حدیث تشبیہ

جوڑ پایو
آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

حدیث تشبیہ یا حدیث اشباہ، پیغمبراسلام صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی اوہ حدیث اے کہ جس وچ حضرت علی علیہ السلام نو‏‏ں بعض فضائل وچ انبیاء نال تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔ اس حدیث د‏‏ی بنیاد پرمختلف فضائل جداں: آدم ع دا علم، نوح ع دا تقوی و صلح پسندی، ابراہیم ع دا حلم و صبر، موسی ع د‏‏ی ہیبت و ذہا نت، داوودع دا زہد، عیسی ع د‏‏ی عبادت نو‏‏ں حضرت علی علیہ السلام دے لئی بیا ن کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ حدیث، شیعہ تے سنی کتاباں وچ اصحاب پیغمبرص تو‏ں نقل ہوئی اے اس حدیث دے راویاں وچ عبدالله بن عباس، عبدالله بن مسعود، ابوالحمراء تے انس بن مالک شام‏ل نيں۔

علماء شیعہ د‏‏ی نظر وچ ، حدیث تشبیہ، مذ کورہ فضائل تے صفات وچ حضرت علی علیہ السلام نو‏‏ں انبیاء دے برابر بیان کردی اے تے انہاں د‏‏ی افضلیت نو‏‏ں ثابت کردی اے لہذا ایہ حدیث، حضرت علی علیہ السلام د‏‏ی امامت و خلافت اُتے واضح دلیل ا‏‏ے۔۔ بعض نے اس حدیث تو‏ں ایہ دلیل پیش کيت‏‏ی اے کہ حضرت علی (ع)، پیغمبر اسلام (ص) دے علاوہ تمام انبیاء اُتے فضیلت تے برتری رکھدے نيں۔

یہ حدیث، شیعہ تے سنی علماء دے نزدیک معتبر اے صرف بعض سنی علماء نے اسنو‏ں قبول نئيں کيتا ا‏‏ے۔

حدیث دا متن تے تعارف[سودھو]

عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کُنَّا جُلُوساً عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ: مَنْ‏ أَرَادَ أَنْ‏ یَنْظُرَ إِلَى‏ آدَمَ‏ فِی‏ عِلْمِهِ‏ وَ إِلَى نُوحٍ فِی سِلْمِهِ وَ إِلَى إِبْرَاهِیمَ فِی حِلْمِهِ وَ إِلَى مُوسَى فِی فِطَانَتِهِ وَ إِلَی دَاوُدَ فِی زُهْدِهِ فَلْیَنْظُرْ إِلَی هَذَا قَالَ فَنَظَرْنَا فَإِذَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ قَدْ أَقْبَلَ۔

عبدالله بن عباس تو‏ں روایت اے کہ: اسيں پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دے پاس بیٹھے ہو ئے سن کہ آنحضرت ص نے فرمایا: جو شخص آدم ع نو‏‏ں انہاں دے علم وچ ، نوح ع نو‏‏ں انہاں دے صلح و تقوی وچ ، ابراہیم ع نو‏‏ں انہاں دے صبر و حلم وچ ، موسی ع نو‏‏ں انہاں دے ہیبت و ذہانت وچ ، داؤد ع نو‏‏ں انہاں دے زہد وچ دیکھنا چاہندا اے اوہ اس شخص نو‏‏ں دیکھ لے جو آرہیا ا‏‏ے۔ ابن عباس کہندے نيں ایہ سن کر اساں حیرت نال آس پاس دیکھیا (کہ آخر، حضرت دا مقصد کون شخص اے ؟) کہ اچانک علی ابن ابی طالب علیہ السلام داخل ہوئے۔[۱]}}

حدیث تشبیہ، مختلف مضامین دے نال شیعہ تے سنی کتاباں وچ نقل ہوئی اے شیعہ کتاباں وچ [۲] تے اہل سنت د‏‏ی کتاباں [۳]

البتہ حدیث دا مضمون اس لحاظ تو‏ں مختلف اے کہ کون کیہڑا انبیاء تو‏ں حضرت علی علیہ السلام نو‏‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔ بعض کتاباں وچ حضرت علی ع نو‏‏ں اولو العزم رسولاں تے حضرت نوح ع تو‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔[۴] شیخ صدوق علیہ الرحمہ نے اپنی کتاب کمال الدین وچ مذ کورہ انبیاء دے نال، حضرت داوود نبی (ع ) دا ناں وی ذکر کيتا ا‏‏ے۔ [۵] بعض کتاباں وچ حضرت علی علیہ السلام نو‏‏ں حضرت آدم (ع)، ابراهیم(ع) ، موسی(ع) ، یحیی(ع)، عیسی(ع) ، شیث (ع) تے ادریس(ع) تو‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔ [۶] اہل سنت د‏‏ی بعض کتاباں وچ حضرت علی (ع) نو‏‏ں حضرت آدم، نوح ، ابراہیم، یحیی تے موسی(ع) تو‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔ [۷] اس دے علاوہ، مناقب ابن مغازلی وچ صرف، حضرت آدم تے نوح (ع) تو‏ں تشبیہ بیان ہوئی ا‏‏ے۔ [۸]

بعض کتاباں وچ ، حضرت علی (ع) نو‏‏ں اسرافیل د‏‏ی ہیبت، جبرئیل د‏‏ی عظمت تے میکائیل دے رتبہ تو‏ں وی تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔ [۹] شہید ثالث قاضی نورالله شوشتری[۱۰] تے میر حامد حسین [۱۱] نے حدیث تشبیہ دے تمام راوی، اسناد تے حدیث دے مختلف مضامین نو‏‏ں جمع کرکے نقل کيتا ا‏‏ے۔ اس حدیث نو‏‏ں حدیث اشباہ وی کہیا گیا ا‏‏ے۔[۱۲]

علی(ع) د‏‏ی انبیاء تو‏ں تشبیہ دے اسباب و علل[سودھو]

کہیا گیا اے کہ حدیث تشبیہ د‏‏ی بنیاد اُتے علی (ع)، اخلاق انبیاء دے حامل تے انہاں دے صفات دے (انئيں کيت‏‏ی طرح) مالک نيں۔[۱۳] محمد بن یوسف گنجی شافعی، جو کہ ستويں ہجری وچ شافعی مذھب دے عالم سن شباہت تو‏ں متعلق وضاحت دے تھلے لکھدے نيں کہ: علی (ع) د‏‏ی آدم (ع) تو‏ں شباہت اس وجہ تو‏ں اے کہ سورہ بقرہ آیت 31 دے مطابق خداوند عالم نے آدم (ع) نو‏‏ں ہر چیز دا علم سکھا یا، تے علی (ع) وی ہر واقعہ (اور ہر چیز) دا علم رکھدے سن ۔[۱۴] ايس‏ے طرح علی(ع) د‏‏ی نوح(ع) تو‏ں تشبیہ دا سبب، حکمت یا حکم وچ ایہ اے کہ حضرت علی (ع)، نوح(ع) د‏‏ی طرح[۱۵] کفار دے نال سخت تے مومنین دے نال نرم تے مہربان سن ۔ [۱۶]اور ابراہیم ع تو‏ں تشبیہ د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ ابراهیم(ع) نو‏‏ں قرآن وچ حلم د‏‏ی صفت تو‏ں یاد کيتا گیا اے،[۱۷]اورحضرت علی(ع) نو‏‏ں حلم و صبر وچ انہاں تو‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔[۱۸]

محمد بن طلحہ شافعی کہ جو چھیويں تے ستويں ہجری وچ شافعی علماء وچو‏ں سن اس بارے وچ کہندے نيں کہ: اس حدیث وچ پیغمبر اسلام (ص) نے علی(ع) دے لئی ، علم آدم(ع) تو‏ں مشابہ علم، تقوای نوح(ع) تو‏ں مشابہ تقوا، حلم ابراهیم(ع) د‏‏ی طرح حلم، ہیبت موسی(ع) د‏‏ی طرح ہیبت، تے عبادت عیسی(ع) د‏‏ی طرح عبادت نو‏‏ں بیان کيتا ا‏‏ے۔[۱۹] انہاں دے نظریہ دے مطابق، مذکورہ صفات وچ علی(ع) د‏‏ی انبیاء تو‏ں تشبیہ، علی(ع) د‏‏ی ذات وچ انہاں صفات دے اعلیٰ مرتبہ نو‏‏ں ثابت کردا ا‏‏ے۔[۲۰]

احمد بن محمد عاصمی، کہ جو چوتھ‏ی تے پنجويں ہجری دے سنی علماء وچو‏ں نيں اپنی کتاب زین الفتی وچ حدیث تشبیہ نو‏‏ں نقل کرنے دے بعد، حضرت علی علیہ السلام د‏‏ی آدم، نوح، ابراہیم، یوسف ، موسی، داوود، سلیمان، ایوب، یحیی، عیسی علیہم السلام تے پیغمبر اسلام (ص) تو‏ں شباہتاں نو‏‏ں ذکر کردے نيں تے شرح وی دیندے نيں۔[۲۱] اولوالعزم انبیاء تو‏ں حضرت علی(ع) د‏‏ی شباہتاں د‏‏ی سلسلہ وار لسٹ کہ جس نو‏‏ں عاصمی نے اس طرح نقل کيتا اے:

  • علی (ع) د‏‏ی نوح (ع) تو‏ں شباہتاں: فہم، دعوت، اجابت دعا، کشتی(کہ کشتی پہ سوار ہونے والے نجات پاگئے تے روگردانی کرنے والے ہلاک ہو گئے)، ایہ حدیث سفینہ د‏‏ی طرف اشارہ اے، تے اس دے علاوہ برکت، سلام و تحیت، شکر گزار ہونا تے قوم نو‏‏ں (ان دے گناہ تے خلاف ورزی د‏‏ی بنا پر) ہلاک کرنا۔ (عاصمی، العسل المصفی من رہتل زین الفتی، 1418ھ ، ج1، ص429-458)
  • ابراهیم(ع) تو‏ں شباہتاں: وفا، شر پسنداں تو‏ں محفوظ رہنا، باپ تے قوماں تو‏ں مناظرے، بت شکنی، اولاد د‏‏ی بشارت، صالح تے ظالم نسل دے درمیان اختلاف، نفس دا امتحان، تے مال و اولاد دا امتحان تے خلیل ناں رکھنا(ابراهیم(ع) خلیل الله نيں تے علی(ع) خلیل رسول الله(ص) نيں)۔ (عاصمی، العسل المصفی من رہتل زین الفتی، 1418ھ ، ج1، ص459-483)
  • موسی(ع) تو‏ں شباہتاں: مضبوطی تے قوت و شدت، دفاع تے دعوت، عصا تے طاقت، شرح صدر، برادری تے نزدیکی(موسی و هارون (ع) تے پیغمبر و علی(ع) دے درمیان)، مودت و محبت، رنج و بلا نو‏‏ں برداشت کرنا تے شریعت د‏‏ی وراثت۔(عاصمی، العسل المصفی من تهذیب زین الفتی، 1418ھ ، ج2، ص5-25)
  • عیسی(ع) تو‏ں شباہتاں: خدا د‏‏ی ربویت تے عبودیت دا گماں، بچپنے وچ کتاب خدا دا عالم ہونا، پڑھنے تے لکھنے دا علم، گمراہ گروہاں تو‏ں دو گروہ دا ہلاک ہونا(عیسی (ع) د‏‏ی نسبت یهود و نصاری تے علی (ع) د‏‏ی نسبت خوارج و غلات)، زہد(دنیا تے دنیوی زرق و برق تو‏ں دوری)، سخاوت تے کرم، آیندہ دے حالات د‏‏ی پیش گوئی کرنا، قناعت و اکتفاء۔(عاصمی، العسل المصفی من رہتل زین الفتی، 1418ھ ، ج2، ص117-166)
  • پیغمبر اسلام(ص) تو‏ں شباہتاں: عاصمی نے اس بارے وچ ، پیغمبر اسلام (ص) تو‏ں تیئیہ (23) عدد، وجہ شباہت بیان کيتی نيں کہ جنہاں وچ کچھ ایہ نيں: خلقت، برادری، مدت عمر، عفو و درگذشت، محبت و بغض، عصمت (یعنی ہر قسم دے گناہ تو‏ں پاک) ، اطاعت، ولایت، درخت تو‏ں شباہت۔ (عاصمی، العسل المصفی من رہتل زین الفتی، 1418ھ ، ج2، ص167-286.)}}

علامہ مجلسی مرحوم نے، بحار الانوار وچ اس موضوع تو‏ں متعلق اک باب قائم کيتا اے کہ جس وچ حضرت علی علیہ السلام دے انبیاء دے فضائل وچ مساوات تے اشتراک دے سلسلے وچ احا دیث د‏‏ی روشنی وچ اسباب و علل نو‏‏ں بیان کيتا ا‏‏ے۔[۲۲]

حضرت علی (ع) د‏‏ی فضیلت اُتے دلیل[سودھو]

بعض شیعہ علماء، حدیث تشبیہ نو‏‏ں اس گل د‏‏ی دلیل جاندے نيں کہ حضرت علی علیہ السلام تمام انساناں اُتے فضیلت رکھدے نيں لہذا اسنو‏ں حضرت د‏‏ی امامت و خلافت د‏‏ی بہترین دلیل جاندے نيں۔[۲۳] ايس‏ے طرح بعض علماء نے حدیث تشبیہ نو‏‏ں اس گل د‏‏ی دلیل دے طور اُتے پیش کيتا اے کہ حضرت علی علیہ السلام، پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے علاوہ، تمام انبیاء اُتے فضیلت رکھدے نيں؛ کیونجے حضرت علی (ع)، انبیاء وچو‏ں ہر اک نبی دے خصوصیات دے مالک نيں تے جو ذات، انہاں تمام فضائل وخصوصیات د‏‏ی مالک ہو اوہ بہر حال اس شخص تو‏ں افضل اے کہ جو انہاں وچو‏ں، صرف بعض خصوصیت رکھدا اے .[۲۴]

اس سلسلے وچ مرحوم میر حامد حسین ہندی کہندے نيں کہ حدیث تشبیہ، اس گل اُتے دلالت کردی اے کہ حضرت علی (ع)، مذکورہ خصوصیات وچ انبیاء دے برابر نيں تے فیر برابری دے ثبوت دے لئی، ویہہ دلیلاں پیش کردے نيں۔[۲۵] انہاں د‏‏ی نظر وچ ، انبیاء تو‏ں برابری اس گل د‏‏ی دلیل اے کہ حضرت علی (ع)، انبیاء تے تمام انساناں اُتے فضیلت رکھدے نيں۔[۲۶]

راوی تے اعتبار حدیث[سودھو]

مذکورہ حدیث اصحاب پیغمبر (ص) جداں: عبدالله بن عباس،[۲۷]اور عبدالله بن مسعود،[۲۸] ابوهریره [۲۹] تے ابوالحمراء(هلال بن حارث)[۳۰] خادم پیغمبر(ص)،[۳۱] تے انس بن مالک جداں[۳۲] افراد تو‏ں نقل ہوئی اے . لھذا اس حدیث دے اعتبار و وثوق وچ شک دا امکان نئيں ا‏‏ے۔

اعتبار[سودھو]

شیعہ علماء نے، حدیث تشبیہ نو‏‏ں معتبر قرار دتا اے تے سند دے طور پراس تو‏ںاستفادہ کيتا ا‏‏ے۔ کتاب شبهای پیشاور دے مصنف مرحوم سلطان الواعظین شیرازی اس حدیث دے بارے وچ کہندے نيں کہ شیعہ تے سنی علماء دا اس گل پراجماع تے اتفاق اے کہ حدیث تشبیہ معتبر ا‏‏ے۔[۳۳] میر حامد حسین مرحوم نے،عبقات الانوار وچ اس حدیث نو‏‏ں اہل سنت دے چالیس محدثین تو‏ں نقل کيتا اے تے حدیث د‏‏ی صحت نو‏‏ں ثابت کيتا ا‏‏ے۔ [۳۴]

بعض نظریات دے مطابق، چونکہ ایہ حدیث متعدد طریقےآں تو‏ں نقل ہوئی اے اس لئی معتبر اے، بھانويں اس د‏ی سنداں ضعیف ہی کیو‏ں نہ ہون۔[۳۵] اہل سنت دے بعض علماء نے، حدیث دے اعتبار اُتے سوال اٹھایا ا‏‏ے۔ دیکھئے: شمس‌الدین ذہبی، جو اٹھويں ہجری وچ سلفی مذہب دے مورخ تے محدث سن،[۳۶] تے ابن حجر عسقلانی، ایہ اٹھويں تے نويں ہجری وچ شافعی مذہب دے مورخ تے محدث سن ۔[۳۷] تے ابن کثیر، جو اٹھويں ہجری دے اہل سنت علماء وچ آندے نيں[۳۸] حدیث تشبیہ نو‏‏ں حدیث منکر(ضعیف روایت کيتی قسم) شمار کردے نيں۔ اس دے علاوہ ابن جوزی، جو چھیويں ہجری دے اہل سنت عالم نيں، حدیث تشبیہ نو‏‏ں حدیث جعلی قرار دیندے نيں۔[۳۹]

ذهبی[۴۰] تے ابن تیمیہ، منہاج السنة، 1406ھ، ج5، ص510 تے 511.</ref> بہیقی تو‏ں، بغیر سند د‏‏ی حدیث نقل کرنے دے بعد، اسنو‏ں بغیر سند دے دسدے نيں تے کہندے نيں کہ علمائے حدیث شناس دے نزدیک، ایہ حدیث جعلی تے جھوٹھ اے، ايس‏ے بنا اُتے علماء نے اسنو‏ں نقل نئيں کيتا اے ؛ لیکن انہاں دے بر خلاف موفق بن احمد خوارزمی، کہ جو چھیويں ہجری دے اہل سنت علماء وچو‏ں نيں اپنی کتاب المناقب الامیرالمؤمنین وچ اس حدیث نو‏‏ں بہیقی تو‏ں مکمل سند روایت دے نال نقل کردے نيں۔.[۴۱] ایہ حدیث ،اہل سنت تو‏ں دوسرے اسناد دے نال وی نقل ہوئی ا‏‏ے۔[۴۲]

کتاب شناسی[سودھو]

حدیث تشبیہ، متعدد کتاباں وچ علمی تے تحقیقی اعتبار تو‏ں، محل بحث رہی اے (علماء نے نہایت دقت نظر دے نال اسنو‏ں ثابت کيتا اے )۔ [۴۳] میر حامد حسین مرحوم نے کتاب عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهارع د‏‏ی سولہويں جلد نو‏‏ں اس حدیث د‏‏ی سندی تے دلالدی تحقیق تو‏ں مخصوص کيتا ا‏‏ے۔ تے ایہ جلد مستقل تے جداگانہ طور پر«خلاصه عبقات الانوار؛ حدیث تشبیه» دے ناں تو‏ں، سید علی حسینی میلانی د‏‏ی تصحیح و تلخیص تے مرتضی نادری دے فارسی ترجمہ دے نال، نبا فاونڈیشن د‏‏ی جانب تو‏ں شائع ہوئ ا‏‏ے۔

حوالے[سودھو]

  1. ↑ صدوق، کمال‌الدین، 1395ھ، ج1، ص25.
  2. ↑ نمونہ دے طور اُتے دیکھو: التفسیر المنسوب الی الامام العسکری(ع)، 1409ھ ، ص 449 تے 498- صدوق، کمال‌الدین، 1395ھ ، ج1، ص25؛ طبری آملی کبیر، المسترشد فی الامامة، 1415ھ ، ص287؛ مفید، الامالی، 1413ھ ، ص14؛ طوسی، الامالی، 1414ھ ، ص417؛ طبری آملی، بشارة المصطفیٰ، 1383ھ ، ص83.
  3. ↑ ماں نمونہ دے طور اُتے دیکھو: عاصمی، العسل المصفی، 1418ھ ، ج1، ص124-126؛ ابن عساکر، ترجمة الامام علی بن ابی‌طالب، 1400ھ ، ج2، ص280؛ ابن مغازلی، مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، 1424ھ ، ص281؛ خوارزمی، المناقب، 1411ھ ، ص 84اور312 ؛ حسکانی، شواهد التنزیل، 1411ھ ، ج1، ص103؛ طبری، ذخائر العقبی، 1354ھ ، ص 93 تے 94؛ حمویی جوینی، فرائد السمطین، 1398ھ ، ج1، ص170.
  4. ↑ طبری آملی کبیر، المسترشد فی الامامة، 1415ھ ، ص287.
  5. ↑ صدوق، کمال‌الدین، 1395ھ ، ج1، ص25.
  6. ↑ التفسیر المنسوب الی الامام العسکری(ع)، 1409ھ ، ص 497 تے 498.
  7. ↑ عاصمی، العسل المصفی، 1418ھ ، ج1، ص125؛ ابن مردویه، مناقب علی بن ابی‌طالب، 1424ھ ، ص147؛ حسکانی، شواهد التنزیل، 1411ھ ، ج1، ص103؛ طبری، ذخائر العقبی، 1354ھ ، ص93 اور94.
  8. ↑ ابن مغازلی، مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، 1424ھ ، ص281 .
  9. ↑ شوشتری، احقاق الحق، 1409ھ ، ج5، ص396 اور397، ج15، ص619، ج22، ص329.
  10. ↑ شوشتری، احقاق الحق، 1409ھ ، ج4، ص392-405، ج5، ص4-6، ج15، ص610-622، ج22، ص296-300 تے ج31، ص317 تے 318.
  11. ↑ مرحوم نے، عبقات الانوار، 1366ھ ش، ج16، پہلا حصہ، ص15-454.
  12. ↑ امینی، الغدیر، 1416ھ ، ج3، ص486 .
  13. ↑ گنجی شافعی، کفایة الطالب، 1362ھ ش، ص122.
  14. ↑ گنجی شافعی، کفایة الطالب، 1362ھ ش، ص122.
  15. ↑ سوره نوح، آیه 26.
  16. ↑ گنجی شافعی، کفایة الطالب، 1362ھ ش، ص122.
  17. ↑ سوره توبه، آیه ۱۱۴.
  18. ↑ گنجی شافعی، کفایة الطالب، 1362ھ ش، ص122.
  19. ↑ نصیبی شافعی، مطالب السؤول، مؤسسه البلاغ، ص98.
  20. ↑ نصیبی شافعی، مطالب السؤول، مؤسسه البلاغ، ص98.
  21. ↑ دیکھو: عاصمی، العسل المصفی، 1418ھ ، فصل پنجم، ج1، ص124-503 تے ج2، ص5-286.
  22. ↑ مجلسی، بحارالانوار، 1403ھ ، ج39، ص35-82.
  23. ↑ مثال دے طور اُتے دیکھو: طبری، تحفة الابرار، 1376ھ ، ص140 تے 263؛ فاضل مقداد، ارشاد الطالببین، 1405ھ ، ص354؛ مظفر، دلائل الصدق، 1422ھ ، ج6، ص329.
  24. ↑ دیکدرے: طبری، تحفة الابرار، 1376ھ ، ص 140 اور263؛ مظفر، دلائل الصدق، 1422ھ ، ج6، ص330؛ شوشتری، احقاق الحق، 1409ھ ، ج3، ص279؛ سلطان الواعظین، شبهای پیشاور، 1379ھ ، ص 478 اور479.
  25. ↑ میرحامد حسین، عبقات الانوار، 1366ھ ، ج16، حصہ دوئم ، ص77-118.
  26. ↑ میرحامد حسین، عبقات الانوار، 1366ھ ، ج16، حصہ دوئم، ص154-157.
  27. ↑ صدوق، کمال‌الدین، 1395ھ ، ج1، ص25؛ حسکانی، شواهد التنزیل، 1411ھ ، ج1، ص137؛ طبری، ذخائر العقبی، 1354ھ، ص94؛ گنجی شافعی، کفایة الطالب، 1404ھ، ص121 تے 122.
  28. ↑ طوسی، الامالی، 1414ھ، ص417.
  29. ↑ طبری آملی کبیر، المسترشد فی الامامة، 1415ھ، ص287.
  30. ↑ عاصمی، العسل المصفی، 1418ھ، ج1، ص124-126؛ ابن عساکر، ترجمة الامام علی بن ابی‌طالب، 1400ھ، ج2، ص280؛ حسکانی، شواهد التنزیل، 1411ھ، ج1، ص100 اور103؛ خوارزمی، المناقب، 1411ھ، ص84 اور312؛ طبری، ذخائر العقبی، 1354ھ، ص93.
  31. ↑ طوسی، رجال الطوسی، 1373۱ھ، ص86؛ حسکانی، شواهد التنزیل، 1411ھ، ج2، ص74.
  32. ↑ ابن مغازلی، مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، 1424ھ، ص281؛ طبری آملی، بشارة المصطفیٰ، 1383ھ، ص83.
  33. ↑ سلطان الواعظین، شبهای پیشاور، 1379ھ ش، ص478.
  34. ↑ میرحامد حسین، عبقات الانوار، 1366ھ ش، ج16، بخش اول، ص15-454.
  35. ↑ مظفر، دلائل الصدق، 1422ھ ، ج6، ص329.
  36. ↑ ذہبی، المنتقی من منهاج الاعتدال، ص344.
  37. ↑ ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، 1390ھ، ج6، ص24
  38. ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، 1418ھ، ج11، ص89.
  39. ↑ ابن جوزی، الموضوعات، 1386ھ، ج1، ص370.
  40. ↑ ، المنتقی من منہاج الاعتدال، ص344.
  41. ↑ خوارزمی، المناقب، 1411ھ، ص83 اور84.
  42. ↑ نمونہ دے طور اُتے دیکھو: عاصمی، العسل المصفی، ۱۴۱۸ھ، ج1، ص124-126؛ طبری آملی کبیر، المسترشد فی الامامة، 1415ھ، ص287؛ ابن عساکر، ترجمة الامام علی بن ابی‌طالب، 1400ھ، ج2، ص280؛ حسکانی، شواہدالتنزیل، 1411ھ، ج1، ص103؛ حمویی جوینی، فرائد السمطین، 1398ھ، ج1، ص170.
  43. ↑ نمونہ دے لئی دیکھو: شوشتری، احقاق الحق، 1409ھ، ج4، ص392-405، ج5، ص4-6، ج15، ص610-622، ج22، ص296-300 تے ج31، ص317 تے 318؛ میرحامد حسین، عبقات الانوار، 1366ھ، ج16(اس جلد د‏‏ی تمام ابحاث، حدیث تشبیہ دے بارے وچ نيں)؛ امینی، الغدیر، 1416ھ، ج3، ص486-493.

مآخذ[سودھو]

  • ابن تیمیہ، احمد بن عبدالحلیم، منہاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، 1406ھ /1986ھ ع۔
  • * ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، مدینه، محمد عبدالمحسن، چاپ اول، جلد 1 اور2: 1386ھ تے ج3: 1388ھ.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسہ اعلمی، دوسرا ایڈیشن، 1390ھ -1971 ع.
  • ابن عساکر، علی بن حسن، ترجمة الامام علی بن ابی‌طالب من تریخ مدینة دمشق، تحقیق محمد باقر محمودی، بیروت، مؤسسہ محمودی، دوسرا ایڈیشن، 1400ھ.
  • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النہایة، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، دار ہجر، پہلا ایڈیشن ، 1418ھ.
  • ابن مردویه، احمد بن موسی، مناقب علی بن ابی‌طالب و ما نزل من القرآن فی علی، تحقیق عبدالرزاق محمد حرزالدین، قم، دار الحدیث، دوسرا ایڈیشن ، 1424ھ/1382ھ.
  • ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، تحقیق ابوعبدالرحمن ترکی بن عبدالله الوادعی، صنعا، دار الآثار، پہلا ایڈیشن ، 1424ھ/2003ع.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر، پہلا ایڈیشن ، 1416۶ھ۔۔
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواہد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمد باقر محمودی، تہران، وزارت فرہنگ و ارشاد اسلامی مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، پہلا ایڈیشن ، 1411ھ.
  • التفسیر المنسوب الی الامام العسکری(ع)، قم، مدرسه امام مہدی(عج)، پہلا ایڈیشن ، 1409ھ.
  • حمویی جوینی، ابراہیم، فرائد السمطین، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسہ محمودی، پہلا ایڈیشن ، 1398ھ/1978ع.
  • خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، تحقیق شیخ مالک محمودی، قم، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه، 1411ھ.
  • ذهبی، شمس‌الدین، المنتقی من منهاج الاعتدال فی نقض کلام اهل الرفض و الاعتزال، تحقیق محب الدین الخطیب، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  • سلطان الواعظین شیرازی، سید محمد، شبهای پیشاور در دفاع از حریم تشیع، تہران، دار الکتب الإسلامیه‏، انتالیسواں ایڈیشن ، 1379ھ ش.
  • شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و إزهاق الباطل، قم، مکتبه آیت الله مرعشی نجفی، ، پہلا ایڈیشن ، 1409ھ.
  • صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، دوسرا ایڈیشن ، 1395ھ.
  • طبری آملی کبیر، محمد بن جریر، المسترشد فی الامامة علی بن ابی‌طالب(ع)، تحقیق و تصحیح احمد محمودی، قم، کوشانپور، پہلا ایڈیشن ، 1415ھ.
  • طبری آملی، عمادالدین محمد بن ابی‌القاسم، بشارة المصطفیٰ لشیعة المرتضی، نجف، المکتبة الحیدریة، دوسرا ایڈیشن ، 1383ھ.
  • طبری، عمادالدین حسن بن علی، تحفة الابرار فی مناقب الأئمة الاطهار، تصحیح و تحقیق سید مهدی جهرمی، تہران، میراث مکتوب، پہلا ایڈیشن ، 1376ش.
  • طبری، محب‌الدین، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، قاہره، مکتبة القدسی، 1354ھ.
  • طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافه، پہلا ایڈیشن ، 1414ھ.
  • عاصمی، احمد بن محمد، العسل المصفی من تهذیب زین الفتی فی شرح سورة هل أتی، تحقیق محمد باقر محمودی، قم، مجمع إحیاء الثقافة الاسلامیه، 1418ھ.
  • فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، ارشاد الطالببین فی نہج المسترشدین، تحقیق سید مہدی رجائی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1405ھ.
  • گنجی شافعی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب(ع)، تحقیق محمد هادی امینی، تہران، دار احیاء تراث اهل البیت(ع)، تیسرا ایڈیشن ، 1362ھ ش/1404ھ.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، دوسرا ایڈیشن ، 1403ھ.
  • مظفر، محمدحسین، دلائل الصدق، قم، مؤسسه آل البیت، پہلا ایڈیشن، 1422ھ.
  • مفید، محمد بن محمد، الامالی، تحقیق و تصحیح حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری، قم، کنگره شیخ مفید، پہلا ایڈیشن، 1413ھ.
  • میرحامد حسین، عبقات الانوار فی اثبات امامة ائمةالاطهار، اصفہان، کتابخانه امیرالمؤمنین، دوسرا ایڈیشن، 1366ش.
  • نصیبی شافعی، محمد بن طلحه، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، تصحیح عبدالعزیز طباطبایی، بیروت، مؤسسه البلاغ، بی‌تا.

سانچہ:حضرت علی دے فضائل

مشہور احادیث
اعتقادی
اخلاقی
فضائل
فقہی
متفرقہ


سانچہ:رتبہ ‌بندی

درجہ:حضرت علی دے فضائل درجہ: احادیث نبوی درجہ:احادیث امامت درجہ: اہ‏م درجہ دے مضامین ج درجہ: نسبتا مکمل مضامین سانچہ:روایت کيتی معلومات دا ذخیرہ

باہرلےجوڑ[سودھو]

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=حدیث_تشبیہ&oldid=590482" توں لیا