دونقان بغاوت (1862ء–77ء)

دونقان بغاوت Dungan revolt
یعقوب بیگ
تاریخ 1862-77 مقام شانسی، گانسو، نینگشیا تے سنکیانگ نتیجہ چنگ خاندان دی فتح
محارب
چنگ خاندان حوئی مسلمان وفادار خفیہ صوفی طریقت دا سلسلہ ما ژانآو دے تحت، گانسو وچ (1872ء–77ء) شانسی دی گیارہ گیدیمو بٹالین (1872–77) کوی وئی بٹالین (1872–1877) ہوا داکای بٹالین (1872–1877)	کاشغریا (یعقوب بیگ دے تحت کوکاندی ازبک) حمایت از: سلطنت برطانیہ سلطنت عثمانیہ تارانچی الی وچ ترک وچ مسلم باغی حمایت از: سلطنت روس	حوئی مسلمان باغی گیدیمو اٹھارہ شانسی بٹالین (گیارہ بٹالیں رہنماون نے ہتھیار پھینک دیے تے چنگ حکومت توں مل گئے، چھ مارے گئے، تے ایک، بای یانہو، روس فرار ہو گیا) شاعر وئی بٹالین (1862–72) ہوا داکای بٹالین (1862–72) بای یانہو بٹالین جہریہصوفی طریقت دا ایک سلسلہ ما ہوالونگ دے تحت، گانسو خفیہ صوفی طریقت دا سلسلہ ما ژانآو دے تحت (1862ء–72ء)
کمانڈر اور رہنما
زؤ زونگتانگ دولونگگا لیو جینتانگ وانگ داگوی دونگ فوشیانگ ما ژانآو (1872–77) ما انلیانگ (1872–77) ما چیانلنگ (1872–77) ما حائیان (1872–77) شاعر وئی (1872–77) ہوا داکای (1872–77)	یعقوب بیگ ہسو ہاویہکونگ بای یانہو	شاعر وئی (1862–72) ہوا داکای (1862–72) بای یانہو ما ہوالونگ تآو منگ ما ژانآو (1872–77) ما انلیانگ (1872–77) ما چیانلنگ (1872–77) ما حائیان (1862–72)
طاقت
ہونان فوج، 120,000 ثؤ زونگتانگ فوج تے خفیہ حوئی قوم افاج	اندیجانی ازبک افواج تے افغان رضاکار، ہان چینی تے حوئی یعقوب دی فوج وچ زبردستی شامل، تے علاحدہ ہان چینی ملیشیا	شانسی تے گانسو وچ باغی

دونقان بغاوت (انگریزی: Dungan Revolt) یا تونگژی حوئی بغاوت (انگریزی: Tongzhi Hui Revolt) (آسان چینی: 同治回变/乱; روایتی چینی: 同治回變/亂; پینین: Tóngzhì Huí Biàn/Luàn، شیاورجنگ: توْجِ حُوِ بِيًا/لُوًا، سانچہ:Lang-dng) جسنوں حوئی (مسلم) اقلیتی جنگ بھی کہیا جاندا اے، مغربی چین وچ انیہویں صدی وچ لڑی جانے والی بنیادی طور پر نسلی تے مذہبی جنگ سی۔ ایہ زیادہ تر چنگ خاندان دے شہنشاہ تونگژی (دور حکومت 1861ء–75ء) دے دور حکومت وچ لڑی گئی۔

ایہ جنگ مسلمان حوئی قوم دی ذیلی دونقان قوم نے چین چین دے صوبےآں شانسی، گانسو، نینگشیا تے اس دے علاوہ سنکیانگ وچ 1862ء تے 1877ء دے درمیان وچ لڑی۔

ایہ تنازع وڈے پیمانے تے ہانتے غیر مسلم چینیاں دے قتل عام دی صورت وچ منتج ہویا۔ شانسی تے گانسو وچ 20.77 ملین آبادی دی کمی ریکارڈ کیتی گئی جس دی وجہ نقل مکانی تے جنگ توں متعلق اموات سن۔

گانسو دی آبادی وچ 74.5٪ تے شانسی دی آبادی وچ 44.8٪ کمی آئی۔

بغاوت دریائے زرد دے مغربی کنارے شانسی، گانسو تے نینگشیاوچ واقع ہوئی اے مگر سنکیانگ اس وچ شامل نہیں سی۔

ایک غیر معمولی معاملہ جس وچ متنازع جنگجو گروہ تے فوجی رہنما شامل ہوئے جنہاں دا کوئی خاص باہمی مقصد نہیں سی۔

ایک عام غلط فہمی ایہ وے کہ یہ بغاوت چنگ خاندان دے خلاف کیتی گئی سی، لیکن اس بات دا کوئی ثبوت نہِیں ملدا کہ باغیاں نے دار الحکومت، بیجنگ تے حملہ کرنے دا ارادہ کیتا ہوۓ ۔

لیکن کسی ثبوت توں پتہ چلدا اے کہ باغیاں نے دار الحکومت، بیجنگ تے حملہ کرنے دا ارادہ کیتا ہوۓ یا پوری چنگ حکومت دا تختہ الٹنے دی کوشش کیتی ہوۓ، بلکہ ایہ صرف نا انصافی اُتے دشمناں توں بدلہ لینے تک موقوف رہیا۔ بغاوت دے ناکام ہو جانے دے بعد دونقان قوم نے الی توں سلطنت روس دے طرف بڑے پیمانے تے ہجرت کیتی۔

ایتھے دونقان قوم توں مراد حوئی قوم اے جو بنیادی طور تے مسلمان نیں۔ انہاں نوں کئی مرتبہ "جینی مسلم" وی کہیا جاندا اے۔

ہور ویکھو

دونقان قوم

حوالے