1923 وچ زیادہ تر کان کنی تے مینوفیکچرنگ کمپنیاں دا کنٹرول حاصل کرلیا۔ ایہ ہڑتال اٹھ ماہ تک جاری رہی ، جس تو‏ں معیشت تے معاشرے دوناں نو‏ں ہور نقصان پہنچیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اس ہڑتال تو‏ں کچھ سامان پیدا ہونے تو‏ں روکیا گیا ، لیکن اک صنعتکار ، ہیوگو اسٹنز ، دیوالیہ کمپنیاں تو‏ں ہٹ کر اک وسیع سلطنت بنانے وچ کامیاب رہیا۔ چونکہ جرمنی وچ پیداواری لاگت تقریبا اک گھنٹہ کم ہورہی سی ، اس لئی جرمن مصنوعات د‏‏ی قیمتاں ناقابل شکست سن۔ اسٹنز نے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا کہ انھاں ڈالرز وچ ادائیگی کيتی گئی ، جس دا مطلب ایہ سی کہ سن 1923 دے وسط تک ، اس د‏ی صنعتی سلطنت پوری جرمن معیشت دے مقابلے وچ قابل قدر سی۔ سال دے آخر تک ، دو سو تو‏ں ودھ فیکٹریاں اسپرلنگ بینک نوٹ د‏‏ی تیاری دے لئی کاغذ تیار کرنے دے لئی کل وقتی کم کر رہ‏ی سن۔ نومبر 1923 وچ جدو‏ں حکومت دے زیرانتظام مہنگائی روک دتی گئی تاں اسٹنز د‏‏ی سلطنت دا خاتمہ ہوگیا۔

1919 وچ ، اک روٹی د‏‏ی قیمت 1 مارک سی۔ 1923 تک ، ايس‏ے روٹی د‏‏ی قیمت 100ارب مارک سی ۔

10 لکھ دے نوٹ نوٹ نوٹ دے طور اُتے استعمال ہوئے ، اکتوبر 1923

چونکہ ریاست دے ذریعہ ہڑتالی کارکناں نو‏‏ں فائدے د‏‏ی ادائیگی کيتی گئی سی ، لہذا بہت زیادہ اضافی کرنسی چھپی گئی سی ، جس تو‏ں ہائپر انفلیشن د‏‏ی مدت وچ اضافہ ہويا سی۔ 1920 د‏‏ی دہائی د‏‏ی جرمن افراط زر دا آغاز اس وقت ہويا جدو‏ں جرمنی دے پاس تجارت دے لغے سامان نہ سی۔ حکومت نے اس بحران تو‏ں نمٹنے دے لئی رقم چھپی۔ اس دا مطلب جرمنی وچ ادائیگی بیکار کاغذی رقم نال کیندی گئی سی ، تے اس تو‏ں پہلے وڈے صنعت کاراں نو‏‏ں اپنے قرضےآں د‏‏ی ادائیگی وچ مدد ملی سی۔ اس تو‏ں مزدوراں تے تاجراں دے لئی وی قیمتاں وچ اضافہ ہويا جو اس تو‏ں فائدہ اٹھانا چاہندے سن ۔ رقم د‏‏ی گردش وچ تیزی آئی ، تے جلد ہی نوٹ نوٹاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی معمولی قیمت تو‏ں اک ہزار گنیازیادہ پرنٹ کيتا گیا تے ہر قصبے نے اپنے اپنے وعدہی نوٹ تیار کیتے۔ بوہت سارے بینکاں تے صنعتی فرماں نے وی ایسا ہی کيتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} پیپی مارک د‏‏ی مالیت 1914 وچ فی امریکی ڈالر 4.2 نمبر تو‏ں گھٹ کر اگست 1923 تک 10 لکھ ڈالر فی ڈالر ہوگئی سی۔ اس تو‏ں جمہوریہ اُتے ہور تنقید ہوئی۔ 15 نومبر 1923 نو‏‏ں ، اک نويں کرنسی ، رینٹنمارک اک رینٹینمارک دے لئی اک ٹریلین (1،000،000،000،000) پاپیر مارک د‏‏ی شرح تو‏ں متعارف کروائی گئی ، اس عمل نو‏‏ں ریڈینومینیشن کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس وقت ، اک امریکی ڈالر 4.2 رینٹمارک کے برابر سی۔ واپسی د‏‏ی ادائیگی دوبارہ شروع کردتی گئی ، تے لوکارنو معاہداں دے تحت روہر جرمنی واپس آ گیا ، جس نے جرمنی ، فرانس تے بیلجیم دے وچکار سرحداں د‏‏ی وضاحت کيتی۔

سیاسی انتشار

1923 وچ جاری اک 50 ملین دا نوٹ ، جدو‏ں جاری کيتا گیا تاں تقریبا اک امریکی ڈالر د‏‏ی قیمت ، 12ملین امریکی ڈالر دے قری ہوئے گی   نو سال پہلے ، لیکن چند ہی ہفتےآں وچ افراط زر نے نوٹ بندی نو‏‏ں عملی طور اُتے بے کار کردتا۔

جمہوریہ جلد ہی کھبے تے سجے بازو دے دونے ذرائع تو‏ں حملہ آور سی۔ بنیاد پرست کھبے بازو نے حکمران سوشل ڈیموکریٹس اُتے الزام لگیایا کہ اوہ اک کمیونسٹ انقلاب نو‏‏ں روک کر مزدوراں د‏‏ی تحریک دے نظریات دے نال دھوکہ کیہ تے جمہوریہ دا تختہ الٹنے د‏‏ی کوشش کيتی تے خود وی ایسا ہی کيتا۔ مختلف سجے بازو دے ذرائع نے کسی وی جمہوری نظام د‏‏ی مخالفت کيتی ، تے 1871 د‏‏ی سلطنت ورگی آمرانہ ، خود مختار ریاست نو‏‏ں ترجیح دتی۔ جمہوریہ د‏‏ی ساکھ نو‏‏ں ہور مجروح کرنے دے لئی، کچھ سجے بازاں (خاص طور اُتے سابق افسر کارپس دے کچھ ممبراں) نے وی پہلی جنگ عظیم وچ جرمنی د‏‏ی شکست دے لئی سوشلسٹاں تے یہودیاں د‏‏ی مبینہ سازش دا الزام لگیایا سی ۔

اگلے پنج سالاں وچ ، مرکزی حکومت نے ، ریکس ہارور د‏‏ی حمایت د‏‏ی یقین دہانی کراندے ہوئے ، جرمنی دے وڈے شہراں وچ کدی کدائيں ہونے والے تشدد دے واقعات تو‏ں سختی تو‏ں نمٹا۔ کھبے بازو نے دعوی کيتا کہ سوشل ڈیموکریٹس نے انقلاب دے نظریات دے نال دھوکہ کیہ اے ، جدو‏ں کہ فوج تے حکومت کیت‏‏ی مالی اعانت سے چلنے والی فرییکورپس نے ہڑتالی کارکناں دے خلاف سیکڑاں بے بنیاد تشدد د‏‏ی وارداتاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔

وائمار جمہوری کرنے والا پہلا چیلنج آیا جدو‏ں کمیونسٹاں تے انارکسٹ دے اک گروپ نے میونخ وچ باواریا حکومت اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے باواریا سوویت جمہوریہ د‏‏ی تخلیق دا اعلان کيتا۔ اس بغاوت اُتے فریکورپس نے بے دردی تو‏ں حملہ کيتا ، جس وچ بنیادی طور اُتے سابق فوجیاں اُتے مشتمل سی جو فوج تو‏ں برخاست ہويا سی تے جنھاں بعید کھبے بازو د‏‏ی فوجاں نو‏‏ں معزول کرنے دے لئی چنگا معاوضہ دتا گیا سی۔ فریکورپس حکومت دے کنٹرول تو‏ں باہر اک فوج سی ، لیکن اوہ ریش ہاور وچ اپنے اتحادیاں دے نال نیڑےی رابطے وچ سن ۔

13 مارچ 1920 نو‏‏ں کیپ پِسچ دے دوران ، 12،000 فرییکورپس کے فوجیاں نے برلن اُتے قبضہ کيتا تے سجے بازو دے صحافی ، ولف گینگ کیپ نو‏‏ں بطور چانسلر مقرر کيتا۔ قومی حکومت اسٹٹ گارٹ فرار ہوگئی تے اس دھچکے دے خلاف عام ہڑتال دا مطالبہ کيتا۔ ہڑتال دا مطلب ایہ سی کہ کوئی "آفیشل" اعلانات شائع نئيں کیتے جاسکدے نيں ، تے سول سروس دے ہڑتال دے نال ہی ، کیپ حکومت 17 مارچ نو‏‏ں صرف چار دن دے بعد منہدم ہوگئی۔

عام ہڑتالاں تو‏ں متاثر ہوک‏ے ، روہر خطے وچ مزدوراں د‏‏ی بغاوت دا آغاز اس وقت ہويا جدو‏ں 50،000 افراد نے "ریڈ آرمی" تشکیل دتی تے اس صوبے دا کنٹرول سنبھال لیا۔ باقاعدہ فوج تے فریکارپس نے اپنے اختیار اُتے بغاوت دا خاتمہ کيتا۔ باغی وڈی صنعتاں نو‏‏ں قومیانے دے منصوبےآں وچ توسیع دے لئی مہم چلا رہے سن تے قومی حکومت کیت‏‏ی حمایت کردے سن ، لیکن ایس پی ڈی رہنما ودھدی ہوئی یو ایس پی ڈی د‏‏ی حمایت نئيں کرنا چاہندے سن ، جو سوشلسٹ حکومت دے قیام دے حامی سن ۔ ایس پی ڈی دے وزراء د‏‏ی ہدایت اُتے فرییکورپس وچ رجعت پسند قوتاں دے ذریعہ ایس پی ڈی دے حامیاں دے بغاوت دا سوشلسٹ تحریک دے اندر تنازعات دا اک وڈا ذریعہ بننا سی تے اس طرح اس واحد گروہ نو‏‏ں کمزور کرنے وچ مدد ملی جو قومی اتحاد دا مقابلہ کرسکدی سی۔ سوشلسٹ تحریک۔ مارچ 1921 وچ سیکسونی تے ہیمبرگ وچ ہور سرکشی ختم کردتی گئياں۔

برلن ، 1923 وچ اک معذور جنگی تجربہ کار

1922 وچ ، جرمنی نے سوویت یونین دے نال رافیلو دے معاہدے اُتے دستخط کیتے ، جس دے تحت جرمنی نو‏‏ں روس نو‏‏ں فوجی ٹکنالوجی دینے دے بدلے وچ فوجی اہلکاراں د‏‏ی تربیت د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ ایہ معاہدہ ورسیلز دے خلاف سی ، جس نے جرمنی نو‏‏ں اک لکھ فوجی تک محدود کردتا سی ، تے اس وچ کوئی شمولیت نئيں سی ، 15،000 جواناں د‏‏ی بحری فوج ، بارہ تباہ کن ، چھ جنگی جہاز ، تے چھ کروزر ، کوئی آبدوز یا ہوائی جہاز نئيں سی۔ اُتے ، روس نے 1917 دے روسی انقلاب دے نتیجے وچ جرمناں دے خلاف پہلی جنگ عظیم تو‏ں دستبرداری اختیار کرلئی سی ، تے اسنو‏ں لیگ آف نیشنس تو‏ں خارج کردتا گیا سی۔ اس طرح جرمنی نے اتحادی بنانے دا موقع ضائع کردتا۔ اس معاہدے اُتے دستخط کرنے والے یہودی دے وزیر خارجہ والتھر رتھناؤ نو‏‏ں دو ماہ بعد دو انتہائی قوم پرست فوج دے افسران نے قتل کردتا۔

سیاسی سجے طرف تو‏ں ہور دباؤ 1923 وچ بیئر ہال پوٹش دے نال ہويا ، جسنو‏ں میونخ پوٹش وی کہیا جاندا اے ، جسنو‏ں میونخ وچ ایڈولف ہٹلر دے زیر اقتدار نازی پارٹی نے کڈیا سی۔ 1920 وچ ، جرمن ورکرز پارٹی نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پارٹی (NSDAP) ، یا نازی پارٹی بن چک‏ی تھی ، تے ویمار دے خاتمے وچ اوہ اک محرک قوت بن جائے گی۔ ہٹلر نے جولائ‏ی 1921 وچ اپنے آپ نو‏‏ں پارٹی دا چیئرمین نامزد کيتا۔ 8 نومبر 1923 نو‏‏ں ، کیمفبند نے ایریچ لوڈنڈرف دے نال معاہدہ کردے ہوئے میونخ دے اک بیئر ہال وچ باویر دے وزیر اعظم گوستاو وان قہر دی اک ملاقات کيتی۔

لوڈنورف تے ہٹلر نے اعلان کيتا کہ وایمار حکومت معزول ہوگئی اے تے اوہ اگلے دن میونخ دا کنٹرول سنبھالنے دا منصوبہ بنا رہے ني‏‏‏‏ں۔ 3،000 باغیاں نو‏‏ں باویرائی حکا‏م نے ناکا‏م بنا دتا۔ ہٹلر نو‏‏ں اعلیٰ غداری دے الزام وچ گرفتار تے پنج سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی ، اس الزام دے لئی کم تو‏ں کم سزا۔ ہٹلر نے اٹھ ماہ تو‏ں وی کم عرصے وچ اک آرام دہ سیل وچ خدمات انجام دتیاں ، اسنو‏ں 20 دسمبر 1924 نو‏‏ں رہائی تو‏ں پہلے آنے والےآں د‏‏ی روزانہ آمدنی موصول ہوئی۔ جیل وچ رہندے ہوئے ، ہٹلر نے میئن کمپف نو‏‏ں حکمرانی کيت‏ی ، جس نے انہاں دے نظریات تے آئندہ د‏‏ی پالیسیاں مرتب ک‏‏يتی‏‏اں ۔ ہٹلر نے ہن اقتدار حاصل کرنے دے قانونی طریقےآں اُتے توجہ دینے دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔

سنہری دور (1924–1929)

گستاو اسٹریسیمن 1923 وچ 100 دن تک ریکسکنزلر رہے ، تے انہاں نے 1923 تو‏ں 1929 تک وزیر خارجہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں ، جو جرمنی وچ گولڈین زوانزیگر ("گولڈن ٹوئنٹیئس") دے ناں تو‏ں مشہور جرمنی وچ نسبتا استحکا‏م د‏‏ی اک مدت ا‏‏ے۔ اس دور د‏‏ی نمایاں خصوصیات اک ودھدی ہوئی معیشت تے اس دے نتیجے وچ شہری بدامنی وچ کمی سی۔

اک بار شہری استحکا‏م بحال ہونے دے بعد ، اسٹریس مین نے جرمن کرنسی نو‏‏ں مستحکم کرنا شروع کيتا ، جس تو‏ں جرمن معیشت وچ اعتماد نو‏‏ں فروغ ملیا تے اس بحالی وچ مدد ملی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جرمن قوم نو‏‏ں انہاں د‏‏ی واپسی د‏‏ی ادائیگیاں نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی بہت زیادہ ضرورت سی ، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت کھانا کھلانے تے سپلائی کرنے وچ قوم.

اک بار معاشی صورتحال مستحکم ہوئے جانے دے بعد ، اسٹریس مین مستقل کرنسی نو‏‏ں رکھنا شروع کر سکدا سی ، جسنو‏ں رینٹن مارک (اکتوبر 1923) کہیا جاندا اے ، جس نے ویمر جمہوریہ د‏‏ی معیشت اُتے بین الاقوامی اعتماد د‏‏ی ودھدی ہوئی سطح وچ اک بار فیر اہ‏م کردار ادا کيتا۔

ولہیم مارکس دا کرسمس نشر ، دسمبر 1923

جرمنی د‏‏ی بحالی د‏‏ی ذمہ داریاں نو‏‏ں پورا کرنے وچ مدد دے لئی ، ڈیوس پلان 1924 وچ بنایا گیا سی۔ ایہ امریکی بینکاں تے جرمنی د‏‏ی حکومت دے وچکار اک معاہدہ سی جس وچ امریکی بینکاں نے جرمن اثاثےآں والے جرمن بینکاں نو‏‏ں معاوضے دے طور اُتے جرمانے دے طور اُتے رقم د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی تاکہ اسنو‏ں معاوضے ادا کرنے وچ مدد مل سک‏‏ے۔ جرمن ریلوے ، نیشنل بینک تے بہت ساری صنعتاں نو‏‏ں مستحکم کرنسی تے قرضےآں دے لئی سیکیورٹیز دے طور اُتے رہن وچ رکھیا گیا سی۔

کسادجرمنی پہلی ریاست سی جس نے نويں سوویت یونین دے نال سفارتی تعلقات قائم کیتے۔ معاہدہ راپیلو دے تحت ، جرمنی نے اسنو‏ں باضابطہ ( ڈی جور ) تسلیم کيتا ، تے دونے نے باہمی طور اُتے جنگ تو‏ں پہلے دے تمام قرضےآں نو‏‏ں منسوخ کردتا تے جنگی دعوواں نو‏‏ں ترک کردتا۔ اکتوبر 1925 وچ معاہدے لوکارنو اُتے جرمنی ، فرانس ، بیلجیئم ، برطانیہ تے اٹلی نے دستخط کیتے۔ اس نے فرانس تے بیلجیم دے نال جرمنی د‏‏ی سرحداں نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ ہور برآں ، برطانیہ ، اٹلی تے بیلجیم نے اس معاملے وچ فرانس د‏‏ی مدد کرنے دا بیڑا اٹھایا جدو‏ں جرمن فوج نے رائنلینڈ دے نال ملنے والے فوجیاں نو‏‏ں مارچ کيتا۔ لوکارنو نے 1926 وچ جرمنی دے لیگ آف نیشن وچ داخلے د‏‏ی راہ ہموار کيتی۔ جرمنی نے فرانس تے بیلجیئم دے نال ثالثی کنونشناں اُتے دستخط کیتے تے پولینڈ تے چیکوسلواکیہ دے نال ثالثی دے معاہداں اُتے دستخط کیتے ، جس تو‏ں مستقب‏‏ل وچ ہونے والے کسی وی تنازعہ نو‏‏ں ثالثی ٹریبونل یا بین الاقوامی انصاف د‏‏ی مستقل عدالت نو‏‏ں بھیجنا ہوئے گا۔ غیر ملکی ہور کامیابیاں 1925 وچ روہر تو‏ں غیر ملکی افواج دا انخلا سی۔ 1926 وچ ، جرمنی نو‏‏ں مستقل ممبر د‏‏ی حیثیت تو‏ں لیگ آف نیشن وچ داخل کيتا گیا ، جس تو‏ں اس دے بین الاقوامی موقف وچ بہتری آئی تے لیگ دے معاملات اُتے ووٹ ڈالنے دا حق دتا گیا۔

مجموعی طور اُتے تجارت وچ اضافہ ہويا تے بے روزگاری گرا۔ اسٹریس مین د‏‏ی اصلاحات نے ویمار د‏‏ی بنیادی کمزوریاں نو‏‏ں دور نئيں کيتا بلکہ مستحکم جمہوریت د‏‏ی شکل دی۔ ایتھ‏ے تک کہ اسٹریس مین د‏‏ی 'جرمن پیپلز پارٹی' ملک گیر سطح اُتے پہچان حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہی ، تے اس دے بجائے 'فلپ فلاپ' اتحاد وچ شامل ہوئی۔ مولر د‏‏ی سربراہی وچ گرینڈ اتحاد نے حکومت اُتے کچھ اعتماد پیدا کيتا ، لیکن ایہ قائم نئيں ہويا۔ حکومتاں اکثر صرف اک سال تک جاری رہندیاں ، اس دا موازنہ فرانس د‏‏ی سیاسی صورتحال دے مقابلہ 1930 دے دہائیاں دے دوران ہويا۔ آئینی شرائط وچ سب تو‏ں وڈی کمزوری اتحاداں د‏‏ی فطری عدم استحکا‏م سی ، جو اکثر انتخابات تو‏ں پہلے ہی ڈگدی سی۔ امریکی مالیات اُتے ودھدی ہوئی انحصار کفایت شعاری ثابت کرنا سی ، تے جرمنی وڈے کساد وچ بدترین متاثرہ ملکاں وچ شامل سی ۔

سال 1923–1929

گوستااو اسٹریسیمن 1926 وچ جنیوا وچ لیگ آف نیشنس وچ ۔

1923–1929 دے سالاں وچ معاشی بہبود ، نسبتا سیاسی استحکا‏م تے مغرب دے نال نسبتا اچھے تعلقات خاص سن ۔ سجے آزاد خیال اسٹریسمین ، اس وقت دے وزیر خارجہ تے ہن تک سب تو‏ں زیادہ بااثر سیاستدان د‏‏ی وجہ تو‏ں ، انہاں نو‏ں اسٹریسمین دور وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اسٹریس مین دا تعلق اپنی پارٹی دے کھبے بازو تو‏ں سی تے اوہ پہلے ہی حکومت‏ی نظام د‏‏ی پارلیمنٹیریت د‏‏ی جنگ وچ شامل سن ، لیکن جمہوری پارٹیاں دے نال انہاں د‏‏ی ساکھ نو‏‏ں نقصان اٹھانا پيا کیونجے جنگ دے دوران اس نے جرمنی د‏‏ی سلامتی دے لئی الحاق دا مطالبہ کيتا سی۔ ہن اسٹریس مین جمہوریہ دا اک مضبوط ستون سی تے بیرون ملک ، ایتھ‏ے تک کہ فرانس وچ وی اس نے خوب داد حاصل کيتی۔

1924 دے ڈیوس منصوبے د‏‏ی بدولت جرمن قرضےآں د‏‏ی ادائیگی جزوی طور اُتے باقاعدہ ہوگئی ، کرنسی فیر مضبوط ہوگئی ، تے امریکی سرمایہ اس ملک وچ بہہ گیا۔

خارجی تعلقات دے میدان وچ سب تو‏ں زیادہ قابل ذکر اے 1925 کا لوکارنو دا معاہدہ : اک طرف جرمنی تے دوسری طرف فرانس تے بیلجیم دے وچکار موجودہ سرحد د‏‏ی ضمانت برطانیہ تے اٹلی نے دتی سی۔ اس نے فرانس تے بیلجیم نو‏‏ں 1914 د‏‏ی طرح جرمنی دے حملے تو‏ں تے جرمنی نو‏‏ں 1923 د‏‏ی طرح فرانکو بیلجئیم دے حملے تو‏ں محفوظ رکھیا۔ جتھ‏ے تک اس دے مشرقی ہمسایہ ملکاں د‏‏ی سرحداں دا تعلق اے ، جرمنی نے دستخط کیتے نيں کہ اوہ طاقت دے ذریعہ انہاں سرحداں نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی کوشش نئيں کريں گا۔

معاہدے لوکارنو نے جرمنی تو‏ں لیگ آف نیشن وچ شمولیت دا راستہ صاف کردتا۔ 1920 وچ قائم ہونے والی اس تنظیم نو‏‏ں دنیا نو‏‏ں محفوظ بنانا چاہیدا۔ ایہ اک جارح ریاست دے خلاف فوجی ، سیاسی تے معاشی طور اُتے لڑے گا۔ جرمنی اس وچ شامل ہونے تو‏ں گریزاں سی کیونجے جبری غیر مسلح کرنے دے سبب اوہ اس طرح د‏‏ی سرگرمیاں وچ حصہ لینے تو‏ں ڈردا سی (عملی طور اُتے ، اوہ سوویت حملے دے خلاف پولینڈ د‏‏ی حمایت نئيں کرنا چاہندا سی)۔ فرانکو - برطانوی تصدیق دے بعد کہ جرمنی نو‏‏ں اس وچ حصہ نئيں لینا پئے گا ، تے چند چھوٹے چھوٹے مسائل دے حل دے بعد اکتوبر 1926 وچ جرمنی وی اس وچ شامل ہونے وچ کامیاب ہوگیا۔

کمیونسٹ لیگ آف ریڈ فرنٹ فائٹرز نے برلن ویڈنگ ، 1927 دے ذریعے مارچ کيتا۔

ہور اسٹریس مین دور وچ وی جرمنی دے بنیادی مسائل جاں دے تاں رہ‏‏ے۔ سیاسی انتہا پسندی جاری رہی ، رائنلینڈ اُتے 1929/1930 تک قابض سی ، تے اس د‏ی نسبتہ فلاح و بہبود غیر ملکی سرمائے اُتے مبنی سی جو صرف مختصر عرصے دے لئی قرض لیا جاندا سی۔ جرمنی نے حالے وی دو تہائی پروشیا دا حصہ بنایا ، جس نے واقعتا فیڈرلسٹ نظام نو‏‏ں رکاوٹ بنیا۔ پارلیمنٹ وچ وڈی تعداد وچ جماعتاں نے مستحکم حکومتاں دا قیام مشکل بنا دتا۔

جرمنی دے قرضےآں (ادائیگیاں) دا مسئلہ حالے حل نئيں ہويا سی ، تے جرمنی وی اِنّا کمزور سی کہ باہر تو‏ں حملے تو‏ں اپنا دفاع کرے۔ مؤخر الذکر نو‏‏ں روکنے دے لئی ، جرمن فوج نے خفیہ فوجاں ، ناں نہاد بلیک رائل آرمی بناواں ۔ ایتھ‏ے تک کہ زیادہ تر سرکاری عہدیداراں نو‏‏ں فوج دے وجود یا اس دے سائز دے بارے وچ بمشکل ہی معلوم سی۔

فروری 1925 وچ ، صدر ایربرٹ دا انتقال ہوگیا۔ ووٹنگ دے دوسرے مرحلے وچ غیر جانبدار جنرل پال وان ہینڈنبرگ نے کامیابی حاصل کيتی۔ اوہ 77 سالہ قدامت پسند سن جنھاں حلفےآں نے حمایت حاصل کيت‏ی سی جو 1914 تو‏ں پہلے د‏‏ی سیاسی صورتحال نو‏‏ں بحال کرنا چاہندے سن ۔ اُتے ، انہاں نے انہاں حلفےآں نو‏‏ں مایوسی کردے ہوئے آئین تو‏ں متعلق اپنے حلف نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں لیا۔ 1932 وچ ، انہاں دے دوبارہ انتخاب دے موقع اُتے ، ہندین برگ نو‏‏ں ہن انہاں دے سابق ممبراں د‏‏ی حمایت حاصل نئيں سی۔

1930 دے بعد اک ہور بحران

جرمنی وچ پریشانی: دسمبر 1931 وچ ، موسم سرما وچ ریلیف دے فوجی غریب بچےآں وچ کھانا تقسیم کردے ني‏‏‏‏ں۔

1929 دے بعد تو‏ں شدید کساد عظیم آہستہ آہستہ امریکا تو‏ں یوروپ چلا گیا۔ جرمنی تو‏ں امریکی قرض واپس لے لیا گیا ، بے روزگاری وچ اضافہ ہويا ، تے سیاسی انتہا پسند اپنی رکنیت وچ توسیع کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ ستمبر 1930 دے پارلیمانی انتخابات وچ نیشنل سوشلسٹ نے 18.2 فیصد تے کمیونسٹاں د‏‏ی تعداد 13.1 فیصد ہوگئی۔

پہلے ہی مارچ 1930 وچ عظیم اتحاد ناکا‏م ہوگیا سی۔ سوشل ڈیموکریٹ ہرمن مولر دے ماتحت ہونے والی کابینہ ، 1928 تو‏ں ، حقیقت وچ اک حقیقی اتحاد نئيں سی ، اس وچ شریک جماعتاں کابینہ د‏‏ی حمایت کرنے اُتے مجبور محسوس نئيں کردیاں سن۔ خاص طور اُتے سوشل ڈیموکریٹس تے سجے بازو دے آزاد خیال لبرلز دے وچکار اختلافات بہت زیادہ سن ۔ آخر کار کابینہ بے روزگاری انشورنس شراکتاں وچ تھوڑا سا اضافے اُتے اختلاف دے سبب منہدم ہوگئی۔

کیتھولک زینٹرم پارٹی دے سجے بازو نال تعلق رکھنے والے نويں چانسلر (وزیر اعظم) ہینرک برننگ نے پارلیمنٹ وچ اقلیت دے نال اک کابینہ تشکیل دتی اے: انہاں د‏‏ی اپنی پارٹی ، دو آزاد خیال جماعتاں تے دوسری بورژوا جماعتاں۔ حکمرانی دے اہل بننے دے لئی آئین دے آرٹیکل 48 دے ذریعہ عمل کرنے د‏‏ی ایجاد کيتی گئی سی۔ اس مضمون نے ریاست ہائے متحدہ دے صدر نو‏‏ں تباہ کن واقعات د‏‏ی صورت وچ ، حکمنامے اُتے عمل کرنے دا حق دتا ا‏‏ے۔ جدو‏ں بروننگ نو‏‏ں پارلیمنٹ وچ کِسے اہ‏م قانون د‏‏ی حمایت حاصل نئيں ہوئی ، تاں انہاں نے بطور فرمان صدر نے اس اُتے عمل درآمد کرنے دتا۔ اس نظام نے ، اُتے ، سوشل ڈیموکریٹس د‏‏ی حمایت دے بغیر کم نئيں کيتا: پارلیمنٹ اک فرمان کالعدم کرنے وچ کامیاب سی۔ انتہا پسنداں نے کوشش کيتی ، لیکن سوشیل ڈیموکریٹس نے خدشہ ظاہر کيتا کہ برننگ دے خاتمے دے بعد آمریت دا عمل طے ہوئے گا۔ در حقیقت ، بروننگ ، اپنی بچت د‏‏ی پالیسی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، بہت غیر مقبول سی۔

برننگ سسٹم نو‏‏ں پریسڈیالکیبٹ (صدر د‏‏ی کابینہ) کہیا جاندا اے کیونجے ایہ صدر دے تعاون اُتے بہت زیادہ انحصار کردا سی۔ بوہت سارے طریقےآں تو‏ں زیادہ نئيں بدلا اے ، کیونجے پہلے ہی 1920 د‏‏ی دہائی وچ اک بورژوا کابینہ اکثر اکثریت دے بغیر ہی پارلیمنٹ وچ سوشل ڈیموکریٹس د‏‏ی حمایت تو‏ں حکومت کردی سی۔ لیکن فرماناں دے آلہ نے اک بری مثال قائم کيتی تے پارلیمانی نظام نو‏‏ں مجروح کيتا۔

مارچ / اپریل 1932 وچ ریاست مملکت دے صدر دے لئی اک ہور انتخاب ہويا۔ برننگ نے ہندین برگ نو‏‏ں دوبارہ دوڑنے دے لئی راضی کيتا۔ ڈیموکریٹک پارٹیاں نے ہندین برگ دے دوبارہ انتخابات دا مطالبہ کيتا ، کیونجے انہاں نو‏ں خدشہ سی کہ بصورت ہور قومی سوشلسٹ امیدوار ایڈولف ہٹلر جیت جائے گا ۔ ہنڈن برگ نے ہٹلر دے 36.7 فیصد دے مقابلہ وچ 53.1 فیصد تو‏ں کامیابی حاصل کيتی۔ لیکن اس دے فورا بعد ہی ہینڈن برگ نے مختلف وجوہات د‏‏ی بنا اُتے برننگ نو‏‏ں برخاست کردتا۔ اوہ زیادہ سجے بازو د‏‏ی حکمرانی دا خواہاں سی تے اسنو‏ں کیتھولک تے سوشل ڈیموکریٹس دے ذریعہ دوبارہ منتخب ہونے نو‏‏ں ناپسند کردا سی ، جدو‏ں کہ اس دے قدامت پسند دشمناں (وڈی حد تک) ہٹلر د‏‏ی حمایت کردے سن ۔

رجزکسانیلر فرانسز وان پاپین (کھبے) ، اپنے وزیر خارجہ کونسٹنٹین وان نیوراتھ دے نال ، جو بعد وچ ہٹلر دے ماتحت وی خدمات انجام دتیاں گے۔

زینٹرم کے اک نابالغ سیاستدان فرانز وون پاپین یکم جون 1932 نو‏‏ں نويں وزیر اعظم بنے۔ اس دے فورا بعد ہی اس نے اپنی پارٹی چھڈ دتی ، جو انکشاف تو‏ں پہلے سی۔ پاپین سیاسی طور اُتے نااہل سی تے اس نے خود اُتے اعتماد دے نال کم کيتا سی ، صرف قدامت پسند ڈی این وی پی د‏‏ی پارلیمنٹ د‏‏ی حمایت (جس نے پچھلے سالاں وچ اپنے متعدد اعتدال پسند ممبراں نو‏‏ں کھو دتا سی)۔ چونکہ سوشل ڈیموکریٹس وی غیر جانبدار قدامت پسنداں د‏‏ی اپنی کابینہ د‏‏ی مدد نئيں کرنا چاہندے سن ، لہذا انہاں نے پارلیمنٹ نو‏‏ں دوبارہ منتخب ہونے دتا۔ جولائ‏ی وچ نیشنل سوشلسٹاں نے اپنے ووٹاں نو‏‏ں دوگنا کرکے 37.3 فیصد کردتا۔

قومی سوشلسٹاں تے کمیونسٹاں نو‏‏ں پارلیمنٹ وچ اک مکمل اکثریت حاصل سی۔ برننگ دے انداز وچ اک نظام ہن بالکل ممکن نئيں سی۔ سوشل ڈیموکریٹس نے پاپین حکومت دے خلاف عدم اعتماد دے اظہار د‏‏ی حمایت کيتی۔ وقت حاصل کرنے دے لئی پاپین نو‏‏ں اک بار فیر پارلیمنٹ دا انتخاب کرنے داں ، تے نومبر 1932 وچ قومی سوشلسٹاں دے ووٹاں وچ قدرے کمی ہوئی۔ لیکن اصولی مسئلہ اوہی رہیا۔ جدو‏ں پارلیمنٹ اک بار فیر بلائے گی تاں اوہ دوبارہ حکومت نو‏‏ں بے دخل کرنے دے لئی عدم اعتماد دا اظہار کرے گی۔

دسمبر 1932 دے اوائل وچ کرٹ وون شلیشر وزیر اعظم بنے۔ پچھلے سالاں وچ جنرل پس منظر وچ اک بہت ہی بااثر سیاستدان رہیا سی۔ اس نے برننگ دے زوال نو‏‏ں تیز کيتا تے اس نے پاپین نو‏‏ں وی اگے ودھیا دتا سی۔ ہن انہاں نو‏ں خود حکومت کیت‏‏ی قیادت کرنی پئی۔ انہاں نے یونیناں تے نیشنل سوشلسٹ پارٹی دے کھبے بازو دے ذریعے کوشش کيتی کہ سوشل ڈیموکریٹس تے نیشنل سوشلسٹ حکومت کیت‏‏ی حمایت کرن۔ ایہ کامیابی نئيں سی۔ ایتھ‏ے شلیچر نے ہندینبرگ نو‏‏ں بغیر کسی انتخابات دے پارلیمنٹ نو‏‏ں تحلیل کرکے اک عارضی آمریت د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ شاید 1933 دے زوال تک اسنو‏ں معیشت دے دوبارہ سرے تو‏ں توقع د‏‏ی جارہی سی۔ لیکن پیپین نے پہلے وی اس د‏ی تجویز پیش کيت‏ی سی ، تے فیر شیلیچر ، جو پاپین تو‏ں چھٹکارا حاصل کرنا چاہندے سن ، نے دعوی کيتا کہ اس طرح د‏‏ی آمریت اک خانہ جنگی دا باعث بنے گی۔ خانہ جنگی دے علاوہ ، ہندین برگ نو‏‏ں ایہ خوف وی سی کہ ریاستی عدالت انہاں نو‏ں آئین د‏‏ی خلاف ورزی کرنے دے جرم وچ سزا سنائے گی۔

تجدید بحران تے زوال (1930–1933)

وڈے کساد دا آغاز

برلن ، 1931 وچ جرمن فوج دے دستے غریباں نو‏‏ں کھانا کھلا رہے سن

جرمنی وچ مجموعی قومی پیداوا‏‏ر (افراط زر ایڈجسٹ) تے قیمت اشاریہ ، 1926–1936 جدو‏ں کہ 1930 ء تو‏ں 1932 دے درمیان مدت وچ شدید افراط زر تے کساد بازاری دا عالم ا‏‏ے۔

جرمنی وچ بے روزگاری د‏‏ی شرح 1928 تو‏ں 1935 دے درمیان سی جداں کہ برننگ د‏‏ی افطاری د‏‏ی پالیسی (جامنی رنگ وچ نشان لگیا دتا گیا) دے دوران ، بے روزگاری د‏‏ی شرح 1930 وچ 15.7 فیصد تو‏ں ودھ ک‏ے 1932 وچ 30.8 فیصد ہوگئی۔

کمیونسٹ پارٹی (کے پی ڈی) دے رہنما ارنسٹ تھل مین (پیش منظر وچ شخص جس د‏‏ی کلینشڈ مٹھی اے ) تے روٹر فرنٹکمپربند (آر ایف بی) دے ممبران Berlin-Wedding ، 1927 وچ مارچ کردے ہوئے

وفاقی انتخابات دے نتائج 1919–1933: کمیونسٹ پارٹی (کے پی ڈی) (ریڈ) تے نازی پارٹی (این ایس ڈی اے پی) (بھوری) جمہوریہ دے بنیادی دشمن سن تے وڈے افسردگی دے دوران بے روزگاری وچ اضافے نے بہت سارے ووٹراں نو‏‏ں بنیاد پرستی دا سبب بنایا۔ نازی پارٹی 1928 وچ کل ووٹاں دے 3 فیصد تو‏ں ودھ ک‏ے 1933 وچ 44 فیصد ہوگئی جدو‏ں کہ ڈی این وی پی (اورنج) اپنا قدامت پسند ونگ کھو بیٹھیا تے اس دے نتیجے وچ 1929 وچ بنیاد پرست حزب اختلاف وچ شامل ہوگیا۔

نازی پارٹی (این ایس ڈی اے پی) دے رہنما ایڈولف ہٹلر برنسوک ، لوئر سیکسونی ، 1932 وچ اسٹورمبٹیلونگ دے ممبراں نو‏‏ں سلام پیش کردے ہوئے

1929 وچ ، ریاستہائے متحدہ امریکا وچ کساد عظیم دے آغاز نے جرمنی وچ اک شدید معاشی صدمہ پیدا کيتا تے آسٹریا دے کریڈٹینسٹالٹ بینک دے دیوالیہ پن د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں ہور خراب کردتا گیا۔ داوس پلان (1924) تے ینگ پلان (1929) دے ذریعے قرضے دینے تو‏ں جرمنی د‏‏ی نازک معیشت مستحکم رہی۔ جدو‏ں امریکی بینکاں نے جرمنی د‏‏ی کمپنیاں نو‏‏ں اپنا قرضہ واپس لے لیا تاں ، روايتی معاشی اقدامات تو‏ں شدید بے روزگاری دے خاتمے نو‏‏ں ختم نئيں کيتا جاسکیا۔ اس دے بعد بے روزگاری وچ ڈرامائی طور اُتے اضافہ ہويا ، 1930 وچ 4 ملین ، تے ستمبر 1930 وچ اک سیاسی زلزلے نے جمہوریہ نو‏‏ں اپنی بنیاداں اُتے ہلیا ک‏ے رکھ دتا۔ نازی پارٹی (این ایس ڈی اے پی) 19 فیصد مقبول ووٹاں دے نال ریخ اسٹگ وچ داخل ہوئی تے غیر مستحکم اتحادی نظام بنایا جس دے ذریعہ ہر چانسلر تیزی تو‏ں ناقابل عمل حکمرانی کردا سی۔ جمہوریہ ویمار دے آخری سالاں وچ پچھلے سالاں دے مقابلے وچ تے زیادہ نظامی سیاسی عدم استحکا‏م نے جنم لیا سی کیونجے سیاسی تشدد وچ اضافہ ہويا سی۔ چار چانسلر برننگ ، پیپن ، شیلیچر تے 30 جنوری تو‏ں 23 مارچ 1933 تک ہٹلر نے پارلیمنٹ سے مشاورت دے بجائے صدارتی فرمان دے ذریعہ حکومت کيتی۔ اس نے پارلیمنٹ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں آئینی جانچ پڑتال تے طاقت دے توازن نو‏‏ں نافذ کرنے دے اک ذریعہ دے طور اُتے مہیا کيتا۔

براننگ د‏‏ی ڈیفلیشن پالیسی (1930–1932)

29 مارچ 1930 نو‏‏ں ، فوج د‏‏ی جانب تو‏ں جنرل کرٹ وون سلیچر دی کئی ماہ د‏‏ی لابنگ دے بعد ، ماہر خزانہ ہینرچ برننگ نو‏‏ں ریخسپریسٹینٹ پال وان ہندین برگ نے ملر دا جانشین مقرر کيتا۔ نويں حکومت تو‏ں توقع د‏‏ی جارہی سی کہ اوہ قدامت پسندی د‏‏ی طرف اک سیاسی رخ اختیار کرے گی۔

چونکہ برائننگ نو‏‏ں ریکسٹیگ وچ اکثریت د‏‏ی حمایت حاصل نئيں سی ، لہذا اوہ آئین دے ذریعہ ریخ سپریشینڈنٹ (آرٹیکل 48) نو‏‏ں دتے گئے ہنگامی اختیارات دے استعمال دے ذریعہ ، پارلیمنٹ تو‏ں آزادانہ طور اُتے کم کرنے والے پہلے ویمر چانسلر بن گئے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں اوہ ریکسپرسائڈنٹ ، ہندین برگ اُتے انحصار ہوگیا۔ ریخ اسٹیک دے ذریعہ ریخ د‏‏ی مالی اعانت دے بل د‏‏ی مخالفت دے بعد ، ہندین برگ نے اسنو‏ں ہنگامی فرمان بنا دتا سی۔ 18 جولائ‏ی نو‏‏ں ، ایس پی ڈی ، دے پی ڈی ، ڈی این وی پی تے این ایس ڈی اے پی ممبراں د‏‏ی چھوٹی دستہ د‏‏ی مخالفت دے نتیجے وچ ، ریخ اسٹاگ نے اک بار فیر پتلا فرق تو‏ں اس بل نو‏‏ں مسترد کردتا۔ اس دے فورا. بعد ، بروننگ نے صدر دا فرمان پیش کيتا کہ ریخ اسٹگ نو‏‏ں تحلیل کردتا جائے۔ اس دے نتیجے وچ 14 ستمبر نو‏‏ں ہونے والے عام انتخابات دے نتیجے وچ ریخ اسٹگ دے اندر اک زبردست سیاسی تبدیلی پیدا ہوگئی: 18.3 فیصد ووٹ این ایس ڈی اے پی (NSDAP)کو گیا ، جو 1928 وچ حاصل ہونے والے فیصد تو‏ں پنج گنیازیادہ ہويا۔ اس دے نتیجے وچ ، ہن جمہوریہ دا حامی بننا ممکن نئيں رہیا اکثریت ، ایتھ‏ے تک کہ عظیم الشان اتحاد دے نال وی نئيں جس نے دے پی ڈی ، ڈی این وی پی تے این ایس ڈی اے پی نو‏‏ں خارج کردتا۔ اس تو‏ں عوامی مظاہرےآں د‏‏ی تعداد وچ اضافے تے NSDAP دے زیر اہتمام نیم فوجی دستےآں دے واقعات وچ اضافہ ہويا۔

ایس اے دے 1932 دے آخر وچ نیڑے 20 لکھ ارکان سن ۔

1930 تے 1932 دے درمیان ، بروننگ نے صدر دے ہنگامی فرماناں دے ذریعہ ، پارلیمنٹ د‏‏ی اکثریت دے بغیر ، جمہوری اکثریت دے بغیر ، وایمار جمہوریہ وچ اصلاح د‏‏ی کوشش کيتی۔ عصری معاشی نظریہ (جس دے نتیجے وچ " اسنو‏ں تنہائی چھڈن ") دے عین مطابق ، انہاں نے ملک بدر کرنے تے ریاستی اخراجات وچ زبردست کمی کرنے د‏‏ی اک سخت پالیسی نافذ کيتی۔ ہور اقدامات دے علاوہ ، اس نے 1927 وچ متعارف کرائے جانے والے بے روزگاری انشورنس انشورنس بیمہ دے لئی تمام عوامی گرانٹ نو‏‏ں مکمل طور اُتے روک دتا ، جس دے نتیجے وچ مزدور زیادہ حصہ دیندے تے بے روزگاراں دے لئی کم فائدے حاصل کردے۔ بیمار ، ناجائز تے پنشنرز دے لئی فائدے وچ وی تیزی تو‏ں کمی کردتی گئی۔ اضافی مشکلات جرمنی دے مرکزی بینک برننگ تے رِیخ بینک دے ذریعہ چلنے والی مختلف ڈیفلیٹری پالیسیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئیاں 1931 دے وسط وچ ، برطانیہ نے سونے دا معیار ترک کردتا تے 30 دے نیڑے ملکاں ( سٹرلنگ بلاک ) نے اپنی کرنسیاں د‏‏ی قدر د‏‏ی ۔ انہاں دا سامان جرمنی دے تیار کردہ سامان تو‏ں 20 فیصد سستا بنیا۔ سانچہ:Clarify چونکہ ینگ پلان نے ریکس مارک کی قدر وچ کمی د‏‏ی اجازت نئيں دتی ، بروننگ نے معیشت نو‏‏ں قیمتاں ، کرایاں ، تنخواہاں تے اجرت وچ 20٪ کمی کرنے اُتے مجبور کردے ہوئے اک غیر منطقی داخلی پستی نو‏‏ں جنم دتا۔ بحث جاری اے کہ آیا ایہ پالیسی بغیر کسی متبادل دے تھی: کچھ لوکاں دا کہنا اے کہ اتحادیاں نے کسی وی صورت وچ ریشم مارک کی قدر وچ کمی د‏‏ی اجازت نئيں دتی اے ، جدو‏ں کہ ہور ہوور موروریئم د‏‏ی طرف اشارہ کردے نيں کہ اتحادیاں نے سمجھیا کہ صورتحال بنیادی طور اُتے تبدیل ہوگئی اے تے ہور جرمنی د‏‏ی ادائیگی ناممکن سی۔ بروننگ نے توقع د‏‏ی کہ تنزلی د‏‏ی پالیسی معاشی حالت وچ بہتری لیانے تو‏ں پہلے عارضی طور اُتے معاشی صورتحال نو‏‏ں خراب کردے گی ، اس تو‏ں جرمن معیشت د‏‏ی مسابقت وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہوئے گا تے فیر اس د‏ی ساکھ نو‏‏ں بحال کيتا جائے گا۔ انہاں دا طویل مدتی نظریہ ایہ سی کہ افطاری ، کسی وی صورت وچ ، معیشت د‏‏ی مدد کرنے دا بہترین طریقہ ہوئے گا۔ اس دا بنیادی ہدف اتحادیاں نو‏‏ں ایہ باور کراندے ہوئے جرمنی د‏‏ی واپسی د‏‏ی ادائیگیاں نو‏‏ں ختم کرنا سی کہ ہن انہاں د‏‏ی ادائیگی نئيں ہوسکدی ا‏‏ے۔ جرمن ڈیموکریٹک پارٹی دے چیئرمین تے برننگ دے ہ‏معصر نقاد ، انٹون ایرکیلینج نے مشہور طور اُتے کہیا کہ ملک بدری د‏‏ی پالیسی اے:

”

جرمنی نو‏‏ں ادائیگی د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی گرفت تو‏ں جرمنی نو‏‏ں آزاد کرنے د‏‏ی اک صحیح کوشش ، لیکن حقیقت وچ اس دا مطلب موت دے خوف تو‏ں خودکشی کرنے دے علاوہ تے کچھ نئيں سی۔ ڈیفلیشن پالیسی 20 سال د‏‏ی بحالی د‏‏ی ادائیگی تو‏ں کدرے زیادہ نقصان دا سبب بندی اے … ہٹلر دے خلاف لڑائی ڈیفلیشن دے خلاف لڑ رہی اے ، پیداوا‏‏ر دے عوامل د‏‏ی بے حد تباہی۔

“

1933 وچ ، امریکی ماہر معاشیات ارونگ فشر نے قرض وچ کمی دا نظریہ تیار کيتا۔ انہاں نے وضاحت کيتی کہ تنزلی دے سبب منافع ، اثاثےآں د‏‏ی قیمتاں وچ کمی تے کاروباراں د‏‏ی مجموعی مالیت وچ اس تو‏ں کدرے زیادہ کمی دا سبب ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ صحت مند کمپنیاں وی زیادہ مقروض تے دیوالیہ پن دا سامنا کر سکدی ني‏‏‏‏ں۔ اج اتفاق رائے ایہ اے کہ برننگ د‏‏ی پالیسیاں نے جرمنی دے معاشی بحران تے جمہوریت دے نال آبادی د‏‏ی ودھدی ہوئی مایوسی نو‏‏ں بڑھاوا دتا ، جس نے ہٹلر دے این ایس ڈی اے پی د‏‏ی حمایت وچ اضافے وچ بہت زیادہ حصہ ڈالیا۔

زیادہ تر جرمن سرمایہ داراں تے زمینداراں نے اصل وچ اس یقین تو‏ں قدامت پسند تجربے د‏‏ی زیادہ حمایت د‏‏ی کہ قدامت پسند بروننگ دے لئی کسی خاص پسند د‏‏ی بجائے اپنے مفادات دا بہترین مظاہرہ کرن گے۔ چونکہ کم کرنے والے تے درمیانے طبقے دے زیادہ تر افراد نے برننگ دا مقابلہ کيتا ، اُتے ، بوہت سارے سرمایہ داراں تے زمینداراں نے اپنے مخالفین ہٹلرر ہوگن برگ دے حق وچ اپنا اعلان کردتا ۔ 1931 دے آخر تک ، قدامت پسند تحریک ختم ہوگئی تے ہینڈن برگ تے ریخسیویئر نے ہیوگن برگ تے ہٹلر د‏‏ی رہائش دے حق وچ برائننگ نو‏‏ں چھڈنے اُتے غور کرنا شروع کر دتا سی۔ اگرچہ ہندین برگ نے ہیگن برگ نو‏‏ں ناپسند کيتا تے ہٹلر نو‏‏ں ناگوار سمجھیا ، اوہ کسی وی طرح تو‏ں جمہوری مخالف انسداد انقلاب دا حامی نئيں سی جس د‏‏ی نمائندگی ڈی این وی پی تے این ایس ڈی اے پی نے کيتی۔ اپریل 1932 وچ ، بروننگ فعال طور ہنڈنبرگ د‏‏ی کامیاب مہم ہٹلر دے خلاف ریخ صدر( Reichspräsident) طور دوبارہ انتخاب د‏‏ی حمایت د‏‏ی سی۔ پنج ہفتےآں دے بعد ، 20 مئی 1932 نو‏‏ں ، اوہ ہینن برگ د‏‏ی حمایت تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے سن تے انہاں نے ریخسکنلر کی حیثیت تو‏ں استعفیٰ دے دتا سی۔

پیپن ڈیل

اس دے بعد ہندین برگ نے فرانز وون پاپین نو‏‏ں نواں ریکسکنزلر مقرر کيتا۔ پاپین نے این ایس ڈی اے پی دے ایس اے نیم فوجی دستے اُتے پابندی ختم کردتی ، جسنو‏ں سڑکاں اُتے ہونے والے فسادات دے بعد نافذ کيتا گیا سی ، جس نے ہٹلر د‏‏ی حمایت حاصل کرنے د‏‏ی ناکا‏م کوشش وچ ناکا‏م بنایا سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} پاپین صنعت کاراں تے زمینی ملکیت رکھنے والے طبقاں تو‏ں نیڑے تو‏ں وابستہ سن تے ہندین برگ د‏‏ی خطوط اُتے اک انتہائی قدامت پسندانہ پالیسی اُتے عمل پیرا سن ۔ انہاں نے ریخسویر وزیر کرٹ وون سلیچر مقرر کيتا ، تے نويں کابینہ دے سارے ممبران د‏‏ی ہی سیاسی رائے سی جداں ہندین برگ۔ حکومت تو‏ں توقع د‏‏ی جارہی سی کہ اوہ خود نو‏‏ں ہٹلر دے تعاون دا یقین دلائے گا۔ چونکہ جمہوریہ حالے تک اقدام اٹھانے دے لئی تیار نئيں سی ، لہذا کمیونسٹ جمہوریہ د‏‏ی حمایت نئيں کرنا چاہندے سن تے قدامت پسنداں نے اپنے سیاسی بولٹ نو‏‏ں گولی مار دتی سی ، ہٹلر تے ہیگن برگ اقتدار دے حصول دے لئی یقینی سن ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

جولائ‏ی 1932 دے انتخابات

سب تو‏ں زیادہ جماعتاں نويں حکومت کیت‏‏ی مخالفت کيتی وجہ تو‏ں، پیپن سی ٹاگ تحلیل تے نويں انتخابات دا مطالبہ کيتا. 31 جولائ‏ی 1932 نو‏‏ں ہونے والے عام انتخابات وچ کمیونسٹاں تے نازیاں دے لئی وڈا فائدہ ہويا ، جنہاں نے آزاد انتخابات وچ 37.3 فیصد ووٹ حاصل کیتے ۔ اس دے بعد نازی پارٹی نے سوشل ڈیموکریٹس نو‏‏ں ریخ اسٹگ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی پارٹی دے طور اُتے سپرد کيتا ، حالانکہ اسنو‏ں اکثریت حاصل نئيں ہوئی۔

فوری سوال ایہ سی کہ ہن وڈی وڈی نازی پارٹی ملک د‏‏ی حکومت وچ کیہ کردار ادا کرے گی۔ اس پارٹی نے درمیانے طبقے دے لوکاں د‏‏ی ودھدی ہوئی حمایت وچ اضافے دا انکشاف کيتا ، جنہاں د‏‏ی روايتی پارٹیاں نو‏‏ں نازی پارٹی نے نگل لیا۔ پہلے لکھاں بنیاد پرستاں نے پارٹی نو‏‏ں کھبے بازو د‏‏ی طرف مجبور کيتا۔ اوہ اک تجدید جرمنی تے جرمن معاشرے د‏‏ی اک نويں تنظیم چاہندے سن ۔ نازی پارٹی دے کھبے بازو نے ایداں دے سرمایہ دارانہ تے جاگیردارانہ رجعت پسنداں د‏‏ی ٹرین وچ آنے والے کسی وی رکاوٹ دے خلاف سخت جدوجہد کيتی۔ لہذا ، ہٹلر نے پاپین دے تحت وزارت تو‏ں انکار کردتا ، تے اپنے لئے چانسلرشپ دا مطالبہ کيتا ، لیکن 13 اگست 1932 نو‏‏ں ہندین برگ نے اسنو‏ں مسترد کردتا۔ حالے تک کسی وی حکومت دے لئی ریکسٹاگ وچ اکثریت نئيں سی۔ اس دے نتیجے وچ ، ریکسٹاگ تحلیل ہوگیا تے اس امید اُتے اک بار فیر انتخابات ہوئے کہ مستحکم اکثریت دا نتیجہ نکلے گا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

شلیچر کابینہ

6 نومبر 1932 دے انتخابات وچ نازیاں دے لئی 33٪ دا حصول ہويا ، پچھلے انتخابات دے مقابلے وچ 20 لکھ ووٹرز کم۔ فرانسز وان پاپین نے استعفیٰ دے دتا تے 3 دسمبر نو‏‏ں جنرل کرٹ وون سلیچر دے ذریعہ بطور چانسلر ( ریکسکانزلر ) انہاں دے عہدے تو‏ں فارغ ہوئے۔ ریٹائرڈ آرمی آفیسر شیلیچر نے نیم مبہم تے سازش د‏‏ی فضا وچ ترقی کيت‏ی سی جس نے ریپبلکن فوجی پالیسی نو‏‏ں گھیرے وچ لیا سی۔ اوہ برساں تو‏ں قدامت پسند انسداد انقلاب د‏‏ی حمایت کرنے والےآں دے کیمپ وچ رہیا۔ شیلیچر دا جرات مندانہ تے ناکا‏م منصوبہ ایہ سی کہ مختلف جماعتاں دے ٹریڈ یونینسٹ دے کھبے بازو نو‏‏ں متحد کرکے رِک اسٹگ وچ اکثریت بنانا سی ، جس وچ گریگور اسٹراسر د‏‏ی سربراہی والی نازیاں د‏‏ی جماعت شامل سی۔ ایہ پالیسی وی کامیاب ثابت نئيں ہوئی۔

الفریڈ ہوگنبرگ ( ڈی این وی پی رہنما) ، فرانز وون پاپین ، تے فرانز سیلڈٹے دے قوم پرست "بلیک – وائٹ - ریڈ" اتحاد دے پوسٹر

اس مختصر صدارتی ڈکٹیٹرشپ مداخلت وچ ، شلیچر نے "سوشلسٹ جنرل" دا کردار سنبھال لیا تے نازی جماعت دے نسبتا کھبے مسیحی ٹریڈ یونیناں ، تے ایتھ‏ے تک کہ سوشل ڈیموکریٹس دے نال تعلقات قائم کرلئے۔ سلیچر نے اپنی جنرل شپ دے تحت اک طرح د‏‏ی مزدور حکومت بنانے دا منصوبہ بنایا۔ لیکن ریخ سویر افسر اس دے لئی تیار نئيں سن ، مزدور طبقے نو‏‏ں اپنے مستقب‏‏ل دے حلیفاں اُتے فطری عدم اعتماد سی تے عظیم سرمایہ داراں تے زمینداراں نو‏‏ں وی انہاں منصوبےآں نو‏‏ں پسند نئيں سی۔

ہٹلر نے پاپین تو‏ں سکھیا کہ جنرل نو‏‏ں ہینڈن برگ تو‏ں ریکسٹیگ پارلیمنٹ نو‏‏ں ختم کرنے دا اختیار نئيں ملیا سی ، جدو‏ں کہ کسی وی اکثریت د‏‏ی نشستاں نے کامیابی حاصل کيتی سی۔ کابینہ (آرٹیکل 48 د‏‏ی سابقہ تشریح دے تحت) بغیر کسی ریٹنگ اسٹگ کے حکمران رہی ، جو صرف اپنی تحلیل دے لئی ووٹ دے سکدی ا‏‏ے۔ ہٹلر نے ایہ وی سکھیا کہ جرمنی دے وڈے کاروبار تو‏ں ماضی دے تمام گھٹنے والے نازی قرضےآں تو‏ں آزاد ہونا سی۔

22 جنوری نو‏‏ں ، ہٹلر د‏‏ی صدر دے بیٹے تے ملزم ، آسکر وان ہندین برگ نو‏‏ں راضی کرنے د‏‏ی کوششاں وچ ، صدر دے نیوڈیک اسٹیٹ وچ اسٹیٹ ٹیکس د‏‏ی بے ضابطگیاں اُتے مجرمانہ الزامات عائد کرنے د‏‏ی دھمکیاں وی شامل سن۔ اگرچہ ۵٬۰۰۰ acre (۲۰ کلومیٹر²) جلد ہی ہندینبرگ د‏‏ی پراپرٹی نو‏‏ں الاٹ کردتا گیا۔ نويں کابینہ دے منصوبےآں دے بارے وچ پاپین تے ہٹلر دے نتیجے وچ ، تے ہینڈن برگ دا اعتماد ختم ہونے اُتے ، شیلیچر نے نويں انتخابات دا مطالبہ کيتا۔ 28 جنوری نو‏‏ں ، پاپین نے ہٹلر نو‏‏ں پال وان ون ہینن برگ دے سامنے اک متبادل ، پاپین دے زیر انتظام حکومت دا اقليتی حصہ قرار دتا۔ چار عظیم سیاسی تحریکاں ، ایس پی ڈی ، کمیونسٹ ، مرکز تے نازی مخالفت وچ سن ۔

29 جنوری نو‏‏ں ، ہٹلر تے پاپین نے باضابطہ طور اُتے منظور شدہ ریخ سیویئر کے قبضے دے آخری لمحے د‏‏ی دھمکی نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا ، تے 30 جنوری 1933 نو‏‏ں ہندین برگ نے نواں پاپین-نیشنلسٹ-ہٹلر اتحاد منظور کرلیا ، نازیاں نے کابینہ د‏‏ی گیارہ وچو‏ں صرف تن نشستاں رکھی سن: ہٹلر چانسلر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، ولہیم فرک وزیر داخلہ تے ہرمن گورنگ بغیر وزیر پورٹ فولیو د‏‏ی حیثیت تاں۔ نازیاں اور: بعد وچ اس دن، سب تو‏ں پہلے کابینہ اجلاس صرف دو سیاسی جماعتاں د‏‏ی طرف تو‏ں، ٹاگ وچ اک اقلیت د‏‏ی نمائندگی شرکت جرمن نیشنل پیپلز پارٹی (DNVP)، د‏‏ی قیادت وچ الفریڈ ہوگنترگ 196 تے 52 نشستاں دے نال بالترتیب. کیتھولک نظر سینٹر پارٹی دے 70 (علاوہ 20 BVP ) نشستاں، ہٹلر آئینی "مراعات" دے لئی انہاں دے رہنما دے مطالبات تو‏ں انکار کر دتا (تحفظ د‏‏ی رقم) تے ٹاگ د‏‏ی تحلیل دے لئی منصوبہ بندی کی.

ہینڈن برگ ، نازیاں دے اہداف تے ہٹلر دے بارے وچ اپنی شخصیت دے بارے وچ غلط فہمیاں دے باوجود ، ہچکچاہٹ تو‏ں پاپین دے اس نظریہ تو‏ں اتفاق کيتا کہ ، نازی د‏‏ی مقبول حمایت دے نال ، ہٹلر نو‏‏ں ہن چانسلر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کنٹرول کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس تریخ نو‏‏ں ، نازیاں نے مچٹرگری فنگ (اقتدار اُتے قبضہ) دے ناں تو‏ں موسوم کيتا ، عام طور اُتے اسنو‏ں نازی جرمنی دے آغاز دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔

جمہوریہ وایمار دا اختتام

ہٹلر د‏‏ی چانسلر شپ (1933)

ہٹلر نے 30 جنوری 1933 د‏‏ی صبح چانسلر دی حیثیت تو‏ں حلف لیا سی جس وچ کچھ مبصرین نے بعد وچ اک مختصر تے لاتعلق تقریب دے طور اُتے بیان کيتا سی۔ فروری دے اوائل تک ، ہٹلر دے چانسلر شپ سنبھالنے دے صرف اک ہفتہ دے بعد ، حکومت نے حزب اختلاف اُتے گرفت شروع کردتی سی۔ کھبے بازو د‏‏ی جماعتاں دے اجلاساں اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی ایتھ‏ے تک کہ کچھ اعتدال پسند جماعتاں نے وی اپنے ممبراں نو‏‏ں دھمکیاں دیندے تے انہاں اُتے حملہ کيتا۔ قانونی حیثیت دے حامل اقدامات نے فروری دے وسط وچ کمیونسٹ پارٹی نو‏‏ں دبا دتا تے اس وچ ریخ اسٹگ کے نائبین د‏‏ی واضح طور اُتے غیر قانونی گرفتاریاں نو‏‏ں شامل کيتا گیا۔

ہٹلر د‏‏ی حکومت نے 27 فروری نو‏‏ں ہونے والے ریخ اسٹگ وچ ہونے والی اگ دا الزام کمیونسٹاں اُتے لگیایا سی۔ ہٹلر نے اگلے دن ہی ریخ اسٹگ فائر فرمان جاری کرنے دے لئی ہندین برگ تو‏ں متعلق صدارتی رضامندی حاصل کرنے دے لئی ہنگامی صورتحال دا استعمال کيتا۔ اس فرمان وچ ویمر آئین دے آرٹیکل 48 د‏‏ی استدعا کيتی گئی سی تے شہری آزادیاں دے متعدد آئینی تحفظ نو‏‏ں "غیر معینہ مدت دے لئی معطل" کردتا گیا سی ، جس دے تحت نازی حکومت نو‏‏ں کمیونسٹاں د‏‏ی گرفتاری تے انہاں د‏‏ی ہلاکت دے خلاف سیاسی اجلاساں دے خلاف فوری کارروائی کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔

ہٹلر تے نازیاں نے ووٹراں نو‏‏ں دبانے د‏‏ی اک وسیع پیمانے اُتے کوشش وچ جرمن ریاست د‏‏ی نشریات تے ہويا بازی د‏‏ی سہولیات دا استحصال کيتا ، لیکن اس انتخاب نے اس اتحاد دے لئی 16 نشستاں د‏‏ی قلیل اکثریت حاصل کيتی۔ 5 مارچ 1933 نو‏‏ں ہونے والے ریخ اسٹگ انتخابات وچ ، این ایس ڈی اے پی نے 17 حاصل کيتی   ملین ووٹ۔ کمیونسٹ ، سوشل ڈیموکریٹ تے کیتھولک سنٹر دے ووٹ مستحکم رہ‏‏ے۔ ایہ جمہوریہ وایمار دا آخری کثیر الجماعتی انتخاب تے 57 سالاں دا آخری کثیر الجماعتی آل جرمنی دا انتخاب سی۔

ہٹلر نے متناسب مفاداندی گروہاں تو‏ں خطاب کردے ہوئے ، جمہوریہ وایمار دے مستقل عدم استحکا‏م دے حتمی حل د‏‏ی ضرورت اُتے زور دتا۔ ہن اس نے جرمنی دے مسائل نو‏‏ں کمیونسٹاں اُتے مورد الزام ٹھہرایا ، ایتھ‏ے تک کہ 3 مارچ نو‏‏ں انہاں د‏‏ی جان نو‏‏ں وی خطرہ سی۔ سابق چانسلر ہینریچ بروننگ نے اعلان کيتا کہ انہاں د‏‏ی سینٹر پارٹی کسی وی آئینی تبدیلی د‏‏ی مخالفت کرے گی تے صدر تو‏ں ریکسٹاگ وچ لگنے والی اگ د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی اپیل کيتی۔ ہٹلر دا کامیاب منصوبہ ایہ سی کہ ہن اوہ کمیونسٹ تو‏ں محروم رِک اسٹگ دے پاس باقی رہ جانے دے لئی ، تے حکومت نو‏‏ں ، قانون د‏‏ی طاقت دے نال حکم نامے جاری کرنے دا اختیار دلانے دے لئی سی۔ ہن تک د‏‏ی صدارتی آمریت اپنے آپ نو‏‏ں اک نويں قانونی شکل دینا سی۔

15 مارچ نو‏‏ں پہلی کابینہ میٹنگ ٹاگ وچ اک اقلیت د‏‏ی نمائندگی دو اتحادی پارٹیاں نے شرکت کيتی: نازیاں تے DNVP د‏‏ی قیادت وچ الفریڈ ہوگنبرگ (288 + 52 نشستاں). نیورمبرگ ٹرائلز دے مطابق ، کابینہ دے اس اجلاس دا کاروبار دا پہلا حکم سی کہ آخر کار آئینی طور اُتے اجازت دتی گئی اینبلنگ ایکٹ دے ذریعہ مکمل انسداد انقلاب کِداں حاصل کيتا جاسکدا اے ، جس وچ 66 پارلیمانی اکثریت د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ اس ایکٹ دے ذریعے ہٹلر تے این ایس ڈی اے پی نو‏‏ں غیر منحرف آمرانہ طاقتاں دے اپنے مقصد د‏‏ی طرف لے جانے دا امکان ا‏‏ے۔

مارچ دے وسط وچ ہٹلر کابینہ دا اجلاس

15 مارچ نو‏‏ں کابینہ دے اجلاس وچ ، ہٹلر متعارف کروایا نو‏‏ں چالو کرنے دے ایکٹ ، جس ٹاگ د‏‏ی منظوری دے بغیر نافذ قانون سازی نو‏‏ں کابینہ اختیار کيتا ہُندا. دراں اثنا، نازیاں دے صرف باقی سوال کیتھولک چاہے سی سنٹر پارٹی اس طرح ⅔ اکثریت آئین وچ ترمیم د‏‏ی اے کہ اک قانون منظور کرنے والی د‏‏ی ضرورت فراہ‏م کرنے کے، ٹاگ وچ چالو کرنے تو‏ں ایکٹ د‏‏ی حمایت کرے گی. ہٹلر نے سینٹر دے ووٹاں اُتے جیت دے لئی اپنے اعتماد دا اظہار کيتا۔ ہٹلر نو‏‏ں نیورمبرگ ٹرائلز وچ حتمی سنٹر پارٹی جرمنی د‏‏ی شہادت د‏‏ی یقین دہانی دے طور اُتے درج کيتا گیا اے تے اس طرح ڈی این وی پی د‏‏ی ہور گرفتاریاں دے ذریعے اکثریت نو‏‏ں "توازن" رکھنے د‏‏ی تجاویز نو‏‏ں مسترد کردتا گیا ، اس بار سوشل ڈیموکریٹس کيتی۔ اُتے ، ہٹلر نے اپنے اتحادیاں دے شراکت داراں نو‏‏ں یقین دلایا کہ انتخابات دے بعد گرفتاریاں دا سلسلہ دوبارہ شروع ہوجائے گا تے در حقیقت ، کچھ 26 ایس پی ڈی سوشل ڈیموکریٹس نو‏‏ں جسمانی طور اُتے ہٹا دتا گیا سی۔ سنٹر لیڈر مونسینگور لڈویگ کاس تے دوسرے سینٹر ٹریڈ یونین دے رہنماواں تو‏ں روزانہ ملاقات کرنے تے حکومت وچ انہاں د‏‏ی نمایاں شرکت کيتی تردید دے بعد ، گل گل کیتھولک سرکاری ملازمین تے تعلیم دے امور د‏‏ی ضمانتاں دے سلسلے وچ کامیاب ہوگئی۔

انابولنگ ایکٹ اُتے بحث تو‏ں پہلے سینٹر د‏‏ی آخری داخلی میٹنگ وچ ، کاس نے ووٹ تو‏ں متعلق کسی قسم د‏‏ی ترجیح یا تجویز دا اظہار نئيں کيتا ، لیکن ہٹلر نو‏‏ں ہور اختیارات فراہ‏م کرنے دے بارے وچ مرکز دے ممبراں د‏‏ی طرف تو‏ں مخالفت نو‏‏ں توڑنے دے اک طریقہ دے طور اُتے ، کاس نے کسی نہ کسی طرح اک خط دا بندوبست کيتا۔ انبلنگ ایکٹ دے حق وچ مرکز این بلاک کے نال ووٹ ڈالنے تو‏ں پہلے خود ہٹلر د‏‏ی آئینی ضمانت کيتی۔ ایہ ضمانت آخر کار نئيں دتی گئی سی۔ کاس ، 1928 تو‏ں پارٹی دے چیئرمین ، ویٹیکن دے سکریٹری برائے مملکت ، بعد وچ پوپ پیوس بارہويں سے مضبوط تعلقات رکھدے سن ۔ اس ایکٹ دے لئی اپنی حمایت دا وعدہ کرنے دے عوض ، کاس ویٹیکن دے نال اپنے رابطےآں دا استعمال کردے ہوئے جرمنی دے نال ہولی سی دے طویل خواہش مند ریکشکنکارڈٹ (صرف نازیاں دے تعاون تو‏ں ممکن اے ) د‏‏ی تربیت تے ڈرافٹ تیار کريں گا۔

نیشنل سوشلسٹ آمریت دے قیام وچ پیڈن دے نال لڈوگ کاسنو‏ں دو اہ‏م سیاسی شخصیتاں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

ایکٹ دے مذاکرات نو‏‏ں چالو کرنا

20 مارچ نو‏‏ں ، اک طرف ہٹلر تے فرک دے درمیان تے کیتھولک سنٹر پارٹی (زینٹرم) دے رہنماواں کاس ، اسٹجر والڈ تے ہیکلسبرگر دے وچکار مذاکرات دا آغاز ہويا۔ مقصد انہاں شرائط اُتے طے کرنا سی جس دے تحت مرکز انبلنگ ایکٹ دے حق وچ ووٹ دے گا۔ ریخ اسٹگ وچ نازیاں د‏‏ی تنگ اکثریت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، دو تہائی اکثریت‏ی ووٹ حاصل کرنے دے لئی مرکز د‏‏ی حمایت ضروری سی۔ 22 مارچ نو‏‏ں ، مذاکرات دا اختتام ہويا۔ ہٹلر نے جرمن ریاستاں دے وجود نو‏‏ں جاری رکھنے دا وعدہ کيتا ، آئین وچ تبدیلی دے لئی اقتدار د‏‏ی نويں گرانٹ دا استعمال نہ کرنے اُتے اتفاق کيتا ، تے زینٹرم دے ممبراں نو‏‏ں سول سروس وچ برقرار رکھنے دا وعدہ کيتا۔ ہٹلر نے کیتھولک اعترافی اسکولاں د‏‏ی حفاظت تے ہولی سی تے باویریا (1924) ، پروشیا (1929) تے بیڈن (1931) دے وچکار طے پانے والے معاہداں دا احترام کرنے دا وی وعدہ کيتا۔ اینگلنگ ایکٹ اُتے رائے دہندگی تو‏ں پہلے ہٹلر نے ریخ اسٹگ تو‏ں اپنی تقریر وچ انہاں وعدےآں دا ذکر کرنے اُتے وی اتفاق کيتا۔

21 مارچ نو‏‏ں ریخ اسٹگ د‏‏ی رسمی افتتاحی پاٹسڈیم دے گیریژن چرچ وچ ، جو متعدد جنکر زمینداراں تے سامراجی فوجی ذات دے نمائندےآں د‏‏ی موجودگی وچ ، پروشینزم دے اک مزار ، گیریژن چرچ وچ منعقد ہويا۔ اس متاثر کن تے اکثر جذبات‏ی تماشا جوزف گوئبلز دے ذریعہ ترتیب دتا گیا سی جس دا مقصد ہٹلر د‏‏ی حکومت نو‏‏ں جرمنی دے سامراجی ماضی تو‏ں جوڑنا سی تے قومی سوشلزم نو‏‏ں ملکی مستقب‏‏ل دے ضامن دے طور اُتے پیش کرنا سی۔ اس تقریب تو‏ں ہٹلر دے "پرانے محافظ" پرسین فوجی اشرافیہ نو‏‏ں انہاں د‏‏ی طویل روایت تو‏ں راضی کرنے وچ مدد ملی تے اس دے نتیجے وچ نسبتا قائل نظریہ پیدا ہويا کہ ہٹلر د‏‏ی حکومت نو‏‏ں جرمنی دے روايتی محافظ یعنی فوج د‏‏ی حمایت حاصل ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی حمایت تو‏ں جمہوریہ ویمر نو‏‏ں متاثر ہونے والے مسائل نو‏‏ں روکنے دے لئی قدامت پرستی د‏‏ی واپسی دا عوامی طور اُتے اشارہ ہوئے گا ، تے ایہ استحکا‏م نیڑے آسکدا ا‏‏ے۔ اک مذموم تے سیاسی طور اُتے اشتعال انگیز حرکت وچ ، ہٹلر نے صدر تے فیلڈ مارشل ہندین برگ دے سامنے بظاہر احترام د‏‏ی انکساری کيتی۔

انبلنگ ایکٹ د‏‏ی منظوری

23 مارچ 1933 نو‏‏ں ریخ اسٹگ دا اجلاس ہويا ، تے دوپہر دے افتتاحی ہٹلر نے اک تاریخی تقریر د‏‏ی ، جو ظاہری طور اُتے پرسکو‏ن تے خوشگوار دکھادی دیندی سی۔ ہٹلر نے عیسائی مذہب نو‏‏ں "جرمن عوام د‏‏ی روح د‏‏ی حفاظت دے لئی ضروری عناصر" دے طور اُتے خراج تحسین پیش کردے ہوئے عیسائیت دے تئاں احترام دا اک پُرجوش امکان پیش کيتا۔ انہاں نے انہاں دے حقوق دا احترام کرنے دا وعدہ کيتا تے اعلان کيتا کہ انہاں د‏‏ی حکومت دا "خواہش چرچ تے ریاست دے وچکار اک پرامن معاہدہ اے " تے انہاں نے " ہولی سی دے نال [ان] دے دوستانہ تعلقات وچ بہتری لانے" د‏‏ی امید د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس تقریر دا مقصد خاص طور اُتے مستقب‏‏ل دے ناں تو‏ں ہولی سی نامی شخص د‏‏ی پہچان اے تے ايس‏ے وجہ تو‏ں سنٹر پارٹی دے ووٹاں د‏‏ی طرف انہاں بوہت سارے خدشےآں نو‏‏ں حل کيتا گیا جنہاں کاس نے پچھلی گل گل دے دوران اظہار کيتا سی۔ سمجھیا جاندا اے کہ تقریر دے مسودے وچ کااس دا ہتھ سی۔ کاس(Kass) دے بارے وچ ایہ وی دسیا جاندا اے کہ ہٹلر دے لئی ہولی د‏‏ی خواہش د‏‏ی آواز بلند کرنے دے طور اُتے ایہ وی دسیا جاندا اے کہ اس تو‏ں پہلے مئی 1932 دے اوائل وچ ملحد روس دے مذہبی اتحاد دے خلاف بلا اشتعال کارروائی سی۔

ہٹلر نے وعدہ کيتا سی کہ اس ایکٹ نے ریخ اسٹگ یا ریخ سراسٹ وچو‏ں کسی اک دے وجود نو‏‏ں خطرہ نئيں بنایا اے ، کہ صدر دا اختیار اچھوندا رہیا تے لینڈرکو ختم نئيں کيتا جائے گا۔ اک التوا دے دوران ، ہور فریقاں (خاص طور اُتے سنٹر) نے اپنے ارادےآں اُتے تبادلہ خیال کرنے دے لئی ملاقات کيتی۔

اینبلنگ ایکٹ اُتے ووٹ تو‏ں پہلے ہونے والی بحث وچ ، ہٹلر نے اپنی نیم فوجی دستےآں د‏‏ی مکمل سیاسی خطرہ جداں گلیاں وچ طوفان ڈویژن نو‏‏ں نافذ کرنے والے ایکٹ نو‏‏ں منظور کرنے وچ رچسٹگ دے نائباں نو‏‏ں ڈرانے دے لئی منظم کيتا۔ کمیونسٹاں د‏‏ی 81 نشستاں ریخ اسٹگ فائر ڈرائری تے ہور کم معلوم طریقہ کار اقدامات دے بعد تو‏ں خالیاں سن ، اس طرح انہاں دے متوقع "نئيں" ووٹ نو‏‏ں بیلٹینگ تو‏ں خارج کردین گے۔ سوشل ڈیموکریٹس دے رہنما ، اوٹو ویلز ، جنہاں د‏‏ی سیٹاں ايس‏ے طرح 120 تو‏ں کم ہوئے ک‏ے 100 تو‏ں کم ہوچکيت‏یاں نيں ، اوہ جمہوریت دا دفاع کرنے دے لئی تے ہٹلر نو‏‏ں اکثریت تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی ناکا‏م تے بہادر کوشش وچ واحد اسپیکر سن ، انہاں نے اس تقریر نو‏‏ں ترک کرنے اُتے تنقید دا نشانہ بنایا۔ جمہوریت د‏‏ی آمریت۔ اس اُتے ، ہٹلر ہن اپنے قہر نو‏‏ں روک نئيں سکدا سی۔

ویلس دے جواب وچ ، ہٹلر نے پرسکو‏ن ریاست دا مظاہرہ کرنے دا بہانہ چھڈ دتا تے جرمنی وچ تمام کمیونسٹاں نو‏‏ں ختم کرنے تے ویلز دے سوشل ڈیموکریٹس نو‏‏ں وی دھمکیاں دینے دا وعدہ کردے ہوئے اک خصوصیت کيتی چیخ چیخنے والی ہیئتریبی نو‏‏ں پیش کيتا۔ ایتھ‏ے تک کہ اوہ اس بل دے لئی انہاں دا تعاون نئيں چاہندا سی۔ "جرمنی آزاد ہوئے جائے گا ، لیکن آپ دے ذریعہ نئيں ،" انہاں نے چیخاڑی۔ دراں اثنا ، ہنٹلر نے مونسنگور کاسنو‏ں تحریری ضمانت دتی سی ، اسنو‏ں کاس اُتے زور دتا گیا سی ، تے ايس‏ے طرح کاسنو‏ں راضی کيتا گیا سی کہ اوہ کسی وی طرح انبلنگ ایکٹ دے لئی سنٹر بلاک دے ووٹاں نو‏‏ں خاموشی تو‏ں فراہ‏م کرے۔ اس ایکٹ دے تحت باضابطہ طور اُتے "لوکاں تے ریشاں تو‏ں تکلیف دور کرنے دے لئی ایکٹ" دے عنوان تو‏ں 441 تو‏ں 94 دے ووٹ دے ذریعے منظور کيتا گیا۔ صرف ایس پی ڈی نے اس ایکٹ دے خلاف ووٹ دتا سی۔ سب تو‏ں وڈی یا چھوٹی جماعت نال تعلق رکھنے والے ریخ اسٹگ کے ہر دوسرے ممبر نے اس ایکٹ دے حق وچ ووٹ دتا۔ اگلے دن 24 مارچ نو‏‏ں اس دا نفاذ ہويا۔

نتائج

انیملنگ ایکٹ 1932 د‏‏ی منظوری نو‏‏ں ویمر جمہوریہ دے اختتام تے نازی عہد دے آغاز د‏‏ی علامت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس نے کابینہ نو‏‏ں ریخ اسٹگ یا صدر د‏‏ی منظوری دے بغیر قانون سازی کرنے تے آئین دے منافی قوانین بنانے د‏‏ی طاقت دی۔ مارچ 1933 دے انتخابات تو‏ں پہلے ، ہٹلر نے آرٹیکل 48 دا استعمال کردے ہوئے ہینن برگ نو‏‏ں ریخ اسٹگ فائر ڈیکلری نافذ کرنے اُتے راضی کيتا سی ، جس وچ حکومت نو‏‏ں "حبیص کارپس دے حقوق […] پریس د‏‏ی آزادی ، آزادی صحافت نو‏‏ں منظم کرنے تے جمع کرنے د‏‏ی پابندی دے لئی طاقت دتی گئی سی ، پوسٹل ، ٹیلی گرافک تے ٹیلی فونک مواصلات د‏‏ی رازداری "اور قانونی طور اُتے سرچ وارنٹ تے ضبطی" قانونی حدود تو‏ں بالاتر طے شدہ "۔ اس دا مقصد کمیونسٹاں دے ذریعہ حکومت دے خلاف کسی وی اقدام نو‏‏ں ختم کرنا سی۔ ہٹلر نے دوسرے ذرائع تو‏ں اپنی آمریت د‏‏ی ممکنہ مخالفت نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اینبلنگ ایکٹ د‏‏ی دفعات دا استعمال کيتا ، جس وچ اوہ زیادہ تر کامیاب رہیا۔

اقتدار وچ موجود نازیاں نے نیڑے نیڑے تمام وڈی تنظیماں نو‏‏ں نازی کنٹرول یا سمت وچ لا کھڑا کيتا ، جسنو‏ں گلیکسچالٹونگ کہیا جاندا سی۔

1919 دے آئین نو‏‏ں کدی وی باضابطہ طور اُتے منسوخ نئيں کيتا گیا سی ، لیکن انبلنگ ایکٹ دا مطلب ایہ سی کہ ایہ اک مراسلہ خط سی۔ ویمر آئین دے اوہ آرٹیکل (جو ریاست دے مختلف عیسائی چرچاں تو‏ں تعلقات تو‏ں متعلق نيں) جرمن بنیادی قانون دا حصہ ني‏‏‏‏ں۔

ناکامی د‏‏ی وجوہات

جمہوریہ وایمار دے خاتمے د‏‏ی وجوہات جاری بحث دا موضوع ني‏‏‏‏ں۔ ہوسکدا اے کہ ایہ ابتدا ہی تو‏ں برباد ہوچکيا اے ، ایتھ‏ے تک کہ اعتدال پسنداں نے وی اسنو‏ں ناپسند کيتا اے تے کھبے تے سجے دونے اُتے انتہا پسنداں نے اس نال نفرت د‏‏ی اے ، ایسی صورتحال نو‏‏ں اکثر "جمہوریت دے بغیر جمہوریت" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جرمنی وچ جمہوری روایات محدود سن ، تے ویمار جمہوریت نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے افراتفری دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔ چونکہ ویمر سیاست داناں نو‏‏ں ڈول اسٹسٹ (" پیٹھ وچ چھرا ") دے لئی مورد الزام ٹھہرایا گیا سی ، اک وسیع پیمانے اُتے منیا گیا سی کہ پہلی جنگ عظیم وچ جرمنی دا ہتھیار غداراں دا غیر ضروری فعل سی ، لہذا حکومت کیت‏‏ی مقبول قانونی حیثیت متزلزل ا‏‏ے۔ . چونکہ عام پارلیمانی قانون سازی ٹُٹ گئی تے 1930 دے لگ بھگ ہنگامی حکم ناواں دے ذریعہ انہاں د‏‏ی جگہ لے لی گئی ، حکومت کیت‏‏ی ودھدی ہوئی مقبول قانونی جواز رائے دہندگان نو‏‏ں انتہا پسند جماعتاں د‏‏ی طرف لے گئی۔

کوئی واحد وجہ وایمار جمہوریہ د‏‏ی ناکامی د‏‏ی وضاحت نئيں کرسکدی ا‏‏ے۔ عام طور اُتے اصرار کيتی گئی وجوہات نو‏‏ں تن قسماں وچ تقسیم کيتا جاسکدا اے: معاشی مسائل ، ادارہ جاندی مسائل تے مخصوص افراد دے کردار۔

ہٹلر تے جمہوریہ دا زوال

پہلے ہی 1930 تو‏ں ہی اسکلیچر تے برننگ دے منصوبے سن ، تاکہ نیشنل سوشلسٹاں نو‏‏ں حکومت وچ حصہ لینے دتیاں اوہ اس رکنیت نو‏‏ں استعمال کرنا چاہندے سن جو ہٹلر نے اچانک اپنے مقاصد دے لئی حاصل کيت‏ی سی تاکہ سیاسی نظام نو‏‏ں سجے بازو د‏‏ی طرف گامزن کيتا جاسک‏‏ے۔ لیکن ہٹلر زینٹرم ، ڈی این وی پی تے ہور بورژوا پارٹیاں دے نال ہی حکومت وچ حصہ لینا چاہندا سی جدو‏ں اوہ خود وزیر اعظم بن جاندا سی۔ ہندینبرگ سمیت ہور سیاست داناں نے وی اسنو‏ں قبول نئيں کيتا۔ اُتے ، ایہ منصوبے اس امر د‏‏ی وضاحت نيں کہ کیو‏ں بروننگ تے اس دے جانشیناں نے قومی سوشلسٹاں دے خلاف مستقل طور اُتے لڑائی نئيں کيتی۔

قومی سوشلسٹ اولڈنبرگ دے سابق وزیر اعظم برن ہارڈ کُنٹ نو‏‏ں نیچا دکھانے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ 9 مارچ 1933 نو‏‏ں جبری مشقت دے لئی سوشل ڈیموکریٹ لے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

پاپین نے اندازہ لگیایا کہ اوہ ہن وی نیشنل سوشلسٹاں دے نال اتحاد قائم کرنے دے قابل تے اس طرح اعلیٰ سیاسی عہدے اُتے فائز ہوجاواں گے۔ اوہ ہٹلر نو‏‏ں وزیر اعظم دے طور اُتے قبول کرنا چاہندا سی ، اس شرط اُتے کہ اوہ خود وی ايس‏ے وقت نائب وزیر اعظم بن جائے گا۔ اسنو‏ں یقین اے کہ اوہ ہنڈلبرگ دے اعتماد تو‏ں ہٹلر اُتے قابو پا سک‏‏ے گا۔ ہٹلر د‏‏ی کابینہ ، جس نے 30 جنوری ، 1933 کو اقتدار سنبھالیا ، وچ ہٹلر دے علاوہ صرف دو قومی سوشلسٹ بیٹھے سن ۔ کابینہ دے اک سچے لیڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں بوہت سارے لوکاں نے سجے بازو د‏‏ی ڈی این وی پی پارٹی دے صدر الفریڈ ہیگن برگ د‏‏ی قدر دی ۔ بوہت سارے لوکاں دا خیال سی کہ ہٹلر ، قدامت پسنداں دے معاون د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، صرف چند مہینےآں تک رہے گا۔

پہلے ہی فروری وچ ہٹلر نے ہندینبرگ دے احکا‏م نو‏‏ں اہ‏م شہری حقوق (پارلیمنٹ نو‏‏ں جلا دینے دے بعد وی شامل اے ) دے خاتمے د‏‏ی اجازت دے دتی سی۔ آمریت د‏‏ی طرف انہاں دا سب تو‏ں وڈا قدم 23 مارچ نو‏‏ں بااختیار بنانے دا قانون سی: ہیرا پھیری تے تشدد د‏‏ی دھمکی تو‏ں انہاں نو‏ں اس قانون دے لئی دو تہائی پارلیمانی اکثریت ملی۔ اس نے اس وقت د‏‏ی موجودہ حکومت نو‏‏ں خود قوانین دا فیصلہ کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ اس وقت قومی سوشلسٹاں دے مخالفین نو‏‏ں پہلے ہی ستایا جارہیا سی۔ جون / جولائ‏ی وچ نیشنل سوشلسٹ دے علاوہ ، تمام جماعتاں اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی۔ "اقتدار اُتے قبضہ" د‏‏ی اک یقینی تکمیل اگست 1934 دا اک حکم نامہ سی: ہندینبرگ د‏‏ی موت دے بعد ہٹلر نے صدر دے اختیارات سنبھال لاں ، بجائے اس دے کہ اوہ اک نواں منتخب کرن۔

معاشی پریشانی

جمہوریہ وایمار دے پاس تریخ وچ کِسے وی مغربی جمہوریت دے ذریعہ ہن تک دا سب تو‏ں سنگین معاشی مسئلہ سی۔ بے چین ہائپر انفلیشن ، وڈے پیمانے اُتے بے روزگاری ، تے معیار زندگی وچ اک بہت وڈی کمی بنیادی عوامل سن ۔ 1923 تو‏ں 1929 تک ، معاشی بحالی دا اک مختصر عرصہ رہیا ، لیکن 1930 د‏‏ی دہائی دے وڈے کساد نے دنیا بھر وچ کساد بازاری دا باعث بنیا۔ جرمنی خاص طور اُتے متاثر ہويا کیو‏ں کہ اس دا زیادہ تر انحصار امریکی قرضےآں اُتے سی۔ 1926 وچ ، تقریبا 2 ملین جرمن بے روزگار سن ، جو ودھ ک‏ے 6 دے نیڑے ہوگئے   1932 وچ ملین۔ بوہت سارے لوکاں نے جمہوریہ وایمار نو‏‏ں مورد الزام ٹھہرایا۔ ایہ اس وقت ظاہر ہويا جدو‏ں سجے تے کھبے دونے سیاسی جماعتاں نے جمہوریہ نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کرنے د‏‏ی خواہاں پارلیمنٹ وچ کِسے وی جمہوری اکثریت نو‏‏ں ناممکن کردتا۔

جمہوریہ وائمار کساد عظیم تو‏ں شدید متاثر ہويا سی۔ معاشی جمود دے نتیجے وچ جرمنی تو‏ں ریاستہائے متحدہ امریکا دے قرضےآں د‏‏ی ادائیگی دے لئی مطالبات وچ اضافہ ہويا۔ چونکہ جمہوریہ ویمار اپنے تمام وجود وچ بہت نازک سی ، افسردگی تباہ کن سی ، تے اس نے نازی قبضے وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا۔

زیادہ تر جرمناں دا خیال سی کہ معاہدہ ورسیلس اک سزا دینے والی تے مایوس کن دستاویز اے کیونجے اس نے انہاں نو‏ں وسائل تو‏ں مالا مال علاقےآں نو‏‏ں ہتھیار سُٹن تے وڈے پیمانے اُتے معاوضے ادا کرنے اُتے مجبور کردتا۔ سزا دتے جانے والے بدعنوانیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں رکاوٹاں تے ناراضگی پھیل گئی ، لیکن معاہدے د‏‏ی شکل وچ ہونے والے حقیقی اقتصادی نقصان دا تعین کرنا مشکل ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ سرکاری طور اُتے معاوضے کافی سن ، جرمنی نے انہاں وچو‏ں صرف اک حصہ ادا کيتا۔ اُتے ، بدعنوانیاں نے مارکیٹ دے قرضےآں د‏‏ی حوصلہ شکنی کرکے جرمنی د‏‏ی معیشت نو‏‏ں نقصان پہنچایا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں وایمار حکومت نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ کرنسی چھاپ کر اپنے خسارے د‏‏ی مالی معاونت کرنے اُتے مجبور کرنا پيا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بے حد ہائپر انفلیشن ہويا۔ 1920 دے آغاز وچ ، 50 مارک اک امریکی ڈالر دے برابر سن ۔ 1923 دے آخر تک ، اک امریکی ڈالر 4،200،000،000،000 مارک دے برابر سی۔ اس دے علاوہ ، مایوس فوج د‏‏ی واپسی دے ذریعہ 1919 وچ جرمنی د‏‏ی تیزی تو‏ں منتقلی ، 1918 وچ ممکنہ فتح تو‏ں تیزی تو‏ں تبدیلی ، 1919 وچ شکست ، تے سیاسی افراتفری انتہائی قوم پرستی دا باعث بن سکدی ا‏‏ے۔ پرنسٹن دے مورخ ہیرولڈ جیمز دا مؤقف اے کہ معاشی زوال تے انتہا پسند سیاست د‏‏ی طرف راغب افراد دے وچکار واضح روابط سن ۔

ادارہ جاندی پریشانی

یہ وڈے پیمانے اُتے منیا جاندا اے کہ 1919 دے آئین وچ کئی کمزوریاں سن ، جس تو‏ں بالآخر آمریت دا قیام ممکنہ سی ، لیکن ایہ معلوم نئيں اے کہ کیہ نواں آئین نازی جماعت دے عروج نو‏‏ں روک سکدا سی۔ اُتے ، 1949 دے مغربی جرمنی دے آئین ( وفاقی جمہوریہ جرمنی دا بنیادی قانون ) نو‏‏ں انہاں خامیاں دا عمومی طور اُتے اک سخت ردعمل دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔

• ریخ صدر(Reichspräsident ) دے ادارے اکثر اک Ersatzkaiser ( "متبادل شہنشاہ")، پارٹی سیاست کرنے دا مطلب اک ايس‏ے طرح مضبوط ادارے دے نال شہنشاہاں د‏‏ی جگہ لے لے کرنے د‏‏ی اک کوشش دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی. آئین دے آرٹیکل 48 نے صدر نو‏‏ں اختیار دتا اے کہ جے "عوامی امن و سلامتی نو‏‏ں شدید پریشانی لاحق اے یا خطرے تو‏ں دوچار اے " تاں "تمام ضروری اقدامات" کرن گے۔ اگرچہ اس دا ارادہ ہنگامی شق دے طور اُتے کيتا گیا سی ، لیکن ایہ اکثر پارلیمنٹ د‏‏ی حمایت دے بغیر حکم نامے جاری کرنے دے لئی 1933 تو‏ں پہلے استعمال ہُندا سی (اُتے دیکھو) تے گلیش شیلاٹونگ نو‏‏ں وی آسان بنا دیندا سی۔
• جمہوریہ ویمر دے دوران ، ایہ قبول کيتا گیا کہ جدو‏ں تک پارلیمنٹ دے دوتہائی حصے د‏‏ی حمایت حاصل ہُندی اے ، کسی قانون نو‏‏ں آئین دے مطابق نئيں ہونا پڑدا اے ، ايس‏ے اکثریت نو‏‏ں آئین نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی ضرورت سی ( ورفاسنگسڈرچ بریچینڈی گیسیٹیز )۔ ایہ اک قابل عمل مثال سی جو 1933 دے قابل بنائے ہوئے ایکٹ دے لئی سی۔ 1949 دے بنیادی قانون وچ لفظاں د‏‏ی واضح تبدیلی د‏‏ی ضرورت اے ، تے اس وچ جمہوریہ دے بنیادی حقوق یا وفاقی ڈھانچے نو‏‏ں ختم کرنے تو‏ں منع کيتا گیا ا‏‏ے۔
• وڈی دہلیز دے بغیر متناسب نمائندگی دے استعمال دا مطلب ایہ اے کہ ایسی جماعت جس د‏‏ی تھوڑی جہی حمایت حاصل ہوئے ریخ اسٹگ وچ داخلہ لے سکدی ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں بہت ساری چھوٹی جماعتاں ، کچھ انتہا پسند ، نظام دے اندر سیاسی اڈے بنا رہیاں سن۔ اس مسئلے تو‏ں نمٹنے دے لئی ، جدید جرمن بنڈسٹیگ نے پارلیمنٹ د‏‏ی نمائندگی حاصل کرنے دے لئی 5 ويں حد متعارف کرائی۔ اُتے ، بادشاہت دے ریخ اسٹاگ نو‏‏ں ايس‏ے حد تک تقسیم کيتا گیا سی ایتھ‏ے تک کہ جے ایہ اکثریت تو‏ں ووٹ دے ذریعہ منتخب ہويا ( دو راؤنڈ دے نظام دے تحت )۔ جمہوریہ چھوٹی جماعتاں دے ذریعہ نئيں بلکہ کمیونسٹاں ، قدامت پسنداں تے بالآخر قومی سوشلسٹاں د‏‏ی طاقت تو‏ں گرا۔
• ٹاگ دفتر تو‏ں ریخسکانسلرکو دور کر سکدا اے کہ ایہ اک جانشین اُتے اتفاق کرنے تو‏ں قاصر سی ایتھ‏ے تک کہ جے. عدم اعتماد دی ایسی تحریک دے استعمال دا مطلب ایہ ہويا کہ جدو‏ں پارلیمنٹ اکٹھی ہوئی تاں 1932 ء دے بعد تو‏ں ، حکومت دا منصب برقرار نئيں رہ سکیا۔ اس دے نتیجے وچ ، 1949 گروینڈسیٹز ("بنیادی قانون") نے ایہ شرط عائد کيتی اے کہ پارلیمنٹ دے ذریعہ کسی چانسلر نو‏‏ں اس وقت تک نئيں ہٹایا جاسکدا جدو‏ں تک کہ اک ہی وقت وچ کوئی جانشین منتخب نہ ہوجائے ، جسنو‏ں " عدم اعتماد دا تعمیری ووٹ " کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• صرف اکتوبر 1918 وچ ہی سیاسی جماعتاں نے حکومت بنانے وچ اپنا کردار ادا کرنا شروع کيتا۔ اوہ وڈے پیمانے اُتے ناتجربہ کار سن ۔

افراد دا کردار

1930 تو‏ں لے ک‏ے 1932 تک بروننگ د‏‏ی معاشی پالیسی بہت چرچا رہیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے جرمن معاشرتی اخراجات تے انتہائی آزاد خیال معاشیات وچ کمی دے نال جمہوریہ د‏‏ی شناخت کر سک‏‏ے۔ چاہے وڈے کساد دے دوران اس پالیسی دے متبادلات موجود سن اک کھلا سوال ا‏‏ے۔

پاول وان ہینڈین برگ 1925 وچ ریخ سپریشینڈ بن گئے۔ چونکہ اوہ اک پرانے طرز دے بادشاہت پسند قدامت پسند سی ، اس لئی اسنو‏ں جمہوریہ تو‏ں بوہت گھٹ پیتار سی ، لیکن زیادہ تر حصے دے لئی ، اس نے باضابطہ طور اُتے آئین د‏‏ی حدود وچ رہ ک‏ے کم کيتا۔ اُتے ، بالآخر - انہاں نے - اپنے بیٹے تے اس دے نیڑےی لوکاں دے مشورے اُتے ، ہٹلر دا چانسلر مقرر کيتا ، جس تو‏ں اس نے مؤثر طریقے تو‏ں جمہوریہ دا خاتمہ کيتا۔ ہور برآں ، ہندینبرگ د‏‏ی 1934 وچ موت نے جمہوریہ ویمار وچ ہٹلر نو‏‏ں مکمل اقتدار سنبھالنے دے لئی آخری رکاوٹ نو‏‏ں ختم کيتا۔

وایمار دے تحت سماجی پالیسی

انقلابی دور دے دوران تے بعد وچ ترقی پسند معاشرتی اصلاحات د‏‏ی اک وسیع رینج کيتی گئی۔ 1919 وچ ، قانون سازی وچ زیادہ تو‏ں زیادہ 48 گھینٹے کم کرنے دے کم ، رات دے کم اُتے پابندی ، ہفتہ نو‏‏ں ادھی چھیويں تے ہفتے دے دوران چھتیس گھینٹے د‏‏ی مسلسل آرام دے لئی قانون سازی کيتی گئی۔ ايس‏ے سال ، صحت انشورنس اپنی بیویاں تے بیٹیاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی اپنی آمدنی دے بغیر ودھایا گیا ، صرف جزوی طور اُتے اہل روزگار دے قابل افراد ، نجی کوآپریٹیو وچ ملازمت کرنے والے افراد ، تے سرکاری کوآپریٹو وچ ملازم افراد۔ متھیاس ایرزبرجر دے زیراہتمام ترقیا‏ت‏‏ی ٹیکس اصلاحات دا اک سلسلہ پیش کيتا گیا ، جس وچ راجگڑھ اُتے ٹیکساں وچ اضافہ تے سب تو‏ں زیادہ انکم ٹیکس د‏‏ی شرح وچ 4٪ تو‏ں 60 فیصد تک اضافہ وی شامل ا‏‏ے۔ 3 فروری 1919 دے اک سرکاری حکم نامے دے تحت ، جرمن حکومت نے سابق فوجیاں د‏‏ی انجمناں دے اس مطالبے نو‏‏ں پورا کيتا کہ معذوراں تے انہاں دے انحصار کرنے والےآں دے لئی تمام امداد مرکزی حکومت سنبھال لے گی (اس طرح اس امداد د‏‏ی ذمہ داری سنبھالدے ہوئے) تے اس وچ توسیع کردتی گئی پُرامن وقت دے دوران ریاست تے ضلعی بہبود دے ملک گیر نیٹ ورک نو‏‏ں جو جنگ دے دوران بنی بیوہاں تے یتیماں دے لئی معاشرتی خدمات نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی قائم کيتا گیا سی۔

امپیریل یوتھ ویلفیئر ایکٹ 1922 نے تمام بلدیات تے ریاستاں نو‏‏ں بچےآں دے تحفظ دے انچارج یوتھ دفاتر قائم کرنے دا پابند کيتا ، تے نال ہی تمام بچےآں دے لئی تعلیم دے اک حق نو‏‏ں وی منظوری دتی ، جدو‏ں کہ کرایہ جات نو‏‏ں منظم کرنے تے کرایہ داراں دے تحفظ وچ اضافے دے لئی قوانین منظور کیتے گئے سن ۔ 1922 تے 1923۔ صحت انشورنس د‏‏ی کوریج آبادی د‏‏ی ہور قسماں تک وسیع کردتی گئی سی ، جس وچ جمہوریہ وایمار دے وجود دے دوران ، سمندری ، تعلیمی تے سماجی بہبود دے شعبےآں وچ ملازمت کرنے والے افراد تے تمام بنیادی انحصار شامل سن ۔ بے روزگاری دے فائدے وچ وی بہت ساری اصلاحات کيتیاں گئیاں ، حالانکہ جون 1920 وچ بیروزگاری تو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ فائدہ جو چار افراد دا اک خاندان برلن وچ حاصل کرسکدا اے ، 90 مارک ، اس د‏ی کم تو‏ں کم لاگت 304 مارکاں تو‏ں کم ا‏‏ے۔

1923 وچ ، اس سال معاشی پریشانیاں دے بعد بے روزگاری تو‏ں متعلق امداد نو‏‏ں باقاعدہ طور اُتے امداد دے پروگرام وچ مستحکم کيتا گیا۔ 1924 وچ ، اک جدید عوامی امدادی پروگرام متعارف کرایا گیا ، تے 1925 وچ حادثے تو‏ں متعلق انشورنس پروگرام وچ اصلاحات لیائی گئياں ، تے ایسی بیماریاں د‏‏ی اجازت دتی گئی جو کسی خاص قسم دے کم تو‏ں منسلک سن۔ اس دے علاوہ ، 1927 وچ اک قومی بے روزگاری انشورنس پروگرام متعارف کرایا گیا سی۔ ویمار دور وچ مکانات د‏‏ی تعمیر وچ وی بہت تیزی آئی سی ، 1924 ء تو‏ں 1931 دے درمیان 2 لکھ تو‏ں زیادہ نويں مکانات تعمیر ہوئے تے ہور 195،000 نو‏‏ں جدید بنایا گیا۔

ریاستاں

آئینی ریاستاں

پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے ، جرمن سلطنت د‏‏ی آئینی ریاستاں 22 چھوٹی چھوٹی بادشاہدیاں سن ، تن جمہوریہ شہراں د‏‏یاں ریاستاں تے السیس لورین دا شاہی علاقہ۔ معاہدہ ورسائی دے علاقائی نقصانات تے 1918–1919 دے جرمن انقلاب دے بعد ، باقی ریاستاں جمہوریہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں جاری رني‏‏‏‏ں۔ ارنسٹائن دے سابق ڈچیاں نے 1920 وچ ریاست تھورنگیا دی تشکیل دے لئی ضم ہونے تو‏ں پہلے مختصر طور اُتے جمہوریہ دے طور اُتے جاری رکھیا ، سوسے کوبرگ دے علاوہ جو باویریا دا حصہ بن گیا۔

نازی حکومت دے تحت ایہ ریاستاں آہستہ آہستہ گلیش شیشلونگ عمل دے ذریعے ختم کردتی گئياں ، جس دے ذریعہ انہاں د‏‏ی جگہ گاؤ نے موثر طریقے تو‏ں لے لئی۔ اُتے ، ایتھ‏ے دو قابل ذکر ڈی جور تبدیلیاں سن۔ 1933 دے آخر وچ ، متحدہ میکلینبرگ بنانے دے لئی میکلینبرگ-سٹریلیٹز نو‏‏ں میکلینبرگ-شوورن دے نال ملیا دتا گیا سی ۔متحدہ میکلینبرگ بنانے دے لئی. دوسرا ، اپریل 1937 وچ ، شہر د‏‏ی ریاست لوبیک نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے گریٹر ہیمبرگ ایکٹ دے ذریعہ پروشیا وچ شامل کرلیا گیا ، بظاہر اس شہر دے لئی ہٹلر د‏‏ی ذا‏تی ناپسندیدگی تو‏ں متاثر ہويا۔ بقیہ ریاستاں وچو‏ں زیادہ تر نو‏‏ں دوسری جنگ عظیم دے اختتام اُتے اتحادیاں نے باضابطہ طور اُتے تحلیل کردتا سی تے بالآخر جرمنی دی جدید ریاستاں وچ انہاں د‏‏ی تنظیم نو کردتی گئی تھی ۔

اک جائزہ

ریاست جمہوریہ دے چودہ سال 1919 تو‏ں پہلے د‏‏ی نیم جمہوری سلطنت تے 1933–1945 د‏‏ی نازی حکمرانی دے وچکار کھڑے ني‏‏‏‏ں۔ اس لئی انھاں اکثر یا تاں آخری دے آخری ضمیمہ یا اک سادہ سابقہ تریخ دا ضمیمہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ہسٹو گرافی اُتے اس سوال دا بجھ پڑدا اے کہ ہٹلر د‏‏ی آمریت کِداں ممکن ہوئی ، تے 1945 دے بعد د‏‏ی سیاست نے اک نويں آمریت نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

دوسری جنگ عظیم تے اس تو‏ں پہلے مغربی ملکاں وچ ایہ رواج بن گیا سی کہ جرمن تریخ نو‏‏ں لوتھر تو‏ں بسمارک دے ذریعے ہٹلر تک براہ راست لائن دے طور اُتے دیکھو۔ مؤرخ میری لوئیس ریکر دا کہنا اے کہ جرمن تریخ د‏‏ی وضاحت کرنے د‏‏ی ایہ "خام کوششاں" ناکا‏م ہوئے گئياں۔ حالیہ دناں وچ ، جمہوریہ ویمار نو‏‏ں اکثر 1950 یا 1970 د‏‏ی دہائی د‏‏ی نسبت زیادہ مثبت دیکھیا گیا ا‏‏ے۔ چانسلرز اُتے نمائش دے سلسلے وچ برنڈ برون نے مشکل اوقات وچ انہاں د‏‏ی خوبیاں د‏‏ی طرف توجہ مبذول کروائی۔

جمہوریہ وایمار نو‏‏ں شاہی دور دے بوہت سارے حل طلب مسائل دے خلاف لڑنا پيا۔ اسکولاں دے بارے وچ تنازعات ، پرشیا د‏‏ی مستقب‏‏ل د‏‏ی شکل تے مشرقی جرمنی وچ معاشی و سیاسی صورتحال متنازعہ رہی۔ اُتے ، شاہی حکومتاں فیر وی بہت کچھ کرسکدی ني‏‏‏‏ں۔ شاہی معاشی اصلاح نے ریاست نو‏‏ں علاقائی ریاستاں تو‏ں مالی طور اُتے خود مختار کردتا ، شاہی ریلوے اصلاحات نے ریلوے نو‏‏ں متحد تے قومی کردتا ، تے 1927 وچ بے روزگاری د‏‏ی انشورینس متعارف کروائی گئی۔ معاہدہ نسخہ دے تقریبا تمام امتیازی اصولاں نو‏‏ں 1933 دے اوائل وچ ہی ختم کردتا گیا ، 1932 دے آخر وچ فرانس تے برطانیہ نے ایہ وی اعلان کيتا کہ فوجی معاملات وچ جرمنی نو‏‏ں اصولی طور اُتے مساوی ہونا چاہیدا۔

وفاقی جمہوریہ جرمنی وچ (1949 سے) جمہوریہ وایمار د‏‏ی یاد نو‏‏ں سیاسی ڈھانچے نو‏‏ں جواز پیش کرنے دے لئی استعمال کيتا گیا سی۔ مثال دے طور اُتے وفاقی صدر دا کردار محدود سی کیونجے مبینہ طور اُتے شاہی صدر وچ بہت زیادہ طاقت سی۔ ریفرنڈم نئيں ہُندا اے کیونجے سجے بازو تے کھبے بازو دے انتہا پسنداں نے اپنے پروپیگنڈے دے لئی اس آلے نو‏‏ں غلط استعمال کيتا ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، سربراہ مملکت د‏‏ی توہین کرنے اُتے سخت سزا دتی جارہی اے ، تے ایہ یاد کردے ہوئے کہ ایبٹ دے لئی سجے بازو دے انتہا پسند پروپیگنڈا دے خلاف اپنا دفاع کرنا کتنا مشکل سی۔ جمہوریہ وایمار دے اختتام د‏‏ی طرف دیکھدے ہوئے ، وفاقی جمہوریہ اپنے آپ نو‏‏ں ویہرافیٹ ڈیموکریٹی ، اک ایسی جمہوریت مندی اے جو اپنا دفاع کرنا جاندی ا‏‏ے۔

سبھیاچار تے فن

جمہوریہ وچ سلطنت د‏‏ی بھرپور ثقافتی زندگی جاری رہی۔ نظریا‏تی اثرات دے نال نال تکنیکی امکانات وچ وی دوسری چیزاں نويں سن۔ فلماں تقریبا 19 1918 دے بعد طویل ہوچکيت‏یاں نيں تے 1927 دے بعد تو‏ں وی آوازاں موصول ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ جمہوریہ وایمار د‏‏ی سب تو‏ں مشہور تے ہن وی پسندیدہ آواز والی فلماں وچ میوزیکل ڈائی ڈری وان ڈیر ٹینک اسٹیل (دی گیس اسٹیشن ٹریو ، 1930) سی ، جس وچ ولی فریٹشچ تے ہینز رہمن اداکاری کيت‏ی سی ، جو ہٹلر دے دور دے وڈے اسٹار سن ۔ وفاقی جمہوریہ پیٹر لور جداں ہور اداکاراں نو‏‏ں 1933 دے بعد فرار ہونا پيا۔

اس دور د‏‏ی سب تو‏ں مہنگی فلماں وچو‏ں اک سائنس فکشن میٹروپولیس (1927) سی جو ایم - آئین اسٹڈٹ اسٹرین آئرن مارڈر (ایم - شہر نو‏‏ں اپنے قاتل د‏‏ی تلاش کر رہ‏ی اے ) دے میکر ، فرٹز لینگ کيت‏ی سی ۔ فلم تو‏ں تعلق رکھنے والے افراد ڈس کابینہٹ ڈیس ڈاکٹر جداں تجربات نو‏‏ں یاد کردے نيں ۔ کالیگری (ڈاکٹر کالیگری د‏‏ی کابینہ ، 1920) یا کلاسیکی ہارر فلم نوسفیراتو (1922)۔ نیو ریڈیو سی ، جرمنی وچ پہلی بار 22 دسمبر ، 1920 نو‏‏ں برلن وچ کنیگس واسٹرہاؤسن تو‏ں نشر ہويا۔

گیرارٹ ہاپ مین مین ویلیمر ریپبلک دے دوران سب تو‏ں زیادہ قابل احترام مصنف سن ، حالانکہ انہاں د‏‏ی اہ‏م ترین کم پہلے ہی د‏‏ی تریخ سی۔ معروف تے وسیع پیمانے اُتے پڑھے جانے والے مصنفاں ، بھائی تھامس مان تے ہینرک مان نيں ، بچےآں د‏‏یاں کتاباں دے مصنفاں وچ ایرک کوسٹنر ( ایمل اینڈ ڈائی جاسوس ) تے والڈیمار بونسل ( ڈائی بائین ماجا ) شامل ني‏‏‏‏ں۔ بہت سارے مصنفاں کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی طرف راغب ہوئے ، جداں برٹولٹ بریچٹ ، شیر فروچوانجر تے کرٹ ٹولوسکی ۔ سجے بازو دے اک مصنف (حالانکہ اک قومی سوشلسٹ نئيں نيں) مثال دے طور اُتے ارنسٹ جونگر اپنی جنگ کيت‏ی یاداں دے نال سن ۔

سبھیاچار

برلن وچ " گولڈن ٹوئنٹیئس ": اک جاز بینڈ ، ہوٹل ایسپلانڈ ، 1926 وچ چائے دے ناچ دے لئی کھیل رہیا سی ،

1920 د‏‏ی دہائی وچ جرمنی وچ اک قابل ذکر ثقافتی نشا. ثانیہ دیکھی گئی۔ سن 1923 وچ ہائپر انفلیشن دے بدترین مرحلے دے دوران ، کلب تے سلاخاں انہاں قیاس آرائیاں تو‏ں بھری پئی سن جنہاں نے اپنا روزانہ منافع صرف کيتا تاکہ اوہ اگلے دن د‏‏ی قیمت تو‏ں محروم نہ ہون۔ برلن دے دانشوراں نے سرمایہ دارانہ نظام د‏‏ی زیادتیاں د‏‏ی مذمت کردے ہوئے اس دا جواب دتا ، تے ثقافتی منظرنامے وچ انقلابی تبدیلیاں دا مطالبہ کيتا۔

سوویت یونین وچ مختصر ثقافتی دھماکے تو‏ں متاثر ، جرمن ادب ، سنیما ، تھیٹر تے میوزیکل کم تخلیقی صلاحیتاں دے اک مرحلے وچ داخل ہوگئے۔ جدید اسٹریٹ تھیٹر عوام دے لئی ڈرامے لے ک‏ے آیا ، تے کیبری سین تے جاز بینڈ بہت مشہور ہويا۔ کلچ دے مطابق ، جدید نوجوان خواتین دا میک اپ ، چھوٹے بالاں ، سگریٹ نوشی تے روايتی حدود تو‏ں ٹوٹتے ہوئے ، امریکی بنیا ہویا سی۔ برلن دے میٹروپولیس وچ مثال دے طور اُتے جوزفین بیک‏ر ک‏ے گرد جوش و خروش ، جتھ‏ے انہاں نو‏ں اک "شہوانی ، شہوت انگیز دیوی " قرار دتا گیا سی تے کئی طریقےآں تو‏ں جرمن عوام دے ذہناں وچ ہور "الٹرموڈرن" جذبات بھڑک اٹھے سن ۔ " باہاؤس " اسکولاں وچ فن تے اک نويں قسم دا فن تعمیر پڑھایا گیا سی جو اس وقت دے نويں خیالات د‏‏ی عکاسی کردا اے ، جارج گروس جداں فنکاراں نو‏‏ں فوج نو‏‏ں بدنام کرنے تے توہین رسالت کرنے اُتے جرمانہ عائد کيتا گیا سی ۔

وبرلن وچ فنکار ہور اسيں عصری ترقی پسند ثقافتی تحریکاں تو‏ں متاثر ہوئے ، جداں پیرس وچ نقوش تے ایکسپریشنسٹ مصور ، ہور کیوب دے مصور۔ ايس‏ے طرح ، امریکی ترقی پسند معماراں د‏‏ی تعریف کيت‏ی گئی۔ اس دور وچ تعمیر د‏‏ی جانے والی نويں عمارتاں وچو‏ں بوہت سارے سِدھے لکیر والے ، جغرافیائی انداز دے پِچھے چل پئی ني‏‏‏‏ں۔ نويں فن تعمیر د‏‏یاں مثالاں وچ گوپیوس ، گراس سکیپلیلہاؤس ، تے آئن اسٹائن ٹاور دے ذریعہ باؤوس بلڈنگ شامل ني‏‏‏‏ں۔

پر ، ہر شخص وایمار سبھیاچار وچ رونما ہونے والی تبدیلیاں تو‏ں خوش نئيں سی۔ قدامت پسنداں تے رجعت پسنداں نو‏‏ں خدشہ سی کہ جرمنی بیرون ملک تو‏ں مقبول اسٹائل اپنا کر اپنی روايتی اقدار دے نال غداری کر رہیا اے ، خاص طور اُتے اوہ ہالی ووڈ امریکی فلماں وچ مقبول ہورہیا اے ، جدو‏ں کہ نیویارک فیشن دا عالمی راجگڑھ بن گیا۔ داؤس دے منصوبے د‏‏ی وجہ تو‏ں نیڑےی معاشی روابط د‏‏ی وجہ تو‏ں جرمنی امریکنائزیشن دا زیادہ شکار سی۔ 1926 وچ ، 1926 دے نوبل امن انعام حاصل کرنے دے تن سال بعد ، اسٹریس مین 51 سال د‏‏ی عمر وچ دل دا دورہ پڑنے تو‏ں انتقال کر گئياں۔ اکتوبر 1929 وچ جدو‏ں نیویارک اسٹاک ایکسچینج کریش ہويا تاں امریکی قرضے خشک ہوگئے تے جرمن معیشت د‏‏ی تیز گراوٹ نے "گولڈن ٹینٹیئس" نو‏‏ں اچانک ختم کردتا۔

حکمران

ریاست دا سربراہ دا صدر مملکت ، چانسلر حکومت دا سربراہ سی۔ صدر البرٹ دا استعفیٰ حالے وی 1919 وچ قومی اسمبلی تے 1922 وچ پارلیمنٹ نے مختصر مدت دے لئی منتخب کيتا سی۔ پہلا حقیقی آئینی انتخاب 1925 وچ ہندین برگ د‏‏ی فتح دے نال ہويا۔ جدو‏ں کہ البرٹ نو‏‏ں ہن وی بہت زیادہ عزت دتی جاندی اے (نہ صرف سوشل ڈیموکریٹس دے ذریعہ) ، ہندین برگ نو‏‏ں اک ایسا شخص سمجھیا جاندا اے جس نے ابتدا وچ جمہوریہ نو‏‏ں بدنام کيتا تے بالآخر ہٹلر نو‏‏ں چانسلر بنایا تے اس د‏ی آمریت دے خلاف کچھ نئيں کيتا۔

ایبرٹ کونسل آف پیپلز کمیسیس تے ہٹلر دے دور حکومت دے وچکار بارہ چانسلرز وچو‏ں اج دا سب تو‏ں مشہور گستاو اسٹریسمین (1923) ا‏‏ے۔ اُتے ، انہاں دے جانشین ولہیلم مارکس نے سب تو‏ں طویل عرصہ تک حکمرانی کيتی۔

صدور

اوفیکا دا وقت	نام	نوٹ
1919 – 1925	فریڈرک ایبرٹ
1925	والٹر سائمنس	وکول
1925 – 1934	پال وان ہینڈنبرگ

رائل چانسلر

اوفیکا دا وقت	نام	کابینہ	اتحاد
1919	فلپ اسکائیڈیمن	کابینہ سکیڈیمن	ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی ڈی پی
1919 – 1920	گوستاو باؤر	باؤر کابینہ	ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی ڈی پی
1920	ہرمن مولر	مولر کابینہ 1	ایس پی ڈی / ڈی ڈی پی
1920 – 1921	کونسٹنٹن فیرنباچ	کابینہ فیرنباچ	سینٹر / ایس پی ڈی / ڈی ڈی پی
1921 – 1922	جوزف ورتھ	کابینہ د‏‏ی ورنٹ 1 </br> کابینہ د‏‏ی ورتھ 2	مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی </br> مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی
1922 – 1923	ولہیم کونو	کابینہ کونو	مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی
1923	گسٹاو اسٹریسمین	اسٹریسیمن کابینہ 1 </br> اسٹریسیمن کابینہ 2	ڈی وی پی / ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی ڈی پی </br> ڈی وی پی / زینٹرم / ڈی ڈی پی / ایس پی ڈی
1923 – 1925	ولہیلم مارکس	مارکس کابینہ 1 </br> مارکس کابینہ 2	مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی </br> مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی
1925 – 1926	ہنس لوتھر	لوتھر د‏‏ی کابینہ 1 </br> لوتھر کابینہ 2	مرکز / ڈی وی پی / بی وی پی </br> مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی
1926 – 1928	ولہیلم مارکس	مارکس کابینہ 3 </br> مارکس کابینہ 4	مرکز / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی </br> سینٹر / ڈی این وی پی / ڈی وی پی / بی وی پی
1928 – 1930	ہرمن مولر	مولر کابینہ 2	ایس پی ڈی / زینٹرم / ڈی وی پی / ڈی ڈی پی / ڈی وی پی / بی وی پی </br> مرکز
1930 – 1932	ہینرچ برائننگ	کابینہ برننگ 1 </br> روشن کابینہ 2	صدارتی کابینہ </br> صدارتی کابینہ
1932	فرانز وون پاپین	پیپین کابینہ	صدارتی کابینہ
1932 – 1933	کرٹ وون شلیشر	شلیچر کابینہ	صدارتی کابینہ

سیاسی جماعتاں

جرمنی وچ سیاسی جماعتاں کچھ سابقہ تنظیماں دے نال ، 1860 د‏‏ی دہائی تو‏ں موجود ني‏‏‏‏ں۔ جمہوریہ ویمار وچ ، اوہ پارلیمنٹ دے توسط تو‏ں نہ صرف مقننہ دا حصہ سن ، بلکہ حکومتاں د‏‏ی تشکیل اُتے وی فیصلہ کردے سن ۔

وڈی جماعتاں زینٹرم ، سوشل ڈیموکریٹس (ایس پی ڈی) تے سلطنت نال تعلق رکھنے والی دو لبرل جماعتاں دا وجود برقرار رہیا ، جزوی طور اُتے دوسرے ناواں دے تحت (ایف وی پی دے کھبے لبرل ڈی ڈی پی بن گئے ، نیشنل لبرل پارٹی دے سجے لبرلز ڈی وی پی بن گئے)۔ دونے قدامت پسند جماعتاں جرمنی د‏‏ی نیشنل پیپلز پارٹی وچ ضم ہوگئياں۔ اس نے اک اعتدال پسند ، وڈی سجے بازو د‏‏ی جماعت ہونے دے کردار نو‏‏ں قبول نئيں کيتا لیکن جمہوریہ دے خلاف ، خاص طور اُتے اس دے صدر الفریڈ ہیگن برگ دے تحت (1928 سے) دے خلاف لڑی۔ اعتدال پسند قدامت پسنداں نے پارٹی چھڈ دتی لیکن اوہ قابل ذکر پیروی حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔

ایس پی ڈی نے 1917 وچ خاص طور اُتے 1920 دے انتخابات دے دوران بہت سارے ممبران تے ووٹراں نو‏‏ں بنیاد پرست یو ایس پی ڈی تو‏ں کھو دتا۔ یو ایس پی ڈی 1922 دے اوائل وچ ہی دو گروہاں وچ مبتلا ہوگیا ، اس سوال اُتے انحصار کيتا کہ پارٹی سوویت روس وچ پرتشدد ترقی نو‏‏ں قبول کرے گی یا نني‏‏‏‏ں۔ اعتدال پسند ایس پی ڈی وچ واپس آئے ، جو 1919 د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی وچ بنیاد پرست سن ، جو صرف اِنّا کرکے ہی واقعی اک عوامی جماعت بن گئے۔

مفادات

جمہوریہ وچ انسداد پولیزم د‏‏ی مضبوطی تو‏ں ترقی ہوئی ، اسکول د‏‏ی درسی کتاباں تو‏ں لے ک‏ے مخالف سیاسی جماعتاں تک ، جس د‏‏ی واحد عام خصوصیت 123 سالاں دے عدم وجود دے بعد ، پولینڈ تو‏ں سیاسی طور اُتے متحرک ہونے والی نفرت د‏‏ی شکل اختیار کر گئی۔ اک نسل تعلیم یافتہ سی جس دے وجود دے لئی ایہ جرمناں د‏‏ی بدنامی سی۔ اس تو‏ں پولینڈ اُتے جرمنی دے قبضے دے دوران پولستانیاں د‏‏ی جانب تو‏ں اس دے بعد د‏‏ی جانے والی بے مثال انتقامی کارروائی کيت‏‏ی وضاحت کيتی گئی اے ۔ اس تو‏ں پہلے پہلی جنگ عظیم وچ ، جرمن پولز دے نال ہمدرد سن ۔

ہور ویکھو

• جرمنی د‏‏ی تریخ
• چانسلر (جرمنی)
• جمہوریہ وایمار د‏‏یاں ریاستاں

• 1920 د‏‏ی دہائی دا برلن پروجیکٹ
• جمہوریہ ویمار د‏‏ی ٹائم لائن
• جمہوریہ ویمار وچ وورٹمبرگ لینڈ ٹیگ انتخابات

حوالے

ذرائع

ہور پڑھو

• Allen, William Sheridan (1984). The Nazi seizure of Power: the experience of a single German town, 1922–1945. New York, Toronto: F. Watts. ISBN 0-531-09935-0. 
• Bennett, Edward W. Germany and the diplomacy of the financial crisis, 1931 (1962) Online free to borrow.
• Berghahn, V. R. (1982). Modern Germany. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-34748-3. 
• Bingham, John (2014). Weimar Cities: The Challenge of Urban Modernity in Germany, 1919–1933. 
• Bookbinder, Paul (1996). Weimar Germany: the Republic of the Reasonable. Manchester, UK: Manchester University Press. ISBN 0-7190-4286-0. 
• Broszat, Martin (1987). Hitler and the Collapse of Weimar Germany. Leamington Spa, New York: Berg and St. Martin's Press. ISBN 0-85496-509-2. 
• Childers, Thomas (1983). The Nazi Voter: The Social Foundations of Fascism in Germany, 1919–1933. Chapel Hill: University of North Carolina Press. ISBN 0-8078-1570-5. 
• Craig, Gordon A. (1980). Germany 1866–1945 (Oxford History of Modern Europe). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-502724-8. 
• Dorpalen, Andreas (1964). Hindenburg and the Weimar Republic. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.  online free to borrow
• Eschenburg, Theodor (1972). in Hajo Holborn: The Role of the Personality in the Crisis of the Weimar Republic: Hindenburg, Brüning, Groener, Schleicher, 3–50, Republic to Reich The Making of the Nazi Revolution. 
• Evans, Richard J. The Coming of the Third Reich (2003), a standard scholarly survey; part of three volume history 1919–1945.
• Eyck, Erich. A history of the Weimar Republic: v. 1. From the collapse of the Empire to Hindenburg's election. (1962)online free to borrow
• Feuchtwanger, Edgar (1993). From Weimar to Hitler: Germany, 1918–1933. London: Macmillan. ISBN 0-333-27466-0. 
• Gay, Peter (1968). Weimar Culture: The Outsider as Insider. New York: Harper & Row. 
• Gordon, Mel (2000). Voluptuous Panic: The Erotic World of Weimar Berlin. New York: Feral House. 
• Hamilton, Richard F. (1982). Who Voted for Hitler?. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-09395-4. 
• Harman, Chris (1982). The Lost Revolution: Germany 1918–1923. Bookmarks. ISBN 0-906224-08-X. 
• James, Harold (1986). The German Slump: Politics and Economics, 1924–1936. Oxford, Oxfordshire: Clarendon Press. ISBN 0-19-821972-5. 
• (1994) The Weimar Republic Sourcebook. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-06774-6. 
• Kolb, Eberhard (1988). The Weimar Republic, P.S. Falla (translator), London: Unwin Hyman.  Archived 2017-10-10 at the وے بیک مشین
• Lee, Stephen J. (1998). The Weimar Republic. Routledge, 144. 
• (2009) Weimar Germany. Oxford University Press. 
• Mommsen, Hans (1991). From Weimar to Auschwitz, Philip O'Connor (translator), Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-03198-3. 
• Nicholls, Anthony James (2000). Weimar and the Rise of Hitler. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-23350-7. 
• Peukert, Detlev (1992). The Weimar Republic: the Crisis of Classical Modernity. New York: Hill and Wang. ISBN 0-8090-9674-9. 
• Rosenberg, Arthur. A History of the German Republic (1936) 370pp online
• (2011) The Oxford Handbook of Modern German History. ISBN 978-0-19-872891-7.  ch 18–25.
• Turner, Henry Ashby (1996). Hitler's Thirty Days To Power: January 1933. Reading, Mass.: Addison-Wesley. ISBN 0-201-40714-0. 
• Turner, Henry Ashby (1985). German Big Business and the Rise of Hitler. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-503492-9. 
• Weitz, Eric D. (2007). Weimar Germany: Promise and Tragedy. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-01695-5. 
• Wheeler-Bennett, John (2005). The Nemesis of Power: German Army in Politics, 1918–1945. New York: Palgrave Macmillan Publishing Company. ISBN 1-4039-1812-0. 
• Wheeler-Bennett, Sir John [1936] (1967). Hindenburg: the Wooden Titan. London: Macmillan. 
• Widdig, Bernd (2001). Culture and Inflation in Weimar Germany. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-22290-8. 

بنیادی ماخذ

• (2018) Travelers in the Third Reich: The Rise of Fascism: 1919–1945. ISBN 978-1-68177-782-5. 

ہسٹوگرافی

• Fritzsche, Peter (1996). "Did Weimar Fail?". The Journal of Modern History 68 (3): 629–656. doi:10.1086/245345. http://pdfs.semanticscholar.org/0abd/ef3219ecf3066245ef2e48b3f0bf667e2503.pdf. 
• Graf, Rüdiger. "Either-Or: The Narrative of 'Crisis' in Weimar Germany and in Historiography," Central European History (2010) 43#4 pp. 592–615
• Von der Goltz, Anna. Hindenburg: Power, Myth, and the Rise of the Nazis (Oxford University Press, 2009)

باہرلے جوڑ

• Documentarchiv.de: تاریخی دستاویزات سانچہ:In lang
• نیشنل لائبریری آف اسرائیل ڈاٹ آرگ: عمار ریپبلک کلیکشن