روسی-جارجیائی جنگ
روس تے جارجیا دی جنگ جارجیا ، روس تے روسی حمایت یافتہ خود ساختہ جمہوریاواں جنوبی اوسیتیا تے ابخازیہ دے درمیان اک جنگ سی۔ [note ۳] ایہ جنگ روس تے جارجیا دے وچکار تعلقات خراب کرنے دے بعد اگست 2008 وچ ہوئی سی ، ایہ دونے سابقہ سوویت یونین دی اصل جمہوریہ سن۔ ایہ لڑائی اسٹریٹجک لحاظ توں اہم ٹرانسکاکیشیا خطے وچ ہوئی۔ اسنوں 21 ويں صدی دی پہلی یورپی جنگ قرار دتا جاندا سی۔ [۳۰]
جمہوریہ جارجیا نے ابتدائی طور اُتے سوویت یونین دے زوال دے شروع دے نال ہی 1991 وچ اپنی آزادی دا اعلان کر دتا ۔اس پس منظر وچ ، جارجیا تے علیحدگی پسنداں دے وچکار ہونے والی جنگ نے روس دی حمایت یافتہ لیکن بین الاقوامی سطح اُتے غیر تسلیم شدہ علیحدگی پسنداں دے کنٹرول دے تحت سابق جنوبی اوسیتیا خودمختار اوبلاست دے کچھ حصےآں نوں چھڈ دتا۔ جنگ دے بعد ، جارجیائی ، روسی تے اوسیتین فوجیاں دی مشترکہ امن فوج اس علاقے وچ تعینات سی۔ ايسے طرح دی تعیناتی ابخازیا دے خطے وچ ہويا ، جتھے ابخاز علیحدگی پسنداں نے 1992–1993 وچ جنگ لڑی سی ۔ سن دو ہزار تیرہ وچ روس وچ ولادیمیر پوتن دے انتخاب تے 2003 وچ جارجیا وچ مغرب نواز اقتدار دی تبدیلی دے بعد ، روس تے جارجیا دے وچکار تعلقات خراب ہونا شروع ہوئے ، جو اپریل 2008 تک اک مکمل سفارتی بحران اُتے پہنچ گئے سن ۔ یکم اگست 2008 تک ، جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نے اس علاقے وچ جارجیائی امن فوجیاں دی طرف توں اچانک ردعمل ظاہر کردے ہوئے ، جارجیائی گائاں اُتے گولہ باری شروع کردتی سی۔ [۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵] روس نواز علیحدگی پسنداں دے توپ خاناں دے حملےآں نے 1992 وچ جنگ بندی دا معاہدہ توڑ دتا سی۔ [۳۶][۳۷] انہاں حملےآں نوں ختم کرنے تے نظم و ضبط دی بحالی دے لئی ، جارجیائی فوج نوں 7 اگست نوں جنوبی اوسیتیائی تنازع والے زون وچ بھیج دتا گیا سی۔ [۳۸] جارجیائی باشندےآں نے کئی گھنٹےآں وچ علیحدگی پسنداں دا مضبوط گڑھ تسخینوالی دا بیشتر حصہ اپنے کنٹرول وچ کرلیا۔
جارجیائی فوج دے ردعمل توں پہلے روسی فوجیاں نے روس تے جارجیائی ریاست دی سرحد نوں غیر قانونی طور اُتے 7 اگست تک جنوبی اوسیٹیائی تنازعہ دے علاقے وچ داخل کردتا سی۔ [۳۷][۳۹] [۴۰] [۴۱] [۳۹][۳۷][۳۹][۴۲] روس نے جارجیا اُتے "جنوبی اوسیتیا دے خلاف جارحیت" دا الزام لگایا ، [۳۸] تے بیان کردہ مقصد دے نال 8 اگست نوں جارجیا اُتے وڈے پیمانے اُتے زمینی ، فضائی تے سمندری حملے دا آغاز کيتا۔ امن نافذ کرنے والے آپریشن کيتی۔ روسی تے جنوبی اوسیتیا دی فوجاں نے جارجیائی فوجاں دا جنوبی اوسیشیا دے آس پاس تے آس پاس کئی دن تک مقابلہ کيتا ، ایتھے تک کہ جارجیائی فوج پِچھے ہٹ گئی۔ روسی تے ابخاز فورسز نے جورجیا دے زیر قبضہ کوڈوری گھاٹی اُتے حملہ کرکے دوسرا محاذ کھولیا۔ روسی بحری فوج نے جارجیا دے ساحل دے کچھ حصے اُتے ناکہ بندی کردتی۔ روسی فضائیہ نے جارجیا دے متنازعہ علاقےآں وچ تنازعہ زون توں باہر دے اہداف اُتے حملہ کيتا۔ ایہ تریخ دی پہلی جنگ سی جس وچ سائبر جنگ دا مقابلہ فوجی کارروائی دے نال ہويا۔ تنازعہ دے دوران تے اس دے بعد انفارمیشن جنگ وی چلائی گئی سی۔ نکولس سرکوزی ، فرانس دے صدر نے ، 12 اگست نوں جنگ بندی معاہدے اُتے گل گل کيتی۔
روسی افواج نے جارجیائی شہر زگدیڈی ، سینکی ، پوٹی تے گوری اُتے عارضی طور اُتے قبضہ کيتا ، تے جنگ بندی توں ماورا انہاں علاقےآں اُتے قبضہ کيتا۔ جنوبی اوسیتیا نے جارجیائی بیشتر دیہاتاں نوں جنوبی اوسیٹیا وچ تباہ کردتا سی تے اوہ جارجیائیاں نوں نسلی صفائی دے ذمہ دار سن ۔ روس نے 26 اگست نوں جورجیا توں ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا دی آزادی نوں تسلیم کيتا تے جارجیائی حکومت نے روس دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ روس نے زیادہ تر 8 اکتوبر نوں جارجیا دے متنازعہ علاقےآں توں اپنی فوج دا انخلا مکمل کيتا۔ روسی بین الاقوامی تعلقات وڈی حد تک غیر ضرر رساں سن ۔ جنگ نے 192،000 افراد نوں بے گھر کردتا تے جدوں جنگ دے بعد بوہت سارے لوک اپنے اپنے گھراں نوں پرت گئے ، 20،272 افراد ، جنہاں وچ زیادہ تر نسلی جارجیائی باشندے نيں ، 2014 تک بے گھر ہوئے۔ جنگ دے بعد توں ، روس اگست 2008 دے سیز فائر معاہدے دی خلاف ورزی کردے ہوئے ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا اُتے قابض اے ۔ [۴۳]
پس منظر
[سودھو]تریخ
[سودھو]دسويں صدی عیسوی وچ ، جارجیا پہلی بار انہاں خطےآں وچ نسلی تصور دے طور اُتے ابھریا جس وچ جارجیائی زبان نوں عیسائی رسومات ادا کرنے دے لئی استعمال کيتا گیا سی۔ اس خطے اُتے منگول حملےآں دے بعد ، جارجیا دی سلطنت آخر کار کئی ریاستاں وچ تقسیم ہوگئی۔ 19 ويں صدی وچ ، روسی سلطنت نے آہستہ آہستہ جارجیائی زمیناں اُتے قبضہ کرلیا ۔ روسی انقلاب دے نتیجے وچ ، جارجیا نے 26 مئی 1918 نوں آزادی دا اعلان کيتا۔ [۴۴]
اوسیٹیا لوک شمالی اوسیتیا (شمالی قفقاز وچ واقع) دے آزآد لوک نيں [۴۴] تنازعہ نے ٹرانسکاکیشیا وچ اوسیتیا دی آمد دی تریخ نوں گھیر لیا اے۔ اک نظریہ دے مطابق ، اوہ پہلے 13ويں تے 14 ويں صدی عیسوی دے دوران اوتھے ہجرت کر گئے ، [۴۵] تے سیکڑاں سالاں تک پرامن طور اُتے جارجیاں دے نال مقیم رہے۔ [۴۵] 1918 وچ ، شیڈا کارٹلی وچ رہنے والے بے زمین اوسیتیا دے کساناں دے درمیان تنازعات دا آغاز ہويا ، جو بالشیوزم توں متاثر سن تے انہاں نے اپنی زمیناں دی ملکیت دا مطالبہ کيتا سی ، تے مینشیوک حکومت نے جارجیائی شراکت داراں دی حمایت دی ، جو قانونی مالک سن ۔ اگرچہ اوسییتائی باشندےآں نے ابتدا وچ تبلیسی حکام دے معاشی موقف توں مایوس کيتا سی ، لیکن تناؤ جلد ہی نسلی تنازعات وچ بدل گیا۔ سن 1919 تے 1920 وچ بغاوتاں دے دوران ، اوسیتیاں دی خفیہ طور اُتے سوویت روس نے مدد کيتی ، لیکن اس دے باوجود ، اسنوں شکست دا سامنا کرنا پيا۔ [۴۶]
جارجیا دی آزاد جمہوریہ جمہوریہ پر ریڈ آرمی نے 1921 وچ حملہ کيتا سی تے سوویت حکومت قائم کيتی گئی سی۔ [۴۷] سوویت جارجیا دی حکومت نے اپریل 1922 وچ ٹرانسکاکیشین اوسیائیائیاں دے لئی اک خودمختار انتظامی یونٹ تشکیل دتا ، جسنوں جنوبی اوسیٹیئن خودمختار اوبلاست کہیا جاندا اے۔ [۴۷] مورخین جداں اسٹیفن ایف جونز ، ایمل سلیمانانوف تے ارسین سپاروف دا خیال اے کہ بالشویکاں نے اس خودمختاری نوں اوسیائی باشندےآں نوں جمہوریہ جارجیا دے خلاف مدد دے بدلے وچ ، [۴۶][۴۸] [۴۷] اس علاقے دے بعد توں قبول کيتا۔ روسی یلغار توں پہلے کدی وی اک وکھ وجود نئيں سی۔ [۳۸] [۴۷]
سوویت یونین دے کمزور ہونے دے نال 1989 وچ سوویت جارجیا وچ قوم پرستی نے زور پھڑ لیا۔ کریملن نے جارجیا دی آزادی دی تحریک دے مقابلہ وچ جنوبی اوسیتین قوم پرستی دی حمایت کيتی۔ 11 دسمبر 1990 نوں ، جارجیا دے سپریم سوویت نے ، جنوبی اوسیٹیا دی علیحدگی دی کوشش دا جواب دیندے ہوئے ، خطے دی خودمختاری نوں منسوخ کردتا۔ [۴۴] جنوری 1991 وچ جارجیا تے جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں دے درمیان فوجی تنازعہ شروع ہويا۔ [۴۹] جارجیا نے 9 اپریل 1991 نوں اپنی آزادی دی بحالی دا اعلان کيتا ، اس طرح ایسا کرنے والی سوویت یونین دی پہلی غیر بالٹک ریاست بن گئی ۔ [۵۰] جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نوں روس دے زیر کنٹرول سابقہ سوویت فوجی یونٹاں دی مدد حاصل سی۔ [۵۱] جون 1992 تک ، روس تے جارجیا دے وچکار مکمل پیمانے اُتے جنگ دا امکان ودھ گیا جدوں روسی حکام نے جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں دی حمایت وچ جارجیا دے راجگڑھ تبلیسی اُتے بمباری دا وعدہ کيتا سی۔ [۵۲] [۴۴] [۵۳] روس دے نال تنازعہ وچ اضافہ نوں روکنے دے لئی جارجیا نے 24 جون 1992 نوں جنگ بندی دے معاہدے دی حمایت کيتی۔ [۵۴] مشترکہ کنٹرول کمیشن (جے سی سی) دے مینڈیٹ دے تحت جارجیائی ، جنوبی اوسیتین ، روسی تے شمالی اوسیتیا دے امن فوجیاں نوں جنوبی اوسیٹیائی تنازعہ زون وچ تعینات کيتا گیا سی۔ [۵۵] کچھ ، زیادہ تر نسلی اعتبار توں سابقہ جنوبی اوسیتین خودمختار اوبلاست دے نسلی طور اُتے جارجیائی حصے جارجیائی اقتدار وچ رہے۔ خود اعلان کردہ جمہوریہ جنوبی اوسیتیا دے سنکھلن دی بنیاد اُتے علیحدگی پسند حکام نے 2008 دی جنگ توں پہلے سابقہ جنوبی اوسیتیہ خودمختار اوبلاست دے اک تہائی علاقے دے کنٹرول وچ سی۔ [۵۶]
جارجیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ وچ اک خودمختار جمہوریہ ابخازیہ وچ اس صورتحال دا عکس پایا گیا ، جتھے ابخاز 1990 دی دہائی دے اوائل وچ جنگ دے دوران جارجیا توں وکھ ہوگئے سن ۔ [۵۱] اس خطے دا واحد واحد سب توں وڈا نسلی گروہ جارجیائیاں دی نسلی صفائی دے بعد ابخازیا دی آبادی کم ہوئے کے 216،000 رہ گئی سی ، جو جنگ توں پہلے 525،000 توں کم سی۔ [۵۷] اوپری کوڈوری گھاٹی (شمال مشرقی ابخازیہ وچ ) غیر تسلیم شدہ ابخاز علیحدگی پسند حکومت دے اقتدار توں بالاتر رہی۔ [۵۸]
روسی مفادات تے شمولیت
[سودھو]شمالی قفقاز تے مشرق وسطی دے روسی خطے دے وچکار ٹرانسکاکیشیا روس تے مشرق وسطی دے وچکار " بفر زون " تشکیل دیندا اے۔ ایہ ترکی تے ایران توں ملدی اے ۔ اس خطے دی اسٹریٹجک اہمیت نے اسنوں روس دے لئی سلامتی دا خدشہ بنا دتا اے۔ اہم اقتصادی وجوہات ، جداں تیل دی موجودگی یا آوا جائی ، وی ٹرانسکاکیشیا وچ دلچسپی نوں متاثر کردی نيں۔ سویڈش تعلیمی سوانٹے کارنیل دے مطابق ، ٹرانسکاکیشیا اُتے حکمرانی روس نوں جغرافیائی اہمیت دے حامل وسطی ایشیا وچ مغربی مداخلت دا انتظام کرنے دی اجازت دے گی۔ [۴۴]
روس نے بحیرہ اسود دے ساحل تے ترکی توں متصل ہونے نوں جارجیا دی انمول اسٹریٹجک صفات دے طور اُتے دیکھیا۔ [۴۴] روس نوں جنوبی اوسیٹیا دی نسبت ابخازیا وچ زیادہ مفادات سن ، کیونجے بحیرہ اسود دے ساحل اُتے روسی فوج دی تعیناتی بحیرہ اسود وچ روسی اثر و رسوخ دے لئی انتہائی ضروری سمجھی جاندی سی۔ [۵۹] 2000 دی دہائی دے اوائل توں پہلے ، جنوبی اوسیتیا دا اصل وچ جارجیا اُتے گرفت برقرار رکھنے دے لئی اک آلے دے طور اُتے بنایا گیا سی۔[۶۰]
ولادیمیر پوتن سن 2000 وچ روسی فیڈریشن دے صدر بنے ، جس دا روس تے جارجیائی تعلقات اُتے گہرا اثر پيا۔ روس تے جارجیا دے وچکار تنازعہ دسمبر 2000 وچ ودھنے لگیا ، جدوں جارجیا دولت مشترکہ دی آزاد ریاست (سی آئی ایس) دا پہلا تے واحد ممبر بن گیا سی جس اُتے روسی ویزا حکومت نافذ کيتی گئی سی۔ ایڈورڈ کوکوئٹی ، جو اس ہجوم دا مبینہ رکن سی ، دسمبر 2001 وچ جنوبی اوسیٹیا دے ڈی فیکٹو صدر بن گیا۔ روس دی طرف توں اس دی حمایت کيتی گئی سی کیونجے اوہ جارجیا دے نال جنوبی اوسیٹیا دے پرامن اتحاد نوں ختم کردے گا۔ روسی حکومت نے 2002 وچ جورجیا دی اجازت دے بغیر ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا دے باشندےآں نوں روسی پاسپورٹ دی وڈے پیمانے اُتے مختص کرنا شروع کيتا سی۔ اس "پاسپورٹائزیشن" دی پالیسی نے انہاں علاقےآں اُتے روس دے مستقبل دے دعوے دی بنیاد رکھی۔ [۶۱] 2003 وچ ، صدر پوتن نے جارجیا دے نال تنازعہ دے فوجی حل دے امکان اُتے غور کرنا شروع کيتا۔ [۶۱]
2006 وچ جارجیا نے چار مشتبہ روسی جاسوساں نوں ملک بدر کرنے دے بعد ، روس نے جارجیا دے خلاف اک وڈے پیمانے اُتے سفارتی تے معاشی جنگ دا آغاز کيتا ، جس دے بعد روس وچ مقیم نسلی جارجیاں اُتے ظلم و ستم ہويا۔ [۶۱]
2008 تک ، جنوبی اوسیتیا دے بیشتر باشندےآں نے روسی پاسپورٹ حاصل کر ليا سی۔ خبر رساں ادارے روئٹرز دے مطابق ، روس نے جنگ توں پہلے جنوبی اوسیٹیا دے سالانہ بجٹ دا دوتہائی حصہ فراہم کیہ۔ جنوبی اوسیتیا دی حقیقت پسند حکومت نے بنیادی طور اُتے روسی شہریاں نوں ملازمت دتی ، جنھاں نے روس وچ ايسے طرح دے سرکاری عہدےآں اُتے قبضہ کيتا سی ، تے جنوبی اوسیٹیا دی سیکیورٹی تنظیماں وچ روسی افسران دا غلبہ سی۔ [۶۲]
حل نہ ہونے والے تنازعات
[سودھو]جارجیا وچ تنازعات 2004 تک تعطل دا شکار رہے ، جدوں میخیل ساکاشویلی جارجیا دے روز انقلاب دے بعد اقتدار وچ آیا ، جس نے صدر ایڈورڈ شیورڈناڈز نوں معزول کردتا۔ [۶۳] جنوبی اوسیٹیا تے ابخازیہ نوں جارجیائی کنٹرول وچ بحال کرنا ساکاشویلی دی پہلی تشویش سی۔ [۶۴]
جارجیائی حکومت نے ادجارا وچ کنٹرول بحال کرنے وچ کامیابی دے بعد 2004 وچ جنوبی اوسیٹیا توں اسمگلنگ روکنے دے لئی اک پہل شروع دی سی۔ جنوبی اوسیٹیائی حکام دے ذریعہ تناؤ وچ ہور اضافہ ہويا۔ [۶۴] 8 تے 19 اگست دے درمیان جارجیائی فوج تے جنوبی اوسیتیاں دے وچکار شدید لڑائی ہوئی۔ [۶۵]
جنوری 2005 وچ اسٹراس برگ وچ کونسل آف یورپ دی پارلیمانی اسمبلی وچ ، جارجیائی صدر ساکاشویلی نے متحدہ جارجیائی ریاست دے اندر جنوبی اوسیتیا دے لئی امن تصفیہ دی تجویز پیش کيتی۔ اس تجویز نوں جنوبی اوسیتیا دے رہنما ایڈورڈ کوکوٹی نے مسترد کردتا۔ [۶۶] 2006 وچ ، جارجیا نے سیکیورٹی فورسز نوں ابخازیا دے علاقے کوڈوری وچ بھیجیا ، جدوں ملیشیا دے اک مقامی رہنما نے جارجیائی حکام دے خلاف بغاوت دی ۔ [۵۸] 2007 وچ ، جارجیا نے جنوبی اوسیٹیا وچ روس نوں "کٹھ پتلی حکومت" دے ناں توں قائم کيتا ، جس دی سربراہی دمتری ساناکوئیف (سابق جنوبی اوسیٹیائی وزیر اعظم) نے کيتی سی ، تے اسنوں اک عارضی انتظامیہ قرار دتا سی۔ [۶۷]
مارچ 2008 دے اوائل وچ ، ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا نے کوسوو نوں مغرب دی طرف توں تسلیم کرنے دے فورا بعد ہی روس دی پارلیمنٹ وچ اپنی منظوری دے لئی باضابطہ درخواستاں پیش کيتیاں جس دی روس مزاحمت کردا رہیا سی۔ نیٹو وچ روسی سفیر دمتری روگوزین نے اشارہ کيتا کہ جارجیا دی نیٹو دے ممبر بننے دی خواہش روس نوں ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا دی آزادی دی حمایت کرے گی۔ روسی ریاست ڈوما نے 21 مارچ نوں اک قرار داد منظور دی ، جس وچ اس نے روس دے صدر تے حکومت توں مطالبہ کيتا کہ اس تسلیم اُتے غور کيتا جائے۔ [۶۸]
جارجیا نے علیحدگی پسند خطےآں وچ بین الاقوامی امن فوجیاں دی تعیناتی دی تجویز اس وقت شروع دی جدوں اپریل 2008 دے بعد روس نے جارجیا اُتے ہور طاقت دا اطلاق کرنا شروع کيتا۔ مغرب نے امن تصفیہ دے لئی نويں اقدامات دا آغاز کيتا ، جس دے نال ہی یورپی یونین ، تنظیم دی طرف توں امن دی تجاویز پیش کيتیاں گئیاں تے تبادلہ خیال کيتا گیا۔ سلامتی تے تعاون برائے یورپ (OSCE) تے جرمنی دے لئی ۔ علیحدگی پسنداں نے جورجیا توں منظور شدہ ابخازیا دے لئی جرمن منصوبے نوں مسترد کردتا۔ روس تے علیحدگی پسنداں نے ابخازیہ دے حوالے توں یورپی یونین دے حمایت یافتہ اجلاس وچ شرکت نئيں کيتی۔ انہاں نے او ایس سی ای دی پیش کش نوں وی جنوبی اوسیٹیا توں متعلق مذاکرات دی تجدید دی پیش کش نوں مسترد کردتا۔ [۶۹]
جارجیا تے مغرب دے وچکار تعلقات
[سودھو]جورجیا دے لئی صدر ساکاشویلی دا بنیادی مقصد نیٹو دی رکن ریاست بننا سی ، جو جارجیا روس تعلقات وچ سب توں وڈی رکاوٹ رہیا اے۔ [۷۰]
اگرچہ جارجیا وچ گیس یا تیل دے قابل ذکر ذخائر نئيں نيں ، اس دے علاقے وچ باکو – تبلیسی – سیہان پائپ لائن دا کچھ حصہ اے جو یورپ نوں فراہم کردا اے۔ روس ، ایران تے خلیج فارس دے ملکاں نے پائپ لائن دی تعمیر دی مخالفت کيتی۔ پائپ لائن روس تے ایران دوناں نوں گھیرتی اے۔ چونکہ اس نے مشرق وسطی دے تیل اُتے مغربی انحصار وچ کمی دی اے ، لہذا اس پائپ لائن نے جارجیا دے لئی ریاستہائے متحدہ دی حمایت وچ اک اہم عنصر رہیا اے۔ [۷۱]
اپریل 2008 وچ بخارسٹ وچ نیٹو اجلاس دے دوران ، امریکی صدر جارج ڈبلیو بش نے جارجیا تے یوکرین نوں ممبرشپ ایکشن پلان (MAP) پیش کرنے دے لئی مہم چلائی سی۔ اُتے ، جرمنی تے فرانس نے کہیا کہ یوکرین تے جارجیا نوں ایم اے پی دی پیش کش روس دے لئی "غیرضروری جرم" ہوئے گا۔ [۷۲] نیٹو نے دسیا کہ یوکرین تے جارجیا نوں اتحاد وچ داخل کيتا جائے گا تے انہاں نے دسمبر 2008 وچ ایم اے پی دی درخواستاں اُتے نظرثانی کرنے دا وعدہ کيتا سی۔ [۷۳] روسی صدر ولادیمیر پوتن اس سربراہی اجلاس دے دوران بخارسٹ وچ سن ۔ 4 اپریل نوں سربراہی اجلاس دے اختتام اُتے ، پوتن نے کہیا کہ روس دی طرف نیٹو دا بڑھاوا "ساڈے ملک دی سلامتی دے لئی براہ راست خطرہ دے طور اُتے روس وچ لیا جائے گا۔" بخارسٹ سربراہی اجلاس دے بعد ، روسی دشمنی وچ اضافہ ہويا تے روس نے جارجیا اُتے حملے دے لئی فعال طور اُتے تیاری کرنا شروع کردتی۔ [۶۱] روسی مسلح افواج دے چیف آف جنرل اسٹاف یوری بلویوسکی نے 11 اپریل نوں کہیا سی کہ روس سابق سوویت جمہوریہ ملکاں دی نیٹو دی رکنیت نوں روکنے دے لئی فوجی کارروائی دے علاوہ "مختلف نوعیت دے اقدامات" وی کريں گا۔ جنرل بلوئیفسکی نے سن 2012 وچ اعتراف کيتا سی کہ صدر پوتن دے مئی 2008 دے دمتری میدویدیف دے روس دے صدر دے افتتاح توں پہلے جارجیا اُتے حملہ کرنے دا فیصلہ کرنے دے بعد ، اک فوجی کارروائی کيتی منصوبہ بندی کيتی گئی سی تے اگست 2008 توں پہلے ہی واضح احکامات جاری کردتے گئے سن ۔ روس دا مقصد جارجیا دے نیٹو وچ شمولیت تے " حکومت وچ تبدیلی " لیانے نوں وی روکيتیاں ۔ [۶۱]
لیکن ستمبر 2019 وچ ، روسی وزیر خارجہ سیرگئی لاوروف دے حوالے توں کہیا گیا اے کہ جے نیٹو نے صرف تبلیسی دے زیر انتظام علاقےآں نوں ڈھکنے والے اجتماعی دفاع توں متعلق مضمون دے نال جارجیائی رکنیت قبول کيتی اے (یعنی ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا دے دو جارجیائی علاقےآں نوں چھڈ کے ، ایہ دونے "اس وقت روس دی حمایت یافتہ تسلیم شدہ آزاد جمہوریہ ) ،" اسيں جنگ شروع نئيں کرن گے ، لیکن اس طرح دے طرز عمل توں نیٹو تے اتحاد وچ داخل ہونے دے خواہشمند ملکاں دے نال ساڈے تعلقات نوں نقصان پہنچے گا۔ " [۷۴]
پیشی
[سودھو]اپریل جولائی 2008
[سودھو]16 اپریل 2008 نوں ، روسی صدر تے ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ علیحدگی پسنداں دے درمیان سرکاری تعلقات روسی صدر ولادیمیر پوتن دے اک حکم دے ذریعہ منظور کرلئی گئے سن ۔ علیحدگی پسنداں دے مصنف قانون سازی دے دستاویزات تے علیحدگی پسنداں توں منظور شدہ لاشاں نوں وی تسلیم کيتا گیا۔ [۷۵] جارجیا دے مطالبے اُتے 23 اپریل نوں اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل دے اجلاس دے بعد ، ریاستہائے متحدہ ، برطانیہ ، فرانس تے جرمنی نے اک اعلامیے وچ کہیا: "ہم روسی فیڈریشن توں مطالبہ کردے نيں کہ اوہ اس فیصلے اُتے عملدرآمد کرے یا نہ کرے۔" اُتے ، اس اُتے اقوام متحدہ وچ روسی سفیر ویتالی چورکن نے "قد آور آرڈر" دا نشان لگایا سی۔ [۷۶]
ابخازیا دے اُتے اڑنے والے جارجیائی بحری جہاز دے ڈرون نوں 20 اپریل نوں اک روسی جنگی طیارے نے گولی مار دے ہلاک کردتا سی۔ اُتے ، روس نے اس واقعے دی ذمہ داری توں انکار کيتا تے ابخازیہ نے دعوی کيتا اے کہ "ابخاز ایئر فورس دے ایل - 39 طیارے" نے یو اے وی نوں گولی مار دی۔ نیٹو دے مگ 29 دے حملے دا الزام روس دے نیٹو وچ سفیر دمتری روگوزین نے لگایا اے ۔ نیٹو دے سکریٹری جنرل یاپ ڈی ہوپ شیفر نے تبصرہ کيتا کہ "وہ اپنی ٹائی کھا لاں گے جے ایہ پتہ چلا کہ نیٹو دا مگ ۔29 جادوئی طور اُتے ابخازیا وچ نمودار ہويا اے تے اس نے جارجیائی ڈرون نوں گرایا اے۔" 26 مئی نوں ، جارجیا وچ اقوام متحدہ دے آبزرور مشن (یو این او ایم آئی جی) نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ روسی جنگی طیارہ ، یا تاں اک مِگ 29 "فلکرم" یا ایس یو 27 "فلانکر" ، تھلے آنے دے لئی ذمہ دار سی۔ [۷۷]
اپریل دے آخر وچ ، روسی حکومت نے کہیا کہ جارجیا بالائی کوڈوری گورج علاقے وچ 1500 فوج تے پولیس اہلکار جمع کررہیا اے تے ابخازیا اُتے "حملہ" کرنے دا منصوبہ بنا رہیا اے ، تے ایہ کہ روس جارجیائی کارروائی دے خلاف "جوابی کارروائی" کريں گا تے اس وچ ہور فوج تعینات کيتی گئی سی علیحدگی پسند علاقے کِسے وی پارٹی دے ذریعہ کوڈوری گھاٹی وچ یا ابخاز بارڈر دے نیڑے کسی وی فروغ دی UNOMIG نے تصدیق نئيں کيتی۔ [۷۸][۷۹]
مئی دے شروع وچ ابخازیہ وچ تعینات روسی امن فوجیاں دی تعداد ودھیا کر 2،542 کردتی گئی سی۔ لیکن روسی فوج دی سطحاں 3،000 فوجیاں دی گرفت وچ رہیاں جو 1994 وچ سی آئی ایس دے سربراہان مملکت دے فیصلے دے ذریعہ عائد کيتی گئياں۔ [۸۰] جارجیا نے بی بی سی نوں مبینہ طور اُتے ایہ ثابت کيتا کہ روسی افواج نے بھاری ہتھیاراں دا استعمال کيتا اے تے اوہ امن فوجیاں دی بجائے جنگی فوج سن ، نے بی بی سی نوں اک ڈرون دے ذریعہ حاصل کردہ ویڈیو فوٹیج دا مظاہرہ کيتا۔ روس نے انہاں الزامات نوں مسترد کردتا۔ 15 مئی نوں ، اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی نے اک تحریک منظور کردے ہوئے تمام جلاوطنی تے اکھاڑے ہوئے لوکاں نوں ابخازیہ واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ [۸۱] روس نے جارجیائی وکالت دی مخالفت کيتی۔ روسی وزارت خارجہ نے کہیا کہ ایہ قرارداد "اک متضاد اقدام" اے۔ [۸۲]
روس نے 31 مئی نوں ابخازیہ وچ ریل لائن دی مرمت دے لئی ریلوے دے دستے تعینات کیتے سن ۔ روسی وزارت دفاع دے مطابق ، ریلوے دے دستے مسلح نئيں سن ۔ جارجیا نے دسیا کہ ترقی "جارحانہ" فعل اے۔ یوروپی پارلیمنٹ نے 5 جون نوں اک قرارداد منظور کيتی سی جس وچ ابخازیہ وچ روسی افواج دی تعیناتی دی مذمت کيتی گئی سی۔ قرارداد وچ کہیا گیا اے کہ قیام امن دے ڈھانچے نوں تبدیل کيتا جانا چاہیدا کیونجے روس ہن غیر جانبدار کھلاڑی نئيں رہیا سی۔ [۸۳] روسی ریلوے دے فوجیاں نے 30 جولائی نوں ابخازیہ توں ریلوے دے افتتاح وچ شرکت دے بعد انخلاء دا آغاز کيتا۔ طے شدہ ریلوے دا استعمال عسکری سامان دی آوا جائی دے لئی 9،000 روسی فوجیاں دے کم توں کم حصے دے ذریعہ کيتا گیا سی جو جنگ دے دوران ابخازیا توں جارجیا وچ داخل ہوئے سن ۔ [۸۴]
جون دے آخر وچ ، روسی فوجی ماہر پاویل فیلجین ہائوئر نے پیش گوئی دی کہ ولادیمیر پوتن اگست وچ قیاسیا تے جنوبی اوسیتیا وچ جارجیا دے خلاف جنگ شروع کرن گے۔ [۷۸][۸۵] کاوکاز سنٹر نے جولائی دے اوائل وچ خبر دتی سی کہ چیچن دے علیحدگی پسنداں دے پاس انٹلیجنس اعداد و شمار موجود سن کہ روس اگست توں ستمبر 2008 وچ جارجیا دے خلاف فوجی آپریشن دی تیاری کر رہیا اے جس دا مقصد بنیادی طور اُتے جورجیا دی فوج نوں کوڈوری گھاٹی توں بے دخل کرنا سی۔ اس دے بعد جارجیائی یونٹاں نوں جلاوطن کيتا جائے گا تے جنوبی اوسیٹیا توں آبادی ہوئے گی۔ [۸۶]
جولائی دے شروع وچ ، جنوبی اوسیٹیا دے حالات اس وقت ودھ گئے جدوں 3 جولائی نوں جنوبی اوسیائی علیحدگی پسند ملیشیا دا اک اہلکار دھماکےآں توں ہلاک ہويا تے کئی گھنٹےآں دے بعد جارجیا دی حمایت یافتہ اوسیتین حکومت دے رہنما دیمتری ساناکوئیف اُتے قاتلانہ حملے دی ناکام کوشش وچ ،[۸۷] تن پولیس زخمی ہوئے افسران۔ 7 جولائی نوں ، چار جارجیائی خدمت کاراں نوں جنوبی اوسیٹیائی علیحدگی پسنداں نے پھڑ لیا۔ [۸۸]اگلے ہی روز ، جارجیائی قانون نافذ کرنے والے صدر نوں فوجیاں دی آزادی دا بندوبست کرنے دا حکم دتا گیا سی۔ 8 جولائی نوں روس دی فضائیہ دے چار جیٹ طیارے جنوبی اوسیٹیا دے پار اڑا۔ اگلے روز امریکی وزیر خارجہ ، کونڈولیزا رائس دا شیڈول دورہ ، پرواز دے وقت دے نیڑے ہی سی۔ جارجیا نے روس وچ اپنے سفیر نوں دوبارہ طلب کيتا جدوں روس نے تسلیم کيتا کہ اس دے جیٹ جارجیا دی فضائی حدود وچ طیارے "تبلیسی وچ گرم سراں نوں ٹھنڈا ہونے داں" دے لئی اڑ چکے نيں۔ دس سالاں وچ ایہ پہلا موقع سی جدوں روس نے جارجیا وچ زیادہ دباؤ ڈالنے دا اعتراف کيتا سی۔[۸۹]
15 جولائی نوں ، ریاستہائے متحدہ امریکا تے روس نے قفقاز وچ دو متوازی فوجی تربیتاں شروع کيتیاں ، حالانکہ روس نے اس توں انکار کيتا کہ یکساں وقت جان بجھ کر سی۔ مشترکہ یو ایس جارجیائی مشق نوں فوری جواب 2008 کہیا جاندا سی تے اس وچ یوکرائن ، آذربائیجان تے آرمینیا نال تعلق رکھنے والے خدمت گار وی شامل سن ۔ اس مشق وچ اک ہزار امریکی فوجیاں سمیت مجموعی طور اُتے 1،630 فوجیاں نے حصہ لیا ، جو 31 جولائی نوں اختتام پذیر ہويا۔ [۹۰] انسداد شورش ایکشن مشترکہ مشق دا مرکزی نقطہ سی۔ جارجیائی بریگیڈ نوں عراق وچ خدمات انجام دینے دی تربیت دتی گئی سی۔ [۹۱] روسی مشق دا ناں کاکیشس 2008 رکھیا گیا سی تے شمالی قفقاز فوجی ضلع دے یونٹاں ، جنہاں وچ 58 ويں فوج شامل سی ، نے حصہ لیا۔ اس مشق وچ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ تعینات امن فوج نوں مدد فراہم کرنے دی تربیت شامل سی۔ مشقاں دے دوران ، "سولجر!" نامی اک پرچہ اپنے ممکنہ دشمن نوں جان لو! "روسی فوجیاں دے وچکار گردش کيتی گئی۔ اس پرچے وچ جارجیائی مسلح افواج دے بارے وچ دسیا گیا اے۔ [۹۲] روسی افواج 2 اگست نوں اپنی مشق دے خاتمے دے بعد جارجیا دی سرحد دے نیڑے اپنے بیرکاں وچ واپس جانے دے بجائے ٹھہر گئياں۔ [۷۸] بعدازاں ، کینساس اسٹیٹ یونیورسٹی وچ روسی فوجی امور دے ماہر ڈیل ہرپرنگ نے روسی مشق نوں "بالکل چند ہفتےآں بعد جارجیا وچ پھانسی دینے والی […]
اگست دے اوائل
[سودھو]8:00 بجے یکم اگست دی صبح ، تسخانوالی دے نیڑے سڑک اُتے اک دیسی ساختہ دھماکہ خیز آلہ پھٹا تے جارجیائی پولیس دی اک لاری توں ٹکرا گئی ، جس توں پنج جارجی پولیس اہلکار زخمی ہوگئے۔ اس دے جواب وچ ، جارجیائی سنائپرز نے جنوبی اوسیتین دے کچھ تھاںواں اُتے حملہ کيتا ، جس وچ چار اوسیتین ہلاک تے ست زخمی ہوئے۔ [۹۳] اکثریت دی اطلاعات دے مطابق ، جنوبی اوسیائی باشندے اس بم دھماکے نوں اکسانے دے ذمہ دار سن جس نے دشمنیاں دا آغاز کيتا سی۔ [۹۴]
یکم اگست نوں جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نے جارجیائی گائاں اُتے شدید فائرنگ شروع کردتی۔ اس دی وجہ توں علاقے وچ جارجیا دے امن فوجی تے خدمت گار اہلکار فائرنگ دا نشانہ بنے۔ [۳۱][۳۲][۳۳][۳۴] [۴۰] [۴۱] دستی بم تے مارٹر فائر دا تبادلہ 1/2 اگست دی رات دے دوران کيتا گیا۔ اوسیائی اموات دی کل اموات چھ ہوگئياں تے زخمیاں دی تعداد ہن پندرہ ہوگئی ، انہاں وچ متعدد شہری سن ۔ جارجیائی ہلاکت وچ چھ زخمی شہری تے اک زخمی پولیس اہلکار سن ۔ [۹۳] او ایس سی ای مشن دے مطابق ، ایہ واقعہ 2004 دے بعد توں تشدد دا بدترین پھیلائو سی۔ [۶۲] 2–3 تے فیر 3–4 اگست نوں ، رات دے وقت فائرنگ دا تبادلہ خیال کيتا گیا۔ [۶۲] 1992 وچ جنگ بندی دے معاہدے دی خلاف ورزی کردے ہوئے اوسیٹیئن توپخانے توں حملہ کيتا گیا۔ [۳۶][۳۷]
نیکولی پانکوف ، روسی نائب وزیر دفاع، اک رازدارانہ 3 اگست کیونجے تسخینوالی وچ علیحدگی حکام دے نال ملاقات کيتی. [۶۱] ايسے دن روس توں اوسیٹیائی خواتین تے بچےآں دا انخلاء شروع ہويا۔ [۷۸] محقق آندرے ایلاریانوف دے مطابق ، جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نے 20،000 توں زیادہ عام شہریاں نوں انخلاء کيتا ، جو مستقبل دے لڑاکا زون دی 90 فیصد توں زیادہ شہری آبادی دی نمائندگی کردے نيں۔ [۹۵] اُتے 4 اگست، جنوبی اوسیٹیا صدر ایڈارڈ کوکوئتی کہ 300 دے بارے وچ رضاکاراں دی مدد جارجیا تے ہزاراں زیادہ توں توقع کر رہے سن لڑنا شمالی اوسیشیا توں آیا سی نے کہیا کہ شمالی قفقاز .[۹۶] 5 اگست نوں ، ماسکو وچ جنوبی اوسیتیا دے صدارتی ایلچی دمتری میدیوئیف نے اعلان کيتا کہ جنوبی اوسیتیا جارجیا دے خلاف " ریل جنگ " شروع کريں گا۔ [۹۷] نولی نامی پنڈ وچ ہونے والی بارش دا حکم جنوبی اوسیتیا دے وزیر داخلہ منڈزائف نے دتا سی۔ [۹۵] جارجیائی حکام نے سفارتکاراں تے صحافیاں دے لئی علیحدہ علیحدگی پسنداں دے ذریعہ ہونے والے نقصان دے بارے وچ اک دورے دا اہتمام کيتا۔ اس دن ، روسی سفیر وچ -بڑے- یوری پاپوف نے اعلان کيتا کہ انہاں دا ملک جنوبی اوسیتیا دی طرف توں تنازعہ وچ شامل ہوئے گا۔ تقریبا 50 روسی صحافی "کچھ ہونے والا" ہونے دے لئی سنکھولی آئے سن ۔ اک حکومت نواز روسی اخبار نے 6 اگست نوں اک خبر شائع کی: " ڈان کوساکس جنوبی اوسیٹیا وچ لڑنے دے لئی تیار اے "۔ [۹۸] نیزاسیسمایا گزٹا نے اطلاع دتی اے کہ روسی فوج نوں جارجیائی سرحد اُتے 6 اگست نوں تعینات کيتا جارہیا سی تے اس وچ کوئی شک نئيں اے کہ روس اس طرح جنوبی اوسیتیا وچ اپنے شہریاں دے تحفظ دے عزم دا مظاہرہ کردا اے۔ جدوں تک کہ امن نافذ کرنے دے لئی آپریشن جاری نئيں اے انجام دتا۔ " 6 اگست دی شام ، روس دی وزارت خارجہ دی طرف توں روس دے صدر نال رابطہ کرنے دی ساکاشویلی دی کوشش نوں روک دتا گیا ، جس وچ کہیا گیا سی: "حالے تک صدارتی مذاکرات دا وقت نئيں آیا اے۔" [۴۱] [۴۰]
جنوبی اوسیٹیائی تے جارجیائی فوج دے وچکار مارٹر تے توپ خانے دا تبادلہ 6 اگست دی سہ پہر نوں تقریبا پوری فرنٹ لائن اُتے پيا ، جو 7 اگست دی صبح تک جاری رہیا۔ صبح دے اک مختصر فاصلے دے بعد تبادلہ دوبارہ شروع ہويا۔ [۶۲] [۹۵] جنوبی اوسیتیا دے رہنما ایڈورڈ کوکوٹی نے اعلان کيتا کہ جنوبی اوسیٹیائی مسلح افواج اگلے چند گھنٹےآں وچ اس کارروائی نوں اگے ودھانے دے لئی تیار نيں۔ [۹۹] 7 اگست نوں 14:00 بجے ، اوینیوی وچ دو جارجیائی امن فوجی اوسیٹیائی گولہ باری توں ہلاک ہوگئے۔ [۹۳] تقریبا ساڈھے 14 بجے ، جارجیائی ٹینکس ، 122 ملی میٹر ہوٹزرز تے 203 ملی میٹر خود توں چلنے والی توپ خانہ اضافی حملےآں توں علیحدگی پسنداں نوں روکنے دے لئی جنوبی اوسیتیا دی طرف ودھنے لگی۔ [۱۰۰] دوپہر دے دوران ، او ایس سی ای دے مانیٹراں نے جوریجیا دی فوجی ٹریفک ، بشمول توپاں سمیت ، گوری دے نیڑے سڑکاں اُتے نوٹ کيتا۔ سہ پہر دے وقت ، جارجیا دے اہلکار مشترکہ امن کیپنگ فورس دے ہیڈ کوارٹر سنکھونالی توں روانہ ہوئے۔ [۱۰۱]
16:00 بجے ، تیمور آئیکوباشویلی (جارجیائی وزیر برائے از سر نو اتحاد ) جنوبی اوسیائیاں تے روسی سفارت کار یوری پاپوف دے نال پہلے توں اہتمام کرنے والی ملاقات دے لئی تسخانوالی پہنچے۔ [۱۰۰] اُتے ، روس دا سفیر ، جس نے فلیٹ ٹائر دا الزام لگایا سی ، پیش نئيں ہويا۔ [۳۱] تے نہ ہی اوسیائی باشندے۔ [۱۰۱] اک دن پہلے ہی جنوبی اوسیٹیائیاں نے جارجیائی حکام دے نال براہ راست مذاکرات نوں مسترد کردتا ، جس وچ جارجیا دے مشترکہ کنٹرول کمیشن دے اجلاس اوسٹین تنازعات دے حل دا مطالبہ کيتا گیا۔ تبلیسی نے مارچ وچ کمیشن چھڈ دتا سی ، جس وچ مطالبہ کيتا گیا سی کہ اک نويں ثالثی اسکیم وچ یورپی یونین ، او ایس سی ای تے جنوبی اوسیتیا دا عارضی انتظامی ادارہ شامل کيتا جائے ۔ [۷۸] آئیکوباشیلی نے جنرل مارات کولخمیتوف (جوائنٹ پیس کیپنگ فورس دے روسی کمانڈر) نال رابطہ کيتا جنھاں نے کہیا سی کہ روسی امن فوجیاں دے ذریعہ اوسسی باشندےآں نوں روکیا نئيں جاسکدا اے تے جارجیا نوں جنگ بندی اُتے عمل درآمد کرنا چاہیدا۔ [۶۱] "بعد وچ کوئی وی سڑکاں اُتے نئيں سی - نہ کاراں ، نہ لوک سن ۔" [۱۰۲]
تقریبا 19:00 بجے ، جارجیائی صدر ساکاشویلی نے یکطرفہ فائر بندی تے جوابی ردعمل دا اعلان نئيں کيتا۔ مبینہ طور اُتے جنگ بندی تقریبا تن گھینٹے تک جاری رہی۔ [۶۲] علیحدگی پسنداں نے تمارشیینی تے پرسی اُتے بمباری کيتی۔ انھاں نے جنوبی اوسیٹیا دے عارضی انتظامیہ دے مرکز ، کرتہ وچ اونیوی تے پولیس دی عمارت نوں توڑ دتا۔ ودھدی ہوئی حملےآں نے جارجیائی شہریاں نوں اپنے گھر بار چھڈنے اُتے مجبور کردتا۔ [۱۰۳][۱۰۴] جارجیائی وزارت دفاع دے اک اعلیٰ عہدے دار نے 7 اگست دے آخر وچ کہیا سی کہ اس ملک شیلنگ دے جواب وچ اس ملک "آئینی حکم نوں بحال" کرنے جا رہیا اے۔ جارجیائی وزارت داخلہ دے عہدیدار نے بعد وچ اگست نوں روسی اخبار کامرسانت نوں دسیا سی کہ اوسیطینیاں نے گولہ باری دے ذریعہ فائر بندی دا جواب دینے دے بعد ، "یہ واضح ہوگیا" کہ جنوبی اوسیتین فائرنگ بند نئيں کرن گے تے جارجیائی ہلاکتاں وچ 10 ہلاک تے 50 زخمی ہوئے . پایل فیلجین ہائیر دے مطابق ، اوسسی باشندےآں نے جان بجھ کر جارجیاں نوں مشتعل کيتا ، لہذا روس جارجیائی ردعمل نوں پہلے از فوجی فوجی حملے دے بہانے دے طور اُتے استعمال کريں گا۔ [۱۰۵] روسی فوج جارجیائی دیہات اُتے حملےآں وچ حصہ لے رہی سی۔ [۴۱]
جارجیائی انٹیلیجنس دے مطابق ، تے متعدد روسی میڈیا رپورٹس دے مطابق ، جارجیائی فوج دی کارروائی توں پہلے باقاعدہ (عدم امن) روسی فوج دے کچھ حصے روکی سرنگ دے راستے جنوبی اوسیٹیائی علاقے وچ منتقل ہوچکے نيں۔ [۱۰۶] حتی کہ سرکاری زیر کنٹرول روسی ٹی وی نے 7 اگست نوں ابخازیا دے ڈی فیکٹو صدر سرگئی بگپش نوں ایہ کہندے ہوئے نشر کيتا: "ميں نے جنوبی اوسیتیا دے صدر توں گل کيتی اے۔ ہن اس وچ کم و بیش استحکام آچکيا اے۔ شمالی قفقاز ضلع دی اک بٹالین نے علاقے وچ داخل ہويا۔ " [۳۹] جارجیائی حکام نے 7 اگست نوں عوامی سطح اُتے روسی فوجی مداخلت دا اعلان نئيں کيتا کیونجے اوہ مغربی رہنمائی اُتے انحصار کردے نيں تے تناؤ نوں بڑھانا نئيں چاہندے سن ۔ [۴۰] اگست دی رات نوں روسی فوج دے دوسرے دستے دے داخلی رستےآں نے روکی سرنگ دے ذریعے جارجیائی صدر ساکاشویلی اُتے دباؤ ڈالیا کہ اوہ مغربی ملکاں توں پہلے روکی سرنگ دے نیڑے روسی آؤٹ آؤشن دی روک سیم دے لئی 23:00 بجے دے نیڑے فوجی طور اُتے جواب دتیاں جواب دیر ہوئے گی۔ [۴۰]
مہم
[سودھو]سخنوالی اُتے بمباری
[سودھو]جارجیائی توپخانے نے 7 اگست نوں 23: 35 بجے جنوبی اوسیتیا وچ دھواں دار بم پھینکے ۔ اس دے بعد 15 منٹ دی مداخلت ہوئی ، جس توں جارجیا دی افواج نے دشمناں دے ٹھکانےآں اُتے بمباری شروع کردتی اس توں پہلے ہی عام شہری فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے۔ [۶۲] جارجیائی فوج نے جان بجھ کر جنوبی اوسیتین فوجی اشیاء نوں نشانہ بنایا ، عام شہریاں نوں ننيں۔ اگرچہ جارجیائی فوج نے غیر جانبدار ہونے دے سبب روسی امن فوجیاں توں حفاظت دا وعدہ کيتا سی ، لیکن روسی امن فوجیاں نوں جارجیائی فوج اُتے حملہ کرنے دے لئی روسی کمانڈ اُتے عمل کرنا پيا۔ [۴۱]
وازیانی فوجی اڈے دی جارجیائی چوتھی بریگیڈ 8 اگست دی صبح علی الصبح تسخنوالی دے کھبے جانب بڑھی۔ تیسری بریگیڈ سجے طرف اگے بڑھی۔ انہاں اقدامات دا مقصد کلیدی عہدےآں اُتے قبضہ کرنے دے بعد شمال دی طرف ودھنا سی۔ جارجیائی فوج روسی فوج نوں جنوب دی طرف جانے توں روک کر گپتا پل تے روکی سرنگ تک جانے والی راہ نوں محفوظ بنائے گی۔۔ [۶۲]
جارجیائی افواج نے کئی گھنٹےآں دی بمباری دے بعد سنکھولی دی سمت ودھنا شروع کيتا تے 8 اگست نوں 04:00 بجے اس قصبے دے نیڑے جنوبی اوسیٹیائی فورسز تے ملیشیا نوں روک لیا ، جارجیا دے ٹینکاں نے جنوبی اوسیٹیائی پوزیشن اُتے دور دراز گولہ باری کيتی۔ جارجیائی اسپیشل پولیس فورس دے ذریعہ جنوبی اوسیٹیا دے مغرب توں کیواسہ پنڈ لینے دی کوشش نوں جنوبی اوسیٹیائی فوجیاں نے مستعفی چوکیوں اُتے قابض کردتا تے متعدد جارجی زخمی ہوئے۔ [۹۳] صبح تک ، جنوبی اوسیٹیائی حکام نے اطلاع دتی سی کہ جارجیائی گولہ باری توں گھٹ توں گھٹ 15 شہری ہلاک ہوگئے نيں۔ [۱۰۷]
جارجیائی فوجاں ، انہاں وچوں وزارت داخلہ دے خصوصی دستے ، شہر دے نیڑے اُچے تھاںواں اُتے قدم رکھنے دے بعد سنکھولی وچ داخل ہوئے۔ [۶۲] شہر دے وچکار جارجیا دے 1،500 پیدل دستےآں نے 10:00 بجے تک رسائی حاصل کيتی۔ روسی فضائیہ نے 8 اگست نوں 10 بجے دے بعد جنوبی اوسیٹیا تے جارجیا دے اندر اہداف اُتے چھاپہ ماریا شروع کيتا۔ [۹۳] روس دے مطابق ، اسنوں اپنی پہلی ہلاکت بارہ بجے دے نیڑے ہوئی جدوں جارجیائی فوج دی جانب توں شخانوالی وچ شمالی امن فوجی اڈے اُتے حملہ کرنے دی کوشش دے بعد دو فوجی ہلاک تے پنج زخمی ہوگئے۔ [۱۰۸] جارجیا نے دسیا اے کہ انھاں نے اگ لگنے دے بعد ، روسی دفاع نوں صرف اپنے دفاع وچ نشانہ بنایا۔ [۱۰۸] دوپہر تک جارجیائی فوج دے ذریعہ بیشتر تسخانولی تے متعدد دیہاتاں نوں محفوظ بنا لیا گیا سی۔ [۶۲] اُتے ، اوہ گپتا پل تے تاشکیانوالی نوں روکی سرنگ تے جاوا وچ روسی فوجی اڈے توں جوڑنے والی اہم سڑکاں اُتے ناکہ بندی کرنے وچ ناکام رہے۔ [۶۲] اک جارجیائی سفارتکار نے ايسے دن کامرسنٹ نوں دسیا کہ تسن والی کا کنٹرول سنبھال کر تبلیسی ایہ ظاہر کرنا چاہندے نيں کہ جارجیا جارجیائی شہریاں دے قتل نوں برداشت نئيں کريں گا۔ [۱۰۹]
15:00 ماسکو ٹائم تک ، روس دی سلامتی کونسل دا اک فوری اجلاس روسی صدر دمتری میدویدیف نے طلب کيتا سی تے تنازعہ توں متعلق روس دے اختیارات اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا سی۔ [۱۱۰] روس نے جارجیا اُتے جنوبی اوسیٹیا دے خلاف "جارحیت" دا الزام عائد کيتا۔ [۳۸] روس نے کہیا اے کہ اوہ دونے امن پسند تے جنوبی اوسیتین شہریاں دا دفاع کر رہیا اے جو روسی شہری سن ۔ [۵۹] اگرچہ روس نے ایہ دعوی کيتا اے کہ اسنوں بین الاقوامی مینڈیٹ دے مطابق سلامتی دے کم انجام دینے نيں ، حقیقت وچ ایداں دے معاہداں نے جنگ بندی دے مبصرین دی حیثیت توں ہی انتظام کيتا سی۔ سیاسی سائنس دان رائے ایلیسن دے مطابق ، جے حملہ کيتا گیا تاں روس اپنے امن فوجیاں نوں کڈ سکدا اے۔ ایم ایس دے کے نیڑے 16 بجے ، ایہ معلوم ہويا کہ 58 ويں آرمی دے دو بھاری بکتر بند کالم روکی سرنگ تے جاوا توں گزرے تے سنکھولی والی سڑک اُتے سن ۔ کومرسنت کے مطابق ، کالم ايسے وقت جنوبی اوسیٹیا دی طرف ودھنا شروع ہوگیا سی جدوں صدر میدویدیو ٹیلیویژن تقریر کررہے سن ۔ ایم ایس دے کے نیڑے 17 بجے ، روسی ٹینک دے کالماں نے شخانوالی نوں گھیر لیا تے جارجیائی تھاںواں اُتے بمباری شروع کردتی۔ روسی فضائیہ نے 8 اگست نوں جارجیا دی پیادہ فوج تے توپ خاناں اُتے حملے کیتے ، لیکن ہوائی جہازاں توں لگی اگ توں جلدی نقصان اٹھانے دے بعد اس نے دو دن دے لئی معطل کردتی۔ [۱۱۱] [۹۳] جارجیائی فوج نے شام دے وقت شہر دے وسط توں رخصت کيتا۔ [۶۲] بعد وچ فوجی ماہر رالف پیٹرز نے نوٹ کيتا کہ " نجی درجے توں اُتے" والا کوئی وی شخص جاندا اے کہ اِنّے وڈے پیمانے اُتے روسی "ردعمل" بے ساختہ نئيں سی کیونجے " قفقاز پہاڑاں اُتے اک بکتر بند بریگیڈ حاصل کرنا" وی لمبے وقت دے بغیر منصوبہ بندی.[۱۱۲]
اگست دی سہ پہر وچ ، جارجیائی عوام دی طرف توں سنکھولی دی طرف گہری دھکیلنے دی کوشش نوں جارجیائی نقصانات توں دوچار کر دتا گیا تے اوہ پِچھے ہٹ گئے۔ [۶۲] جارجیائی وزیر دفاع دے مطابق ، جارجیائی فوج نے 9 اگست تک تن بار تسخان والی وچ داخل ہونے دی کوشش کيتی سی۔ آخری کوشش دے دوران انہاں توں اک سنگین جوابی حملہ ہويا ، جس نوں جارجیائی افسران نے "جہنم ورگی چیز" دے طور اُتے بیان کيتا۔ ايسے دن لیفٹیننٹ جنرل اناطولی خولیوف دی سربراہی وچ اک روسی پیش قدمی کالم ، جارجیائی اسپیشل فورسز نے تسخانوالی دے نیڑے گھات لگیا کر حملہ کيتا۔ خولیوف ٹانگ وچ زخمی ہويا سی۔ [۱۱۳] جنوبی اوسیٹیا وچ تعینات روسی افواج دی تعداد 9 اگست تک پہلے ہی جارجیائیاں دی تعداد توں تجاوز کر گئی اے۔ [۷۸]
جارجیائی حکام نے 10 اگست نوں یکطرفہ طور اُتے جنگ بندی دا اعلان کيتا۔ جارجیائی عوام نے جنوبی اوسیٹیا توں جارجیائی فوجاں نوں انخلا کرنے دا اک مقصد دسیا سی۔ اُتے ، روس نے اس جنگ کيتی پیش کش نوں قبول نئيں کيتا۔ [۱۱۴] 12 اگست نوں فرانس دے صدر نکولس سرکوزی دے ذریعہ سیز فائر معاہدے اُتے گل گل دے بعد ، 12 اگست نوں 15:00 بجے ، فوجی کارروائی دے خاتمے دے لئی اک آخری تریخ مقرر کيتی گئی سی۔ اُتے ، روسی افواج اگے ودھانے دے لئی نئيں رکيتیاں ۔ [۶۲]
بمباری تے گوری دا قبضہ
[سودھو]گوری جارجیا دے وسط وچ واقع اک اہم شہر اے ، تقریبا ۲۵ کلومیٹر (۱۶ میل) واقع اے تسمنولی تاں۔ [۱۱۵] 9 اگست نوں ، روس دے اک فضائی حملے وچ گوری وچ فوجی دستےآں نوں نشانہ بنایا گیا ، جس توں گیریژن ، کئی اپارٹمنٹس تے اک اسکول نوں نقصان پہنچیا۔ روسیاں نے اعتراف نئيں کيتا کہ غیر جنگجوواں نوں جان بجھ کر حملہ کيتا گیا سی۔ [۱۱۶] جارجیائی حکومت نے اطلاع دتی اے کہ اس فضائی حملے وچ 60 شہری ہلاک ہوگئے سن ۔ 9 اگست تک 5 توں کم جارجیائی شہراں اُتے بمباری نئيں کيتی گئی سی۔ [۱۱۷]
10 اگست نوں جارجیائی فوج دی طرف توں سنکھولی چھڈنے دے بعد ، 11 اگست نوں روسیاں نے گوری وچ سویلین علاقےآں اُتے اَنھّا دھند بمباری کيتی۔ جارجیائی فوج 11 اگست نوں گوری توں علیحدگی اختیار کرلئی- جارجیا دے اک عہدیدار نے دسیا کہ فوجیاں نوں جارجیا دے راجگڑھ تبلیسی نوں محفوظ بنانے دا حکم دتا گیا اے۔ [۱۱۸] 11 اگست دے آخر تک ، اکثریت دے باشندےآں تے جارجیائی فوج نے گوری نوں چھڈ دتا سی۔ جارجیائی صدر ساکاشویلی نے دسیا کہ روسیاں نے گوری دے نیڑے اک اہم چوراہے اُتے قبضہ کرکے جارجیا نوں دو حصےآں وچ تقسیم کردتا سی۔ [۱۱۹]
روسی بمباراں نے 12 اگست نوں گوری اُتے حملہ کيتا ، اک ست افراد نوں ہلاک تے تیس توں زیادہ زخمی۔ ہلاک ہونے والےآں وچ ڈچ ٹی وی دے صحافی اسٹین اسٹوری مینز وی شامل سن تے اک ہور غیر ملکی رپورٹر زخمی ہويا سی۔ جارجیائی حکام دے مطابق ، روسیاں دا مقصد شہر دے انتظامی دفاتر سی۔ ہوائی حملےآں وچ پوسٹ آفس تے گوری یونیورسٹی نوں اگ لگ گئی۔ گوری ملٹری اسپتال وچ ریڈ کراس دا جھنڈا اٹھا کے راکٹ توں ٹکرا گیا۔ اس حملے وچ اک ڈاکٹر ہلاک ہوگیا۔ [۱۲۰]
روسی فوج 13 اگست نوں گوری دی طرف مارچ دے دوران انتباہ کر رہی سی کہ جے انھاں نے ہتھیار سُٹن دے آثار دا مظاہرہ نئيں کيتا تاں اوہ دیہات وچ جارجیا دے نسلی شہریاں نوں نئيں بخشاں گے۔ فرار ہونے والے جارجیاں نے روسی صدر میدویدیف نوں انہاں دی تکلیف دا ذمہ دار ٹھہرایا کیوں کہ اوہ ، جنگ بندی توں متعلق میدویدیف دے بیان اُتے اعتماد کردے ہوئے ، روسی پیش قدمی توں پہلے ہی اپنے گھراں وچ موجود سن ۔ روسی فوج نے گوری نوں 13 اگست نوں پھڑ لیا۔ جارجیائی فوجی اڈاں دی تباہی دا آغاز ہويا۔ 14 اگست نوں ، میجر جنرل ویاسلاو بوریسوف (روسی قابض فوجیاں دے کمانڈر) نے جارجیا دی قومی سلامتی کونسل دے سکریٹری ، الیکسندرے لوومیا نوں دسیا کہ روسی کمپنی نے گوری دے مقامی لوکاں نوں پریشان نئيں کيتا۔ اس دن بوریسوف نے بیان کيتا کہ جارجیائی پولیس تے روسی افواج مل کے گوری دا انچارج نيں۔ انہاں نے ایہ وی کہیا کہ روسی فوج دو دن وچ گوری نوں چھڈنا شروع کردے گی۔ [۱۲۱] گوری وچ روسی فوج تے جارجیائی پولیس دی مشترکہ محافظاں دی کاوشاں ٹُٹ گئياں۔ اگلے دن ، روسی افواج نے تقریبا ۴۰ کلومیٹر (۲۵ میل) دھکیل دتا تبلیسی توں ، جو جنگ دے دوران نیڑے ترین سی ، تے ايسے وقت ایگوئٹی وچ رک گیا جدوں کونڈولیزا چاول ساکاشویلی نے وصول کيتا۔ 2014 وچ ، 58 ويں فوج دے کمانڈر اناطولی خولیوف نے کہیا کہ روسی فوجیاں نوں 8 اگست 2008 توں پہلے جاری آپریشنل مقصد تے منصوبے دے مطابق کم کرنا سی۔ جے خولیوف نے جنگ دے دوران جنرل اسٹاف نال رابطہ نہ کيتا ہُندا تے نواں حکم ملیا ہُندا تاں 58 ويں آرمی تبلیسی نوں اپنے نال لے جاندی۔ [۱۲۲]
گوری وچ 16 اگست تک انسانی حالات دا اقوام متحدہ نے "مایوس" ہونے دا اندازہ لگایا۔ ہیومن رائٹس واچ (ایچ آر ڈبلیو) نے اطلاع دتی اے کہ روسی جارجیائی علاقےآں اُتے قبضے دے بعد ، گوری تے اس توں ملحقہ دیہات نال تعلق رکھنے والے جارجیائی باشندےآں نے جنوبی اوسیائیائی ملیشیا نے جارجیائی املاک نوں گھات لگانے تے انہاں اُتے حملہ کرنے تے شہریاں نوں اغوا کرنے دی اطلاع دتی اے۔ [۱۲۳] ٹائمز نے 18 اگست نوں گوری توں اطلاع دتی سی کہ روسی فوجیاں نے مبینہ طور اُتے جنوبی اوسیتیا توں فرار ہونے والے جارجیائی شہریاں نوں دسیا سی: "پوتن نے سانوں حکم دتا اے کہ ہر کسی نوں یا تاں گولی مار دتی جائے یا اوتھے توں جانے اُتے مجبور کيتا جائے"۔ [۱۲۴]
یہ قبضہ 22 اگست تک جاری رہیا ، جدوں روسی فوجاں روانہ ہوگئياں تے جارجیائی پولیس دوبارہ شہر وچ داخل ہوگئی۔ مشرق نوں مغرب توں ملانے والی جارجیا دی اصل شاہراہ ہن راہداری دے لئی آزاد سی۔ [۱۲۵]
ابخاز فرنٹ
[سودھو]10 اگست نوں روسی تے جارجیائی جہازاں دے وچکار بحری محاذ آرائی ہوئی۔ [۱۲۶] روسی وزارت دفاع دے مطابق ، روسی بحری بیڑہ اک جارجیائی بحری جہاز نوں ڈُب گیا جدوں چار جارجیائی میزائل کشتیاں نے ابخازیا دے ساحل دے نیڑے روسی بحریہ دے جہاز اُتے حملہ کيتا۔ [۱۲۷] روسی گشت والا جہاز میراز ڈوبنے دے لئی شاید ذمہ دار سی۔ [۱۲۸] جارجیا دے ساحل اُتے 10 اگست نوں روسی بحریہ دے بحری بیڑے دے جہازاں نے ناکہ بندی کردتی سی۔ [۱۲۹] ایہ بحیرہ اسودی بحری بیڑے دے لئی سن 1945 دے بعد پہلی سرگرمی سی ، جو روس تے جارجیا دے وچکار مکمل پیمانے اُتے دشمنی شروع ہونے توں پہلے سیواستوپول توں روانہ ہوگئی سی۔ [۶۹]
ابخاز فورسز نے جورجیا دے زیر انتظام کوڈوری گھاٹی اُتے حملہ کرکے دوسرا محاذ کھولیا۔ ابخاز توپ خانہ تے ہوائی جہاز نے 9 اگست نوں بالائی کوڈوری گورج وچ جارجیائی فوج دے خلاف بمباری شروع کردتی۔ تن دن بعد ، ابوداز علیحدگی پسنداں نے کوڈوری گھاٹی دے خلاف فوجی کارروائی باضابطہ طور اُتے شروع کيتی۔ ابخاز دفاعی افسر نے دسیا کہ جارجیائی فوج نوں کوڈوری گھاٹی توں کڈ دتا گیا اے۔ اگرچہ اس نے دعوی کيتا اے کہ روسیاں نے اس جنگ وچ حصہ نئيں لیا ، لیکن روسی فوجی ٹریفک گھاٹی دی طرف جانے والی ایسوسی ایٹ پریس دے نمائندے نے دیکھیا۔ دونے طرف ہلاکتاں ہلکيتیاں سن۔[۱۳۰] ابخاز جنگجوواں نے غلطی توں انہاں دے اک ساتھی نوں ہلاک کردتا ، تے دو جارجی فوجی وی مارے گئے۔ [۱۳۱]کوڈوری گھاٹی وچ بسنے والے نیڑے 2 ہزار افراد فرار ہوگئے۔[۲]
روسی افواج 11 اگست نوں ابخازیہ توں مغربی جارجیا وچ چلی گئياں۔ اس نے اک ہور محاذ دا آغاز کيتا۔ [۱۳۲]روس دے فوجی اہلکاراں نے جارجیا وچ حملے نوں مناسب طریقے توں ودھانے دا ارادہ نہ کرنے دے ابتدائی روسی دعوواں دے باوجود ، زگدیڈی وچ پولیس عمارتاں اُتے قبضہ کر ليا۔[۱۳۳] روسی افواج ايسے دن سینکی شہر وچ پہنچے تے اوتھے اک فوجی اڈہ لیا۔[۱۳۴]
پوتی دا قبضہ
[سودھو]پوٹی بحیرہ اسود اُتے جارجیا دا اک اہم بندرگاہ اے تے ایہ ٹرانسکاکیشیا تے لینڈ سلک وسط ایشیاء دے لئے اک ضروری داخلی راستہ دا کم کردا اے۔ روسی طیارےآں نے 8 اگست نوں پوٹی شہر اُتے حملہ کيتا ، جس دے سبب ایہ بندرگاہ دو دن تک بند رہیا۔ روس نے 10 اگست 2008 نوں پوٹی تے ہور جارجیائی بندرگاہاں دے آس پاس دے جہازاں نوں پوزیشن وچ رکھیا۔ اگلے دن جارجیائی تے روسی نمائندےآں نے دسیا کہ روسی فوج پوٹی وچ اے۔ اُتے ، روس نے دعوی کيتا اے کہ اس نے علاقے دے سروے دے لئی صرف اک ٹاسک فورس بھیجی اے۔ 13 اگست نوں پوٹی وچ روسی جارجیائی فوج دے ذریعہ چھ جارجیائی آبی جہاز ڈُب گئے۔ [۱۳۵] روسی عملے دے روسی نائب سربراہ اناطولی نوگوویتسن نے اگلے روز پوٹی وچ روسی موجودگی دی تردید کيتی۔ [۱۳۶] روس دی طرف توں جارجیا توں انخلا دے آغاز دے اعلان دے اک روز بعد ، 19 اگست دی صبح 70 روسی سپاہی بندرگاہ وچ چلے گئے۔ روسی فوجیاں نے جارجیائی فوج دے اکیس قیدی نوں گرفتار کرلیا تے پوٹی وچ پنج امریکی ہمویاں نوں پھڑ لیا ، تے انہاں نوں سیندی ميں روسی مقبوضہ فوجی اڈے اُتے لے گئے۔ وال اسٹریٹ جرنل نے کہیا کہ پوٹی وچ روسی اقدامات نے جارجیائی معیشت اُتے اک اضافی حملہ کيتا۔ [۱۳۷] پوٹی وچ موجودگی دے دوران روسی فوج اپنی پراپرٹیاں نوں پرت رہی سی تے ایتھے تک کہ بیت الخلا وی توڑ دیندی سی۔ [۱۳۸]
تبلیسی تے گردونواح اُتے بمباری
[سودھو]جنوبی اوسیتیا وچ لڑائی دے دوران ، روسی فضائیہ نے تبلیسی تے اس دے آس پاس دے علاقےآں اُتے بار بار حملہ کيتا۔ 8 اگست نوں ، جارجیائی وزارت داخلہ نے اطلاع دتی کہ شہر دے نیڑے وازیانی فوجی اڈے نوں دو بماں نے نشانہ بنایا۔ جنگ توں پہلے ، تبلیسی دے نیڑے بمباری اڈے نے روسی فوج دا ٹھکانہ لگایا سی اس توں پہلے کہ جارجیا دی حکومت انہاں دے انخلا اُتے مجبور ہوجائے۔ ڈیلی ٹیلی گراف نے اس بمباری نوں "روس دا انتقام" قرار دتا اے۔ مارنولی وچ جارجیائی فوج دی اک فضائی پٹی اُتے حملہ ہويا تے تن افراد ہلاک ہوگئے۔ جارجیائی حکومت نے 9 اگست نوں اپنے دفتر خالی کردتے۔ جارجیائی حکام نے 9 اگست نوں اطلاع دتی سی کہ روسی فضائی حملےآں وچ باکو b تبلیسی – سیہان پائپ لائن نوں نشانہ بنایا گیا سی ، لیکن اوہ کھو گیا سی۔ تبلیسی وچ رائٹرز دے نامہ نگاراں نے 10 اگست دی صبح سویرے تن دھماکےآں دی سماعت کيتی تے وزارت داخلہ دے اک جارجیائی نمائندے نے دسیا کہ روسی جنگی طیارےآں دے ذریعہ تبلیسی بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے تن بم گرائے گئے سن ۔ اس دن روس نے ہوائی اڈے دے نیڑے اک فوجی مینوفیکچرنگ پلانٹ اُتے وی حملہ کيتا سی۔ اگلے روز تبلیسی وچ اک سویلین ریڈار اسٹیشن اُتے بمباری کيتی گئی۔ اگرچہ 12 اگست نوں دشمنیاں دے خاتمے دا اعلان کيتا گیا سی ، لیکن روسی جنگی طیارےآں نے 12 اگست دے دوران جارجیا وچ بم گرنا بند نئيں کيتا۔ وال اسٹریٹ جرنل نے 14 اگست نوں اطلاع دتی سی کہ تبلیسی دے جنوب وچ باکو b تبلیسی y سیہان پائپ لائن تے باکو – سوپسا پائپ لائن دے چوراہے دے نیڑے رپورٹر نے 45 گڑھے دیکھے سن ۔ [۱۳۹]
میڈیا تے سائبر وار
[سودھو]اس جنگ دے نال روس تے جارجیا دے وچکار میڈیا دی لڑائی ہوئی سی۔ [۱۴۰] روسی فوج روسی جارجیا نوں بدنام کرنے تے روس نوں تنازعہ والے علاقے وچ روسی شہریاں دے نجات دہندہ دے طور اُتے پیش کرنے دی خبر دی اطلاع دینے دے لئی روسی صحافیاں نوں جنگی زون وچ لے گئی۔ روس نے ٹی وی اُتے اپنے اقدامات دی تائید کرنے والے ریکارڈ وی نشر کیتے جس دا جنوبی اوسیٹیا تے ابخازیا دی مقامی آبادیاں اُتے سخت اثر پيا۔ پہلی بار ، روسی مسلح افواج دے ترجمان نوں روسی حکام نے جنگ دے بارے وچ ٹی وی انٹرویو دینے دے لئی مہیا کيتا سی۔ انہاں حرباں تے گھریلو کامیابی دے باوجود ، جارجیا دے خلاف روسی انفارمیشن آپریشن بین الاقوامی سطح اُتے کامیاب نئيں ہوسکیا۔ [۱۴۱] معلوماتی جنگ دے جواب وچ ، جارجیائی حکومت نے جارجیا وچ روسی ٹیلی ویژن چینلز دی نشریات روک دتی تے روسی ویب سائٹس تک رسائی روک دی۔ [۱۴۲] جارجیا تے روس دے وچکار اطلاعات دی جھڑپاں مسلح دشمنی ختم ہونے دے بعد جاری رنيں۔ سیاسی سائنس دان سوانٹے کارنیل دے مطابق ، کریملن نے جارجیا نوں اس جنگ دا ذمہ دار قرار دینے دے لئی اک بین الاقوامی انفارمیشن کمپین وچ لکھاں خرچ کیتے۔ اُتے ، روسی میڈیا دے کچھ لوکاں سمیت ایہ وی ثبوت موجود نيں کہ روس نے واقعتا. جنگ شروع دی سی۔ [۴۱]
جنگ دے دوران ، ہیکرز نے جارجیائی حکومت تے نیوز ویب سائٹاں اُتے حملہ کيتا تے میزبان سرورز نوں ناکارہ کردتا۔ کچھ روسی نیوز ویب سائٹاں اُتے وی حملہ کيتا گیا۔ [۱۴۳] کچھ ماہرین نے تریخ وچ پہلی بار اس گل دا ذکر کيتا کہ اک قابل ذکر سائبرٹیک تے اک حقیقی فوجی مصروفیت بیک وقت ہوئی اے۔
سیز فائر معاہدہ
[سودھو]12 اگست نوں ، روسی صدر دمتری میدویدیف نے جارجیا وچ " امن نفاذ " آپریشن بند کرنے دا اعلان کيتا۔ "اس آپریشن نے اپنا مقصد حاصل کرلیا اے ، امن فوجیاں تے عام شہریاں دی سیکیورٹی بحال کردتی گئی اے۔ جارحیت پسند نوں سزا دتی گئی ، اسنوں بہت زیادہ نقصان ہويا۔ " اس دن دے آخر وچ انہاں نے فرانسیسی صدر نکولس سرکوزی ( صدر برائے دفتر برائے یورپی کونسل) نال ملاقات کيتی تے چھ نکاندی تجویز نوں منظور کرلیا۔ اس تجویز دی اصل وچ چار نکات سن ، لیکن روس نے مضبوطی توں ہور دو تے اضافہ کرنے دی درخواست کيتی۔ جارجیا نے درخواست کيتی کہ اضافے نوں قوسین بخش بنایا جائے۔ روس نے اعتراض کيتا تے سارکوزی نے ساکاشویلی توں معاہدے نوں قبول کرنے اُتے قابو پالیا۔ سرکوزی تے ساکاشویلی دے مطابق ، سرکوزی تجویز وچ چھٹا نکتہ مدویدیف دی رضامندی توں ہٹا دتا گیا۔ 14 اگست نوں ، جنوبی اوسیتیا دے صدر ایڈورڈ کوکوٹی تے ابخاز دے صدر سرگئی باگپش نے وی اس منصوبے دی تائید کيتی۔ [۱۴۴] اگلے دن کونڈولیزا رائس تبلیسی دا سفر کردی رہی ، جتھے ساکاشویلی نے اس دی موجودگی وچ اس دستاویز اُتے دستخط کیتے۔ 16 اگست نوں ، روسی صدر دمتری میدویدیف نے معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ [۱۴۵]
اس منصوبے وچ مندرجہ ذیل آئین نوں مجسم بنایا گیا اے (خارج شدہ اضافے نوں قوسین کر دتا گیا اے ):
” | # طاقت دے استعمال وچ کوئی کسر نئيں
|
“ |
جنگ بندی اُتے دستخط ہونے دے بعد ، دشمنی فوری طور اُتے ختم نئيں ہوئی۔ [۶۲] ایہ ذکر کردے ہوئے کہ شہری روسی کوچ ، فوجیاں تے کرائے دے فوجیاں نوں اگے ودھانے توں پہلے فرار ہوئے رہے سن ، دی گارڈین دے اک رپورٹر نے 13 اگست نوں لکھیا سی کہ "جنگ بندی دا نظریہ مضحکہ خیز اے "۔
8 ستمبر نوں ، سرکوزی تے میدویدیف نے جارجیا توں روسی پل بیک اُتے اک ہور معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ فرانسیسی صدر نال ملاقات دے بعد ، میدویدیف نے کہیا کہ انخلا دا انحصار اس یقین دہانی اُتے اے کہ جارجیا طاقت دا استعمال نئيں کريں گا۔[۱۴۶] روسی افواج "جنوب اوسیتیا تے ابخازیہ توں ملحقہ علاقےآں نال دشمنی دے آغاز توں پہلے لائن تک" دستبردار ہوجاواں گی۔ اُتے ، جنوبی اوسیتیا تے ابخازیہ توں فوجی انخلا دا اعلان نئيں کيتا گیا سی۔ [۱۴۷]
بعد وچ
[سودھو]روسی انخلا
[سودھو]17 اگست نوں ، میدویدیف نے اعلان کيتا کہ اگلے دن روسی فوج جارجیا توں نکلنا شروع کردے گی۔ 19 اگست نوں دونے ملکاں دے ذریعہ قیدی جنگ دے اڈاں نوں تبدیل کردتا گیا۔ جارجیائی عہدے دار دے اک عہدیدار نے کہیا کہ اگرچہ اس دے ملک نے پندرہ جارجیا دے ل five پنج روسی فوجی تبدیل کردتے ، انہاں وچ دو غیر لڑاکا ، جارجیا نوں شبہ اے کہ روس نے ہور دو جارجیاں نوں رکھیا ہويا اے۔ 22 اگست نوں روسی افواج ایگوٹی توں وکھ ہوگئياں تے جارجیائی پولیس گوری دی سمت اگے بڑھی۔ روس نے دعوی کيتا کہ روسی افواج دا انخلاء ختم ہوچکيا اے۔ اُتے ، روسی چوکیاں گوری دے نیڑے تے دو روسی تلاش دے تھاںواں پوٹی دے نیڑے ٹھہرے۔ 13 ستمبر نوں ، روسی فوج نے مغربی جارجیا توں انخلا شروع کيتا تے ماسکو ٹائم دے 11 بجے تک ، پوٹی دے نیڑے پوسٹاں ترک کردتی گئياں۔ توں واپسی Senaki تے Khobi وی جگہ لے لی.[۱۴۸] روسی افواج 8 اکتوبر نوں ابخازیا تے جنوبی اوسیتیا توں متصل بفر علاقےآں توں پِچھے ہٹ گئياں تے جارجیا وچ یورپی یونین دی نگرانی دا مشن ہن انہاں علاقےآں دی نگرانی کريں گا۔
روس نے سرحدی پنڈ پیریوی وچ اک ہی اسٹیشن نوں برقرار رکھنا جاری رکھیا۔ 12 دسمبر نوں ، روسی افواج نے دستبرداری اختیار کيتی۔ اٹھ گھنٹےآں دے بعد اوہ پنڈ وچ دوبارہ داخل ہوئے تے روسیاں دی طرف توں خبردار کيتا گیا کہ اوہ فائرنگ کرن گے۔ [۱۴۹] اس دے بعد روسی افواج نے پنڈ وچ تن اسٹیشن قائم کردتے۔ 18 اکتوبر 2010 نوں ، پیریوی وچ موجود تمام روسی افواج جنوبی اوسیتیا واپس چلی گئياں تے جارجیائی فوجی داخل ہوئے[۱۵۰]۔
پر 9 ستمبر 2008، روس جنوبی اوسیشیا تے ابخازیہ وچ روسی افواج نوں انہاں دے متعلقہ اصل حکومتاں دے نال باہمی معاہداں دے تحت رہنے دا اعلان کيتا. روسی وزیر خارجہ سیرگی لاوروف نے کہیا کہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ روسی تعیناتی جارجیا نوں علاقےآں دی بازیابی توں روکنے وچ فیصلہ کن ثابت ہوئے گی۔ جارجیا ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا نوں روس دے زیر قبضہ علاقےآں نوں سمجھدا اے۔ نومبر 2011 وچ ، یورپی پارلیمنٹ نے ابخازیا تے جنوبی اوسیتیا نوں جارجیائی علاقےآں دے مقبوضہ دے طور اُتے تسلیم کرنے دی قرارداد منظور کيتی۔ [۱۵۱]
روس دے ذریعہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا دی تسلیم شدگی
[سودھو]25 اگست 2008 نوں ، روسی پارلیمنٹ نے اک تحریک منظور دی ، جس دے خلاف کسی نے ووٹ نئيں دتا۔ اس تحریک وچ صدر میدویدیف دے ذریعہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا نوں سفارتی طور اُتے تسلیم کرنے دا مطالبہ کيتا گیا سی ۔ 26 اگست نوں ، میدویدیف نے دونے ریاستاں نوں تسلیم کرنے دے احکامات جاری کیتے ، [۱۵۲] ایہ کہندے ہوئے کہ دونے ادارےآں دی آزادی نوں تسلیم کرنا "انسانی جاناں نوں بچانے دے واحد امکان دی نمائندگی کردا اے۔"
روس دی طرف توں اس تسلیم دی مذمت امریکا ، فرانس ، کونسل آف یورپ دے سکریٹری جنرل ، کونسل آف یورپ دی پارلیمانی اسمبلی دے صدر ، او ایس سی ای دے چیئرمین ، نیٹو تے جی 7 نے اس بنیاد اُتے دی کہ اس نے جارجیا دی خلاف ورزی دی اے۔ علاقائی سالمیت ، اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل دی قرارداداں تے جنگ بندی معاہدہ۔ [۱۵۳][۱۵۴][۱۵۵][۱۵۶] روس دی اس کارروائی دے جواب وچ ، جارجیائی حکومت نے روس دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ [۱۵۷]
روس نے شنگھائی تعاون تنظیم توں اس دی منظوری دے لئی منظوری طلب کيتی۔ اُتے ، ایس سی او ریاستاں بالخصوص چین وچ علیحدگی پسند علاقےآں دے بارے وچ بے چینی دی وجہ توں ، تنظیم نے تسلیم کرنے دی حمایت نئيں کيتی۔ [۱۵۸]
بین الاقوامی مانیٹر
[سودھو]جارجیا وچ او ایس سی ای مشن دے مینڈیٹ دی میعاد یکم جنوری 2009 نوں ختم ہوگئی سی ، اس دے بعد جدوں روس نے اس دے تسلسل دی حمایت کرنے توں انکار کردتا سی۔ جنگ دے بعد توں ہی او ایس سی ای مانیٹرز نوں جنوبی اوسیتیا تک رسائی توں انکار کيتا گیا سی۔ UNOMIG دا مینڈیٹ 16 جون 2009 نوں ختم ہويا۔ روس نے وی اس دی توسیع نوں وی روک دتا سی ، جس وچ ایہ استدلال کيتا گیا سی کہ مینڈیٹ ابخازیہ دی آزادی دے اعتراف اُتے روس دے مؤقف دی صحیح عکاسی نئيں کردا اے۔ اقوام متحدہ دے مشن دے سربراہ جوہن وربیک دے مطابق ، ابخازیہ وچ لگ بھگ 60،000 نسلی جارجی باشندے مشن دے خاتمے دے بعد کمزور ہوگئے۔ [۱۵۹]
5 جنوری 2015 تک ، 259 یوروپی یونین مانیٹرنگ مشن (EUMM) مانیٹر جارجیا وچ تے 2 برسلز وچ کم کردے نيں۔ [۱۶۰] EUM مبصرین نوں روس دے ذریعہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ داخل نئيں کيتا گیا اے۔ [۱۶۱]
جیو پولیٹیکل اثر
[سودھو]2008 دی جنگ سوویت یونین دے خاتمے دے بعد پہلا موقع سی جدوں روسی فوج نوں اک آزاد ریاست دے خلاف استعمال کيتا گیا سی ، جس نے روس نوں اپنے سیاسی مقاصد دے حصول دے لئی اک بھرپور فوجی مہم چلانے اُتے آمادگی ظاہر کیتی سی۔ [۱۶۲] او ایس سی ای ملک دی سرحداں اُتے پرتشدد ترمیم کرنے دی روس دی کوشش اُتے مغربی سیکیورٹی تنظیماں دی تیزی توں رد عمل ظاہر کرنے وچ ناکامی نے اس دی خامیاں نوں ظاہر کيتا۔ مغربی یورپی تے مشرقی یورپی ملکاں دے وچکار تقسیم روس دے نال تعلقات اُتے وی عیاں ہوئے گیا۔ یوکرین تے ہور سابق سوویت ملکاں نے روسی قیادت دی طرف توں واضح پیغام موصول کيتا کہ نیٹو توں ممکنہ طور اُتے الحاق توں غیر ملکی مداخلت تے اس ملک دے ٹوٹنے دا سبب بنے گی۔ ابخازیا دا موثر قبضہ روس دے جیو پولیٹیکل اہداف وچوں اک سی۔ [۶۹] یورپی یونین دے زیر اہتمام نابوکو پائپ لائن دی تعمیر نوں ٹرانسکاکیشیا دے ذریعے وسطی ایشیائی ذخائر دے نال یورپ نوں ملانے والی راستہ روک دتا گیا۔ [۱۶۳]
جارجیا وچ جنگ نے بین الاقوامی تعلقات وچ بہتری لیانے تے امریکا دے تسلط نوں مجروح کرنے وچ روس دی ہمت نوں ظاہر کيتا۔ جنگ دے فورا بعد ہی روسی صدر میدویدیف نے پنج نکاندی روسی خارجہ پالیسی دی نقاب کشائی کردتی۔ میدویدیف نظریہ نے کہیا اے کہ "ساڈے شہریاں دیاں جاناں تے وقار دا تحفظ ، جتھے کدرے وی ہوئے ، ساڈے ملک دے لئی بلا شبہ ترجیح اے "۔ بیرونی ملکاں وچ روسی شہریاں دی موجودگی حملے دی اک نظریاتی بنیاد تشکیل دے گی۔ انہاں توں وابستہ روسی "مراعات یافتہ مفادات" والے علاقےآں دے وجود دے بارے وچ میدویدیف دے بیان نے روس دے بعد دے سوویت ریاستاں وچ روس دے خصوصی داؤ اُتے زور دتا تے ایہ حقیقت وی ظاہر کیتی کہ روس روس دی مقامی انتظامیہ دی بغاوت نوں خطرے وچ ڈالے گا۔ [۱۶۴]
جنگ نے جارجیا دے نیٹو وچ شمولیت دے قلیل مدتی امکانات نوں ختم کردتا۔ [۶۳][۱۶۵] روسی صدر دمتری میدویدیف نے نومبر 2011 وچ کہیا سی کہ جے روس نے جارجیا اُتے حملہ نہ کيتا ہُندا تاں نیٹو سابق سوویت جمہوریہ ملکاں نوں قبول کرلیندا۔ "جے آپ میدویدیف نے ولادیکاکاز دے اک فوجی اڈے دے افسران نوں دسیا
انسانیت سوز اثرات تے جنگی جرائم
[سودھو]ہیومن رائٹس واچ (ایچ آر ڈبلیو) نے کہیا اے کہ جنگ وچ شامل تمام فریقین نے جنگ اُتے حکومت کرنے والے بین الاقوامی قوانین دی سنجیدگی توں خلاف ورزی دی تے عام شہریاں وچ بہت ساریاں ہلاکتاں کيتیاں ۔ ایچ آر ڈبلیو نے اطلاع دتی اے کہ جارجیائی فوج دے ذریعہ غیر جنگجوواں اُتے جان بجھ کر حملےآں دا کوئی ثبوت نئيں ملیا اے۔ [۱۶۶] جنوبی اوسیٹیائی پارلیمنٹ تے متعدد اسکولاں تے نرسریاں نوں جنوبی اوسیٹیائی فوجیاں تے رضاکار ملیشیا دے فوجی چوکیوں دے طور اُتے استعمال کيتا گیا سی تے جارجیا دی توپ خانے توں فائر کيتا گیا سی۔ جارجیا نے دسیا کہ اس دے حملےآں دا مقصد صرف "فائرنگ دی پوزیشناں نوں غیرجانبدار کرنا اے جتھے توں جارجیائی پوزیشناں نوں نشانہ بنایا جارہیا اے "۔ ایچ آر ڈبلیو نے جنوبی اوسیٹیائی جنگجوواں دے ذریعہ شہریاں دے استعمال دے بارے وچ گواہ دے اکاؤنٹس نوں دستاویزی کيتا۔ اس طرح دے استعمال توں سویلین اشیاء نوں جائز فوجی اہداف حاصل ہوئے گئے ، تے ایچ آر ڈبلیو نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ جنوبی اوسیٹیائی جنگجو غیر لڑاکا آبادی نوں سویلین ڈھانچے دے نیڑے یا فوجی پوزیشن قائم کرکے خطرے وچ ڈال رہے نيں۔ جارجیا شہری علاقےآں وچ فوجی اہداف نوں نشانہ بنانے دے لئی غلط ہتھیاراں دا استعمال کرکے طاقت دے اَنھّا دھند استعمال دا ذمہ دار سی۔ [۱۶۷]
روس نے جنوبی اوسیٹیا تے جارجیا دے ضلع گوری وچ فرار ہونے والے شہریاں نوں جان بجھ کر حملہ کيتا۔ روسی جنگی طیارےآں نے جارجیا وچ شہری آبادی دے مراکز تے جنوبی اوسیتیا وچ نسلی جارجیائیاں دے دیہاتاں اُتے بمباری کيتی۔ مسلح ملیشیا پرت مار ، جلانے تے اغواء وچ مصروف نيں۔ ملیشیا دے حملےآں نے جارجیائی شہریاں نوں بھج جانے اُتے مجبور کردتا۔ [۱۶۸]
جارجیائی باشندےآں دے ذریعہ ایم 85 ایس کلسٹر بم تے روسیاں دے ذریعہ آر بی دے 250 کلسٹر بماں دے استعمال توں عام شہریاں وچ ہلاکتاں ہوئیاں۔ جارجیا نے مبینہ طور اُتے دوہزارہ اہم سڑک دے ذریعے فرار ہونے والے غیر جنگجوواں نوں نشانہ بنانے دے لئی دو بار کلسٹر ہتھیاراں دا استعمال کيتا سی تے اس نے کلسٹر بماں توں روسی افواج تے روکی سرنگ دے آس پاس اُتے حملہ کرنے دا اعتراف کيتا سی۔ [۱۶۹] روس نے کلسٹر بماں دے استعمال توں انکار کيتا۔ [۱۷۰]
ایچ آر ڈبلیو نے اطلاع دتی اے کہ جنگ دے دوران ، جنوبی اوسیتیا وچ نسلی جارجیائی دیہات نوں نذر آتش کيتا گیا تے جنوبی اوسیٹیائی ملیشیا نے انہاں دا سرقہ کيتا۔ اس توں تنازعے دے بعد 20،000 اکھڑ پئے لوکاں دی واپسی وچ رکاوٹ اے۔ [۱۷۱] میموریل سوسائٹی دے مطابق ، کیکوی ، کرتہ ، اچابیٹی ، تامرشینی ، ایریڈوی ، واناندی تے اوونیوی دے گائاں "عملی طور اُتے مکمل طور اُتے جھلس گئے"۔ [۱۷۲] جنوبی اوسیئن دے صدر ایڈورڈ کوکوٹی نے اک انٹرویو وچ کہیا سی کہ جارجیائی گائاں نوں مسمار کردتا گیا اے تے جارجیا دے کسی وی مہاجرین نوں واپس جانے دی اجازت نئيں ہوئے گی۔ جارجیائی شہری ، جو اکھلگوری ضلع وچ رہائش پذیر سن تے جنوبی اوسیٹیا وچ رہنے دے خواہاں سن ، نوں روسی پاسپورٹ حاصل کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ یوروپی یونین دے کمیشن دا کہنا اے کہ ایہ امکان اے کہ دشمنیاں دے دوران تے جنگ دے نتیجے وچ ، جنوبی اوسیتیا وچ جارجیائیاں دی نسلی صفائی دا ارتکاب کيتا گیا سی۔ [۱۱۴]
روس نے جارجیا اُتے جنوبی اوسیٹیا وچ " نسل کشی " کرنے دا الزام عائد کيتا۔ [۱۷۳] روسی حکام نے ابتدائی طور اُتے ایہ دعوی کيتا سی کہ جارجیائی فوج دے ہتھوں تصنولی دے 2،000 نسلی اوسیتین شہری ہلاک ہوئے نيں۔ روس دے مطابق ، جارجیا وچ تنازعہ وچ روسی مداخلت دی وجہ اس ہلاکتاں دی وڈی تعداد سی۔ اعلیٰ ہلاکتاں دے دعوےآں توں اوسیائیاں دے عوام دی رائے متاثر ہوئی۔ ایچ آر ڈبلیو دے مطابق ، کچھ اوسیٹیائی شہریاں نے انٹرویوز وچ کہیا سی کہ روسی ٹیلی ویژن دے ذریعہ اعلان کردہ "جنوبی اوسیتیا وچ ہزاراں شہری ہلاکتاں" دی وجہ توں انہاں نے جارجیائی دیہات نوں جلانے تے انہاں نوں پتھراؤ دینے دی منظوری دتی اے۔ دسمبر 2008 وچ ، روسی فیڈریشن دے پراسیکیوٹر آفس دی تحقیقاتی کمیٹی دے ذریعہ مجموعی طور اُتے 162 جنوبی اوسیتین ہلاکتاں دی تعداد نوں تبدیل کيتا گیا۔ [۱۷۴]
جارجیا تے جنوبی اوسیتیا نے بین الاقوامی عدالتاں دے پاس دوسری طرف توں مبینہ جنگی جرائم دے بارے وچ شکایات درج کيتیاں نيں ، جنہاں وچ بین الاقوامی فوجداری عدالت ، [۱۷۵] بین الاقوامی عدالت انصاف ، [۱۷۶] تے انسانی حقوق دی یورپی عدالت شامل نيں ۔
اس جنگ نے اک 192،000 افراد نوں بے گھر کردتا جس وچ اوسئینیائی تے جارجین وی شامل نيں۔ [۲۷] بہت سارے لوک جنگ دے بعد اپنے گھراں نوں واپس جاسکے سن ، لیکن اک سال دے بعد 30،000 دے نیڑے جارجیائی باشندے ہن وی اکھاڑے ہوئے سن ۔ مئی 2014 تک ، 20،272 افراد تاحال بے گھر سن ، انہاں دی واپسی نوں ڈی فیکٹو حکام نے روک دتا سی۔ [۱۷۷]
رد عمل
[سودھو]بین الاقوامی رد عمل
[سودھو]متعدد مغربی ملکاں نے جنگ دے دوران روسی اقدامات اُتے سخت تنقید کيتی سی:
- ربط=|حدود Sweden ۔ 8 اگست 2008 نوں سویڈن دے وزیر برائے امور خارجہ کارل بلڈٹ نے کہیا کہ ایہ بحران جنوبی اوسیتیا دی طرف توں اشتعال انگیزی دی وجہ توں اے تے جارجیائی فوجاں آئینی حکم نوں بحال کرنے دی کوشش کر رہی اے۔ 9 اگست نوں بلڈٹ نے روس دی جارجیا دے نال جنگ وچ جانے دی وجہ نوں ایڈولف ہٹلر دے اقدامات توں موازنہ کيتا ، "کسی وی ریاست نوں کسی دوسری ریاست دے علاقے وچ فوجی طور اُتے مداخلت کرنے دا حق نئيں اے کیونجے اوتھے ایداں دے افراد موجود نيں جنہاں دا پاسپورٹ اس ریاست دے ذریعہ جاری کيتا گیا اے یا جو ریاست دے شہری نيں۔ اس طرح دے نظریہ نوں عملی جامہ پہنانے دی کوششاں نے ماضی وچ یورپ نوں جنگ کيتی لپیٹ وچ لے رکھیا اے۔ . . تے ساڈے پاس ایہ یاد رکھنے دی وجہ اے کہ ہٹلر نے وسطی یورپ دے کافی حص partsاں نوں کمزور تے حملہ کرنے دے لئی نصف صدی پہلے اس عقیدہ نوں تھوڑا سا استعمال کيتا سی۔ " [۱۷۸]
- ربط=|حدود United Kingdom - برطانوی سکریٹری خارجہ ڈیوڈ ملی بینڈ نے 9 اگست نوں کہیا ، "روس نے اج جنوبی اوسیٹیا توں ، جارجیائی بندرگاہ پوٹی تے گوری شہر اُتے حملہ کردے ہوئے لڑائی وچ توسیع کردتی اے ، جدوں کہ ابخاز فورسز اپر کوڈوری وچ جارجیائی پوزیشناں اُتے گولہ باری کر رہی اے۔ وادی وچ اس دی بے حرمتی کردا ہون۔ " [۱۷۹]
- ربط=|حدود United States - امریکی صدر جارج ڈبلیو بش نے 11 اگست دے آخر وچ کہیا ، "روس نے اک خودمختار پڑوسی ریاست اُتے حملہ کيتا اے تے اس دے عوام دی طرف توں منتخب جمہوری حکومت نوں دھمکی دتی اے۔ 21 ويں صدی وچ اس طرح دی کارروائی ناقابل قبول اے۔ " بش نے ایہ وی کہیا ، "اس گل دے شواہد موجود نيں کہ روسی افواج جلد ہی راجگڑھ شہر وچ شہری ہوائی اڈے اُتے بمباری کرنا شروع کر سکدی نيں۔" بش نے روس اُتے زور دتا کہ اوہ یوروپی یونین دی ثالثی اُتے فائر بندی معاہدے اُتے دستخط کرے ، بصورت ہور روس مغرب دے نال اپنے موقف نوں "خطرہ" وچ ڈال دے گا۔ [۱۸۰] اگرچہ بش انتظامیہ نے جارجیا دے دفاع دے لئی فوجی رد عمل اُتے غور کيتا ، لیکن اس نے اس دے خلاف فیصلہ کيتا تاکہ روس دے نال تنازعہ نوں اکسایا نہ جاسکے۔ اس دے بجائے ، امریکا نے جارجیا نوں فوجی طیارےآں اُتے انسانی امداد بھیجی۔ [۱۸۱]
- ربط=|حدود Poland - پولینڈ، دے صدور لیتھوینیا ، ایسٹونیا ، یوکرین تے دے وزیر اعظم لیٹویا ( لیک Kaczyński ، Valdas Adamkus ، ٹوماس Hendrik دی الویس ، وکٹر Yushchenko تے Ivars Godmanis جارجیا دے صدر نال ملاقات کيتی جو)، میخائل ساکاش ولی Kaczyński دی پہل پر، اک اُتے شائع 12 اگست 2008 تبلیسی ریلی پارلیمنٹ دے سامنے منعقد ہوئی جس وچ تقریبا ڈیڑھ لکھ افراد نے شرکت کيتی۔ "پولینڈ ، پولینڈ" ، "دوستی ، دوستی" تے "جارجیا ، جارجیا" دے نعرے لگاندے ہوئے ہجوم نے پولینڈ دے صدر دی تقریر دا جوش و خروش توں جواب دتا۔ [۱۸۲]
- ربط=|حدود Hungary - ہنگری دے حزب اختلاف دے رہنما وکٹر اوربن نے روسی مداخلت تے 1956 دے ہنگری دے انقلاب نوں کچلنے دے وچکار متوازی گلاں کھینچاں ۔ [۱۸۳]
- ربط=|حدود Ukraine - صدر یوشینکو نے تجویز پیش دی کہ سیواستوپول بحری اڈے دے بارے وچ یوکرین تے روس دے وچکار معاہدے نوں 2017 وچ توسیع نئيں کيتی جائے گی۔ یوکرین باشندےآں نوں شبہ سی کہ روس دے حامی کریمیا روس دے ذریعہ فوجی مداخلت دا اک سبب بن جاواں گے۔
فرانس تے جرمنی نے اک عہدے دار دا عہدہ سنبھال لیا ، تے کسی مجرم جماعت دا ناں لینے توں پرہیز کيتا:
- ربط=|حدود European Union ۔ 8 اگست نوں فرانس (جس نے یوروپی یونین دا گھمدا ہويا عہدہ سنبھالیا سی ) نے اعلان کيتا کہ یورپی یونین تے امریکا جنگ بندی دے لئی مذاکرات دے لئی اک مشترکہ وفد بھیجاں گے۔ [۱۸۴] 30 ستمبر 2009 نوں ، یورپی یونین دے تعاون توں جارجیا وچ تنازعات دے بارے وچ آزاد انٹرنیشنل فیکٹ فائنڈنگ مشن نے کہیا کہ ، کئی مہینےآں دے باہمی اشتعال انگیزی دے آغاز توں پہلے ، "کھلی دشمنی دا آغاز سنکھلی والے شہر تے جارجیائی فوج دے خلاف وڈے پیمانے اُتے جارجیائی فوجی کارروائی توں ہويا سی۔ آس پاس دے علاقےآں ، 7 توں 8 اگست 2008 دی رات نوں شروع کيتا گیا۔ "
- ربط=|حدود Germany - جرمنی دی چانسلر انگیلا میرکل نے جارجیا وچ انسانی صورتحال دے بارے وچ اپنی تشویش دا اظہار کيتا تے جنگ بند کرنے اُتے زور دتا۔ [۱۸۵]
چند رہنماواں نے روس دے اس موقف دی حمایت کی:
- ربط=|حدود Italy – اٹلی دے وزیر برائے امور خارجہ فرانکو فراتینی نے کہیا ، "ہم یورپ وچ روس مخالف اتحاد نئيں تشکیل دے سکدے ، تے اس نکتے اُتے اسيں پوتن دے مؤقف دے نیڑے نيں۔" انہاں نے اس گل اُتے زور دتا کہ ولادیمیر پوتن تے اٹلی دے وزیر اعظم سلویو برلسکونی نیڑےی شراکت دار نيں۔ اٹلی
- ربط=|حدود Belarus – بیلاروس کے صدر الیگزینڈر لوکاشینکو نے 19 اگست نوں کہیا ، "روس نے اُتے سکون ، عقلمندی تے خوبصورتی توں کم کيتا۔" [۱۸۶]بیلاروس کے
جارجیا نے 12 اگست 2008 نوں اعلان کيتا سی کہ اوہ دولت مشترکہ دی خودمختار ریاستاں نوں چھڈ دے گی ، جسنوں اس نے جنگ توں گریز نہ کرنے دا ذمہ دار ٹھہرایا سی۔ اس دی روانگی اگست 2009 وچ موثر ہوگئی۔ [۱۸۷]
تعلیمی مارٹن ملوک دے مطابق ، مغربی ملکاں نوں ایہ محسوس نئيں ہويا کہ روس دے نال "چھوٹے تے معمولی" جارجیا اُتے تناؤ نوں بڑھانا ضروری اے۔ انہاں نے بین الاقوامی امور دے کاکیشین جائزے وچ لکھیا اے کہ مغربی پالیسی بنانے والے روس نوں وکھ نئيں کرنا چاہندے سن کیونجے "بین الاقوامی مسائل" نوں حل کرنے دے لئی اس دی مدد ضروری سی۔ یوروپی پارلیمنٹ دی کمیٹی برائے امور خارجہ دی مئی 2015 دی رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ "جارجیا دی طرف توں روس دی طرف توں روس دی جارحیت ، تے علاقائی سالمیت دی خلاف ورزی اُتے یورپی یونین دے رد عمل نے 2008 وچ یوکرائن وچ وی ايسے طرح توں کم کرنے دی حوصلہ افزائی دی سی۔ "۔ [۱۸۸]
بحیرہ اسود وچ نیٹو دا رد عمل
[سودھو]روسی حملے دے بعد نیٹو نے بحیرہ اسود وچ اپنی بحری موجودگی نوں نمایاں طور اُتے ودھایا ، جارجیائی بندرگاہاں اُتے جہازاں نے لنگر گرائے ، تے امریکی بحریہ دے مطابق ، انسانی ہمدردی دی مدد کيتی ۔ نیٹو نے کہیا کہ بحیرہ اسود وچ اس دی موجودگی دا جارجیائی بحران توں کوئی تعلق نئيں اے۔ اس دے جہاز عمومی دورے کر رہے سن تے رومانیہ تے بلغاریہ دے نال بحری جہاز دی منصوبہ بندی دی منصوبہ بندی کر رہے سن ۔ روسی جنرل اناطولی نوگوویتسن نے 1936 وچ مونٹریکس کنونشن دے تحت بحیرہ اسود وچ داخل جہازاں دی تعداد اُتے پابندی نوں واپس کيتا۔ [۱۸۹] روسی صدر دمتری میدویدیف نے اس دعوے اُتے سوال اٹھایا کہ جارجیا جانے والے بحری جہاز فوجی مواد دی فراہمی دا الزام لگیا کر صرف انسان دوستی کيتی امداد لا رہے نيں۔ [۱۹۰] سیاسی تجزیہ کار ولادی میر ساکر کے مطابق ، مونٹریکس کنونشن دے ذریعہ طے شدہ جہاز دے وزن تے دوراں دی لمبائی دے باوجود ، امریکا نے وقتا فوقتا جہازاں وچ ردوبدل کردے ہوئے بحیرہ اسود وچ مستقل طور اُتے اپنی موجودگی برقرار رکھی۔ [۱۹۱]
جنگجو
[سودھو]جارجیائی جنگی ترتیب
[سودھو]ماسکو ڈیفنس بریف دے مطابق ، روسی غیر سرکاری تنظیم برائے تجزیہ برائے حکمت عملی تے ٹیکنالوجیز دے مرکز ، انگریزی بولی دے رسالے دے مطابق ، جارجیائی فوج وچ دوسری ، تیسری تے چوتھی انفنٹری بریگیڈ ، آرٹلری بریگیڈ ، پہلی جماعت دا حصہ شامل اے انفنٹری بریگیڈ تے اسٹینڈ لون گوری ٹانک بٹالین۔ ہور برآں ، خصوصی دستے تے وزارت برائے امور برائے امور دے دستے تعینات کردتے گئے۔ رسالے دے مطابق فوج دی کل تعداد 16،000 سی۔ بین الاقوامی انسٹی ٹیوٹ برائے اسٹریٹجک اسٹڈیز دے مطابق ، دوسری ، تیسری تے چوتھی انفنٹری بریگیڈ ، خصوصی دستے تے توپ خانہ برگیڈ دی دس ہلکی انفنٹری بٹالین ، جنہاں وچ تقریبا 12،000 فوجی شامل سن ، تنازعہ دے آغاز توں ہی توجہ مرکوز کيتی گئی سی۔ سیکھانوالی نوں محفوظ رکھنے دا بنیادی کم چوتھی بریگیڈ نے دوسری تے تیسری بریگیڈ دے تعاون توں مکمل کيتا۔ [۸] یوروپی یونین دے فیکٹ فائنڈنگ مشن دے مطابق ، 10،000-11،000 فوجیاں نے جنگ وچ حصہ لیا۔ [۶۲]
پہلی انفنٹری بریگیڈ ، صرف نیٹو دے معیار دے بارے وچ ہدایت دی جانے والی ، جنگ دے آغاز وچ عراق وچ خدمات انجام دے رہی سی۔ 11 اگست نوں ، ریاستہائے متحدہ دی فضائیہ نے اسنوں جورجیا روانہ کيتا۔ [۱۹۲] جارجیائی فوج دے بہترین فوجی عراق توں زیادہ معاوضے وچ سن تے اوہ لڑائی وچ حصہ نئيں لے سکے۔ [۶۲] جنگ توں پہلے بیرون ملک جارجیائی فوج دے 2،000 فوجیاں دی موجودگی تے بیرون ملک جارجیائی اعلیٰ سطح دے سرکاری عہدیداراں دی موجودگی دا مطلب ایہ سی کہ جارجیا وچ دشمنی شروع کرنے دا ارادہ نئيں سی۔ [۴۰]
تعینات یونٹ | |
---|---|
وابستگی | اکائیاں |
وزارت دفاع | خصوصی آپریشن فورسز |
پہلی انفنٹری بریگیڈ | |
دوسرا انفنٹری بریگیڈ | |
تیسری انفنٹری بریگیڈ | |
چوتھی انفنٹری بریگیڈ | |
5 ويں انفنٹری بریگیڈ | |
ملٹری انجینئرنگ بریگیڈ | |
علیحدہ لائٹ انفنٹری بٹالین | |
علیحدہ ٹانک بٹالین | |
بحری فوج | |
فضائیہ | |
فوج دا لاجسٹک سپورٹ ڈیپارٹمنٹ | |
نیشنل گارڈ | |
ایم / آر محکمہ ، وچ آپریٹو ڈویژن | |
وزارت برائے امور برائے امور | خصوصی کم مین ڈویژن |
تنازعہ والے علاقےآں دے نیڑے علاقےآں وچ پولیس دے ریجنل یونٹ | |
محکمہ خصوصی آپریشن | |
آئینی تحفظ دا محکمہ | |
خصوصی آپریشن سنٹر |
روس-جنوبی اوسیٹین - ابخاز جنگی ترتیب
[سودھو]روسی 58 ويں فوج دا اک قابل ذکر حصہ ، جو روس دے نمایاں فوجی اکائیاں وچوں اک اے ، روسی آرڈر آف جنگ وچ شامل سی۔ ایہ فوج ، بھاری ہارڈ ویئر تے طیارےآں دی تعداد وچ جارجیائی فوج توں زیادہ اے۔ [۱۹۳] 58 ويں آرمی نے دوسری چیچن جنگ لڑی۔ [۱۹۴]
تعینات یونٹ: جنوبی اوسیٹین سیکٹر | |||
---|---|---|---|
تعیناتی | بیعت | اکائیاں | سبونٹس |
ابتدا وچ حاضر ہاں | جنوبی اوسیٹیا | 2،500 جنوبی اوسیتیا دیاں فوجاں [۱۹۵] | |
روس | روسی امن فوج | روسی بٹالین توں 496 [۱۰۸] | |
شمالی اوسیٹیا توں 488 [۱۰۸] | |||
کمک | روس | 58 ويں آرمی | 135 ويں علیحدہ موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ دی دو بٹالین |
19 ويں موٹرائیزڈ رائفل ڈویژن دی 503ويں موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ | |||
19 ويں موٹرائیزڈ رائفل ڈویژن دی 693ويں موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ | |||
42 ويں موٹرائزڈ رائفل ڈویژن | 70 واں موٹرائیزڈ رائفل رجمنٹ | ||
71 ويں موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ | |||
چیچن یونٹ | خصوصی بٹالین ووستوک دی اک کمپنی [۱۹۶] | ||
اسپیشل بٹالین Zapad دی اک کمپنی | |||
ہوائی جہاز دے جوان (VDV) | 76 ويں گارڈز فضائی حملہ ڈویژن ( پیسوکوف ) دی 104 و 234 پیراٹروپ ریگیمینٹس | ||
98 واں گارڈز ایئر بورن ڈویژن ( ایوانوو ) دی اکائیاں | |||
GRU دی اکائیاں | وی ڈی وی (ماسکو) دے 45 ويں ڈیٹچید ریکوناسیس رجمنٹ دے اسپیٹسناز دی اک بٹالین | ||
دسويں اسپیشل فورس بریگیڈ دے یونٹ | |||
22 ويں اسپیشل فورس بریگیڈ دے یونٹ |
تعینات یونٹ: ابخاز سیکٹر | |
---|---|
بیعت | اکائیاں |
روس | ستويں نوروروسیسک فضائی حملہ ڈویژن |
76 ويں پیسوکوف فضائی حملہ ڈویژناں | |
20 واں موٹرائیزڈ رائفل ڈویژن دے عناصر | |
بحریہ دے بحری بیڑے بحری جہاز دی دو بٹالین | |
ابخازیہ | ابخازیا دی مسلح افواج (زمینی تے فضائیہ ) |
تعینات یونٹ: ہويا | |
---|---|
بیعت | اکائیاں |
روس | چوتھی ہوائی فوج |
فوجی تجزیہ
[سودھو]جارجیا
[سودھو]امریکی عہدے داراں دا کہنا سی کہ "[جارجیا] دی فوج دے چند موثر عناصر وچوں اک" ایئر ڈیفنس سی ، تجزیہ کاراں نے ایس اے 11 بوک 1 ایم نوں اک ٹوپولیو -22 ایم بمبار نوں گولی مار دے ہلاک کرنے تے اس دے نقصان وچ مدد دینے دا سہرا دتا ۔ کچھ ایس یو 25۔ [۱۹۷] اس خیال دی آزاد روس دے تجزیہ توں تائید ہوئی۔ [۱۱۱] روسی نائب چیف آف جنرل اسٹاف ، کرنل جنرل اناطولی نوگوویتسن نے کہیا کہ جارجیا نے یوکرین توں خریدتا ہويا سوویت ساختہ ٹور تے بو طیارہ بردار میزائل نظام ، جنگ دے دوران روسی طیارےآں دی شوٹنگ دے ذمہ دار سن ۔ [۱۹۸] روس دے اک جائزہ ، جسنوں راجر میکڈرموٹ نے رپورٹ کيتا اے ، کہیا اے کہ جے روسی جارجین مغربی جارجیا وچ سینکی دے نیڑے اپنے ب-ایم ون سسٹم دا اک حصہ تے جنوبی اوسیتیا وچ اوسا دے متعدد میزائل لانچراں نوں پِچھے نہ چھوڑدے۔ کچھ اطلاعات دے مطابق ، جارجیا دے پاس اسرائیلی ساختہ اسپائیڈر ایس آر شارٹ رینج دے خود توں چلنے والے اینٹی ایرکرافٹ سسٹم دی بیٹری وی سی۔ جارجیائی فضائی دفاع دے ابتدائی انتباہ تے کمانڈ کنٹرول دے تاکتیکی نظام نوں ترکی دے راستے نیٹو ایئر صورتحال ڈیٹا ایکسچینج (اے ایس ڈی ای) توں جوڑا گیا سی ، جس نے جارجیا نوں تنازعہ دے دوران انٹیلی جنس فراہم دی سی۔ [۱۹۹]
جارجیا نے کہیا اے کہ اس دی اہم کمیاں عمل دے دوران غیر موثر مواصلات تے اس وچ ہويا دی طاقت دا فقدان سی۔ CAST دے کونسٹنٹن مکیئنکو نے پائلٹاں دی غیر معیاری ہدایات نوں جارجیائی ہوائی باشندےآں دے سلوک برتاؤ دی بنیادی وجہ قرار دتا۔ [۱۱۱] جارجیائی فوج دے پہلے نائب وزیر دفاع بٹو کٹیلیا دے مطابق ، جارجیا نوں اپنی فضائی حدود دی حفاظت دے لئی اک پیچیدہ ، کثیرالجہتی ہوائی دفاعی نظام دی ضرورت سی۔ جارجیا دی فوج وچ شامل مغربی افسران نے اشارہ کيتا کہ جارجیائی فوج دی کوتاہیاں نوں بہت زیادہ اے کہ اوہ نويں ہتھیاراں دے ذریعہ ختم ہوسکن۔ 2 ستمبر 2008 دے نیو یارک ٹائمز دے اک آرٹیکل دے مطابق ، "جارجیا دی فوج روسی فوج دی پیش قدمی توں پہلے ہی بھج گئی ، تے پِچھے ہٹ گئی تے جارجیائی شہریاں نوں دشمن دی راہ اُتے چھڈ دتا۔ ابتدائی چند گھنٹےآں دے رابطے دے بعد اس دے طیارے پرواز نئيں کر سکے۔ اس دی بحریہ بندرگاہ وچ ڈُبی گئی سی ، تے اس دی گشت دی کشتیاں روسی ٹرکاں نے ٹریلرز اُتے اتارا سی۔ " [۲۰۰]
روس دے اک جارحانہ حملے نے جارجیا نوں حیرت توں گرفتار کرلیا ، جو اس طرح دے حملے دا مقابلہ کرنے دے لئی کدی تیار نئيں ہويا سی۔ [۴۰] بہت ساری انتظامی تے طریقہ کار دی دشواری جنگ دے دوران سامنے آئی۔ [۴۰] اک مغربی افسر دے مطابق ، جارجیائی رسد دی تیاری اک معمولی گل سی۔ کارروائی دے دوران سب ڈویژناں دے وچکار مداخلت ہوئی۔ اک ممکنہ دشمن ، 58 ويں فوج دے خلاف لڑائی دی نقل تیار کرنے دی تربیت ، جارجیائی فوج نے کدی منظم نئيں کيتی سی۔ جنگ دے دوران ، پہاڑاں وچ مواصلات ٹُٹ گئے تے فوجیاں نوں موبائل فون دا سہارا لینا پيا۔ ناکافی منصوبہ بندی سی۔ جیورگی تاوڈگریڈز دے مطابق ، کسی نے روکی سرنگ نوں سیل کرنے دے بارے وچ نئيں سوچیا۔ گوری وچ 9 اگست نوں 10،000 جارجیائی تحفظ پسنداں دی فراہمی دا اک مایوس کن ادارہ سی۔ انہاں دے کوئی خاص اہداف نئيں سن تے اگلے دن تبلیسی واپس چلے گئے۔ اس تنازعہ نوں جارجیائی صحافیاں نے اس جنگ دے ناں توں منسوب کيتا سی جو "تریخ توں پوشیدہ سی" کیونجے لڑائی دی بوہت گھٹ ویڈیو ریکارڈنگ موجود سی۔ [۵] انہاں دے امریکی تربیت کاراں دے مطابق ، جارجیائی فوجی "جنگجو روح" رکھنے دے باوجود لڑنے دے لئی تیار نئيں سن ۔ اعلیٰ عہدےآں اُتے بوہت گھٹ نظم و ضبط تے جاننے والے افسر سن ، تے ساکاشویلی دی حکومت دا کوئی فوجی پس منظر نئيں سی۔ [۲۰۱]
روس
[سودھو]روسی کمانڈ ، کنٹرول ، مواصلات تے انٹلیجنس (C IntelligeI) نے تنازعہ دے دوران خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ روسی مواصلات دے نظام پرانے سن ، اک 58 ويں آرمی دے کمانڈر نے مبینہ طور اُتے صحافی دے زیر ملکیت سیٹلائٹ فون دے ذریعے اپنی جنگی فوج نال رابطہ کيتا سی۔ جدید گلناس دے بغیر ، صحت توں متعلق رہنمائی والے اسلحہ استعمال نئيں کيتا جاسکدا سی تے امریکی زیر کنٹرول جی پی ایس دستیاب نئيں سی ، کیوں کہ جنگی خطے نوں کالا کردتا گیا سی۔ روسی وزیر دفاع دے غفلت دی وجہ توں ، بغیر پائلٹ دے فضائی گڈیاں دے استعمال کیتی اجازت نئيں دتی گئی سی۔ آر آئی اے نووستی دے اک اداریے وچ کہیا گیا اے کہ روسی افواج قابل اعتماد فضائی بحالی دے نظام دے بغیر سن ، اک بار اس دے بجائے ٹیپوولیو ٹو 22 ایم 3 بمبار استعمال کردیاں سن۔ [۲۰۲] اُتے ، جنگ دے دوران روسی تفریق بٹالین تے رجمنٹ وی تعینات سن ۔ [۹۳] روس دے جنرل اسٹاف دے نائب چیف ، جنرل اناطولی نوگوویتسن نے کہیا کہ اس تنازعہ وچ نويں ہتھیاراں دی کوشش نئيں کيتی گئی سی۔ [۲۰۳]
آر آئی اے نووستی دے اداریے وچ ایہ وی کہیا گیا اے کہ روسی ایس یو 25 زمینی حملے دے جیٹ طیارےآں وچ ریڈار وژن تے زمینی ہدف کوآرڈینیٹ کمپیوٹنگ نئيں اے۔ انہاں دے پاس طویل فاصلے تک سطح توں ہويا تک مار کرنے والے میزائل وی نئيں سن جو کسی دشمن دے فضائی دفاعی علاقےآں توں اگے فائر کیتے جاسکدے نيں۔ [۲۰۲] حزب اختلاف توں وابستہ روسی تجزیہ کار کونسٹنٹن مکیئنکو نے روسی فضائیہ دے غیر معیاری طرز عمل دا مشاہدہ کيتا: "یہ قطعی طور اُتے ناقابل یقین اے کہ روسی فضائیہ پنج روزہ جنگ دے اختتام تک فضائی برتری قائم کرنے وچ ناکام رہی ، اس حقیقت دے باوجود کہ دشمن کوئی لڑاکا ہويا بازی نئيں سی "۔ [۱۱۱]
روسی ماہر انتون لاوروف دے مطابق ، 8 اگست نوں ، جنوبی اوسیتیا وچ تعینات روسی تے جنوبی اوسیتیا دے فوجیاں نوں اس گل دا علم ہی نئيں سی کہ روسی ہويا بازی اس جنگ وچ ملوث اے۔ روسی افواج تے جنوبی اوسیتین اکثر روسی طیارےآں نوں دشمن سمجھدے سن تے عین شناخت ہونے توں پہلے ہی انہاں اُتے گولیاں چلاندے سن ۔ [۹۳] 8 اگست نوں ، فضائیہ نے روسی زمینی فوج دی حمایت وچ 63 پروازاں کيتیاں ۔ [۹۳] جنگ دے دوران مجموعی طور اُتے چھ روسی جنگی طیارے ضائع ہوئے: اک ایس یو 25 ایس ایم ، دو ایس یو 25 بی ایم ، دو ایس یو 24 ایم ایس تے اک ٹو 22 ایم 3 ۔ دو طیارےآں دے نقصان دی وجہ دوستانہ اگ سی۔ [۹۳] لاوروف نے اس گل کيتی تردید دی اے کہ شاٹ ڈاؤن ٹو 22 ایم نوں جاسوسی دے لئی استعمال کيتا جارہیا سی۔ [۹۳]
شمالی قفقاز ملٹری ڈسٹرکٹ کمانڈر تے فضائیہ دے وچکار مواصلات ناقص سن تے انہاں دے کردار غیر واضح سن ۔ فضائیہ دے کمانڈر انچیف کرنل جنرل الیگزینڈر زیلن کمانڈ پوسٹ اُتے قدم نئيں رکھدے سن ، بجائے اس دے کہ اوہ اپنے فضائی دفاع دے معاونین دی مدد دے بغیر اپنے ورک روم توں موبائل فون اُتے ائیر فورس دے آپریشن چلاواں۔ فضائیہ اُتے زمینی مہم وچ کِسے قسم دی مدد نہ کرنے دا الزام لگایا گیا سی۔ [۲۰۴][۲۰۵]
سویڈش تجزیہ کار کیرولینا وینڈل پیلن تے فریڈرک ویسٹرلینڈ نے کہیا کہ اگرچہ روسی بحیرہ اسویلیٹ نے نمایاں مزاحمت دا سامنا نئيں کيتا ، اُتے ایہ وسیع کارروائیاں نوں عملی جامہ پہنانے وچ موثر ثابت ہويا۔ میکانائزڈ انفنٹری نے ابخازیہ وچ اک نواں محاذ کھولیا ، جس نے روسی فوج دی کامیابی وچ تیزی لیانے وچ اہم کردار ادا کيتا۔ [۲۰۶]
ہیریٹیج فاؤنڈیشن دے محققاں نے روسی عملے دی تیاری دے بارے وچ اپنے جائزہ وچ کہیا کہ ہتھیاراں دی منصوبہ بندی کيتی گئی سی تے مؤثر طریقے توں اس اُتے عمل درآمد کيتا گیا سی ، جس دی وجہ توں روسیاں دی طرف توں اک اہم الجھن پیدا ہوئی سی۔ [۱۹۴] رائٹرز دے اک تجزیہ کار نے روس دی فوج نوں "مضبوط لیکن ناقص" قرار دتا اے۔ جنگ نے ایہ ظاہر کيتا کہ روس دی "مسلح افواج سالاں دی نظراندازی توں اک مضبوط لڑائی قوت دے طور اُتے سامنے آئی اے ، لیکن اس وچ اہم کمیاں دا انکشاف ہويا اے۔" انہاں نے کہیا کہ روس انہاں عیباں دی وجہ توں پہلے درجے دی فوجی طاقت دے کردار توں کم رہیا۔ دوسری چیچن جنگ دے برخلاف ، جارجیا وچ روس دی طاقت بنیادی طور اُتے دستہ دی بجائے پیشہ ور فوجیاں اُتے مشتمل سی۔ [۲۰۷] جارجیا وچ رائٹرز دے صحافیاں نے دسیا کہ انہاں نے روسی افواج نوں اچھی طرح توں منظم تے منظم افواج دی حیثیت توں پائے۔ CAST دے ڈائریکٹر رسلان پختوف نے کہیا کہ "جارجیائی فوج اُتے فتح … روس دے لئی جوش و خروش تے ضرورت توں زیادہ خوشی دا سبب نئيں بننا چاہیدا ، بلکہ فوجی تبدیلیاں نوں تیز کرنے دے لئی کم کرنا چاہیدا۔ " راجر میکڈرموٹ نے لکھیا اے کہ تنازعہ دے بعد سویلین تے سرکاری حوالے دی طرف توں تنقید وچ معمولی سی تفاوت "حکومت کیتی جانب توں فوج وچ اصلاحات نوں 'بیچنے' تے عوام وچ تعاون حاصل کرنے دی اک آرکیسٹیکٹ کوشش سی۔" [۲۰۴][۲۰۸]
روسی فوج دے پیشہ ورانہ قوت دے ارتقا نوں نتیجہ خیز نئيں سمجھیا گیا سی۔ ستمبر 2008 وچ ، جنرل ولادیمیر بولڈریف نے اعتراف کيتا کہ بہت سارے پیشہ ور فوجیاں دے پاس نوکریاں توں بہتر تربیت نئيں اے۔ زیادہ تر زمینی جنگی جنگی جنگی سامان روسی ایئر بورن فوجیاں تے خصوصی دستےآں دے ذریعہ انجام دتا گیا سی۔ روسی فضائیہ دے جارجیائی فضائی دفاع وچ دخل اندازی کرنے وچ ناکامی دی وجہ توں ، ہوائی جہاز توں پیدا ہونے والے فوجیاں نوں جارجیائی خطوط دے پِچھے نئيں منتقل کيتا جاسکیا۔ لینڈ فورس فورس دے اک کمانڈر اُتے اک حیرت انگیز حملہ ، جس وچ اس دے قافلے وچ موجود تیس وچوں صرف پنج گاڑیاں نے ، معلومات جمع کرنے وچ کوتاہی دا مظاہرہ کيتا۔ مبینہ طور اُتے بہت ساری روسی لینڈ یونٹاں وچ بارود دی کمی سی۔ [۲۰۹]
سامان دا نقصان تے لاگت
[سودھو]جارجیا
[سودھو]جنگ بندی معاہدے دے بعد اسٹراٹفور دا کہنا اے کہ روس نے "جارجیا دی جنگ لڑنے دی صلاحیت نوں وڈے پیمانے اُتے ختم کر دتا اے۔" 12 اگست نوں جارجیا وچ ، جنگ بندی اُتے دستخط کیتے جانے دے بعد ، روسی فوجیاں نے جارجیائی اسلحے اُتے قبضہ کرنے تے اسنوں ختم کرنے دی کوشش کيتی ، جسنوں ماسکو ڈیفنس بریف نے "جارجیا دی مسلح افواج دے خاتمے" دے ناں توں اک عمل قرار دتا۔ جنگ بندی دے بعد زیادہ تر اسلحے دا نقصان ہويا۔ [۹۳]
لڑائی وچ ٹینکاں سمیت ویہہ بکتر بند لڑائی گاڑیاں تباہ ہوگئياں۔ [۹۳] تنازعہ توں پہلے ، جارجیا دے پاس مجموعی طور اُتے 230-240 ٹینک سن ۔ تنازعہ دے وقت ، جارجیا وچ 191 ٹی-72 ٹینک چلائے گئے ، [۹۳] جنہاں وچوں 75 جنوبی اوسیٹیا وچ تعینات سن ۔ [۹۳] جارجیا وچ گھٹ توں گھٹ 10 ٹی-72 ٹینکس کھوئے گئے جنھاں نے تسخان والی تے اس دے آس پاس تباہ کيتا۔ [۹۳] دشمنیاں دے خاتمے دے بعد ، روسی فوج نے مجموعی طور اُتے 65 جارجیا دے ٹینکاں اُتے قبضہ کر ليا۔ بعد وچ انہاں وچوں 20 نوں تباہ کردتا گیا۔ [۹۳]
جارجیائی فوج دے پاس تنازعہ توں پہلے 154 آئی ایف وی ، 16 بحری گاڑیاں ، 66 اے پی سی تے 86 کثیر مقصدی ٹریک شدہ بکتر بند گاڑیاں سن ۔ [۹۳] لڑائی وچ 10 توں کم بکتر بند گاڑیاں تباہ کردتی گئياں۔ [۹۳] دو BMP-2 لڑائی وچ تباہ ہوئے سن تے دو نوں پھڑ لیا گیا سی۔ [۹۳] گھٹ توں گھٹ 20 BMPs نوں دشمنیاں دے بعد پھڑیا گیا ، [۹۳] کئی BMP-1s وی شامل سن جنھاں BMP-1U وچ اپ گریڈ کيتا گیا سی۔ [۹۳] جارجیا وچ دو اوٹوکر کوبرا بکتر بند گاڑیاں ضائع ہوگئياں۔ درجناں گاڑیاں تے لاریاں وی ضائع ہوگئياں۔ [۹۳]
جارجیائی فوج دے دو دانا خود توں چلنے والے حوثیاں نوں لڑائی وچ تباہ کردتا گیا تے دو ڈیانا نوں گوری وچ تے اس دے نزدیک گرفتار کرلیا گیا۔ [۹۳] ہور 20 توپ خانے دے ٹکڑے ، جنہاں وچ 120 شامل نيں ملی میٹر مارٹر ، پِچھے رہ گئے سن ۔ دشمنی دے بعد چھ 2S7 پیونس اُتے قبضہ کر ليا گیا۔ [۹۳] دو بو-ایم ون لانچ کرنے والی گاڑیاں تے انہاں دے ٹرانسپورٹ بجھ دے نال نال پنج تک دے OSA-AKM SAM نوں وی پھڑیا گیا۔ [۹۳] روسی فوج نے سینکی سیکنڈ انفنٹری بریگیڈ دے اڈے اُتے 1،728 آتشاں اسلحہ ضبط کيتا۔ [۲۱۰]
روس دے مطابق جارجیائی بحریہ سمندر وچ اک کشتی کھو گئی۔ [۹۳] پوٹی وچ ، چار کشتیاں ڈُب گئياں۔ نو سخت ہول انفلٹیبل نوں پھڑیا گیا۔ [۲۱۱] [۹۳]
ایئر فورس نوں محدود نقصان پہنچیا کیونجے صرف تن ٹرانسپورٹ طیارے تے چار ہیلی کاپٹر ضائع ہونے دی تصدیق ہوگئی۔ [۹۳] جارجیا دی فضائیہ نے 8 اگست دے بعد تمام تر سرگرمیاں ختم کر دتیاں۔ [۹۳] اس دے بجائے تمام لڑاکا تے تربيتی طیارے ، جنہاں وچ ایس یو 25s شامل سی ، نوں کڈ لیا گیا۔ [۹۳] روسی بمباراں نے جارجیا وچ فضائی حملےآں نوں نقصان پہنچایا۔ [۹۳] مارنولی ایئر فورس اڈے اُتے روسی فضائی حملے وچ اے این 2 دے 3 طیارے تباہ ہوگئے۔ روسی فضائیہ دی فورسز نے 11 اگست نوں دو ایم آئی 24 ہیلی کاپٹراں تے اک ایم آئی 14 نوں اگ لگیا دی۔ [۲۱۲]
جارجیا دے وزیر دفاع Davit Kezerashvili جارجیا کھو کہیا کہ سامان دی مالیت $ 250ملین ڈالر تھی.[۵] جارجیائی صدر میخیل ساکاشویلی دے مطابق ، انہاں دے ملک نے 95 دی بچت دی اس دی مسلح افواج دا فیصد
2009 وچ ، روسی آرمی چیف آف جنرل اسٹاف نیکولائی مکاروف نے دسیا کہ جارجیا بازیافت کررہیا اے ، حالانکہ اسلحہ براہ راست امریکا نے فراہم نئيں کيتا سی۔ مکاروف دے مطابق ، جارجیائی مسلح افواج نے اپنی جنگ توں پہلے دی طاقت نوں 2009 تک ودھیا دتا سی۔ [۲۱۳]
روس تے جنوبی اوسیتیا
[سودھو]روس نے اعتراف کيتا کہ اس دے تن ایس 25 اڑتال طیارے تے اک ٹو 22 لمبی رینج بمبار گم ہوگیا۔ جارجیا نے اس وقت دعوی کيتا سی کہ اس نے 21 توں کم روسی طیارے نوں گرادتا اے۔ [۱۹۸] ماسکو ڈیفنس بریف نے فضائیہ دے نقصانات دا اک اعلیٰ تخمینہ پیش کردے ہوئے کہیا اے کہ جنگ دے دوران روسی فضائیہ نوں مکمل نقصانات اک ٹو 22 ایم 3 لمبی رینج بمبار ، اک ایس یو 24 ایم فینسر لڑاکا بمبار ، اک ایس یو 24 ایم آر فینسر ای سی۔ بحالی جہاز تے چار ایس یو 25 حملہ طیارے۔ انتون لاوروف نے اک ایس یو 25 ایس ایم ، دو ایس یو 25 بی ایم ، دو ایس یو 24 ایم تے اک ٹو 22 ایم 3 کھو دتا۔ [۹۳] دو ہیلی کاپٹر ، اک ایم آئی 8 ایم ٹی دے او تے ایم آئی 24 ، دشمناں دے بعد اک حادثے وچ تباہ ہوگئے۔ [۹۳]
اگرچہ اس دے بارے وچ کوئی سرکاری اعداد و شمار موجود نئيں نيں ، لیکن جنگ وچ روسی زمینی سازوسامان دے نقصانات دا تخمینہ لگایا گیا اے کہ اوہ تن ٹینک نيں ، جنہاں وچ کم توں کم 20 بکتر بند تے 32 غیر بکتر بند گاڑیاں لڑیاں گئیاں۔ حادثات وچ متعدد ہور گاڑیاں معذور ہوگئياں۔ [۹۳] اک مصروفیت دے دوران ، جارجیائی فوج نے جنرل اناطولی خلوف دے زیر انتظام روسی فوجی یونٹ دی 30 وچوں 25 گاڑیاں تباہ کرداں ۔ [۶۹] روسی فوج نوں توپ خانے ، فضائی دفاع تے بحری فوج وچ کوئی نقصان نئيں ہويا۔ [۹۳] نیزاوسمایا گیزیٹا کے مطابق ، پنج روزہ جنگ وچ روس دا تخمینہ 12.5 ارب روبل ، روزانہ دی قیمت 2.5 ارب روبل سی۔ [۲۱۴]
جنوبی اوسیٹیائی فورسز نے دو BMP-2 گنوائے ۔ [۹۳]
ہور ویکھو
[سودھو]- کوسوو دی آزادی دی نظیر
- نفاذ امن دے لئی
- اولمپس انفارنو ۔2009 وچ روسی جنگ کيتی ڈرامہ فلم تے جنوبی اوسیٹیائی تنازعہ اُتے پہلی فیچر فلم
- جنگ دے 5 دن۔ اک 2011 دی فلم جس وچ جنگ نوں دکھایا گیا سی
- اٹھواں اگست – 2012 دی روسی جنگ کيتی ڈرامہ فلم جس وچ جنگ نوں دکھایا گیا سی
نوٹ
[سودھو]- ↑ سانچہ:South Ossetia-note
- ↑ سانچہ:Abkhazia-note
- ↑ The war is known by a variety of other names, including Five-Day War, August War and Russian invasion of Georgia.
- ↑ Hider, James (27 August 2008). "Russian-backed paramilitaries 'ethnically cleansing villages'". The Times. https://web.archive.org/web/20080827212200/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article4621592.ece.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Irma Choladze (22 January 2009). "Kodori Gorge Refugees in Limbo". Institute for War and Peace Reporting. https://web.archive.org/web/20141011160659/http://iwpr.net/report-news/kodori-gorge-refugees-limbo.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےtroops_to_stay
لئی۔ - ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ Liklikadze, Koba (26 September 2008). "Lessons and losses of Georgia's five-day war with Russia". The Jamestown Foundation. https://web.archive.org/web/20110605015943/http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=33974.
- ↑ Donovan 2009, p. 11.
- ↑ Barabanov, Mikhail (2009). "The August War between Russia and Georgia". Moscow Defence Brief (Centre for Analysis of Strategies and Technologies) 3 (13). http://mdb.cast.ru/mdb/3-2008/item3/article1/. Archived 22 September 2009 at the وے بیک مشین
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ Alexander Nicoll; Sarah Johnstone (September 2008). "Russia's rapid reaction". International Institute for Strategic Studies. https://web.archive.org/web/20081021133353/http://www.iiss.org/EasysiteWeb/getresource.axd?AssetID=20268&type=full&servicetype=Attachment.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےrasstanovka_sil
لئی۔ - ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Volume II 2009, p. 214.
- ↑ Misha Dzhindzhikhashvili (9 August 2008). "Full scale war: Georgia fighting continues over South Ossetia". ڈائی ولٹ. https://www.welt.de/english-news/article2288797/Georgia-fighting-continues-over-South-Ossetia.html.
- ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ ۱۳.۲ ۱۳.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ Tanks 2010, pp. 130–135.
- ↑ "Russia lost 64 troops in Georgia war, 283 wounded". Reuters. 21 February 2009. https://web.archive.org/web/20090225065103/http://uk.reuters.com/article/gc07/idUKTRE51K1B820090221. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ Volume II 2009, p. 224.
- ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ Tanks 2010, p. 137.
- ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ Tanks 2010, pp. 136–137.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Inal Khashig (14 August 2008). "Abkhaz Open 'Second Front'". Institute for War and Peace Reporting. https://web.archive.org/web/20080814234013/http://www.iwpr.net/?p=crs&s=f&o=346164&apc_state=henh.
- ↑ ۲۱.۰ ۲۱.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۲۲.۰ ۲۲.۱ ۲۲.۲ ۲۲.۳ ۲۲.۴ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۲۳.۰ ۲۳.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۲۷.۰ ۲۷.۱ "Civilians in the line of fire: The Georgia-Russia conflict". تنظیم برائے بین الاقوامی عفو عام. 18 November 2008. https://web.archive.org/web/20081211075957/http://amnesty.org/en/library/info/EUR04/005/2008/en.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Fawkes, Helen (20 August 2008). "Despair among Georgia's displaced". BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7572736.stm.
- ↑ Michael Emerson (August 2008). "Post-Mortem on Europe's First War of the 21st Century". Centre for European Policy Studies. http://aei.pitt.edu/9382/2/9382.pdf. Retrieved on ۳ دسمبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۳۱.۰ ۳۱.۱ ۳۱.۲ Brian Whitmore (12 September 2008). "Is The Clock Ticking For Saakashvili?'". Radio Free Europe/Radio Liberty. https://web.archive.org/web/20140903102314/http://www.rferl.org/content/Is_The_Clock_Ticking_For_Saakashvili/1199512.html. Retrieved on 27 February 2014.
- ↑ ۳۲.۰ ۳۲.۱ Marc Champion; Andrew Osborn (16 August 2008). "Smoldering Feud, Then War". https://online.wsj.com/articles/SB121884450978145997.
- ↑ ۳۳.۰ ۳۳.۱ Luke Harding (19 November 2008). "Georgia calls on EU for independent inquiry into war". https://web.archive.org/web/20170913101015/https://www.theguardian.com/world/2008/nov/19/georgia-russia-eu-media-inquiry. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ ۳۴.۰ ۳۴.۱ Jean-Rodrigue Paré (13 February 2009). "The Conflict Between Russia and Georgia". Parliament of Canada. https://web.archive.org/web/20160102030749/http://www.parl.gc.ca/Content/LOP/ResearchPublications/prb0836-e.htm. Retrieved on 19 September 2014.
- ↑ Andrew Rettman (24 February 2016). "West told Ukraine to abandon Crimea, document says". EUobserver. https://web.archive.org/web/20180620232428/https://euobserver.com/foreign/132425. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ ۳۶.۰ ۳۶.۱ Eka Tsamalashvili; Brian Whitmore (14 November 2008). "Eyewitness Accounts Confirm Shelling Of Georgian Villages". Radio Free Europe / Radio Liberty. https://web.archive.org/web/20160923030919/http://www.rferl.org/content/Eyewitness_Accounts_Confirm_Shelling_Of_Georgian_Villages/1349256.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ ۳۷.۰ ۳۷.۱ ۳۷.۲ ۳۷.۳ Håkan Karlsson (12 September 2016). "Competing Powers: U.S.-Russian Relations, 2006–2016". Swedish Defence University. p. 50. https://web.archive.org/web/20170122135733/http://www.fhs.se/Documents/Externwebben/forskning/Forskningsprojekt/Statsvet/Forbe/US-RussianRelationsKarlsson160912Def.pdf.
- ↑ ۳۸.۰ ۳۸.۱ ۳۸.۲ ۳۸.۳ Peter Roudik. "Russian Federation: Legal Aspects of War in Georgia". Library of Congress. https://web.archive.org/web/20190110140258/http://www.loc.gov/law/help/legal-aspects-of-war/russian-georgia-war.php. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ ۳۹.۰ ۳۹.۱ ۳۹.۲ ۳۹.۳ Nikolaus von Twickel (17 November 2008). "Moscow Claims Media War Win". https://web.archive.org/web/20120523210654/http://www.themoscowtimes.com/news/article/moscow-claims-media-war-win/372391.html.
- ↑ ۴۰.۰ ۴۰.۱ ۴۰.۲ ۴۰.۳ ۴۰.۴ ۴۰.۵ ۴۰.۶ ۴۰.۷ Chifu 2009.
- ↑ ۴۱.۰ ۴۱.۱ ۴۱.۲ ۴۱.۳ ۴۱.۴ ۴۱.۵ Laaneots 2016.
- ↑ ""Little Green Men": A Primer on Modern Russian Unconventional Warfare, Ukraine 2013–2014". The United States Army Special Operations Command. 2016. p. 14. https://web.archive.org/web/20160417081259/http://www.jhuapl.edu/ourwork/nsa/papers/ARIS_LittleGreenMen.pdf. Retrieved on 7 August 2018.
- ↑ Andrew North (14 July 2015). "Georgia accuses Russia of violating international law over South Ossetia". https://web.archive.org/web/20181112105953/https://www.theguardian.com/world/2015/jul/14/georgia-accuses-russia-of-violating-international-law-over-south-ossetia. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ ۴۴.۰ ۴۴.۱ ۴۴.۲ ۴۴.۳ ۴۴.۴ ۴۴.۵ Cornell 2001.
- ↑ ۴۵.۰ ۴۵.۱ Julie 2009.
- ↑ ۴۶.۰ ۴۶.۱ Souleimanov, Emil (2013). Understanding Ethnopolitical Conflict: Karabakh, South Ossetia, and Abkhazia Wars Reconsidered. Palgrave Macmillan. pp. 112–113. ISBN 978-1-137-28023-7. Archived from the original on 14 May 2016. Retrieved 12 October 2015. Unknown parameter
|url-status=
ignored (help); Unknown parameter|df=
ignored (help) - ↑ ۴۷.۰ ۴۷.۱ ۴۷.۲ ۴۷.۳ Saparov 2014.
- ↑ Stephen F. Jones (10 June 2014). "South Ossetia's unwanted independence". openDemocracy. https://web.archive.org/web/20141225011426/https://www.opendemocracy.net/od-russia/stephen-f-jones/south-ossetia%e2%80%99s-unwanted-independence. Retrieved on 3 December 2014.
- ↑ International Crisis Group (7 June 2007). "Georgia's South Ossetia Conflict: Make Haste Slowly" (PDF). https://web.archive.org/web/20070613045158/http://www.crisisgroup.org/library/documents/europe/caucasus/183_georgia_s_south_ossetia_conflict_make_haste_slowly.pdf.
- ↑ "March 31: Georgia moves towards independence, first president's birthday". Agenda.ge. 31 March 2015. https://web.archive.org/web/20150410185247/http://agenda.ge/news/32523/eng. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ ۵۱.۰ ۵۱.۱ Charles King. "The Five-Day War". Georgetown University. https://web.archive.org/web/20100601235542/http://www9.georgetown.edu/faculty/kingch/King_Five_Day_War.pdf. Retrieved on 1 March 2009.
- ↑ Alexei Zverev (1996). "Ethnic Conflicts in the Caucasus 1988–1994". Vrije Universiteit Brussel. https://web.archive.org/web/20121127185336/http://poli.vub.ac.be/publi/ContBorders/eng/ch0103.htm. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Alexei Zverev (1996). "Ethnic Conflicts in the Caucasus 1988–1994". Vrije Universiteit Brussel. https://web.archive.org/web/20121127185336/http://poli.vub.ac.be/publi/ContBorders/eng/ch0103.htm. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Hooman Peimani (2009). Conflict and Security in Central Asia and the Caucasus. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-054-4.
- ↑ Giorgi Sepashvili; Nino Khutsidze (5 February 2006). "S.Ossetia: Mapping Out Scenarios". Civil.Ge. https://web.archive.org/web/20080904025457/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=11710. Retrieved on 12 September 2008.
- ↑ Luke Harding (1 September 2008). "Russia's cruel intention". https://web.archive.org/web/20180927170233/https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/sep/01/russia.georgia. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Oleksandr Kramar (16 April 2014). "Self-Determination for the Kremlin". https://web.archive.org/web/20180927213202/http://ukrainianweek.com/Politics/107814. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ ۵۸.۰ ۵۸.۱ Giorgi Kupatadze (26 September 2006). "Georgian-Abkhaz Tensions Rise Over Kodori Gorge". Institute for War and Peace Reporting. https://web.archive.org/web/20141020051429/http://iwpr.net/report-news/georgian-abkhaz-tensions-rise-over-kodori-gorge.
- ↑ ۵۹.۰ ۵۹.۱ Roy Allison. Russia resurgent? Moscow's campaign to 'coerce Georgia to peace'. http://www.chathamhouse.org.uk/files/12445_84_6allison.pdf. Archived 2011-06-17 at the وے بیک مشین
- ↑ Lieven, Anatol (11 August 2008). "Analysis: roots of the conflict between Georgia, South Ossetia and Russia". The Times. https://web.archive.org/web/20080812234237/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article4498709.ece.
- ↑ ۶۱.۰ ۶۱.۱ ۶۱.۲ ۶۱.۳ ۶۱.۴ ۶۱.۵ ۶۱.۶ Van Herpen 2014.
- ↑ ۶۲.۰۰ ۶۲.۰۱ ۶۲.۰۲ ۶۲.۰۳ ۶۲.۰۴ ۶۲.۰۵ ۶۲.۰۶ ۶۲.۰۷ ۶۲.۰۸ ۶۲.۰۹ ۶۲.۱۰ ۶۲.۱۱ ۶۲.۱۲ ۶۲.۱۳ ۶۲.۱۴ ۶۲.۱۵ Volume II 2009.
- ↑ ۶۳.۰ ۶۳.۱ "Profile: President Mikheil Saakashvili of Georgia". BBC. 27 September 2012. https://web.archive.org/web/20180807232026/https://www.bbc.com/news/world-europe-19740960. Retrieved on 21 June 2018.
- ↑ ۶۴.۰ ۶۴.۱ Charles King (25 August 2004). "Tbilisi Blues". https://web.archive.org/web/20120920013528/http://www.foreignaffairs.com/articles/64225/charles-king/tbilisi-blues. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Sergey Markedonov (16 November 2008). "Regional Conflicts Reloaded". Russia in Global Affairs. https://web.archive.org/web/20110716193813/http://eng.globalaffairs.ru/number/n_11893. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Chronicle of the Georgian-Ossetian conflict: Fact sheet". 13 August 2008. https://web.archive.org/web/20090213185317/http://en.rian.ru/analysis/20080813/116006455.html. Retrieved on 1 March 2009.
- ↑ "Russia Warns Against Tbilisi's 'S.Ossetia Administration' Plan". Civil.Ge. 29 March 2007. https://web.archive.org/web/20080904002300/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=14883. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ Marina Perevozkina (24 March 2008). (in ru). Nezavisimaya Gazeta. http://www.ng.ru/cis/2008-03-24/1_nepriznannye.html.
- ↑ ۶۹.۰ ۶۹.۱ ۶۹.۲ ۶۹.۳ Cohen 2011.
- ↑ James Rodgers (28 November 2006). "Georgia's Nato bid irks Russia". BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/6190858.stm.
- ↑ Anne Gearan (9 August 2008). "Georgia's oil pipeline is key to U.S. support". San Francisco Chronicle. http://www.sfgate.com/news/article/Georgia-s-oil-pipeline-is-key-to-U-S-support-3201499.php.
- ↑ Steven Erlanger; Steven Lee Myers (3 April 2008). "NATO Allies Oppose Bush on Georgia and Ukraine". https://web.archive.org/web/20190305061544/https://www.nytimes.com/2008/04/03/world/europe/03nato.html?pagewanted=all. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "What NATO Summit Declaration Says on Georgia". Civil.Ge. 4 April 2008. https://web.archive.org/web/20170914053238/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=17521. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Russian FM Lavrov supports resumption of flights to Georgia as Georgians 'realised consequences' of June 20". Agenda.ge. 2019-09-26. https://agenda.ge/en/news/2019/2582. Retrieved on 2019-09-29.
- ↑ Vladimir Socor (18 April 2008). "Russia moves toward open annexation of Abkhazia, South Ossetia". The Jamestown Foundation. https://web.archive.org/web/20100621102456/http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=33560.
- ↑ "Russia Brushes off Western Call to Revoke Abkhaz, S.Ossetia Move". Civil.Ge. 24 April 2008. https://web.archive.org/web/20080813033627/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=17677. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ "UN Probe Says Russian Jet Downed Georgian Drone". Civil.Ge. 26 May 2008. http://www.civil.ge/eng/article.php?id=18393.
- ↑ ۷۸.۰ ۷۸.۱ ۷۸.۲ ۷۸.۳ ۷۸.۴ ۷۸.۵ Svante E. Cornell; Johanna Popjanevski; Niklas Nilsson (August 2008). "Russia's War in Georgia: Causes and Implications for Georgia and the World". Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program. https://web.archive.org/web/20130530231829/http://www.silkroadstudies.org/new/docs/silkroadpapers/0808Georgia-PP.pdf.
- ↑ "UNOMIG Denies Military Buildup in Abkhaz Conflict Zone". Civil.Ge. 8 May 2008. https://web.archive.org/web/20170914053028/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=17791. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ "Russia Gives Some Details on Troop Increase in Abkhazia". Civil.Ge. 8 May 2008. https://web.archive.org/web/20170914052933/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=17786. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "General Assembly recognizes right of return of displaced to Abkhazia, Georgia". UN News Centre. 15 May 2008. https://web.archive.org/web/20170625183328/http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=26680. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Russia says UN Abkhazian refugee resolution counterproductive". RIA Novosti. 16 May 2008. http://en.ria.ru/russia/20080516/107542587.html.
- ↑ "European Parliament resolution of 5 June 2008 on the situation in Georgia". European Parliament. 5 June 2008. https://web.archive.org/web/20180930004853/http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2F%2FEP%2F%2FTEXT+TA+P6-TA-2008-0253+0+DOC+XML+V0%2F%2FEN&language=EN. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "RUSSIA VS GEORGIA: THE FALLOUT". International Crisis Group. 22 August 2008. https://web.archive.org/web/20160304050242/http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/europe/195_russia_vs_georgia___the_fallout.pdf.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Gruziya Online. 20 June 2008. https://web.archive.org/web/20181005151132/http://www.apsny.ge/news/1213985330.php. Retrieved on26 April 2019. - ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). MIGnews. 5 July 2008. https://web.archive.org/web/20160818114602/http://mignews.com/news/society/cis/050708_61416_09137.html. Retrieved on26 May 2016. - ↑ Volume II 2009, p. 204.
- ↑ Margarita Antidze (8 July 2008). "Georgia plans operation to free detained soldiers". Reuters. https://www.reuters.com/article/2008/07/08/idUSL08676780.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Tea Kerdzevadze (1 August 2008). "International Large-Scale Military Exercise 'Immediate Response 2008'". https://web.archive.org/web/20080813012930/http://georgiandaily.com/index.php?option=com_content&task=view&id=4981&Itemid=65.
- ↑ Shanker, Thom (16 August 2008). "Russians Melded Old-School Blitz With Modern Military Tactics". https://web.archive.org/web/20190305052428/https://www.nytimes.com/2008/08/17/world/europe/17military.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Svante E. Cornell; S. Frederick Starr, eds. (2009). The Guns of August 2008: Russia's War in Georgia. M.E. Sharpe. p. 71. ISBN 978-0-7656-2942-5. Archived from the original on 2 May 2016. Retrieved 12 October 2015. Unknown parameter
|df=
ignored (help); Unknown parameter|url-status=
ignored (help) - ↑ ۹۳.۰۰ ۹۳.۰۱ ۹۳.۰۲ ۹۳.۰۳ ۹۳.۰۴ ۹۳.۰۵ ۹۳.۰۶ ۹۳.۰۷ ۹۳.۰۸ ۹۳.۰۹ ۹۳.۱۰ ۹۳.۱۱ ۹۳.۱۲ ۹۳.۱۳ ۹۳.۱۴ ۹۳.۱۵ ۹۳.۱۶ ۹۳.۱۷ ۹۳.۱۸ ۹۳.۱۹ ۹۳.۲۰ ۹۳.۲۱ ۹۳.۲۲ ۹۳.۲۳ ۹۳.۲۴ ۹۳.۲۵ ۹۳.۲۶ ۹۳.۲۷ ۹۳.۲۸ ۹۳.۲۹ ۹۳.۳۰ ۹۳.۳۱ ۹۳.۳۲ ۹۳.۳۳ ۹۳.۳۴ ۹۳.۳۵ ۹۳.۳۶ Tanks 2010.
- ↑ "Countdown in the Caucasus: Seven days that brought Russia and Georgia to war". 26 August 2008. https://web.archive.org/web/20080920023223/http://www.ft.com/cms/s/0/af25400a-739d-11dd-8a66-0000779fd18c,dwp_uuid=f2b40164-cfea-11dc-9309-0000779fd2ac.html.
- ↑ ۹۵.۰ ۹۵.۱ ۹۵.۲ Dunlop 2012.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Lenta.ru. 4 August 2008. https://web.archive.org/web/20160308063314/https://lenta.ru/news/2008/08/04/volunteers/. Retrieved on26 April 2019. - ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Regnum. 5 August 2008. https://web.archive.org/web/20180807220614/https://regnum.ru/news/1036622.html. Retrieved on7 August 2018. - ↑ Martin Malek (March 2009). Georgia & Russia: The 'Unknown' Prelude to the 'Five Day War'. http://www.isn.ethz.ch/Digital-Library/Publications/Detail/?ots591=0c54e3b3-1e9c-be1e-2c24-a6a8c7060233&lng=en&id=103195.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Radio Svoboda. 7 August 2008. http://www.svobodanews.ru/content/article/459707.html. - ↑ ۱۰۰.۰ ۱۰۰.۱ "On the eve of war: The Sequence of events on august 7, 2008". https://web.archive.org/web/20110721030956/http://www.smr.gov.ge/uploads/file/On_the_eve_of_war.pdf.
- ↑ ۱۰۱.۰ ۱۰۱.۱ "Spot Report: Update on the situation in the zone of the Georgian-Ossetian conflict". OSCE. 7 August 2008. https://web.archive.org/web/20090306072337/http://georgiaupdate.gov.ge/doc/10006640/Annex%2010%20OSCE%20on%20Popov.pdf.
- ↑ Peter Finn (17 August 2008). "A Two-Sided Descent into Full-Scale War". دی واشنگٹن پوسٹ. https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/08/16/AR2008081600502_pf.html.
- ↑ Vladimir Socor (8 August 2008). "THE GOALS BEHIND MOSCOW'S PROXY OFFENSIVE IN SOUTH OSSETIA". The Jamestown Foundation. https://web.archive.org/web/20160303222758/http://www.jamestown.org/programs/edm/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=33872&tx_ttnews%5BbackPid%5D=166&no_cache=1. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Alex Rodriguez; Bay Fang (9 August 2008). "Georgian conflict puts U.S. in middle". https://web.archive.org/web/20141016124315/http://articles.chicagotribune.com/2008-08-09/news/0808080649_1_south-ossetia-russian-peacekeeping-troops-russian-president-dmitry-medvedev/2. Retrieved on 12 October 2014.
- ↑ Pavel Felgenhauer (14 August 2008). "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Novaya Gazeta. https://web.archive.org/web/20160820235056/http://www.novayagazeta.ru/politics/39134.html. Retrieved on26 April 2019. - ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). NEWSru.com. 11 September 2008. https://web.archive.org/web/20160102030749/http://www.newsru.com/russia/11sep2008/voshli.html. Retrieved on26 April 2019. - ↑ "Heavy fighting as Georgia attacks rebel region". 7 August 2008. https://web.archive.org/web/20080822183403/http://afp.google.com/article/ALeqM5jy0s0tG42xwDFY5Uy_9JhazKqgEA.
- ↑ ۱۰۸.۰ ۱۰۸.۱ ۱۰۸.۲ ۱۰۸.۳ Volume III 2009.
- ↑ Allenova, Olga (8 August 2008). (in Russian). Kommersant. http://www.kommersant.ru/doc-y.aspx?DocsID=1009540.
- ↑ "Dmitry Medvedev held an emergency meeting with permanent members of the Security Council on the situation in South Ossetia". The Kremlin. 8 August 2008. https://web.archive.org/web/20150210041632/http://archive.kremlin.ru/eng/events/chronicle/2008/08/205064.shtml.
- ↑ ۱۱۱.۰ ۱۱۱.۱ ۱۱۱.۲ ۱۱۱.۳ Konstantin Makienko (15 November 2008). "The Russian Air Force didn't perform well during the conflict in South Ossetia". Centre for Analysis of Strategies and Technologies. https://web.archive.org/web/20090327235047/http://www.cast.ru/eng/comments/?id=328.
- ↑ Ralph Peters (12 August 2008). "Russia Goes Rogue". New York Post. https://nypost.com/2008/08/12/russia-goes-rogue/.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Lenta.ru. 15 August 2008. https://web.archive.org/web/20090811001956/http://lenta.ru/articles/2008/08/15/hero/. - ↑ ۱۱۴.۰ ۱۱۴.۱ Volume I 2009.
- ↑ Elizabeth Owen; Giorgi Lomsadze (8 August 2008). "Georgia: All-Out War Looms in South Ossetia". EurasiaNet. https://web.archive.org/web/20090506004749/http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/080808.shtml. Retrieved on 25 November 2008.
- ↑ Adrian Blomfield (9 August 2008). "Georgia conflict: Screams of the injured rise from residential streets". https://web.archive.org/web/20190402224044/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/georgia/2529986/Georgia-conflict-Screams-of-the-injured-rise-from-residential-streets.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Barnard, Anne (9 August 2008). "Georgia and Russia Nearing All-Out War". The New York Times. https://www.nytimes.com/2008/08/10/world/europe/10georgia.html.
- ↑ Damien McElroy; Adrian Blomfield; Jon Swaine (11 August 2008). "Georgia: Russia fighting on several fronts as Georgian troops withdraw to defend Tbilisi". https://web.archive.org/web/20190402224054/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/georgia/2541051/Georgia-Russia-fighting-on-several-fronts-as-Georgian-troops-withdraw-to-defend-Tbilisi.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Christopher Torchia; David Nowak (11 August 2008). "Russia opens new front, drives deeper into Georgia". Associated Press. https://web.archive.org/web/20080814211308/http://ap.google.com/article/ALeqM5hV2N6fVKS5slf10A13Dj_uIdaZ4QD92GE8780.
- ↑ Kim Sengupta; Shaun Walker; Rupert Cornwell (17 August 2008). "The new Cold War: Crisis in the Caucasus". The Independent. https://www.independent.co.uk/news/world/europe/the-new-cold-war-crisis-in-the-caucasus-899773.html.
- ↑ "Russian Military Will Leave Gori in 2 Days". redOrbit. 14 August 2008. https://web.archive.org/web/20140330021516/http://www.redorbit.com/news/general/1522325/russian_military_will_leave_gori_in_2_days/. Retrieved on 29 March 2014.
- ↑ Viktor Baranets (8 August 2014). (in ru). Komsomolskaya Pravda. https://www.kp.ru/daily/26266/3144362/.
- ↑ "Russia/Georgia: Militias Attack Civilians in Gori Region". نگہبان حقوق انسانی. 16 August 2008. https://web.archive.org/web/20081109181325/http://hrw.org/english/docs/2008/08/16/georgi19630.htm. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Tony Halpin (18 August 2008). "Putin has given us an order that everyone must leave or be shot". https://web.archive.org/web/20080818025716/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article4553499.ece.
- ↑ C.J. Chivers (22 August 2008). "Russia Pulls the Bulk of Its Forces Out of Georgia". https://web.archive.org/web/20190305052345/https://www.nytimes.com/2008/08/23/world/europe/23georgia.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Russian navy sinks Georgian boat: Defence ministry". 10 August 2008. https://web.archive.org/web/20150924134854/http://www.reuters.com/article/2008/08/10/us-georgia-ossetia-boat-idUSLA56070520080810. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Reuters, Russian navy sinks Georgian boat: Defence ministry, August 10, 2008
- ↑ Dmitry Gorenburg (December 2008). "The Russian Black Sea Fleet After The Georgia War". PONARS Eurasia Policy. https://web.archive.org/web/20190226033603/http://www.ponarseurasia.org/sites/default/files/policy-memos-pdf/pepm_048.pdf. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Ariel Cohen (11 August 2008). "The Russian-Georgian War: A Challenge for the U.S. and the World". The Heritage Foundation. https://web.archive.org/web/20090425165904/http://www.heritage.org/Research/RussiaandEurasia/wm2017.cfm.سانچہ:Better source
- ↑ "Abkhazia says Georgian troops pushed from province". International Herald Tribune. The Associated Press. 12 August 2008. https://web.archive.org/web/20080813170953/http://www.iht.com/articles/ap/2008/08/12/europe/EU-Georgia-Abkhazia.php.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Christopher Torchia; David Nowak (11 August 2008). "Russia opens new front, drives deeper into Georgia". Associated Press. https://web.archive.org/web/20080814211308/http://ap.google.com/article/ALeqM5hV2N6fVKS5slf10A13Dj_uIdaZ4QD92GE8780.
- ↑ Schwirtz, Michael; Barnard, Anne; Kramer, Andrew E. (11 August 2008). "Russian Forces Capture Military Base in Georgia". The New York Times. https://www.nytimes.com/2008/08/12/world/europe/12georgia.html.
- ↑ "Russian forces sink Georgian ships". Al Jazeera. 14 August 2008. https://web.archive.org/web/20140322052521/http://www.aljazeera.com/news/europe/2008/08/2008813153517926662.html.
- ↑ "Russian tanks in Georgia's Poti: witnesses". 14 August 2008. https://web.archive.org/web/20090714014905/http://www.reuters.com/article/GCA-Georgia/idUSLE12620920080814. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Guy Chazan (19 August 2008). "Russia Briefly Seizes Georgian Port". https://web.archive.org/web/20170707194001/https://www.wsj.com/articles/SB121913118324652571. Retrieved on 8 August 2017.
- ↑ Adrian Blomfield (24 August 2008). "Georgia conflict: Russian troops accused of selling loot". https://web.archive.org/web/20181105221014/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/georgia/2614559/Russian-troops-accused-of-selling-loot-from-Georgia.html. Retrieved on 26 April 2019. "Damaged furniture, partially documents and stationery strewn across the offices of the harbourmaster and the coastguard headquarters bore testament to frenzied looting. Computers had been prized from their sockets, patches of dirt on kitchen walls showed where fridges once stood and office doors had large holes in them."
- ↑ Guy Chazan (14 August 2008). "Raids Suggest Russia Targeted Energy Pipelines". https://web.archive.org/web/20190306053613/https://www.wsj.com/articles/SB121866234961938253. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Matthew Collin (24 November 2008). "Media war flares over S Ossetia". Al Jazeera. https://web.archive.org/web/20190415085148/https://www.aljazeera.com/focus/2008/11/20081122163930714458.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Donovan 2009.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). 21 October 2008. https://web.archive.org/web/20101201135551/http://www.interfax.ru/print.asp?sec=1448&id=40620. Retrieved on2 July 2009. - ↑ "RIA Novosti hit by cyber-attacks as conflict with Georgia rages". 10 August 2008. https://web.archive.org/web/20080812050039/http://www.en.rian.ru/russia/20080810/115936419.html. Retrieved on 11 August 2008.
- ↑ "President of Russia". The Kremlin. 14 August 2008. https://web.archive.org/web/20090505130109/http://www.kremlin.ru/eng/text/news/2008/08/205312.shtml.
- ↑ "President Medvedev signed a plan to resolve the Georgian-South Ossetia conflict, based on the six principles previously agreed on.". The Kremlin. 16 August 2008. https://web.archive.org/web/20120729135328/http://archive.kremlin.ru/eng/text/news/2008/08/205406.shtml.
- ↑ "New Agreement in Force". Civil.Ge. 8 September 2008. https://web.archive.org/web/20140407074734/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=19435. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ "Russians 'agree Georgia deadline'". BBC News. 8 September 2008. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7604376.stm.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). 13 September 2008. https://web.archive.org/web/20150715054937/http://www.interfax.ru/politics/txt.asp?id=32544. Retrieved on26 April 2019. - ↑ "MIA: Russia's Moves in Perevi Aim at 'Renewal of Military Confrontation'". Civil.Ge. 13 December 2008. https://web.archive.org/web/20170914053645/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=20131. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Russian troops withdraw from Georgian town". BBC News. 19 October 2010. http://news.bbc.co.uk/news/world-europe-11570787.
- ↑ "European Parliament resolution of 17 November 2011 containing the European Parliament's recommendations to the Council, the Commission and the EEAS on the negotiations of the EU-Georgia Association Agreement (2011/2133(INI))". European Parliament. 17 November 2011. https://web.archive.org/web/20150805173606/http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&language=EN&reference=P7-TA-2011-0514. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Mark Tran (26 August 2008). "Russia defies west by recognising Georgian rebel regions". https://web.archive.org/web/20180927183827/https://www.theguardian.com/world/2008/aug/26/russia.georgia1. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "CoE, PACE Chairs Condemn Russia's Move". Civil.Ge. 26 August 2008. https://web.archive.org/web/20110607101230/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=19300. Retrieved on 26 August 2008.
- ↑ "OSCE Chair Condemns Russia's Recognition of Abkhazia, S.Ossetia". Civil.Ge. 26 August 2008. https://web.archive.org/web/20110607105557/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=19296. Retrieved on 26 August 2008.
- ↑ "Scheffer 'Rejects' Russia's Move". Civil.Ge. 26 August 2008. https://web.archive.org/web/20110607104542/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=19301. Retrieved on 26 August 2008.
- ↑ Jun Okumura (29 August 2008). "The Emergence of an Expanded Forum to Replace the G8: The Silver Lining to the Cloud over Russia and the West". GLOCOM Platform. https://web.archive.org/web/20181003062102/http://www.glocom.org/debates/20080828_okumura_emergence/index.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Georgia breaks ties with Russia". BBC News. 29 August 2008. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7588428.stm.
- ↑ Niklas Swanström (3 September 2008). "Georgia: The split that split the SCO". Central Asia-Caucasus Institute Analyst. https://web.archive.org/web/20080912175233/http://www.cacianalyst.org/?q=node%2F4930.
- ↑ Matt Robinson (16 June 2009). "Georgia angry after Russia vetoes U.N. monitors". Reuters. https://www.reuters.com/article/worldNews/idUSTRE55F35820090616.
- ↑ "EUMM Mission Facts And Figures". https://web.archive.org/web/20150123064403/http://www.eumm.eu/en/about_eumm/facts_and_figures. Retrieved on 7 January 2015.
- ↑ Luke Coffey (1 June 2012). "Georgia and Russia: The occupation too many have forgotten". thecommentator. https://web.archive.org/web/20131220181039/http://www.thecommentator.com/article/1272/georgia_and_russia_the_occupation_too_many_have_forgotten. Retrieved on 2 April 2014.
- ↑ Kaarel Kaas (2009). "The Russian Bear on the Warpath Against Georgia". International Centre for Defense Studies. https://web.archive.org/web/20170629170100/https://www.icds.ee/publications/article/the-russian-bear-on-the-warpath-against-georgia/. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Georgia and Russia: What Caused the August War?. http://www.codesria.org/IMG/pdf/7-_What_Caused_the_August_War__Mohammad_Sajjadur_Rahman_March_31_2009.pdf. Retrieved on
- ↑ George Friedman (2 September 2008). "The Medvedev Doctrine and American Strategy". Stratfor Global Intelligence. https://web.archive.org/web/20170624144150/https://www.stratfor.com/weekly/medvedev_doctrine_and_american_strategy. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ The Russo-Georgian war and beyond: towards a European great power concert. March 2012. http://cddrl.stanford.edu/publications/the_russogeorgian_war_and_beyond_towards_a_european_great_power_concert/. Retrieved on
- ↑ "Executive Summary". Human Rights Watch. 23 January 2009. https://web.archive.org/web/20120930090455/http://www.hrw.org/en/node/79681/section/3. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "2.2 Indiscriminate Shelling of Tskhinvali and Outlying Villages". Human Rights Watch. 23 January 2009. https://web.archive.org/web/20090504164619/http://www.hrw.org/en/node/79681/section/10.
- ↑ "Georgia: International Groups Should Send Missions". نگہبان حقوق انسانی. 18 August 2008. https://web.archive.org/web/20141021141631/http://www.hrw.org/en/news/2008/08/16/georgia-international-groups-should-send-missions. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Thomas Hammarberg (8 September 2008). "Human Rights in Areas Affected by the South Ossetia Conflict. Special Mission to Georgia and Russian Federation". Council of Europe. https://web.archive.org/web/20091015011909/https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1338365&Site=CommDH&BackColorInternet=FEC65B&BackColorIntranet=FEC65B&BackColorLogged=FFC679#P186_27442. Retrieved on 15 January 2009.
- ↑ "The human cost of war in Georgia". Amnesty International. 1 October 2008. https://web.archive.org/web/20081002092949/http://www.amnesty.org/en/news-and-updates/news/the-human-cost-of-war-in-georgia-20081001.
- ↑ "Russia: Protect Civilians in Occupied Georgia". Human Rights Watch. 25 November 2008. https://web.archive.org/web/20141205154916/http://www.hrw.org/en/news/2008/11/25/russia-protect-civilians-occupied-georgia. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Violations of Human Rights and Norms of Humanitarian law in the Conflict Zone in South Ossetia". Memorial. 11 September 2008. https://web.archive.org/web/20090505064016/http://www.memo.ru/2008/09/19/1909082.htm.
- ↑ Andrew Osborn; Jeanne Whalen (15 August 2008). "Evidence in Georgia Belies Russia's Claims of 'Genocide'". https://web.archive.org/web/20180807190021/https://www.wsj.com/articles/SB121874784363742015. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "2.7 The Issue of Civilian Casualties in South Ossetia". Human Rights Watch. 23 January 2009. https://web.archive.org/web/20090716153703/http://www.hrw.org/en/node/79681/section/15. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "South Ossetia Floods European Rights Court With Georgia Cases". Radio Free Europe / Radio Liberty. 6 October 2008. https://web.archive.org/web/20090808191936/http://www.rferl.org/content/South_Ossetia_Floods_European_Rights_Court_With_Georgia_Cases/1294435.html.
- ↑ "Case Concerning Application of the International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (Georgia v. Russian Federation) Order of 2 December 2008". International Court of Justice. https://web.archive.org/web/20090306135231/http://www.icj-cij.org/docket/files/140/14915.pdf.
- ↑ "Status of internally displaced persons and refugees from Abkhazia, Georgia, and the Tskhinvali region/ South Ossetia, Georgia". United Nations. 7 May 2014. https://web.archive.org/web/20180927195627/http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A%2F68%2F868. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Sweden evokes Hitler in condemning Russian assault". 9 August 2008. https://web.archive.org/web/20080810170731/http://www.thelocal.se/13596/20080809/.
- ↑ "Foreign Secretary deplores continued fighting in Georgia (09/08/2008)". Foreign and Commonwealth Office. https://web.archive.org/web/20080828024606/http://www.fco.gov.uk/resources/en/press-release/2008/august/georgia-statement-080809.
- ↑ "Moscow threatens Georgia regime, says Bush". 12 August 2008. https://web.archive.org/web/20161222221558/https://www.ft.com/content/95c4df26-67c7-11dd-8d3b-0000779fd18c. Retrieved on 22 December 2016.
- ↑ Ben Smith (2 March 2010). "U.S. pondered military use in Georgia". Politico.com. https://web.archive.org/web/20100206033256/http://www.politico.com/news/stories/0210/32487.html. Retrieved on 5 February 2010.
- ↑ "Lech Kaczyński: jesteśmy tu po to, by podjąć walkę" (in pl). 12 August 2008. https://web.archive.org/web/20120111082310/http://www.rp.pl/artykul/175569.html. Retrieved on 4 January 2012.
- ↑ "Orbánnak 56 jutott eszébe az orosz hadmûveletekrõl" (in hu). index.hu. 14 August 2008. https://web.archive.org/web/20101223170239/http://index.hu/belfold/ovgruzorsz08/.
- ↑ "La Géorgie et la Russie s'affrontent pour le contrôle de l'Ossétie du Sud" (in fr). 8 August 2008. https://web.archive.org/web/20080809064649/http://www.lemonde.fr/europe/article/2008/08/08/violents-affrontements-en-ossetie-du-sud_1081796_3214.html. Retrieved on 8 August 2008.
- ↑ "Angela Merkel calls for immediate ceasefire". Bundeskanzlerin. 11 August 2008. https://web.archive.org/web/20080831185402/http://www.bundeskanzlerin.de/nn_127772/Content/EN/Artikel/2008/08/2008-08-08-suedossetien-gewalt-stoppen__en.html.
- ↑ "Belarus leader applauds Russian response to South Ossetia crisis". 19 August 2008. https://web.archive.org/web/20080903135745/http://en.rian.ru/world/20080819/116132622.html.
- ↑ "Georgia Finalizes Withdrawal From CIS". RFE/RL. 18 August 2009. https://web.archive.org/web/20160115123131/http://www.rferl.org/content/Georgia_Finalizes_Withdrawal_From_CIS/1802284.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Committee on Foreign Affairs (21 May 2015). "REPORT on the strategic military situation in the Black Sea Basin following the illegal annexation of Crimea by Russia (2015/2036(INI))". European Parliament. https://web.archive.org/web/20180807190409/http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2F%2FEP%2F%2FTEXT+REPORT+A8-2015-0171+0+DOC+XML+V0%2F%2FEN. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ "Black Sea Fleet ships start tracking NATO guests". Regnum. 27 August 2008. https://web.archive.org/web/20080828004948/http://www.regnum.ru/english/polit/1047087.html.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Pervy Kanal. 6 September 2008. https://web.archive.org/web/20080912192310/http://www.1tv.ru/owa/win/ort6_main.main?p_news_title_id=127541&p_news_razdel_id=16&p_pagenum=1. - ↑ Vladimir Socor (27 November 2008). "Naval Imbalance in the Black Sea After the Russian-Georgian War". Ocnus.Net. https://web.archive.org/web/20190127051206/http://www.ocnus.net/artman2/publish/Defence_Arms_13/Naval_Imbalance_in_the_Black_Sea_After_the_Russian-Georgian_War.shtml. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Michael Hoffman (11 August 2008). "U.S. takes Georgian troops home from Iraq". http://www.airforcetimes.com/article/20080811/NEWS/808110302/U-S-takes-Georgian-troops-home-from-Iraq.
- ↑ Hamilton, Robert E. (4 September 2008). "A Resolute Strategy on Georgia". Centre for Strategic and International Studies. https://web.archive.org/web/20080910090817/http://www.csis.org/media/csis/pubs/080903_geo_rus_article.pdf.
- ↑ ۱۹۴.۰ ۱۹۴.۱ James Jay Carafano; Ariel Cohen; Lajos F. Szaszdi (20 August 2008). "Russian Forces in the Georgian War: Preliminary Assessment and Recommendations". The Heritage Foundation. https://web.archive.org/web/20091014143607/http://www.heritage.org/Research/RussiaandEurasia/wm2031.cfm.
- ↑ "What will be the outcome of the Georgian-Ossetian war?". 8 August 2008. https://web.archive.org/web/20081204051754/http://en.rian.ru/analysis/20080808/115905108.html. Retrieved on 2 February 2009.
- ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in ru). Lenta.ru. 11 August 2008. https://web.archive.org/web/20120726175652/http://lenta.ru/news/2008/08/11/vostok/index.htm. Retrieved on26 April 2019. - ↑ David A. Fulghum; Douglas Barrie; Robert Wall; Andy Nativi (15 August 2008). "Georgian Military Folds Under Russian Attack". https://web.archive.org/web/20110521070941/http://www.aviationweek.com/aw/generic/story_generic.jsp?channel=awst&id=news%2Faw081808p2.xml&headline=Georgian%20Military%20Folds%20Under%20Russian%20Attack.
- ↑ ۱۹۸.۰ ۱۹۸.۱ Vladimir Isachenkov (18 August 2008). "War Reveals Russia's Military Might and Weakness". Aviation. https://web.archive.org/web/20081120045947/http://www.aviation.com/technology/080818-russia-georgia-air-war.html.
- ↑ Aminov, Said. "Georgia's Air Defense in the War with South Ossetia". Moscow Defence Brief (Centre for Analysis of Strategies and Technologies) (#1(15)/2009). http://mdb.cast.ru/mdb/3-2008/item3/article3/.
- ↑ Chivers, C. J.; Shanker, Thom (2 September 2008). "Georgia Eager to Rebuild Its Defeated Armed Forces". The New York Times. https://www.nytimes.com/2008/09/03/world/europe/03georgia.html.
- ↑ Cooper, Helene; Chivers, C.J.; Levy, Clifford J. (17 August 2008). "U.S. Watched as a Squabble Turned into a Showdown". The New York Times. https://www.nytimes.com/2008/08/18/washington/18diplo.html.
- ↑ ۲۰۲.۰ ۲۰۲.۱ "Russian Army's weaknesses exposed during war in Georgia". 9 September 2008. https://web.archive.org/web/20090524234436/http://en.rian.ru/analysis/20080909/116657490.html. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Sebastian Alison (27 August 2008). "Georgia War Shows Russia Army Now a 'Force to Be Reckoned With'". https://web.archive.org/web/20090505000205/http://georgiandaily.com/index.php?option=com_content&task=view&id=6793&Itemid=74.
- ↑ ۲۰۴.۰ ۲۰۴.۱ Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War. US Army War College. Spring 2009. http://www.carlisle.army.mil/usawc/parameters/Articles/09spring/mcdermott.pdf. Retrieved on ۲۶ اپریل ۲۰۱۹.
- ↑ McDermott, Roger N. (Spring 2009). "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War". Parameters (US Army War College) XXXIX: 65–80. http://www.carlisle.army.mil/usawc/parameters/Articles/09spring/mcdermott.pdf. Retrieved on ۲۶ اپریل ۲۰۱۹.
- ↑ McDermott, Roger N. (Spring 2009). "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War". Parameters (US Army War College) XXXIX: 65–80. http://www.carlisle.army.mil/usawc/parameters/Articles/09spring/mcdermott.pdf. Retrieved on ۲۶ اپریل ۲۰۱۹.
- ↑ "The Caucasus Crisis". German Institute for International and Security Affairs. November 2008. https://web.archive.org/web/20081201053042/http://www.swp-berlin.org/common/get_document.php?asset_id=5524.
- ↑ McDermott, Roger N. (Spring 2009). "Russia's Conventional Armed Forces and the Georgian War". Parameters (US Army War College) XXXIX: 65–80. http://www.carlisle.army.mil/usawc/parameters/Articles/09spring/mcdermott.pdf. Retrieved on ۲۶ اپریل ۲۰۱۹.
- ↑ Tor Bukkvoll (November–December 2009). "Russia's Military Performance in Georgia". Military Review 89 (6): 58. http://usacac.army.mil/CAC2/MilitaryReview/Archives/English/MilitaryReview_20091231_art009.pdf.
- ↑ ლიკლიკაძე, კობა (24 August 2008). "საქართველოს არმიის დანაკარგები ჯერაც დაუზუსტებელია" (in ka). https://web.archive.org/web/20170807154943/https://www.radiotavisupleba.ge/a/1559220.html. Retrieved on 7 August 2017.
- ↑ Mikaberidze, Alexander (1 February 2015). "ARMED FORCES". Historical Dictionary of Georgia. p. 139. ISBN 978-1-4422-4145-9.
- ↑ "History of the Air Forces of Georgia". https://web.archive.org/web/20131013041609/http://www.geo-army.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=138&Itemid=8&lang=en.
- ↑ "Russian Army Chief Says Georgia is Rearming". Civil.Ge. 11 November 2009. https://web.archive.org/web/20160303214955/http://www.civil.ge/eng/article.php?id=21660. Retrieved on 26 April 2019.
- ↑ Vladimir Ivanov (20 August 2008). (in ru). Nezavisimaya Gazeta. http://www.ng.ru/politics/2008-08-20/4_price.html.
حوالے
[سودھو]- کتاباں تے رپورٹاں
- Cornell, Svante E. (2001). Small Nations and Great Powers. RoutledgeCurzon.
- George, Julie A (2009). The Politics of Ethnic Separatism in Russia and Georgia. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10232-3.
- Saparov, Arsène (2014). From Conflict to Autonomy in the Caucasus: The Soviet Union and the Making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh. Routledge. ISBN 978-1-317-63784-4.
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- Colonel George T. Donovan, Jr. (2009). Russian Operational Art in the Russo-Georgian War of 2008. U.S. Army War College. Archived 2018-02-19 at the وے بیک مشین
- (2011) The Russian Military and the Georgia War: Lessons and Implications (PDF), Strategic Studies Institute. Archived 15 June 2011 at the وے بیک مشین
- (2012) Russia and its Near Neighbours. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-39017-1.
- Van Herpen, Marcel H. (2014). Putin's Wars: The Rise of Russia's New Imperialism. Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-3138-2.
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
ہور پڑھو
[سودھو]- Asmus, Ronald D. (2010). A Little War That Shook the World: Georgia, Russia, and the Future of the West. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10228-6. Asmus, Ronald D. (2010). A Little War That Shook the World: Georgia, Russia, and the Future of the West. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10228-6. Asmus, Ronald D. (2010). A Little War That Shook the World: Georgia, Russia, and the Future of the West. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10228-6.
- Cornell, Svante E.; Starr, S. Frederick (2009). The Guns of August 2008: Russia's War in Georgia. Studies of Central Asia and the Caucasus. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-2509-0. Cornell, Svante E.; Starr, S. Frederick (2009). The Guns of August 2008: Russia's War in Georgia. Studies of Central Asia and the Caucasus. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-2509-0. Cornell, Svante E.; Starr, S. Frederick (2009). The Guns of August 2008: Russia's War in Georgia. Studies of Central Asia and the Caucasus. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-2509-0.
- Allison, Roy (2013). Russia, the West, and Military Intervention. Great Britain: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-959063-6. Allison, Roy (2013). Russia, the West, and Military Intervention. Great Britain: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-959063-6. Allison, Roy (2013). Russia, the West, and Military Intervention. Great Britain: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-959063-6.
- جونز ، اسٹیفن ایف . میکنگ آف ماڈرن جارجیا ، 1918–2012: پہلا جارجیائی جمہوریہ تے اس دے جانشین (2014)۔
- مانکف ، جیفری۔ روسی خارجہ پالیسی: عظیم طاقت دی سیاست دی واپسی (دوسرا ادارہ 2011)۔
- نیدرمیر ، انا کی. کاؤنٹ ڈا to ٹو ٹو جارجیا ، روس دی خارجہ پالیسی تے میڈیا کوریج برائے جنوبی اوسیٹیا تے ابخازیہ (2008)؛ اک روسی نقطہ نظر
- اسٹینٹ ، انجیلا ای. شراکت دی حدود: اکیہويں صدی (2015) ماں امریکا تے روس دے تعلقات ۔
باہرلے جوڑ
[سودھو]وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: روسی-جارجیائی جنگ |
جارجیا
روس
بین اقوامی
- جارجیا وچ یورپی یونین دی نگرانی دا مشن
- جارجیا وچ OSCE مشن (بند)
- یورپی یونین دی تحقیقاتی رپورٹ اگست 2008 دی جنگ تے کاکیساس تجزیاتی ڈائجسٹ نمبر 10 وچ جارجیا تے روس دے رد عمل
میڈیا
- جارجیا وچ جنگ Archived 2018-09-27 at the وے بیک مشین بین الاقوامی بحران گروپ دی ملٹی میڈیا پریزنٹیشن
- بی بی سی حب
- جنوبی اوسیٹیا فوٹو وچ لڑائی
- بوسٹن ڈاٹ کم گیلری
- جارجیا وچ روسی فضائی حملے
دستاویزی فلماں
سانچہ:Russian Conflicts سانچہ:Invasions of Georgia (country) سانچہ:Post-Cold War European conflicts سانچہ:Georgia (country) topics
- Pages with citations using unsupported parameters
- Pages with TemplateStyles errors
- تصویر دا متروک پیرامیٹر استعمال کرنے والے صفحات
- Interlanguage link template forcing interwiki links
- Pages using multiple image with manual scaled images
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- روس دے حملے
- روس جنوبی اوسیشیا تعلقات
- ابخازيا روس تعلقات
- جارجیا روس تعلقات
- 2008ء وچ روس
- جارجیا دیاں جنگاں
- 2008ء وچ جارجیا
- 2008ء دے تنازعات
- غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات