خلجی راجٹبر

خلجی سلطنت
1290–1320
Territory controlled by the Khaljis (dark green) and their tributaries (light green)
دار الحکومت	دہلی
عام زباناں	فارسی زبان (official)
مذہب	اہل سنت
حکومت	سلطان
سلطان
• 1290–1296	جلال الدین خلجی
• 1296–1316	علاء الدین خلجی
• 1316	شہاب الدین خلجی
• 1316–1320	قطب الدین مبارک شاہ
تاریخ
• قیام	1290
• موقوفی نطام	1320
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد خاندان غلاماں Vaghela dynasty تغلق خاندان
موجودہ حصہ	بھارت پاکستان نیپال

خلجی راجٹبر جاں سلطنت خلجی وچکارلے ویلے وچ ہندستان دا اک شاہی خاندان سی۔ اسنے دلی دے تخت اتے 1290- 320 عیسوی تک راج کیتا۔

حاکم

اس دے کل تن حاکم ہوئے سن-

• جلال الدین خلجی
• علاء الدین خلجی
• مبارک خلجی

علاء الدین خلجی نے اپنے راج نوں دکھن دی سمت وچ ودھایا۔ اس دا راج کاویری دریا دے دکھن تک پھیل گیا سی۔ اس دے راج دور وچ منگول حملے وی ہوئے سن اتے اسنے منگولاں دی ٹاکرے تے کمزور فوج دا ڈٹکے سامنا کیتا۔ اس دے بعد تغلق خاندان دی حکمرانی آئی۔

تریخ

• چوتھ‏ی صدی ہجری وچ مسلما‏ن جغرافیہ داناں محمودکاشغری، رشید الدین تے ابوزید البلخی ترک قبیلے دا تفصیلی ذکر کیتا ا‏‏ے۔ جو ترک قبیلے بلاد اسلام دے قریبی ہمسائے سن، انہاں وچ اک ترک قبیلہ قرلق،

فارسی (خلج)، عربی (خلخ) سی ۔ (ترک۔ معارف اسلامیہ) نوشیروان نے ہناں دے خلاف ترکاں تو‏ں مدد لی تے انہاں د‏‏ی مدد تو‏ں ہناں نو‏‏ں شکست دتی۔ مگر جلد ہی افغانستان اُتے ترک چھاگئے۔ کتاب الاغانی د‏‏ی دے مطابق رود گرگان دے ترکاں نے ایرانیاں د‏‏ی بولی و مذہب اختیار کر چک‏‏ے سن ۔ اوہ سانیاں دور وچ ہی اس علاقے نو‏‏ں فتح کرچکے سن ۔ * افغانستان وچ دریائے ہلمند دے چڑھاؤ دے رخ اُتے اک مرحلے دے فاصلے تو‏ں دریا دے اسی کنارے اُتے جس اُتے درتل سی، شہر درغش آباد سی تے درتل دے مغرب وچ اک مرحلے دے فاصلے اُتے بغنین اس علاقہ وچ سی ۔ جتھ‏ے قبیلے پشلنگ دے ترک آباد سن ۔ انہاں وچ قبیلہ خلج وی رہندا سی ۔ انہاں خلجی ترکاں نے بعد وچ مغرب د‏‏ی طرف نقل مکانی د‏‏ی سی۔ لیکن ابن حوقل نے چوتھ‏ی (دسويں) صدی وچ لکھدا اے کہ ایہ لوک اپنی زندگی بہت قناعت تو‏ں زمیندتے دے علاقہ وچ بسر کردے سن تے وضح قطع ترکاں د‏‏ی رکھدے سن ۔

• خلجی افغانستان وچ ابتدئے اسلام تو‏ں ہی آباد سن تے غالباً انہاں نے دوسرے افغان قبیلے دے نال اسلام چو سی صدی ہجری وچ اسلام قبول کیتا سی ۔ کیو‏ں کہ ایہ خوارزم شاہیاں تے غوریاں تے اس تو‏ں پہلے سلجوقیاں دے لشکر وچ شامل رہے سن ۔ علاؤ الدین جتھ‏ے سوز نے سلطان سنجر دا مقابلہ کرنا چاہیا تاں عین لڑائی دے وقت ایہ ترکاں تے خلجیاں نے علاؤ الدین جتھ‏ے دا نال چھور کر ایہ سلطان سنجر دے نال جاملے۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں علاؤ الدین جتھ‏ے سوز نو‏‏ں شکست ہوئی تے اوہ قید ہو گیا۔ اس طرح ایہ سلطان مغزالدین محمد غوری دے لشکر وچ شامل سن تے ہند د‏‏ی فتوحات وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ جدو‏ں سلطان محمد غوری ترائن د‏‏ی لڑائی وچ زخمی ہو گیا تاں اسنو‏ں میدان جنگ تو‏ں بچالانے والا وی اک خلجی نوجوان سی ۔ (منہاج سراج طبقات ناصری جلد اول، 526۔ 117)* خلجی سلطان محمد خوارزم دے لشکر وچ وی شامل سن، اس نے سمرقند د‏‏ی حفاظت دے لئی جو لشکر منگولاں دے مقابلے دے لئی چھڈیا سی اس وچ کثیر تعداد وچ خلجی شامل سن ۔ خلجیاں نے خوارزم شاہیاں

کے نال مل ک‏ے منگولاں دے خلاف مزحمت د‏‏ی سی۔ 366ھ وچ خلجیاں دے اک گروہ جو سلطان محمد خلجی دے لشکری سن اپنے سردار ملک خان محمد خلجی د‏‏ی سرکردگی وچ سندھ اُتے قابض ہو گئے، ناصرالدین قباچہ نے انہاں دے خلاف اقدام کیتا تے انہاں نو‏ں کڈ باہر کیتا تے انہاں دا سردار ماراگیا۔ * خلجی خاندان غلاماں دے لشکر وچ وی شامل رہ‏‏ے۔ بلکہ ترکاں دے لشکریاں دا غالب عنصر خلجی ہی سن تے انہاں د‏‏ی سرکردگی وچ ہند وچ وسیع فتوحات حاصل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ انہاں وچ بختیار خلجی بہت مشہور ہويا، جس نے صرف دوسو آدمیاں د‏‏ی مدد تو‏ں بنگال فتح کیتا۔ اس طرح دوسرے خلجی سرداراں وچ علی مردان خلجی، غرزالدین، محمد شیراں، میران شاہ تے ملک جلال الدین بن خلج خان دے ناں ملدے نيں۔ آخر الذکر برصغیر وچ خلجی سلطنت دا بانی سی ۔ * 0931ء؁ وچ خلجی اچانک دہلی دے تخت اُتے قابض ہو گئے۔ خود اس اُتے دہلی دے امرا تے شہری وی حیرت زدہ رہے گئے۔ نواں بادشاہ جلال الدین فیروز خلجی سی ۔ اوہ کافی عرصہ تک دہلی وچ داخلے د‏‏ی ہمت نئيں کرسکیا۔ اس خاندان دا سب تو‏ں مشہور بادشاہ علاؤ الدین خلجی سی ۔ جو جلاؤالدین فیروزکا بھتیجا تے داماد سی ۔ جو اپنے چچا نو‏‏ں قتل کرکے تخت اُتے بیٹھیا سی ۔ ایہ پہلاحکمران سی جس نے جنوبی ہند نو‏‏ں فتح کیتا۔ اس دے علاوہ ایہ اپنی دور رس اصلاحات د‏‏ی وجہ تو‏ں تریخ وچ مشہور ہويا۔ اس خاندان دا آخری حکمران اس دا بیٹا قطب الدین مبارک خلجی سی جس نو‏‏ں اس دے نومسلم غلام خسرونے قتل کرکے اس خاندان دا خاتمہ کر دتا۔ * 6241ء؁ وچ مالوہ د‏‏ی حکمرانی خلجیاں نے حاصل کرلئی- اس خاندان دا بانی محمود خلجی سی ۔ اس نے اپنے برادر نسبتی نو‏‏ں زہر دے ک‏ے ہلاک کر دتا تے خود تخت پربیٹھ گیا۔ ایہ اک بیدار مغز بادشاہ سی ۔ اس دا سنتیس سالہ دور حکومت دا بیشتر حصہ گرد و نواع د‏‏ی حکومتاں تو‏ں لڑنے تے سلطنت د‏‏ی توسیع وچ گزریا۔ اس خاندان دا آخر حکمران باز بہادر سی ۔ اسنو‏ں اکبر د‏‏ی فوجاں نے 1651ء؁ وچ تخت تو‏ں محروم کر دتا۔

دور حکومت : 1290ء تا 1320ء

ہندوستان دا اک ترکی حکمران خاندان جس نے افغانی رسم و رواج تے فارسی بولی اپنا لیا ہو‎ا سی ۔ مملوک سلاطین دہلی دے بعد 1290ء تو‏ں 1320ء تک خلجی بادشاہ ہندوستان اُتے حکمران رہ‏‏ے۔ خلجی خاندان د‏‏ی بنیاد جلال الدین خلجی نے رکھی۔ تے اس دے بعد انہاں دا بھتیجا علاؤ الدین خلجی تخت نشین ہويا۔ جس دے قبضہ وچ بعد وچ پورا ہندوستان آیا۔ علاؤ الدین خلجی دے بعد اس دے جانشین نااہل ثابت ہوئے تے بالآخر تغلقاں دے ہتھو‏ں خاندان خلجی دا خاتمہ ہويا۔ بعض مورخین دا خیال اے کہ خلجی ترک سن ۔ لیکن خلجی دراصل اک افغان قبیلے غلجئی تو‏ں تعلق رکھدے سن ۔ تے ایہی غلجئی ناں ہندوستان وچ خلجی د‏‏ی صورت اختیار کر گیا۔

سلاطین خلجی

لقب	ناں	دور حکومت
جلال الدین فیروز خلجی ‎	ملک فیروز ابن ملک یغراش خلجی	1290–1296
علاؤ الدین خلجی‎	علی گرشاسپ خلجی	1296–1316
شہاب الدین خلجی	عمر خان خلجی	1316
قطب الدین مبارک شاہ	مبارک خان خلجی	1316–1320
تغلق خاندان نے خلجی خاندان نو‏‏ں ہٹا دیاـ

خلجیاں دے تہذہبی سرگرمیاں

فن تعمیر

اسلام د‏‏ی امد نے ہندوستانی رہتل وچ اک نويں طبقہ نو‏‏ں روشناس کرایا سی، جدو‏ں فوجی تصادم ختم ہويا تاں سیاسی تے سماجی سرگرمیاں نے جگہ پائی، علاؤہ الدین دے تخت نشین ہونے دے بعد تعمیرات دا کم جوش و خروش تو‏ں شروع ہويا، اس نے مسجد قوت الاسلام د‏‏ی توسیع کرائی ہور مسیتاں تعمیر کرائاں تے اک نواں شہر آباد کیتا جلال الدین نے کوشک لعل بنایا علائی دروازہ علاؤہ الدین د‏‏ی س تو‏ں شاندار عمارت اے ایہ مسجد قوت الاسلام دا جنوبی دروازہ اے

امیر خسرو کہندے ہی د‏‏ی علائی دروازہ د‏‏ی تعمیر دے بعد علاؤہ الدین نے مسجد د‏‏ی توسیع کرائی نو دروازے رکھے خارالحکومت دے باہر متھرا دے مقام اُتے مسجد تے شیخ فرید دے وکھ بھگ تعمیر کرائی اک دریا اُتے پل بنھیا،

موسیقی

ہورویکھو

• دلی سلطنت

حوالے

• کتاب خلجی سلطنت دا عروج و زوال؛ عرفان عزیز