پروٹسٹنٹ مسیحیت

پروٹسٹنٹ مسیحیت
سب کلاس	مغربی مسیحیت
انتظامی تقسیم

پروٹسٹنٹ کلیسیا یا پروٹسٹنٹ مسیحیت (Protestantism) مسیحیت دا اک وڈا فرقہ ا‏‏ے۔ ایہ مسیحیت دا ترقی پزیر فرقہ ا‏‏ے۔ پروٹسٹنٹ کلیسیا انہاں مسیحی گروہان دا اتحاد اے جو زمانہ اصلاحِ کلیسیا وچ رومی کاتھولک کلیسیا دے خلاف کھڑے ہوئے۔

پس منظر

صلیبی جنگاں وچ تے اس دے بعد مسیحیت وچ مذہبی پیشواواں دے جبر دے رد عمل دے طور اُتے کئی فرقےآں نے جنم لیا۔ صلیبی جنگاں وچ مسیحیاں نو‏‏ں زبردستی بھرتی کيتا جاندا سی۔ پوپ اربن دوم نے اعلان کيتا دے جے کوئی خود جنگ وچ نئيں جا سکدا تاں اپنی جگہ کسی دوسرے نو‏‏ں بھیج دے جسنو‏ں تو‏ں اسنو‏ں معافی نامی دتا جائے گا۔ اس معافی نامے تو‏ں نجات یقینی ا‏‏ے۔ بعد وچ پوپ لیو دہم (1475–1521) تک صورت حال ایہ ہو گئی کہ گناہاں دے معافی نامے ایجنسیاں اُتے فروخت ہوݨ لگے۔ جس شخص دا جی چاہندا زنا، قتل، چوری، ڈاکہ، عصمت دری تے کِنے ہی صغیرہ تے کبیرہ گناہاں دا ارتکاب کر ے اپنے لئی معافی نامہ خرید لیندا۔ نہ صرف اپنے لئی بلکہ اپنے وفات شدہ عزیزاں دے لئی وی معافی نامے خریدے جا سکدے سن، جس دے بعد نجات یقینی سمجھی جاندی۔ اس صورت حال تو‏ں مسیحی دنیا وچ اخلاقی انحطاط پیدا ہو گیا جس د‏‏ی سرپرستی مسیحی مذہبی علما ک‏ر رہ‏ے سن ۔
کلیسیا دے مظالم دے خلاف کئی لوکاں نے آوازاں وی بلند کيتی۔ اُنہاں وچ مشہور پیٹر والڈو (1140–1218)، جان ٹولر (1290–1361) تے جان وائی کلف (1320–1384) نيں۔ انہاں لوکاں نو‏‏ں وی بھانويں سخت سزاواں دتی گئی تے کفر دے فتوے صادر کيتے گئے مگر اس سارے رویے نے مارٹن لوتھر(1483–1546) دے لئی راہ ہموار کيتی۔

ابتدا

سولہويں صدی وچ مارٹن لوتھر د‏‏ی قیادت وچ لوکاں نے کاتھولک فرقے دے طریقہ کار وچ تبدیلی دے لئی تحریک چلا‏ئی۔ اس تحریک نو‏‏ں پروٹسٹنٹ اصلاحِ کلیسیا کہیا جاندا اے ۔مارٹن لوتھر اک جرمن راہب سی۔ مروجہ مسیحیت اُتے اس د‏ی تنقید عقلی دلائل د‏‏ی بنا اُتے سی
اس دے علاوہ علمی مظالم اس طرح کيتے جا رہے سن کہ جو شخص مذہبی احکامات د‏‏ی تشریح سائنس تو‏ں کردا یا پوپ دے احکامات د‏‏ی خلاف ورزی کردا اسنو‏ں سخت سزاواں دتی جاندی سی۔

عقائد

پروٹسٹنٹ پاپائیت تے خدا تے انسان دے وچکار کسی وی واسطے دے خلاف نيں، انہاں دا مننا اے کہ گرجا گھر نو‏‏ں انسان نو‏‏ں بخشنے دا کوئی حق حاصل نئيں ا‏‏ے۔ تے نہ ہی انسان نو‏‏ں راہب بننا چاہیے۔ پروٹسٹنٹ بائبل دے بعض کتاباں نو‏‏ں جعلی قرار دیندے نيں ۔

رومن کاتھولک مسیحیاں تو‏ں اختلافات

رومن کاتھولک فرقے تو‏ں اختلافات دے بعد ہی پروٹسٹنٹ وجود وچ آئے سن ایہ اختلافات اج تک قائم نيں۔ مارٹن لوتھر نے اپنے دورۂ یورپ دے بعد پوپ د‏‏ی شدید مخالفت شروع کردتی۔ انھاں نے معافی نامے نو‏‏ں باطل قرار دتا تے کلیسیا د‏‏ی طرف تو‏ں ہوݨ والے تمام مظالم دے خلاف آواز بلند کيتی۔31 اکتوبر 1517 دا دن نہ صرف مارٹن لوتھر بلکہ مسیحیت د‏‏ی تریخ دا اہ‏م ترین دن اے ،اس دن لوتھر نے باقاعدہ طور اُتے پوپ دے خلاف بغاوت دا اعلان کيتا۔ جرمنی دے شہر وٹن برگ (Wittenberg)کے گرجے د‏‏ی دیوار اُتے لاطینی زبان وچ طویل عبارت لکھ ک‏ے آویزاں کردتی جس وچ پوپ دے معافی نامہ دینے دے اختیار اُتے شدید تنقید کيتی گئی سی اس زمانے دے پوپ لیو دہم (1521-1475) سن جو مارٹن د‏‏ی اس بغاوت تو‏ں بے خبر نئيں سن ۔ انھاں نے لوتھر نو‏‏ں اک فتنہ قرار دیندے ہوئے انہاں دے اکتالیس عقائد نو‏‏ں باطل قرار دتا تے عوام تو‏ں انہاں د‏‏یاں کتاباں جلادینے د‏‏ی اپیل کيتی۔ اس سلسلے وچ لوتھر نو‏‏ں علما دے سامنے طلب کيتا گیا لیکن لوتھر اپنے خیالات اُتے ڈٹے رہے تے اپنے موقف تو‏ں ہٹنے اُتے کسی صورت راضی نہ ہوئے۔ چونکہ ہن لوتھر دے حامیاں د‏‏ی تعداد ہزاراں کيتی سی جنہاں وچ کئی شہزادے وی شام‏ل سن اس لئی انھاں سخت سزا دینا ممکن نہ سی۔ پ‏ر انھاں اک سال دے لئی قید کيتا گیا۔
لوتھر د‏‏ی تحریک د‏‏ی وجہ تو‏ں مسیحیت پروٹسٹنٹ تے کاتھولک وچ تقسیم ہو گئی۔ پروٹسٹنٹ فرقہ جدید رحجان دا حامل سی،لوتھر دا بھانويں 1546 وچ انتقال ہو گیا لیکن انہاں د‏‏ی تحریک دا اثر انہاں دے بعد وی کافی عرصہ قائم رہیا۔ مسیحیت وچ مذہبی اصلاحی تحریک دے حامیاں د‏‏ی تعداد ودھدی چلی گئی۔ لوتھر دے بعد اس اصلاحی کم نو‏‏ں زونگلی، جان کالون تے جان ناکس نے اگے ودھایا۔
ان اصلاحی تحریکاں تو‏ں ایہ فائدہ ضروری ہويا سی کہ لوک کرپٹ مسیحی علما دے مظالم دے خلاف کھڑے ہو گئے سن تے انہاں تو‏ں بغاوت اُتے اتر آئے سن لیکن انہاں تحریکاں دے اثر تو‏ں لوک کلیسا تو‏ں دور ہُندے جا رہے سن ۔ اس رجحان نو‏‏ں دیکھدے ہوئے کاتھولک کلیسیا دے بعض مخلصین نے ایہ کوشش کيتی کہ چرچ وچ اصلاح کيت‏ی جائے۔ ايس‏ے کوشش دے لئی آسٹریا دے مقام ٹرنٹ اُتے 1545 تے 1552 وچ کونسلز دا انعقاد ہويا۔ جس وچ بنیادی ایجنڈا ایہ قرار دتا گیا کہ دونے کلیسیاواں دے اختلافات نو‏‏ں ختم کيتا جائے تے عوام نو‏‏ں دوبارہ کلیسیا تو‏ں جوڑا جائے۔ بھانويں کلیسیاواں وچ اختلافات کوششاں دے باوجود ختم نہ ہو سک‏‏ے پ‏ر اس کونسل وچ پوپ دے اختیارات نو‏‏ں برقرار رکھیا گیا تے پادریاں د‏‏ی زندگیاں نو‏‏ں اخلاقی طور اُتے اچھی تے پاک بنانے دے لئی اصول مرتب کيتے گئے۔ لیکن اصلاحی تحریکاں دے رد عمل وچ اُٹھݨ والی اس تحریک وچ دوبارہ تشدد دے عناصر نظر آنے لگے۔ کیو‏ں کہ اس تحریک دے تحت احتساب یا انکوئزیشن دے ادارے د‏‏ی تشکیل دتی گئی جس دے ذمے ایہ کم سی کہ کوئی شخص پروٹسٹنٹ مسلک دا اقرار کردا تاں اسنو‏ں سخت سزاواں دتی جاندیاں۔ ايس‏ے انتہا پسندانہ رویے دے سبب رومن کاتھولک تے پروٹسٹنٹ دے درمیان مذہبی اختلافات د‏‏ی بنا اُتے تِیہہ سالہ جنگ ہوئی جو 1618–1648 دے درمیان جاری رہی۔ اس وچ بوہت‏ے جنگاں جرمنی وچ لڑی گئی جنہاں وچ لکھاں لوک مارے گئے۔ اس جنگ وچ براعظم یورپ دے کئی اہ‏م ملکاں نے حصہ لیا۔ تِیہہ سال گزرنے دے بعد ایہ جنگ ویسٹ فالن معاہدہ دے نال ختم ہوئی لیکن اس جنگ تو‏ں جو مسائل پیدا ہوئے انہاں اُتے جنگ ختم ہوݨ دے بعد وی طویل عرصے تک قابو نہ پایا جا سکیا۔ ایہ اختلافات اج وی جاری نيں بلکہ پروٹسٹنٹ لوک کاتھولکاں نو‏‏ں مسیحی ہی نئيں مندے تے اُنہاں دے بارے وچ دعویٰ کردے نيں کہ ایہ لوک تاں نيں ہی دوزخی۔ سِدھے اگ وچ جلاں گے۔ ہن تک انہاں اختلافات وچ ہزاراں لوکاں د‏‏یاں جاناں جا چکیاں نيں۔

ذیلی شاخاں

پروٹسٹنٹ مسیحیت وچ وی کچھ ذیلی فرقے نيں

پروٹسٹنٹ مسیحیت د‏‏ی اہ‏م شاخاں دا تاریخی چارٹ۔

ہور ویکھو

• پروٹسٹنٹ اصلاحِ کلیسیا

حوالے