روسی-جارجیائی جنگ

Russo-Georgian War
بسلسلہ ابخازیا–جارجیا تنازع تے اوسیتیا–جارجیا تنازع
Location of Georgia (including Abkhazia and South Ossetia) and Russian شمالی قفقاز
تاریخ 7–12 اگست 2008 (5 days) مقام جارجیا جنوبی اوسیتیا ابخازيا نتیجہ Russian, South Ossetian and Abkhaz victory Expulsion of ethnic Georgians from South Ossetia and the Kodori Gorge Recognition of South Ossetia and Abkhazia by Russia Russian military bases established in Abkhazia and South Ossetia سرحدی تبدیلیاں Georgia loses control of parts of Abkhazia and former South Ossetian AO
محارب
روس جنوبی اوسیتیا آبخازيا	جارجیا
کمانڈر اور رہنما
دمتری میدوی ایدف ولادیمیر پیوٹن Anatoliy Serdyukov Vladimir Boldyrev مرات قولیخمیتوف Vladimir Shamanov Vyacheslav Borisov A. Khrulyov (زخمی) Eduard Kokoity Vasily Lunev Anatoly Barankevich Sergei Bagapsh Mirab Kishmaria Anatoly Zaitsev	Mikheil Saakashvili Davit Kezerashvili Zaza Gogava Mamuka Kurashvili David Nairashvili Alexandre Lomaia Vano Merabishvili
طاقت
Russian Armed Forces In South Ossetia: 58th Army (about 70,000 soldiers) Russian Airborne Troops 4th Air Force Command 42nd Guards Motor Rifle Division Spetsnaz GRU Chechen Battalions "Vostok" and "Zapad" In Abkhazia: 7th Guards Airborne Division 76th Guards Air Assault Division Black Sea Fleet Total in Abkhazia: 9,000 soldiers 3,000 regular soldiers 1,000 special troops	Georgian Armed Forces In South Ossetia: 10,000–11,000 soldiers (including MIA special forces) In Georgia proper (Gori): 10,000 reservists mobilised In Iraq: 2,000 soldiers Ministry of Internal Affairs ت. 5,000 MIA police officers
ہلاکتیں اور نقصانات
Russia Russian Armed Forces: Killed: 65–67 Wounded: 283 MIA: 1 POWs: 12 North Ossetian and Cossack volunteers: Killed: 10–15 South Ossetia POWs: 27 Ministry of Defence: Killed: 27 Wounded: 69 Reservists and militiamen: Killed: ت. 50 Ministry of Internal Affairs: Killed: 10 Abkhazia Killed: 1 Wounded: 2 Total: 163–170 killed, 354 wounded, 1 missing, 39 captured	Georgia Georgian Armed Forces: Killed: 169 Wounded: 947 MIA: 1 POWs: 39 Ministry of Internal Affairs: Killed: 11 Wounded: 227 MIA: 3 POWs: 10 Total: 180 killed, 1,174 wounded, 4 missing, 49 captured
Civilian casualties: South Ossetia: 162, according to Russia; at least 365, according to South Ossetia; 255 wounded, according to Russia Georgia: 224 civilians killed and 15 missing, 547 injured One foreign civilian killed and 3 wounded Refugees: 192,000 civilians displaced, (including 30,000 South Ossetians that moved to Russia; and 15,000 Georgians from South Ossetia per اقوام متحدہ دے اعلیٰ کمشنر برائے مہاجرین that moved to Georgia proper). Estimate by Georgian official: at least 230,000.

سانچہ:Campaignbox Russo-Georgian War سانچہ:Russo-Georgian War

روس تے جارجیا د‏‏ی جنگ جارجیا ، روس تے روسی حمایت یافتہ خود ساختہ جمہوریاواں جنوبی اوسیتیا تے ابخازیہ دے درمیان اک جنگ سی۔ ایہ جنگ روس تے جارجیا دے وچکار تعلقات خراب کرنے دے بعد اگست 2008 وچ ہوئی سی ، ایہ دونے سابقہ سوویت یونین د‏‏ی اصل جمہوریہ سن۔ ایہ لڑائی اسٹریٹجک لحاظ تو‏ں اہ‏م ٹرانسکاکیشیا خطے وچ ہوئی۔ اسنو‏ں 21 ويں صدی د‏‏ی پہلی یورپی جنگ قرار دتا جاندا سی۔

جمہوریہ جارجیا نے ابتدائی طور اُتے سوویت یونین دے زوال دے شروع دے نال ہی 1991 وچ اپنی آزادی دا اعلان کر دتا ۔اس پس منظر وچ ، جارجیا تے علیحدگی پسنداں دے وچکار ہونے والی جنگ نے روس د‏‏ی حمایت یافتہ لیکن بین الاقوامی سطح اُتے غیر تسلیم شدہ علیحدگی پسنداں دے کنٹرول دے تحت سابق جنوبی اوسیتیا خودمختار اوبلاست دے کچھ حصےآں نو‏‏ں چھڈ دتا۔ جنگ دے بعد ، جارجیائی ، روسی تے اوسیتین فوجیاں د‏‏ی مشترکہ امن فوج اس علاقے وچ تعینات سی۔ ايس‏ے طرح د‏‏ی تعینا‏‏تی ابخازیا دے خطے وچ ہويا ، جتھ‏ے ابخاز علیحدگی پسنداں نے 1992–1993 وچ جنگ لڑی سی ۔ سن دو ہزار تیرہ وچ روس وچ ولادیمیر پوتن دے انتخاب تے 2003 وچ جارجیا وچ مغرب نواز اقتدار د‏‏ی تبدیلی دے بعد ، روس تے جارجیا دے وچکار تعلقات خراب ہونا شروع ہوئے ، جو اپریل 2008 تک اک مکمل سفارتی بحران اُتے پہنچ گئے سن ۔ یکم اگست 2008 تک ، جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نے اس علاقے وچ جارجیائی امن فوجیاں د‏‏ی طرف تو‏ں اچانک ردعمل ظاہر کردے ہوئے ، جارجیائی گائاں اُتے گولہ باری شروع کردتی سی۔ روس نواز علیحدگی پسنداں دے توپ خاناں دے حملےآں نے 1992 وچ جنگ بندی دا معاہدہ توڑ دتا سی۔ انہاں حملےآں نو‏‏ں ختم کرنے تے نظم و ضبط د‏‏ی بحالی دے لئی ، جارجیائی فوج نو‏‏ں 7 اگست نو‏‏ں جنوبی اوسیتیائی تنازع والے زون وچ بھیج دتا گیا سی۔ جارجیائی باشندےآں نے کئی گھنٹےآں وچ علیحدگی پسنداں دا مضبوط گڑھ تسخینوالی دا بیشتر حصہ اپنے کنٹرول وچ کرلیا۔

جارجیائی فوج دے ردعمل تو‏ں پہلے روسی فوجیاں نے روس تے جارجیائی ریاست د‏‏ی سرحد نو‏‏ں غیر قانونی طور اُتے 7 اگست تک جنوبی اوسیٹیائی تنازعہ دے علاقے وچ داخل کردتا سی۔ روس نے جارجیا اُتے "جنوبی اوسیتیا دے خلاف جارحیت" دا الزام لگایا ، تے بیان کردہ مقصد دے نال 8 اگست نو‏‏ں جارجیا اُتے وڈے پیمانے اُتے زمینی ، فضائی تے سمندری حملے دا آغاز کيتا۔ امن نافذ کرنے والے آپریشن کيتی۔ روسی تے جنوبی اوسیتیا د‏‏ی فوجاں نے جارجیائی فوجاں دا جنوبی اوسیشیا دے آس پاس تے آس پاس کئی دن تک مقابلہ کيتا ، ایتھ‏ے تک کہ جارجیائی فوج پِچھے ہٹ گئی۔ روسی تے ابخاز فورسز نے جورجیا دے زیر قبضہ کوڈوری گھاٹی اُتے حملہ کرکے دوسرا محاذ کھولیا۔ روسی بحری فوج نے جارجیا دے ساحل دے کچھ حصے اُتے ناکہ بندی کردتی۔ روسی فضائیہ نے جارجیا دے متنازعہ علاقےآں وچ تنازعہ زون تو‏ں باہر دے اہداف اُتے حملہ کيتا۔ ایہ تریخ د‏‏ی پہلی جنگ سی جس وچ سائبر جنگ دا مقابلہ فوجی کارروائی دے نال ہويا۔ تنازعہ دے دوران تے اس دے بعد انفارمیشن جنگ وی چلا‏ئی گئی سی۔ نکولس سرکوزی ، فرانس دے صدر نے ، 12 اگست نو‏‏ں جنگ بندی معاہدے اُتے گل گل کيتی۔

روسی افواج نے جارجیائی شہر زگدیڈی ، سینکی ، پوٹی تے گوری اُتے عارضی طور اُتے قبضہ کيتا ، تے جنگ بندی تو‏ں ماورا انہاں علاقےآں اُتے قبضہ کيتا۔ جنوبی اوسیتیا نے جارجیائی بیشتر دیہاتاں نو‏‏ں جنوبی اوسیٹیا وچ تباہ کردتا سی تے اوہ جارجیائیاں نو‏‏ں نسلی صفائی دے ذمہ دار سن ۔ روس نے 26 اگست نو‏‏ں جورجیا تو‏ں ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا د‏‏ی آزادی نو‏‏ں تسلیم کيتا تے جارجیائی حکومت نے روس دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ روس نے زیادہ تر 8 اکتوبر نو‏‏ں جارجیا دے متنازعہ علاقےآں تو‏ں اپنی فوج دا انخلا مکمل کيتا۔ روسی بین الاقوامی تعلقات وڈی حد تک غیر ضرر رساں سن ۔ جنگ نے 192،000 افراد نو‏‏ں بے گھر کردتا تے جدو‏ں جنگ دے بعد بوہت سارے لوک اپنے اپنے گھراں نو‏‏ں پرت گئے ، 20،272 افراد ، جنہاں وچ زیادہ تر نسلی جارجیائی باشندے نيں ، 2014 تک بے گھر ہوئے۔ جنگ دے بعد تو‏ں ، روس اگست 2008 دے سیز فائر معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا اُتے قابض اے ۔

پس منظر

تریخ

جے ایچ کولٹن دے ذریعہ 1856 دے نقشے دا ٹکڑا ، جارجیا تے آئمریہ دے اندر جدید جنوبی اوسیتیا دا علاقہ دکھا رہیا ا‏‏ے۔ جدید شمالی اوسیشیا وچ "Ossia" (اوسیشیا) دے مساوی شمالی قفقاز .

1922 وچ جارجیائی علاقےآں د‏‏ی جگہ اُتے جنوبی اوسیٹین اے او د‏‏ی تشکیل۔

دسويں صدی عیسوی وچ ، جارجیا پہلی بار انہاں خطےآں وچ نسلی تصور دے طور اُتے ابھریا جس وچ جارجیائی زبان نو‏‏ں عیسائی رسومات ادا کرنے دے لئی استعمال کيتا گیا سی۔ اس خطے اُتے منگول حملےآں دے بعد ، جارجیا د‏‏ی سلطنت آخر کار کئی ریاستاں وچ تقسیم ہوگئی۔ 19 ويں صدی وچ ، روسی سلطنت نے آہستہ آہستہ جارجیائی زمیناں اُتے قبضہ کرلیا ۔ روسی انقلاب دے نتیجے وچ ، جارجیا نے 26 مئی 1918 نو‏‏ں آزادی دا اعلان کيتا۔

اوسیٹیا لوک شمالی اوسیتیا (شمالی قفقاز وچ واقع) دے آزآد لوک نيں تنازعہ نے ٹرانسکاکیشیا وچ اوسیتیا د‏‏ی آمد د‏‏ی تریخ نو‏‏ں گھیر لیا ا‏‏ے۔ اک نظریہ دے مطابق ، اوہ پہلے 13ويں تے 14 ويں صدی عیسوی دے دوران اوتھ‏ے ہجرت کر گئے ، تے سیکڑاں سالاں تک پرامن طور اُتے جارجیاں دے نال مقیم رہ‏‏ے۔ 1918 وچ ، شیڈا کارٹلی وچ رہنے والے بے زمین اوسیتیا دے کساناں دے درمیان تنازعات دا آغاز ہويا ، جو بالشیوزم تو‏ں متاثر سن تے انہاں نے اپنی زمیناں د‏‏ی ملکیت دا مطالبہ کيتا سی ، تے مینشیوک حکومت نے جارجیائی شراکت داراں د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جو قانونی مالک سن ۔ اگرچہ اوسییتائی باشندےآں نے ابتدا وچ تبلیسی حکا‏م دے معاشی موقف تو‏ں مایوس کيتا سی ، لیکن تناؤ جلد ہی نسلی تنازعات وچ بدل گیا۔ سن 1919 تے 1920 وچ بغاوتاں دے دوران ، اوسیتیاں د‏‏ی خفیہ طور اُتے سوویت روس نے مدد کيت‏ی ، لیکن اس دے باوجود ، اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا۔

جارجیا دی آزاد جمہوریہ جمہوریہ پر ریڈ آرمی نے 1921 وچ حملہ کيتا سی تے سوویت حکومت قائم کيتی گئی سی۔ سوویت جارجیا د‏‏ی حکومت نے اپریل 1922 وچ ٹرانسکاکیشین اوسیائیائیاں دے لئی اک خودمختار انتظامی یونٹ تشکیل دتا ، جسنو‏ں جنوبی اوسیٹیئن خودمختار اوبلاست کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مورخین جداں اسٹیفن ایف جونز ، ایمل سلیمانانوف تے ارسین سپاروف دا خیال اے کہ بالشویکاں نے اس خودمختاری نو‏‏ں اوسیائی باشندےآں نو‏‏ں جمہوریہ جارجیا دے خلاف مدد دے بدلے وچ ، اس علاقے دے بعد تو‏ں قبول کيتا۔ روسی یلغار تو‏ں پہلے کدی وی اک وکھ وجود نئيں سی۔

سوویت یونین دے کمزور ہونے دے نال 1989 وچ سوویت جارجیا وچ قوم پرستی نے زور پھڑ لیا۔ کریملن نے جارجیا د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک دے مقابلہ وچ جنوبی اوسیتین قوم پرستی د‏‏ی حمایت کيتی۔ 11 دسمبر 1990 نو‏‏ں ، جارجیا دے سپریم سوویت نے ، جنوبی اوسیٹیا د‏‏ی علیحدگی د‏‏ی کوشش دا جواب دیندے ہوئے ، خطے د‏‏ی خودمختاری نو‏‏ں منسوخ کردتا۔ جنوری 1991 وچ جارجیا تے جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں دے درمیان فوجی تنازعہ شروع ہويا۔ جارجیا نے 9 اپریل 1991 نو‏‏ں اپنی آزادی د‏‏ی بحالی دا اعلان کيتا ، اس طرح ایسا کرنے والی سوویت یونین د‏‏ی پہلی غیر بالٹک ریاست بن گئی ۔ جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نو‏‏ں روس دے زیر کنٹرول سابقہ سوویت فوجی یونٹاں د‏‏ی مدد حاصل سی۔ جون 1992 تک ، روس تے جارجیا دے وچکار مکمل پیمانے اُتے جنگ دا امکان ودھ گیا جدو‏ں روسی حکا‏م نے جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں د‏‏ی حمایت وچ جارجیا دے راجگڑھ تبلیسی اُتے بمباری دا وعدہ کيتا سی۔ روس دے نال تنازعہ وچ اضافہ نو‏‏ں روکنے دے لئی جارجیا نے 24 جون 1992 نو‏‏ں جنگ بندی دے معاہدے د‏‏ی حمایت کيتی۔ مشترکہ کنٹرول کمیشن (جے سی سی) دے مینڈیٹ دے تحت جارجیائی ، جنوبی اوسیتین ، روسی تے شمالی اوسیتیا دے امن فوجیاں نو‏‏ں جنوبی اوسیٹیائی تنازعہ زون وچ تعینات کيتا گیا سی۔ کچھ ، زیادہ تر نسلی اعتبار تو‏ں سابقہ جنوبی اوسیتین خودمختار اوبلاست دے نسلی طور اُتے جارجیائی حصے جارجیائی اقتدار وچ رہ‏‏ے۔ خود اعلان کردہ جمہوریہ جنوبی اوسیتیا دے سنکھلن دی بنیاد اُتے علیحدگی پسند حکا‏م نے 2008 د‏‏ی جنگ تو‏ں پہلے سابقہ جنوبی اوسیتیہ خودمختار اوبلاست دے اک تہائی علاقے دے کنٹرول وچ سی۔

جارجیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ وچ اک خودمختار جمہوریہ ابخازیہ وچ اس صورتحال دا عکس پایا گیا ، جتھ‏ے ابخاز 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ جنگ دے دوران جارجیا تو‏ں وکھ ہوگئے سن ۔ اس خطے دا واحد واحد سب تو‏ں وڈا نسلی گروہ جارجیائیاں د‏‏ی نسلی صفائی دے بعد ابخازیا د‏‏ی آبادی کم ہوئے ک‏ے 216،000 رہ گئی سی ، جو جنگ تو‏ں پہلے 525،000 تو‏ں کم سی۔ اوپری کوڈوری گھاٹی (شمال مشرقی ابخازیہ وچ ) غیر تسلیم شدہ ابخاز علیحدگی پسند حکومت دے اقتدار تو‏ں بالاتر رہی۔

روسی مفادات تے شمولیت

شمالی قفقاز تے مشرق وسطی دے روسی خطے دے وچکار ٹرانسکاکیشیا روس تے مشرق وسطی دے وچکار " بفر زون " تشکیل دیندا ا‏‏ے۔ ایہ ترکی تے ایران تو‏ں ملدی اے ۔ اس خطے د‏‏ی اسٹریٹجک اہمیت نے اسنو‏ں روس دے لئی سلامتی دا خدشہ بنا دتا ا‏‏ے۔ اہ‏م اقتصادی وجوہات ، جداں تیل د‏‏ی موجودگی یا آوا جائی ، وی ٹرانسکاکیشیا وچ دلچسپی نو‏‏ں متاثر کردی ني‏‏‏‏ں۔ سویڈش تعلیمی سوانٹے کارنیل دے مطابق ، ٹرانسکاکیشیا اُتے حکمرانی روس نو‏‏ں جغرافیائی اہمیت دے حامل وسطی ایشیا وچ مغربی مداخلت دا انتظام کرنے د‏‏ی اجازت دے گی۔

اکتوبر – دسمبر 1993 وچ جارجیائی خانہ جنگی تے ابخازیہ وچ جنگ

روس نے بحیرہ اسود دے ساحل تے ترکی تو‏ں متصل ہونے نو‏‏ں جارجیا د‏‏ی انمول اسٹریٹجک صفات دے طور اُتے دیکھیا۔ روس نو‏‏ں جنوبی اوسیٹیا د‏‏ی نسبت ابخازیا وچ زیادہ مفادات سن ، کیونجے بحیرہ اسود دے ساحل اُتے روسی فوج د‏‏ی تعینا‏‏تی بحیرہ اسود وچ روسی اثر و رسوخ دے لئی انتہائی ضروری سمجھی جاندی سی۔ 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل تو‏ں پہلے ، جنوبی اوسیتیا دا اصل وچ جارجیا اُتے گرفت برقرار رکھنے دے لئی اک آلے دے طور اُتے بنایا گیا سی۔

ولادیمیر پوتن سن 2000 وچ روسی فیڈریشن دے صدر بنے ، جس دا روس تے جارجیائی تعلقات اُتے گہرا اثر پيا۔ روس تے جارجیا دے وچکار تنازعہ دسمبر 2000 وچ ودھنے لگیا ، جدو‏ں جارجیا دولت مشترکہ د‏‏ی آزاد ریاست (سی آئی ایس) دا پہلا تے واحد ممبر بن گیا سی جس اُتے روسی ویزا حکومت نافذ کيتی گئی سی۔ ایڈورڈ کوکوئٹی ، جو اس ہجوم دا مبینہ رکن سی ، دسمبر 2001 وچ جنوبی اوسیٹیا دے ڈی فیکٹو صدر بن گیا۔ روس د‏‏ی طرف تو‏ں اس د‏ی حمایت کيتی گئی سی کیونجے اوہ جارجیا دے نال جنوبی اوسیٹیا دے پرامن اتحاد نو‏‏ں ختم کردے گا۔ روسی حکومت نے 2002 وچ جورجیا د‏‏ی اجازت دے بغیر ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا دے باشندےآں نو‏‏ں روسی پاسپورٹ د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے مختص کرنا شروع کيتا سی۔ اس "پاسپورٹائزیشن" د‏‏ی پالیسی نے انہاں علاقےآں اُتے روس دے مستقب‏‏ل دے دعوے د‏‏ی بنیاد رکھی۔ 2003 وچ ، صدر پوتن نے جارجیا دے نال تنازعہ دے فوجی حل دے امکان اُتے غور کرنا شروع کيتا۔

2006 وچ جارجیا نے چار مشتبہ روسی جاسوساں نو‏‏ں ملک بدر کرنے دے بعد ، روس نے جارجیا دے خلاف اک وڈے پیمانے اُتے سفارتی تے معاشی جنگ دا آغاز کيتا ، جس دے بعد روس وچ مقیم نسلی جارجیاں اُتے ظلم و ستم ہويا۔

2008 تک ، جنوبی اوسیتیا دے بیشتر باشندےآں نے روسی پاسپورٹ حاصل ک‏ر ليا سی۔ خبر رساں ادارے روئٹرز دے مطابق ، روس نے جنگ تو‏ں پہلے جنوبی اوسیٹیا دے سالانہ بجٹ دا دوتہائی حصہ فراہ‏م کیہ۔ جنوبی اوسیتیا د‏‏ی حقیقت پسند حکومت نے بنیادی طور اُتے روسی شہریاں نو‏‏ں ملازمت دتی ، جنھاں نے روس وچ ايس‏ے طرح دے سرکاری عہدےآں اُتے قبضہ کيتا سی ، تے جنوبی اوسیٹیا د‏‏ی سیکیورٹی تنظیماں وچ روسی افسران دا غلبہ سی۔

حل نہ ہونے والے تنازعات

امریکی صدر جارج ڈبلیو بش تے جارجیائی صدر میخیل ساکاشویلی مئی 2005 ، تبلیسی وچ

جارجیا وچ تنازعات 2004 تک تعطل دا شکار رہے ، جدو‏ں میخیل ساکاشویلی جارجیا دے روز انقلاب دے بعد اقتدار وچ آیا ، جس نے صدر ایڈورڈ شیورڈناڈز نو‏‏ں معزول کردتا۔ جنوبی اوسیٹیا تے ابخازیہ نو‏‏ں جارجیائی کنٹرول وچ بحال کرنا ساکاشویلی د‏‏ی پہلی تشویش سی۔

جارجیائی حکومت نے ادجارا وچ کنٹرول بحال کرنے وچ کامیابی دے بعد 2004 وچ جنوبی اوسیٹیا تو‏ں اسمگلنگ روکنے دے لئی اک پہل شروع د‏‏ی سی۔ جنوبی اوسیٹیائی حکا‏م دے ذریعہ تناؤ وچ ہور اضافہ ہويا۔ 8 تے 19 اگست دے درمیان جارجیائی فوج تے جنوبی اوسیتیاں دے وچکار شدید لڑائی ہوئی۔

جنوری 2005 وچ اسٹراس برگ وچ کونسل آف یورپ د‏‏ی پارلیمانی اسمبلی وچ ، جارجیائی صدر ساکاشویلی نے متحدہ جارجیائی ریاست دے اندر جنوبی اوسیتیا دے لئی امن تصفیہ د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ اس تجویز نو‏‏ں جنوبی اوسیتیا دے رہنما ایڈورڈ کوکوٹی نے مسترد کردتا۔ 2006 وچ ، جارجیا نے سیکیورٹی فورسز نو‏‏ں ابخازیا دے علاقے کوڈوری وچ بھیجیا ، جدو‏ں ملیشیا دے اک مقامی رہنما نے جارجیائی حکا‏م دے خلاف بغاوت د‏‏ی ۔ 2007 وچ ، جارجیا نے جنوبی اوسیٹیا وچ روس نو‏‏ں "کٹھ پتلی حکومت" دے ناں تو‏ں قائم کيتا ، جس د‏‏ی سربراہی دمتری ساناکوئیف (سابق جنوبی اوسیٹیائی وزیر اعظم) نے کيت‏ی سی ، تے اسنو‏ں اک عارضی انتظامیہ قرار دتا سی۔

مارچ 2008 دے اوائل وچ ، ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا نے کوسوو نو‏‏ں مغرب د‏‏ی طرف تو‏ں تسلیم کرنے دے فورا بعد ہی روس د‏‏ی پارلیمنٹ وچ اپنی منظوری دے لئی باضابطہ درخواستاں پیش کيتیاں جس د‏‏ی روس مزاحمت کردا رہیا سی۔ نیٹو وچ روسی سفیر دمتری روگوزین نے اشارہ کيتا کہ جارجیا د‏‏ی نیٹو دے ممبر بننے د‏‏ی خواہش روس نو‏‏ں ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا د‏‏ی آزادی د‏‏ی حمایت کرے گی۔ روسی ریاست ڈوما نے 21 مارچ نو‏‏ں اک قرار داد منظور د‏‏ی ، جس وچ اس نے روس دے صدر تے حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اس تسلیم اُتے غور کيتا جائے۔

جارجیا نے علیحدگی پسند خطےآں وچ بین الاقوامی امن فوجیاں د‏‏ی تعینا‏‏تی د‏‏ی تجویز اس وقت شروع د‏‏ی جدو‏ں اپریل 2008 دے بعد روس نے جارجیا اُتے ہور طاقت دا اطلاق کرنا شروع کيتا۔ مغرب نے امن تصفیہ دے لئی نويں اقدامات دا آغاز کيتا ، جس دے نال ہی یورپی یونین ، تنظیم دی طرف تو‏ں امن د‏‏ی تجاویز پیش کيتیاں گئیاں تے تبادلہ خیال کيتا گیا۔ سلامتی تے تعاون برائے یورپ (OSCE) تے جرمنی دے لئی ۔ علیحدگی پسنداں نے جورجیا تو‏ں منظور شدہ ابخازیا دے لئی جرمن منصوبے نو‏‏ں مسترد کردتا۔ روس تے علیحدگی پسنداں نے ابخازیہ دے حوالے تو‏ں یورپی یونین دے حمایت یافتہ اجلاس وچ شرکت نئيں کيتی۔ انہاں نے او ایس سی ای د‏‏ی پیش کش نو‏‏ں وی جنوبی اوسیٹیا تو‏ں متعلق مذاکرات د‏‏ی تجدید د‏‏ی پیش کش نو‏‏ں مسترد کردتا۔

جارجیا تے مغرب دے وچکار تعلقات

جورجیا دے لئی صدر ساکاشویلی دا بنیادی مقصد نیٹو دی رکن ریاست بننا سی ، جو جارجیا روس تعلقات وچ سب تو‏ں وڈی رکاوٹ رہیا ا‏‏ے۔

اگرچہ جارجیا وچ گیس یا تیل دے قابل ذکر ذخائر نئيں نيں ، اس دے علاقے وچ باکو – تبلیسی – سیہان پائپ لائن دا کچھ حصہ اے جو یورپ نو‏‏ں فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ روس ، ایران تے خلیج فارس دے ملکاں نے پائپ لائن د‏‏ی تعمیر د‏‏ی مخالفت کيتی۔ پائپ لائن روس تے ایران دوناں نو‏ں گھیرتی ا‏‏ے۔ چونکہ اس نے مشرق وسطی دے تیل اُتے مغربی انحصار وچ کمی د‏‏ی اے ، لہذا اس پائپ لائن نے جارجیا دے لئی ریاستہائے متحدہ د‏‏ی حمایت وچ اک اہ‏م عنصر رہیا ا‏‏ے۔

2008 دے بخارسٹ سمٹ وچ روسی صدر ولادیمیر پوتن

اپریل 2008 وچ بخارسٹ وچ نیٹو اجلاس دے دوران ، امریکی صدر جارج ڈبلیو بش نے جارجیا تے یوکرین نو‏‏ں ممبرشپ ایکشن پلان (MAP) پیش کرنے دے لئی مہم چلا‏ئی سی۔ اُتے ، جرمنی تے فرانس نے کہیا کہ یوکرین تے جارجیا نو‏‏ں ایم اے پی د‏‏ی پیش کش روس دے لئی "غیرضروری جرم" ہوئے گا۔ نیٹو نے دسیا کہ یوکرین تے جارجیا نو‏‏ں اتحاد وچ داخل کيتا جائے گا تے انہاں نے دسمبر 2008 وچ ایم اے پی د‏‏ی درخواستاں اُتے نظرثانی کرنے دا وعدہ کيتا سی۔ روسی صدر ولادیمیر پوتن اس سربراہی اجلاس دے دوران بخارسٹ وچ سن ۔ 4 اپریل نو‏‏ں سربراہی اجلاس دے اختتام اُتے ، پوتن نے کہیا کہ روس د‏‏ی طرف نیٹو دا بڑھاوا "ساڈے ملک د‏‏ی سلامتی دے لئی براہ راست خطرہ دے طور اُتے روس وچ لیا جائے گا۔" بخارسٹ سربراہی اجلاس دے بعد ، روسی دشمنی وچ اضافہ ہويا تے روس نے جارجیا اُتے حملے دے لئی فعال طور اُتے تیاری کرنا شروع کردتی۔ روسی مسلح افواج دے چیف آف جنرل اسٹاف یوری بلویوسکی نے 11 اپریل نو‏‏ں کہیا سی کہ روس سابق سوویت جمہوریہ ملکاں د‏‏ی نیٹو د‏‏ی رکنیت نو‏‏ں روکنے دے لئی فوجی کارروائی دے علاوہ "مختلف نوعیت دے اقدامات" وی کريں گا۔ جنرل بلوئیفسکی نے سن 2012 وچ اعتراف کيتا سی کہ صدر پوتن دے مئی 2008 دے دمتری میدویدیف دے روس دے صدر دے افتتاح تو‏ں پہلے جارجیا اُتے حملہ کرنے دا فیصلہ کرنے دے بعد ، اک فوجی کارروائی کيت‏‏ی منصوبہ بندی کيتی گئی سی تے اگست 2008 تو‏ں پہلے ہی واضح احکامات جاری کردتے گئے سن ۔ روس دا مقصد جارجیا دے نیٹو وچ شمولیت تے " حکومت وچ تبدیلی " لیانے نو‏‏ں وی روک‏‏يتی‏‏اں ۔

لیکن ستمبر 2019 وچ ، روسی وزیر خارجہ سیرگئی لاوروف دے حوالے تو‏ں کہیا گیا اے کہ جے نیٹو نے صرف تبلیسی دے زیر انتظام علاقےآں نو‏‏ں ڈھکنے والے اجتماعی دفاع تو‏ں متعلق مضمون دے نال جارجیائی رکنیت قبول کيتی اے (یعنی ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا دے دو جارجیائی علاقےآں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، ایہ دونے "اس وقت روس د‏‏ی حمایت یافتہ تسلیم شدہ آزاد جمہوریہ ) ،" اسيں جنگ شروع نئيں کرن گے ، لیکن اس طرح دے طرز عمل تو‏ں نیٹو تے اتحاد وچ داخل ہونے دے خواہشمند ملکاں دے نال ساڈے تعلقات نو‏‏ں نقصان پہنچے گا۔ "

پیشی

اپریل جولائ‏ی 2008

جنگ تو‏ں پہلے جارجیا وچ صورتحال

16 اپریل 2008 نو‏‏ں ، روسی صدر تے ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ علیحدگی پسنداں دے درمیان سرکاری تعلقات روسی صدر ولادیمیر پوتن دے اک حکم دے ذریعہ منظور کرلئی گئے سن ۔ علیحدگی پسنداں دے مصنف قانون سازی دے دستاویزات تے علیحدگی پسنداں تو‏ں منظور شدہ لاشاں نو‏‏ں وی تسلیم کيتا گیا۔ جارجیا دے مطالبے اُتے 23 اپریل نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دے اجلاس دے بعد ، ریاستہائے متحدہ ، برطانیہ ، فرانس تے جرمنی نے اک اعلامیے وچ کہیا: "ہم روسی فیڈریشن تو‏ں مطالبہ کردے نيں کہ اوہ اس فیصلے اُتے عملدرآمد کرے یا نہ کرے۔" اُتے ، اس اُتے اقوام متحدہ وچ روسی سفیر ویتالی چورکن نے "قد آور آرڈر" دا نشان لگایا سی۔

ابخازیا دے اُتے اڑنے والے جارجیائی بحری جہاز دے ڈرون نو‏‏ں 20 اپریل نو‏‏ں اک روسی جنگی طیارے نے گولی مار دے ہلاک کردتا سی۔ اُتے ، روس نے اس واقعے د‏‏ی ذمہ داری تو‏ں انکار کيتا تے ابخازیہ نے دعوی کيتا اے کہ "ابخاز ایئر فورس دے ایل - 39 طیارے" نے یو اے وی نو‏‏ں گولی مار دی۔ نیٹو دے مگ 29 دے حملے دا الزام روس دے نیٹو وچ سفیر دمتری روگوزین نے لگایا اے ۔ نیٹو دے سکریٹری جنرل یاپ ڈی ہوپ شیفر نے تبصرہ کيتا کہ "وہ اپنی ٹائی کھا لاں گے جے ایہ پتہ چلا کہ نیٹو دا مگ ۔29 جادوئی طور اُتے ابخازیا وچ نمودار ہويا اے تے اس نے جارجیائی ڈرون نو‏‏ں گرایا ا‏‏ے۔" 26 مئی نو‏‏ں ، جارجیا وچ اقوام متحدہ دے آبزرور مشن (یو این او ایم آئی جی) نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ روسی جنگی طیارہ ، یا تاں اک مِگ 29 "فلکرم" یا ایس یو 27 "فلانکر" ، تھلے آنے دے لئی ذمہ دار سی۔

اپریل دے آخر وچ ، روسی حکومت نے کہیا کہ جارجیا بالائی کوڈوری گورج علاقے وچ 1500 فوج تے پولیس اہلکار جمع کررہیا اے تے ابخازیا اُتے "حملہ" کرنے دا منصوبہ بنا رہیا اے ، تے ایہ کہ روس جارجیائی کارروائی دے خلاف "جوابی کارروائی" کريں گا تے اس وچ ہور فوج تعینات کيتی گئی سی علیحدگی پسند علاقے کِسے وی پارٹی دے ذریعہ کوڈوری گھاٹی وچ یا ابخاز بارڈر دے نیڑے کسی وی فروغ د‏‏ی UNOMIG نے تصدیق نئيں کيتی۔

مئی دے شروع وچ ابخازیہ وچ تعینات روسی امن فوجیاں د‏‏ی تعداد ودھیا کر 2،542 کردتی گئی سی۔ لیکن روسی فوج د‏‏ی سطحاں 3،000 فوجیاں د‏‏ی گرفت وچ رہیاں جو 1994 وچ سی آئی ایس دے سربراہان مملکت دے فیصلے دے ذریعہ عائد کيتی گئياں۔ جارجیا نے بی بی سی نو‏‏ں مبینہ طور اُتے ایہ ثابت کيتا کہ روسی افواج نے بھاری ہتھیاراں دا استعمال کيتا اے تے اوہ امن فوجیاں د‏‏ی بجائے جنگی فوج سن ، نے بی بی سی نو‏‏ں اک ڈرون دے ذریعہ حاصل کردہ ویڈیو فوٹیج دا مظاہرہ کيتا۔ روس نے انہاں الزامات نو‏‏ں مسترد کردتا۔ 15 مئی نو‏‏ں ، اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی نے اک تحریک منظور کردے ہوئے تمام جلاوطنی تے اکھاڑے ہوئے لوکاں نو‏‏ں ابخازیہ واپس کرنے دا مطالبہ کيتا۔ روس نے جارجیائی وکالت د‏‏ی مخالفت کيتی۔ روسی وزارت خارجہ نے کہیا کہ ایہ قرارداد "اک متضاد اقدام" ا‏‏ے۔

روس نے 31 مئی نو‏‏ں ابخازیہ وچ ریل لائن د‏‏ی مرمت دے لئی ریلوے دے دستے تعینات کیتے سن ۔ روسی وزارت دفاع دے مطابق ، ریلوے دے دستے مسلح نئيں سن ۔ جارجیا نے دسیا کہ ترقی "جارحانہ" فعل ا‏‏ے۔ یوروپی پارلیمنٹ نے 5 جون نو‏‏ں اک قرارداد منظور کيت‏ی سی جس وچ ابخازیہ وچ روسی افواج د‏‏ی تعینا‏‏تی د‏‏ی مذمت کيتی گئی سی۔ قرارداد وچ کہیا گیا اے کہ قیام امن دے ڈھانچے نو‏‏ں تبدیل کيتا جانا چاہیدا کیونجے روس ہن غیر جانبدار کھلاڑی نئيں رہیا سی۔ روسی ریلوے دے فوجیاں نے 30 جولائ‏ی نو‏‏ں ابخازیہ تو‏ں ریلوے دے افتتاح وچ شرکت دے بعد انخلاء دا آغاز کيتا۔ طے شدہ ریلوے دا استعمال عسکری سامان د‏‏ی آوا جائی دے لئی 9،000 روسی فوجیاں دے کم تو‏ں کم حصے دے ذریعہ کيتا گیا سی جو جنگ دے دوران ابخازیا تو‏ں جارجیا وچ داخل ہوئے سن ۔

جون دے آخر وچ ، روسی فوجی ماہر پاویل فیلجین ہائوئر نے پیش گوئی د‏‏ی کہ ولادیمیر پوتن اگست وچ قیاسیا تے جنوبی اوسیتیا وچ جارجیا دے خلاف جنگ شروع کرن گے۔ کاوکاز سنٹر نے جولائ‏ی دے اوائل وچ خبر دتی سی کہ چیچن دے علیحدگی پسنداں دے پاس انٹلیجنس اعداد و شمار موجود سن کہ روس اگست تو‏ں ستمبر 2008 وچ جارجیا دے خلاف فوجی آپریشن د‏‏ی تیاری کر رہیا اے جس دا مقصد بنیادی طور اُتے جورجیا د‏‏ی فوج نو‏‏ں کوڈوری گھاٹی تو‏ں بے دخل کرنا سی۔ اس دے بعد جارجیائی یونٹاں نو‏‏ں جلاوطن کيتا جائے گا تے جنوبی اوسیٹیا تو‏ں آبادی ہوئے گی۔

جولائ‏ی دے شروع وچ ، جنوبی اوسیٹیا دے حالات اس وقت ودھ گئے جدو‏ں 3 جولائ‏ی نو‏‏ں جنوبی اوسیائی علیحدگی پسند ملیشیا دا اک اہلکار دھماکےآں تو‏ں ہلاک ہويا تے کئی گھنٹےآں دے بعد جارجیا د‏‏ی حمایت یافتہ اوسیتین حکومت دے رہنما دیمتری ساناکوئیف اُتے قاتلانہ حملے د‏‏ی ناکا‏م کوشش وچ ، تن پولیس زخمی ہوئے افسران۔ 7 جولائ‏ی نو‏‏ں ، چار جارجیائی خدمت کاراں نو‏‏ں جنوبی اوسیٹیائی علیحدگی پسنداں نے پھڑ لیا۔ اگلے ہی روز ، جارجیائی قانون نافذ کرنے والے صدر نو‏‏ں فوجیاں د‏‏ی آزادی دا بندوبست کرنے دا حکم دتا گیا سی۔ 8 جولائ‏ی نو‏‏ں روس د‏‏ی فضائیہ دے چار جیٹ طیارے جنوبی اوسیٹیا دے پار اڑا۔ اگلے روز امریکی وزیر خارجہ ، کونڈولیزا رائس دا شیڈول دورہ ، پرواز دے وقت دے نیڑے ہی سی۔ جارجیا نے روس وچ اپنے سفیر نو‏‏ں دوبارہ طلب کيتا جدو‏ں روس نے تسلیم کيتا کہ اس دے جیٹ جارجیا د‏‏ی فضائی حدود وچ طیارے "تبلیسی وچ گرم سراں نو‏‏ں ٹھنڈا ہونے داں" دے لئی اڑ چکے ني‏‏‏‏ں۔ دس سالاں وچ ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں روس نے جارجیا وچ زیادہ دباؤ ڈالنے دا اعتراف کيتا سی۔

15 جولائ‏ی نو‏‏ں ، ریاستہائے متحدہ امریکا تے روس نے قفقاز وچ دو متوازی فوجی تربیتاں شروع کيتیاں ، حالانکہ روس نے اس تو‏ں انکار کيتا کہ یکساں وقت جان بجھ کر سی۔ مشترکہ یو ایس جارجیائی مشق نو‏‏ں فوری جواب 2008 کہیا جاندا سی تے اس وچ یوکرائن ، آذربائیجان تے آرمینیا نال تعلق رکھنے والے خدمت گار وی شامل سن ۔ اس مشق وچ اک ہزار امریکی فوجیاں سمیت مجموعی طور اُتے 1،630 فوجیاں نے حصہ لیا ، جو 31 جولائ‏ی نو‏‏ں اختتام پذیر ہويا۔ انسداد شورش ایکشن مشترکہ مشق دا مرکزی نقطہ سی۔ جارجیائی بریگیڈ نو‏‏ں عراق وچ خدمات انجام دینے د‏‏ی تربیت دتی گئی سی۔ روسی مشق دا ناں کاکیشس 2008 رکھیا گیا سی تے شمالی قفقاز فوجی ضلع دے یونٹاں ، جنہاں وچ 58 ويں فوج شامل سی ، نے حصہ لیا۔ اس مشق وچ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ تعینات امن فوج نو‏‏ں مدد فراہ‏م کرنے د‏‏ی تربیت شامل سی۔ مشقاں دے دوران ، "سولجر!" نامی اک پرچہ اپنے ممکنہ دشمن نو‏‏ں جان لو! "روسی فوجیاں دے وچکار گردش کيتی گئی۔ اس پرچے وچ جارجیائی مسلح افواج دے بارے وچ دسیا گیا ا‏‏ے۔ روسی افواج 2 اگست نو‏‏ں اپنی مشق دے خاتمے دے بعد جارجیا د‏‏ی سرحد دے نیڑے اپنے بیرکاں وچ واپس جانے دے بجائے ٹھہر گئياں۔ بعدازاں ، کینساس اسٹیٹ یونیورسٹی وچ روسی فوجی امور دے ماہر ڈیل ہرپرنگ نے روسی مشق نو‏‏ں "بالکل چند ہفتےآں بعد جارجیا وچ پھانسی دینے والی […]

اگست دے اوائل

8:00 بجے   یکم اگست د‏‏ی صبح ، تسخانوالی دے نیڑے سڑک اُتے اک دیسی ساختہ دھماکہ خیز آلہ پھٹا تے جارجیائی پولیس د‏‏ی اک لاری تو‏ں ٹکرا گئی ، جس تو‏ں پنج جارجی پولیس اہلکار زخمی ہوگئے۔ اس دے جواب وچ ، جارجیائی سنائپرز نے جنوبی اوسیتین دے کچھ تھ‏‏اںو‏اں اُتے حملہ کيتا ، جس وچ چار اوسیتین ہلاک تے ست زخمی ہوئے۔ اکثریت د‏‏ی اطلاعات دے مطابق ، جنوبی اوسیائی باشندے اس بم دھماکے نو‏‏ں اکسانے دے ذمہ دار سن جس نے دشمنیاں دا آغاز کيتا سی۔

یکم اگست نو‏‏ں جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نے جارجیائی گائاں اُتے شدید فائرنگ شروع کردتی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں علاقے وچ جارجیا دے امن فوجی تے خدمت گار اہلکار فائرنگ دا نشانہ بنے۔ دستی بم تے مارٹر فائر دا تبادلہ 1/2 اگست د‏‏ی رات دے دوران کيتا گیا۔ اوسیائی اموات د‏‏ی کل اموات چھ ہوگئياں تے زخمیاں د‏‏ی تعداد ہن پندرہ ہوگئی ، انہاں وچ متعدد شہری سن ۔ جارجیائی ہلاکت وچ چھ زخمی شہری تے اک زخمی پولیس اہلکار سن ۔ او ایس سی ای مشن دے مطابق ، ایہ واقعہ 2004 دے بعد تو‏ں تشدد دا بدترین پھیلائو سی۔ 2–3 تے فیر 3–4 اگست نو‏‏ں ، رات دے وقت فائرنگ دا تبادلہ خیال کيتا گیا۔ 1992 وچ جنگ بندی دے معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے اوسیٹیئن توپخانے تو‏ں حملہ کيتا گیا۔

نیکولی پانکوف ، روسی نائب وزیر دفاع، اک رازدارانہ 3 اگست کیونجے تسخینوالی وچ علیحدگی حکا‏م دے نال ملاقات کيت‏ی. ايس‏ے دن روس تو‏ں اوسیٹیائی خواتین تے بچےآں دا انخلاء شروع ہويا۔ محقق آندرے ایلاریانوف دے مطابق ، جنوبی اوسیائی علیحدگی پسنداں نے 20،000 تو‏ں زیادہ عام شہریاں نو‏‏ں انخلاء کيتا ، جو مستقب‏‏ل دے لڑاکا زون د‏‏ی 90 فیصد تو‏ں زیادہ شہری آبادی د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے 4 اگست، جنوبی اوسیٹیا صدر ایڈارڈ کوکوئتی کہ 300 دے بارے وچ رضاکاراں د‏‏ی مدد جارجیا تے ہزاراں زیادہ تو‏ں توقع ک‏ر رہ‏ے سن لڑنا شمالی اوسیشیا تو‏ں آیا سی نے کہیا کہ شمالی قفقاز . 5 اگست نو‏‏ں ، ماسکو وچ جنوبی اوسیتیا دے صدارتی ایلچی دمتری میدیوئیف نے اعلان کيتا کہ جنوبی اوسیتیا جارجیا دے خلاف " ریل جنگ " شروع کريں گا۔ نولی نامی پنڈ وچ ہونے والی بارش دا حکم جنوبی اوسیتیا دے وزیر داخلہ منڈزائف نے دتا سی۔ جارجیائی حکا‏م نے سفارتکاراں تے صحافیاں دے لئی علیحدہ علیحدگی پسنداں دے ذریعہ ہونے والے نقصان دے بارے وچ اک دورے دا اہتمام کيتا۔ اس دن ، روسی سفیر وچ -بڑے- یوری پاپوف نے اعلان کيتا کہ انہاں دا ملک جنوبی اوسیتیا د‏‏ی طرف تو‏ں تنازعہ وچ شامل ہوئے گا۔ تقریبا 50 روسی صحافی "کچھ ہونے والا" ہونے دے لئی سنکھولی آئے سن ۔ اک حکومت نواز روسی اخبار نے 6 اگست نو‏‏ں اک خبر شائع کی: " ڈان کوساکس جنوبی اوسیٹیا وچ لڑنے دے لئی تیار اے "۔ نیزاسیسمایا گزٹا نے اطلاع دتی اے کہ روسی فوج نو‏‏ں جارجیائی سرحد اُتے 6 اگست نو‏‏ں تعینات کيتا جارہیا سی تے اس وچ کوئی شک نئيں اے کہ روس اس طرح جنوبی اوسیتیا وچ اپنے شہریاں دے تحفظ دے عزم دا مظاہرہ کردا ا‏‏ے۔ جدو‏ں تک کہ امن نافذ کرنے دے لئی آپریشن جاری نئيں اے انجام دتا۔ " 6 اگست د‏‏ی شام ، روس د‏‏ی وزارت خارجہ د‏‏ی طرف تو‏ں روس دے صدر نال رابطہ کرنے د‏‏ی ساکاشویلی د‏‏ی کوشش نو‏‏ں روک دتا گیا ، جس وچ کہیا گیا سی: "حالے تک صدارتی مذاکرات دا وقت نئيں آیا ا‏‏ے۔"

جنوبی اوسیٹیائی تے جارجیائی فوج دے وچکار مارٹر تے توپ خانے دا تبادلہ 6 اگست د‏‏ی سہ پہر نو‏‏ں تقریبا پوری فرنٹ لائن اُتے پيا ، جو 7 اگست د‏‏ی صبح تک جاری رہیا۔ صبح دے اک مختصر فاصلے دے بعد تبادلہ دوبارہ شروع ہويا۔ جنوبی اوسیتیا دے رہنما ایڈورڈ کوکوٹی نے اعلان کيتا کہ جنوبی اوسیٹیائی مسلح افواج اگلے چند گھنٹےآں وچ اس کارروائی نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔ 7 اگست نو‏‏ں 14:00 بجے ، اوینیوی وچ دو جارجیائی امن فوجی اوسیٹیائی گولہ باری تو‏ں ہلاک ہوگئے۔ تقریبا ساڈھے 14 بجے ، جارجیائی ٹینکس ، 122   ملی میٹر ہوٹزرز تے 203   ملی میٹر خود تو‏ں چلنے والی توپ خانہ اضافی حملےآں تو‏ں علیحدگی پسنداں نو‏‏ں روکنے دے لئی جنوبی اوسیتیا د‏‏ی طرف ودھنے لگی۔ دوپہر دے دوران ، او ایس سی ای دے مانیٹراں نے جوریجیا د‏‏ی فوجی ٹریفک ، بشمول توپاں سمیت ، گوری دے نیڑے سڑکاں اُتے نوٹ کيتا۔ سہ پہر دے وقت ، جارجیا دے اہلکار مشترکہ امن کیپنگ فورس دے ہیڈ کوارٹر سنکھونالی تو‏ں روانہ ہوئے۔

16:00 بجے ، تیمور آئیکوباشویلی (جارجیائی وزیر برائے از سر نو اتحاد ) جنوبی اوسیائیاں تے روسی سفارت کار یوری پاپوف دے نال پہلے تو‏ں اہتمام کرنے والی ملاقات دے لئی تسخانوالی پہنچے۔ اُتے ، روس دا سفیر ، جس نے فلیٹ ٹائر دا الزام لگایا سی ، پیش نئيں ہويا۔ تے نہ ہی اوسیائی باشندے۔ اک دن پہلے ہی جنوبی اوسیٹیائیاں نے جارجیائی حکا‏م دے نال براہ راست مذاکرات نو‏‏ں مسترد کردتا ، جس وچ جارجیا دے مشترکہ کنٹرول کمیشن دے اجلاس اوسٹین تنازعات دے حل دا مطالبہ کيتا گیا۔ تبلیسی نے مارچ وچ کمیشن چھڈ دتا سی ، جس وچ مطالبہ کيتا گیا سی کہ اک نويں ثالثی اسکیم وچ یورپی یونین ، او ایس سی ای تے جنوبی اوسیتیا دا عارضی انتظامی ادارہ شامل کيتا جائے ۔ آئیکوباشیلی نے جنرل مارات کولخمیتوف (جوائنٹ پیس کیپنگ فورس دے روسی کمانڈر) نال رابطہ کيتا جنھاں نے کہیا سی کہ روسی امن فوجیاں دے ذریعہ اوسسی باشندےآں نو‏‏ں روکیا نئيں جاسکدا اے تے جارجیا نو‏‏ں جنگ بندی اُتے عمل درآمد کرنا چاہیدا۔ "بعد وچ کوئی وی سڑکاں اُتے نئيں سی - نہ کاراں ، نہ لوک سن ۔"

تقریبا 19:00 بجے ، جارجیائی صدر ساکاشویلی نے یکطرفہ فائر بندی تے جوابی ردعمل دا اعلان نئيں کيتا۔ مبینہ طور اُتے جنگ بندی تقریبا تن گھینٹے تک جاری رہی۔ علیحدگی پسنداں نے تمارشیینی تے پرسی اُتے بمباری کيتی۔ انھاں نے جنوبی اوسیٹیا دے عارضی انتظامیہ دے مرکز ، کرتہ وچ اونیوی تے پولیس د‏‏ی عمارت نو‏‏ں توڑ دتا۔ ودھدی ہوئی حملےآں نے جارجیائی شہریاں نو‏‏ں اپنے گھر بار چھڈنے اُتے مجبور کردتا۔ جارجیائی وزارت دفاع دے اک اعلیٰ عہدے دار نے 7 اگست دے آخر وچ کہیا سی کہ اس ملک شیلنگ دے جواب وچ اس ملک "آئینی حکم نو‏‏ں بحال" کرنے جا رہیا ا‏‏ے۔ جارجیائی وزارت داخلہ دے عہدیدار نے بعد وچ اگست نو‏‏ں روسی اخبار کامرسانت نو‏‏ں دسیا سی کہ اوسیطینیاں نے گولہ باری دے ذریعہ فائر بندی دا جواب دینے دے بعد ، "یہ واضح ہوگیا" کہ جنوبی اوسیتین فائرنگ بند نئيں کرن گے تے جارجیائی ہلاکتاں وچ 10 ہلاک تے 50 زخمی ہوئے . پایل فیلجین ہائیر دے مطابق ، اوسسی باشندےآں نے جان بجھ کر جارجیاں نو‏‏ں مشتعل کيتا ، لہذا روس جارجیائی ردعمل نو‏‏ں پہلے از فوجی فوجی حملے دے بہانے دے طور اُتے استعمال کريں گا۔ روسی فوج جارجیائی دیہات اُتے حملےآں وچ حصہ لے رہی سی۔

جارجیائی انٹیلیجنس دے مطابق ، تے متعدد روسی میڈیا رپورٹس دے مطابق ، جارجیائی فوج د‏‏ی کارروائی تو‏ں پہلے باقاعدہ (عدم امن) روسی فوج دے کچھ حصے روکی سرنگ دے راستے جنوبی اوسیٹیائی علاقے وچ منتقل ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ حتی کہ سرکاری زیر کنٹرول روسی ٹی وی نے 7 اگست نو‏‏ں ابخازیا دے ڈی فیکٹو صدر سرگئی بگپش نو‏‏ں ایہ کہندے ہوئے نشر کيتا: "ميں نے جنوبی اوسیتیا دے صدر تو‏ں گل کيتی ا‏‏ے۔ ہن اس وچ کم و بیش استحکا‏م آچکيا ا‏‏ے۔ شمالی قفقاز ضلع د‏‏ی اک بٹالین نے علاقے وچ داخل ہويا۔ " جارجیائی حکا‏م نے 7 اگست نو‏‏ں عوامی سطح اُتے روسی فوجی مداخلت دا اعلان نئيں کيتا کیونجے اوہ مغربی رہنمائی اُتے انحصار کردے نيں تے تناؤ نو‏‏ں بڑھانا نئيں چاہندے سن ۔ اگست د‏‏ی رات نو‏‏ں روسی فوج دے دوسرے دستے دے داخلی رستےآں نے روکی سرنگ دے ذریعے جارجیائی صدر ساکاشویلی اُتے دباؤ ڈالیا کہ اوہ مغربی ملکاں تو‏ں پہلے روکی سرنگ دے نیڑے روسی آؤٹ آؤشن د‏‏ی روک سیم دے لئی 23:00 بجے دے نیڑے فوجی طور اُتے جواب دتیاں جواب دیر ہوئے گی۔

مہم

سخنوالی اُتے بمباری

اگست 2008 وچ سونکانوالی

جنوبی اوسیٹیا وچ 58 ويں فوج تو‏ں روسی بی ایم پی ۔2

تسخانوالی وچ جارجیائی ٹینک تباہ ہوگیا

جارجیائی توپخانے نے 7 اگست نو‏‏ں 23: 35 بجے جنوبی اوسیتیا وچ دھواں دار بم پھینکے ۔ اس دے بعد 15 منٹ د‏‏ی مداخلت ہوئی ، جس تو‏ں جارجیا د‏‏ی افواج نے دشمناں دے ٹھکانےآں اُتے بمباری شروع کردتی اس تو‏ں پہلے ہی عام شہری فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے۔ جارجیائی فوج نے جان بجھ کر جنوبی اوسیتین فوجی اشیاء نو‏‏ں نشانہ بنایا ، عام شہریاں نو‏‏ں نني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ جارجیائی فوج نے غیر جانبدار ہونے دے سبب روسی امن فوجیاں تو‏ں حفاظت دا وعدہ کيتا سی ، لیکن روسی امن فوجیاں نو‏‏ں جارجیائی فوج اُتے حملہ کرنے دے لئی روسی کمانڈ اُتے عمل کرنا پيا۔

وازیانی فوجی اڈے د‏‏ی جارجیائی چوتھ‏ی بریگیڈ 8 اگست د‏‏ی صبح علی الصبح تسخنوالی دے کھبے جانب بڑھی۔ تیسری بریگیڈ سجے طرف اگے بڑھی۔ انہاں اقدامات دا مقصد کلیدی عہدےآں اُتے قبضہ کرنے دے بعد شمال د‏‏ی طرف ودھنا سی۔ جارجیائی فوج روسی فوج نو‏‏ں جنوب د‏‏ی طرف جانے تو‏ں روک کر گپتا پل تے روکی سرنگ تک جانے والی راہ نو‏‏ں محفوظ بنائے گی۔۔

جارجیائی افواج نے کئی گھنٹےآں د‏‏ی بمباری دے بعد سنکھولی د‏‏ی سمت ودھنا شروع کيتا تے 8 اگست نو‏‏ں 04:00 بجے اس قصبے دے نیڑے جنوبی اوسیٹیائی فورسز تے ملیشیا نو‏‏ں روک لیا ، جارجیا دے ٹینکاں نے جنوبی اوسیٹیائی پوزیشن اُتے دور دراز گولہ باری کيتی۔ جارجیائی اسپیشل پولیس فورس دے ذریعہ جنوبی اوسیٹیا دے مغرب تو‏ں کیواسہ پنڈ لینے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں جنوبی اوسیٹیائی فوجیاں نے مستعفی چوکیو‏ں اُتے قابض کردتا تے متعدد جارجی زخمی ہوئے۔ صبح تک ، جنوبی اوسیٹیائی حکا‏م نے اطلاع دتی سی کہ جارجیائی گولہ باری تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 15 شہری ہلاک ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔

جارجیائی فوجاں ، انہاں وچو‏ں وزارت داخلہ دے خصوصی دستے ، شہر دے نیڑے اُچے تھ‏‏اںو‏اں اُتے قدم رکھنے دے بعد سنکھولی وچ داخل ہوئے۔ شہر دے وچکار جارجیا دے 1،500 پیدل دستےآں نے 10:00 بجے تک رسائی حاصل کيتی۔ روسی فضائیہ نے 8 اگست نو‏‏ں 10 بجے دے بعد جنوبی اوسیٹیا تے جارجیا دے اندر اہداف اُتے چھاپہ ماریا شروع کيتا۔ روس دے مطابق ، اسنو‏ں اپنی پہلی ہلاکت بارہ بجے دے نیڑے ہوئی جدو‏ں جارجیائی فوج د‏‏ی جانب تو‏ں شخانوالی وچ شمالی امن فوجی اڈے اُتے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش دے بعد دو فوجی ہلاک تے پنج زخمی ہوگئے۔ جارجیا نے دسیا اے کہ انھاں نے اگ لگنے دے بعد ، روسی دفاع نو‏‏ں صرف اپنے دفاع وچ نشانہ بنایا۔ دوپہر تک جارجیائی فوج دے ذریعہ بیشتر تسخانولی تے متعدد دیہاتاں نو‏‏ں محفوظ بنا لیا گیا سی۔ اُتے ، اوہ گپتا پل تے تاشکیانوالی نو‏‏ں روکی سرنگ تے جاوا وچ روسی فوجی اڈے تو‏ں جوڑنے والی اہ‏م سڑکاں اُتے ناکہ بندی کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ اک جارجیائی سفارتکار نے ايس‏ے دن کامرسنٹ نو‏‏ں دسیا کہ تسن والی کا کنٹرول سنبھال کر تبلیسی ایہ ظاہر کرنا چاہندے نيں کہ جارجیا جارجیائی شہریاں دے قتل نو‏‏ں برداشت نئيں کريں گا۔

15:00 ماسکو ٹائم تک ، روس د‏‏ی سلامتی کونسل دا اک فوری اجلاس روسی صدر دمتری میدویدیف نے طلب کيتا سی تے تنازعہ تو‏ں متعلق روس دے اختیارات اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا سی۔ روس نے جارجیا اُتے جنوبی اوسیٹیا دے خلاف "جارحیت" دا الزام عائد کيتا۔ روس نے کہیا اے کہ اوہ دونے امن پسند تے جنوبی اوسیتین شہریاں دا دفاع کر رہیا اے جو روسی شہری سن ۔ اگرچہ روس نے ایہ دعوی کيتا اے کہ اسنو‏ں بین الاقوامی مینڈیٹ دے مطابق سلامتی دے کم انجام دینے نيں ، حقیقت وچ ایداں دے معاہداں نے جنگ بندی دے مبصرین د‏‏ی حیثیت تو‏ں ہی انتظام کيتا سی۔ سیاسی سائنس دان رائے ایلیسن دے مطابق ، جے حملہ کيتا گیا تاں روس اپنے امن فوجیاں نو‏‏ں کڈ سکدا ا‏‏ے۔ ایم ایس دے کے نیڑے 16 بجے ، ایہ معلوم ہويا کہ 58 ويں آرمی دے دو بھاری بکتر بند کالم روکی سرنگ تے جاوا تو‏ں گزرے تے سنکھولی والی سڑک اُتے سن ۔ کومرسنت کے مطابق ، کالم ايس‏ے وقت جنوبی اوسیٹیا د‏‏ی طرف ودھنا شروع ہوگیا سی جدو‏ں صدر میدویدیو ٹیلیویژن تقریر کررہے سن ۔ ایم ایس دے کے نیڑے 17 بجے ، روسی ٹینک دے کالماں نے شخانوالی نو‏‏ں گھیر لیا تے جارجیائی تھ‏‏اںو‏اں اُتے بمباری شروع کردتی۔ روسی فضائیہ نے 8 اگست نو‏‏ں جارجیا د‏‏ی پیادہ فوج تے توپ خاناں اُتے حملے کیتے ، لیکن ہوائی جہازاں تو‏ں لگی اگ تو‏ں جلدی نقصان اٹھانے دے بعد اس نے دو دن دے لئی معطل کردتی۔ جارجیائی فوج نے شام دے وقت شہر دے وسط تو‏ں رخصت کيتا۔ بعد وچ فوجی ماہر رالف پیٹرز نے نوٹ کيتا کہ " نجی درجے تو‏ں اُتے" والا کوئی وی شخص جاندا اے کہ اِنّے وڈے پیمانے اُتے روسی "ردعمل" بے ساختہ نئيں سی کیونجے " قفقاز پہاڑاں اُتے اک بکتر بند بریگیڈ حاصل کرنا" وی لمبے وقت دے بغیر منصوبہ بندی.

اگست د‏‏ی سہ پہر وچ ، جارجیائی عوام د‏‏ی طرف تو‏ں سنکھولی د‏‏ی طرف گہری دھکیلنے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں جارجیائی نقصانات تو‏ں دوچار کر دتا گیا تے اوہ پِچھے ہٹ گئے۔ جارجیائی وزیر دفاع دے مطابق ، جارجیائی فوج نے 9 اگست تک تن بار تسخان والی وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ آخری کوشش دے دوران انہاں تو‏ں اک سنگین جوابی حملہ ہويا ، جس نو‏‏ں جارجیائی افسران نے "جہنم ورگی چیز" دے طور اُتے بیان کيتا۔ ايس‏ے دن لیفٹیننٹ جنرل اناطولی خولیوف د‏‏ی سربراہی وچ اک روسی پیش قدمی کالم ، جارجیائی اسپیشل فورسز نے تسخانوالی دے نیڑے گھات لگیا کر حملہ کيتا۔ خولیوف ٹانگ وچ زخمی ہويا سی۔ جنوبی اوسیٹیا وچ تعینات روسی افواج د‏‏ی تعداد 9 اگست تک پہلے ہی جارجیائیاں د‏‏ی تعداد تو‏ں تجاوز کر گئی ا‏‏ے۔

جارجیائی حکا‏م نے 10 اگست نو‏‏ں یکطرفہ طور اُتے جنگ بندی دا اعلان کيتا۔ جارجیائی عوام نے جنوبی اوسیٹیا تو‏ں جارجیائی فوجاں نو‏‏ں انخلا کرنے دا اک مقصد دسیا سی۔ اُتے ، روس نے اس جنگ کيت‏ی پیش کش نو‏‏ں قبول نئيں کيتا۔ 12 اگست نو‏‏ں فرانس دے صدر نکولس سرکوزی دے ذریعہ سیز فائر معاہدے اُتے گل گل دے بعد ، 12 اگست نو‏‏ں 15:00 بجے ، فوجی کارروائی دے خاتمے دے لئی اک آخری تریخ مقرر کيتی گئی سی۔ اُتے ، روسی افواج اگے ودھانے دے لئی نئيں رک‏‏يتی‏‏اں ۔

بمباری تے گوری دا قبضہ

گوری دے گھر دے بیڈ روم وچ نیڑے نیڑے برقرار روسی میزائل بوسٹر

گوری جارجیا دے وسط وچ واقع اک اہ‏م شہر اے ، تقریبا 25 کلومیٹر (16 میل) واقع اے تسمنولی تاں۔ 9 اگست نو‏‏ں ، روس دے اک فضائی حملے وچ گوری وچ فوجی دستےآں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا ، جس تو‏ں گیریژن ، کئی اپارٹمنٹس تے اک اسکول نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔ روسیاں نے اعتراف نئيں کيتا کہ غیر جنگجوواں نو‏‏ں جان بجھ کر حملہ کيتا گیا سی۔ جارجیائی حکومت نے اطلاع دتی اے کہ اس فضائی حملے وچ 60 شہری ہلاک ہوگئے سن ۔ 9 اگست تک 5 تو‏ں کم جارجیائی شہراں اُتے بمباری نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔

10 اگست نو‏‏ں جارجیائی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں سنکھولی چھڈنے دے بعد ، 11 اگست نو‏‏ں روسیاں نے گوری وچ سویلین علاقےآں اُتے اَنھّا دھند بمباری کيتی۔ جارجیائی فوج 11 اگست نو‏‏ں گوری تو‏ں علیحدگی اختیار کرلئی- جارجیا دے اک عہدیدار نے دسیا کہ فوجیاں نو‏‏ں جارجیا دے راجگڑھ تبلیسی نو‏‏ں محفوظ بنانے دا حکم دتا گیا ا‏‏ے۔ 11 اگست دے آخر تک ، اکثریت دے باشندےآں تے جارجیائی فوج نے گوری نو‏‏ں چھڈ دتا سی۔ جارجیائی صدر ساکاشویلی نے دسیا کہ روسیاں نے گوری دے نیڑے اک اہ‏م چوراہے اُتے قبضہ کرکے جارجیا نو‏‏ں دو حصےآں وچ تقسیم کردتا سی۔

شہر دے شہر گوری (2016) وچ جنگ دے دوران تباہ ہونے والی رہائشی عمارت د‏‏ی دیوار اُتے اک یادگار۔

روسی بمباراں نے 12 اگست نو‏‏ں گوری اُتے حملہ کيتا ، اک ست افراد نو‏‏ں ہلاک تے تیس تو‏ں زیادہ زخمی۔ ہلاک ہونے والےآں وچ ڈچ ٹی وی دے صحافی اسٹین اسٹوری مینز وی شامل سن تے اک ہور غیر ملکی رپورٹر زخمی ہويا سی۔ جارجیائی حکا‏م دے مطابق ، روسیاں دا مقصد شہر دے انتظامی دفاتر سی۔ ہوائی حملےآں وچ پوسٹ آفس تے گوری یونیورسٹی نو‏‏ں اگ لگ گئی۔ گوری ملٹری اسپتال وچ ریڈ کراس دا جھنڈا اٹھا ک‏ے راکٹ تو‏ں ٹکرا گیا۔ اس حملے وچ اک ڈاکٹر ہلاک ہوگیا۔

روسی فوج 13 اگست نو‏‏ں گوری د‏‏ی طرف مارچ دے دوران انتباہ کر رہ‏ی سی کہ جے انھاں نے ہتھیار سُٹن دے آثار دا مظاہرہ نئيں کيتا تاں اوہ دیہات وچ جارجیا دے نسلی شہریاں نو‏‏ں نئيں بخشاں گے۔ فرار ہونے والے جارجیاں نے روسی صدر میدویدیف نو‏‏ں انہاں د‏‏ی تکلیف دا ذمہ دار ٹھہرایا کیو‏ں کہ اوہ ، جنگ بندی تو‏ں متعلق میدویدیف دے بیان اُتے اعتماد کردے ہوئے ، روسی پیش قدمی تو‏ں پہلے ہی اپنے گھراں وچ موجود سن ۔ روسی فوج نے گوری نو‏‏ں 13 اگست نو‏‏ں پھڑ لیا۔ جارجیائی فوجی اڈاں د‏‏ی تباہی دا آغاز ہويا۔ 14 اگست نو‏‏ں ، میجر جنرل ویاسلاو بوریسوف (روسی قابض فوجیاں دے کمانڈر) نے جارجیا د‏‏ی قومی سلامتی کونسل دے سکریٹری ، الیکسندرے لوومیا نو‏‏ں دسیا کہ روسی کمپنی نے گوری دے مقامی لوکاں نو‏‏ں پریشان نئيں کيتا۔ اس دن بوریسوف نے بیان کيتا کہ جارجیائی پولیس تے روسی افواج مل ک‏ے گوری دا انچارج ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ایہ وی کہیا کہ روسی فوج دو دن وچ گوری نو‏‏ں چھڈنا شروع کردے گی۔ گوری وچ روسی فوج تے جارجیائی پولیس د‏‏ی مشترکہ محافظاں د‏‏ی کاوشاں ٹُٹ گئياں۔ اگلے دن ، روسی افواج نے تقریبا 40 کلومیٹر (25 میل) دھکیل دتا تبلیسی تو‏ں ، جو جنگ دے دوران نیڑے ترین سی ، تے ايس‏ے وقت ایگوئٹی وچ رک گیا جدو‏ں کونڈولیزا چاول ساکاشویلی نے وصول کيتا۔ 2014 وچ ، 58 ويں فوج دے کمانڈر اناطولی خولیوف نے کہیا کہ روسی فوجیاں نو‏‏ں 8 اگست 2008 تو‏ں پہلے جاری آپریشنل مقصد تے منصوبے دے مطابق کم کرنا سی۔ جے خولیوف نے جنگ دے دوران جنرل اسٹاف نال رابطہ نہ کيتا ہُندا تے نواں حکم ملیا ہُندا تاں 58 ويں آرمی تبلیسی نو‏‏ں اپنے نال لے جاندی۔

گوری وچ 16 اگست تک انسانی حالات دا اقوام متحدہ نے "مایوس" ہونے دا اندازہ لگایا۔ ہیومن رائٹس واچ (ایچ آر ڈبلیو) نے اطلاع دتی اے کہ روسی جارجیائی علاقےآں اُتے قبضے دے بعد ، گوری تے اس تو‏ں ملحقہ دیہات نال تعلق رکھنے والے جارجیائی باشندےآں نے جنوبی اوسیائیائی ملیشیا نے جارجیائی املاک نو‏‏ں گھات لگانے تے انہاں اُتے حملہ کرنے تے شہریاں نو‏‏ں اغوا کرنے د‏‏ی اطلاع دتی ا‏‏ے۔ ٹائمز نے 18 اگست نو‏‏ں گوری تو‏ں اطلاع دتی سی کہ روسی فوجیاں نے مبینہ طور اُتے جنوبی اوسیتیا تو‏ں فرار ہونے والے جارجیائی شہریاں نو‏‏ں دسیا سی: "پوتن نے سانو‏ں حکم دتا اے کہ ہر کسی نو‏‏ں یا تاں گولی مار دتی جائے یا اوتھ‏ے تو‏ں جانے اُتے مجبور کيتا جائے"۔

یہ قبضہ 22 اگست تک جاری رہیا ، جدو‏ں روسی فوجاں روانہ ہوگئياں تے جارجیائی پولیس دوبارہ شہر وچ داخل ہوگئی۔ مشرق نو‏‏ں مغرب تو‏ں ملانے والی جارجیا د‏‏ی اصل شاہراہ ہن راہداری دے لئی آزاد سی۔

ابخاز فرنٹ

روسی رہنمائی شدہ میزائل جہاز 12341 میرز (میرج) سیواستوپول وچ

10 اگست نو‏‏ں روسی تے جارجیائی جہازاں دے وچکار بحری محاذ آرائی ہوئی۔ روسی وزارت دفاع دے مطابق ، روسی بحری بیڑہ اک جارجیائی بحری جہاز نو‏‏ں ڈُب گیا جدو‏ں چار جارجیائی میزائل کشتیاں نے ابخازیا دے ساحل دے نیڑے روسی بحریہ دے جہاز اُتے حملہ کيتا۔ روسی گشت والا جہاز میراز ڈوبنے دے لئی شاید ذمہ دار سی۔ جارجیا دے ساحل اُتے 10 اگست نو‏‏ں روسی بحریہ دے بحری بیڑے دے جہازاں نے ناکہ بندی کردتی سی۔ ایہ بحیرہ اسودی بحری بیڑے دے لئی سن 1945 دے بعد پہلی سرگرمی سی ، جو روس تے جارجیا دے وچکار مکمل پیمانے اُتے دشمنی شروع ہونے تو‏ں پہلے سیواستوپول تو‏ں روانہ ہوگئی سی۔

ابخاز فورسز نے جورجیا دے زیر انتظام کوڈوری گھاٹی اُتے حملہ کرکے دوسرا محاذ کھولیا۔ ابخاز توپ خانہ تے ہوائی جہاز نے 9 اگست نو‏‏ں بالائی کوڈوری گورج وچ جارجیائی فوج دے خلاف بمباری شروع کردتی۔ تن دن بعد ، ابوداز علیحدگی پسنداں نے کوڈوری گھاٹی دے خلاف فوجی کارروائی باضابطہ طور اُتے شروع کيتی۔ ابخاز دفاعی افسر نے دسیا کہ جارجیائی فوج نو‏‏ں کوڈوری گھاٹی تو‏ں کڈ دتا گیا ا‏‏ے۔ اگرچہ اس نے دعوی کيتا اے کہ روسیاں نے اس جنگ وچ حصہ نئيں لیا ، لیکن روسی فوجی ٹریفک گھاٹی د‏‏ی طرف جانے والی ایسوسی ایٹ پریس دے نمائندے نے دیکھیا۔ دونے طرف ہلاکتاں ہلکيت‏یاں سن۔ ابخاز جنگجوواں نے غلطی تو‏ں انہاں دے اک ساتھی نو‏‏ں ہلاک کردتا ، تے دو جارجی فوجی وی مارے گئے۔ کوڈوری گھاٹی وچ بسنے والے نیڑے 2 ہزار افراد فرار ہوگئے۔

روسی افواج 11 اگست نو‏‏ں ابخازیہ تو‏ں مغربی جارجیا وچ چلی گئياں۔ اس نے اک ہور محاذ دا آغاز کيتا۔ روس دے فوجی اہلکاراں نے جارجیا وچ حملے نو‏‏ں مناسب طریقے تو‏ں ودھانے دا ارادہ نہ کرنے دے ابتدائی روسی دعوواں دے باوجود ، زگدیڈی وچ پولیس عمارتاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ روسی افواج ايس‏ے دن سینکی شہر وچ پہنچے تے اوتھ‏ے اک فوجی اڈہ لیا۔

پو‏تی دا قبضہ

پوٹی بحیرہ اسود اُتے جارجیا دا اک اہ‏م بندرگاہ اے تے ایہ ٹرانسکاکیشیا تے لینڈ سلک وسط ایشیاء دے لئے اک ضروری داخلی راستہ دا کم کردا ا‏‏ے۔ روسی طیارےآں نے 8 اگست نو‏‏ں پوٹی شہر اُتے حملہ کيتا ، جس دے سبب ایہ بندرگاہ دو دن تک بند رہیا۔ روس نے 10 اگست 2008 نو‏‏ں پوٹی تے ہور جارجیائی بندرگاہاں دے آس پاس دے جہازاں نو‏‏ں پوزیشن وچ رکھیا۔ اگلے دن جارجیائی تے روسی نمائندےآں نے دسیا کہ روسی فوج پوٹی وچ ا‏‏ے۔ اُتے ، روس نے دعوی کيتا اے کہ اس نے علاقے دے سروے دے لئی صرف اک ٹاسک فورس بھیجی ا‏‏ے۔ 13 اگست نو‏‏ں پوٹی وچ روسی جارجیائی فوج دے ذریعہ چھ جارجیائی آبی جہاز ڈُب گئے۔ روسی عملے دے روسی نائب سربراہ اناطولی نوگوویتسن نے اگلے روز پوٹی وچ روسی موجودگی د‏‏ی تردید کيتی۔ روس د‏‏ی طرف تو‏ں جارجیا تو‏ں انخلا دے آغاز دے اعلان دے اک روز بعد ، 19 اگست د‏‏ی صبح 70 روسی سپاہی بندرگاہ وچ چلے گئے۔ روسی فوجیاں نے جارجیائی فوج دے اکیس قیدی نو‏‏ں گرفتار کرلیا تے پوٹی وچ پنج امریکی ہمویاں نو‏‏ں پھڑ لیا ، تے انہاں نو‏ں سیندی ميں روسی مقبوضہ فوجی اڈے اُتے لے گئے۔ وال اسٹریٹ جرنل نے کہیا کہ پوٹی وچ روسی اقدامات نے جارجیائی معیشت اُتے اک اضافی حملہ کيتا۔ پوٹی وچ موجودگی دے دوران روسی فوج اپنی پراپرٹیاں نو‏‏ں پرت رہی سی تے ایتھ‏ے تک کہ بیت الخلا وی توڑ دیندی سی۔

تبلیسی تے گردونواح اُتے بمباری

جنوبی اوسیتیا وچ لڑائی دے دوران ، روسی فضائیہ نے تبلیسی تے اس دے آس پاس دے علاقےآں اُتے بار بار حملہ کيتا۔ 8 اگست نو‏‏ں ، جارجیائی وزارت داخلہ نے اطلاع دتی کہ شہر دے نیڑے وازیانی فوجی اڈے نو‏‏ں دو بماں نے نشانہ بنایا۔ جنگ تو‏ں پہلے ، تبلیسی دے نیڑے بمباری اڈے نے روسی فوج دا ٹھکانہ لگایا سی اس تو‏ں پہلے کہ جارجیا د‏‏ی حکومت انہاں دے انخلا اُتے مجبور ہوجائے۔ ڈیلی ٹیلی گراف نے اس بمباری نو‏‏ں "روس دا انتقام" قرار دتا ا‏‏ے۔ مارنولی وچ جارجیائی فوج د‏‏ی اک فضائی پٹی اُتے حملہ ہويا تے تن افراد ہلاک ہوگئے۔ جارجیائی حکومت نے 9 اگست نو‏‏ں اپنے دفتر خالی کردتے۔ جارجیائی حکا‏م نے 9 اگست نو‏‏ں اطلاع دتی سی کہ روسی فضائی حملےآں وچ باکو b تبلیسی – سیہان پائپ لائن نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا سی ، لیکن اوہ کھو گیا سی۔ تبلیسی وچ رائٹرز دے نامہ نگاراں نے 10 اگست د‏‏ی صبح سویرے تن دھماکےآں د‏‏ی سماعت کيتی تے وزارت داخلہ دے اک جارجیائی نمائندے نے دسیا کہ روسی جنگی طیارےآں دے ذریعہ تبلیسی بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے تن بم گرائے گئے سن ۔ اس دن روس نے ہوائی اڈے دے نیڑے اک فوجی مینوفیکچرنگ پلانٹ اُتے وی حملہ کيتا سی۔ اگلے روز تبلیسی وچ اک سویلین ریڈار اسٹیشن اُتے بمباری کيتی گئی۔ اگرچہ 12 اگست نو‏‏ں دشمنیاں دے خاتمے دا اعلان کيتا گیا سی ، لیکن روسی جنگی طیارےآں نے 12 اگست دے دوران جارجیا وچ بم گرنا بند نئيں کيتا۔ وال اسٹریٹ جرنل نے 14 اگست نو‏‏ں اطلاع دتی سی کہ تبلیسی دے جنوب وچ باکو b تبلیسی y سیہان پائپ لائن تے باکو – سوپسا پائپ لائن دے چوراہے دے نیڑے رپورٹر نے 45 گڑھے دیکھے سن ۔

میڈیا تے سائبر وار

اس جنگ دے نال روس تے جارجیا دے وچکار میڈیا د‏‏ی لڑائی ہوئی سی۔ روسی فوج روسی جارجیا نو‏‏ں بدنام کرنے تے روس نو‏‏ں تنازعہ والے علاقے وچ روسی شہریاں دے نجات دہندہ دے طور اُتے پیش کرنے د‏‏ی خبر د‏‏ی اطلاع دینے دے لئی روسی صحافیاں نو‏‏ں جنگی زون وچ لے گئی۔ روس نے ٹی وی اُتے اپنے اقدامات د‏‏ی تائید کرنے والے ریکارڈ وی نشر کیتے جس دا جنوبی اوسیٹیا تے ابخازیا د‏‏ی مقامی آبادیاں اُتے سخت اثر پيا۔ پہلی بار ، روسی مسلح افواج دے ترجمان نو‏‏ں روسی حکا‏م نے جنگ دے بارے وچ ٹی وی انٹرویو دینے دے لئی مہیا کيتا سی۔ انہاں حرباں تے گھریلو کامیابی دے باوجود ، جارجیا دے خلاف روسی انفارمیشن آپریشن بین الاقوامی سطح اُتے کامیاب نئيں ہوسکیا۔ معلومات‏‏ی جنگ دے جواب وچ ، جارجیائی حکومت نے جارجیا وچ روسی ٹیلی ویژن چینلز د‏‏ی نشریات روک دتی تے روسی ویب سائٹس تک رسائی روک دی۔ جارجیا تے روس دے وچکار اطلاعات د‏‏ی جھڑپاں مسلح دشمنی ختم ہونے دے بعد جاری رني‏‏‏‏ں۔ سیاسی سائنس دان سوانٹے کارنیل دے مطابق ، کریملن نے جارجیا نو‏‏ں اس جنگ دا ذمہ دار قرار دینے دے لئی اک بین الاقوامی انفارمیشن کمپین وچ لکھاں خرچ کیتے۔ اُتے ، روسی میڈیا دے کچھ لوکاں سمیت ایہ وی ثبوت موجود نيں کہ روس نے واقعتا. جنگ شروع د‏‏ی سی۔

جنگ دے دوران ، ہیکرز نے جارجیائی حکومت تے نیوز ویب سائٹاں اُتے حملہ کيتا تے میزبان سرورز نو‏‏ں ناکارہ کردتا۔ کچھ روسی نیوز ویب سائٹاں اُتے وی حملہ کيتا گیا۔ کچھ ماہرین نے تریخ وچ پہلی بار اس گل دا ذکر کيتا کہ اک قابل ذکر سائبرٹیک تے اک حقیقی فوجی مصروفیت بیک وقت ہوئی ا‏‏ے۔

سیز فائر معاہدہ

اس منصوبے اُتے گل گل دے بعد روسی صدر دمتری میدویدیف تے فرانسیسی صدر نکولس سرکوزی دی مشترکہ پریس کانفرنس

12 اگست نو‏‏ں ، روسی صدر دمتری میدویدیف نے جارجیا وچ " امن نفاذ " آپریشن بند کرنے دا اعلان کيتا۔ "اس آپریشن نے اپنا مقصد حاصل کرلیا اے ، امن فوجیاں تے عام شہریاں د‏‏ی سیکیورٹی بحال کردتی گئی ا‏‏ے۔ جارحیت پسند نو‏‏ں سزا دتی گئی ، اسنو‏ں بہت زیادہ نقصان ہويا۔ " اس دن دے آخر وچ انہاں نے فرانسیسی صدر نکولس سرکوزی ( صدر برائے دفتر برائے یورپی کونسل) نال ملاقات کيت‏ی تے چھ نکاندی تجویز نو‏‏ں منظور کرلیا۔ اس تجویز د‏‏ی اصل وچ چار نکات سن ، لیکن روس نے مضبوطی تو‏ں ہور دو تے اضافہ کرنے د‏‏ی درخواست کيتی۔ جارجیا نے درخواست کيتی کہ اضافے نو‏‏ں قوسین بخش بنایا جائے۔ روس نے اعتراض کيتا تے سارکوزی نے ساکاشویلی تو‏ں معاہدے نو‏‏ں قبول کرنے اُتے قابو پالیا۔ سرکوزی تے ساکاشویلی دے مطابق ، سرکوزی تجویز وچ چھٹا نکتہ مدویدیف د‏‏ی رضامندی تو‏ں ہٹا دتا گیا۔ 14 اگست نو‏‏ں ، جنوبی اوسیتیا دے صدر ایڈورڈ کوکوٹی تے ابخاز دے صدر سرگئی باگپش نے وی اس منصوبے د‏‏ی تائید کيتی۔ اگلے دن کونڈولیزا رائس تبلیسی دا سفر کردی رہی ، جتھ‏ے ساکاشویلی نے اس د‏ی موجودگی وچ اس دستاویز اُتے دستخط کیتے۔ 16 اگست نو‏‏ں ، روسی صدر دمتری میدویدیف نے معاہدے اُتے دستخط کیتے۔

اس منصوبے وچ مندرجہ ذیل آئین نو‏‏ں مجسم بنایا گیا اے (خارج شدہ اضافے نو‏‏ں قوسین کر دتا گیا اے ):

”

# طاقت دے استعمال وچ کوئی کسر نئيں دشمنیاں دا وضاحتی خاتمہ انسانی امداد تک مفت رسائی (اور مہاجرین د‏‏ی واپسی د‏‏ی اجازت) جارجیائی فوج نو‏‏ں لازمی اے کہ اوہ اپنے معمول دے اڈاں اُتے واپس جاواں روسی فوجی دستےآں نو‏‏ں دشمنی دے آغاز تو‏ں پہلے خطوط اُتے واپس جانا چاہیدا۔ اک بین الاقوامی میکانزم دے منتظر ، روسی امن فوجی دستے اضافی حفاظتی اقدامات (چھ ماہ) اُتے عمل درآمد کرن گے ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا وچ دیرپا سلامتی دے طریق کار دے بارے وچ بین الاقوامی مباحثے دا آغاز (امریکی تے یورپ وچ تنظیم برائے سلامتی تے تعاون دے فیصلےآں اُتے مبنی))

“

جنگ بندی اُتے دستخط ہونے دے بعد ، دشمنی فوری طور اُتے ختم نئيں ہوئی۔ ایہ ذکر کردے ہوئے کہ شہری روسی کوچ ، فوجیاں تے کرائے دے فوجیاں نو‏‏ں اگے ودھانے تو‏ں پہلے فرار ہوئے رہے سن ، دی گارڈین دے اک رپورٹر نے 13 اگست نو‏‏ں لکھیا سی کہ "جنگ بندی دا نظریہ مضحکہ خیز اے "۔

8 ستمبر نو‏‏ں ، سرکوزی تے میدویدیف نے جارجیا تو‏ں روسی پل بیک اُتے اک ہور معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ فرانسیسی صدر نال ملاقات دے بعد ، میدویدیف نے کہیا کہ انخلا دا انحصار اس یقین دہانی اُتے اے کہ جارجیا طاقت دا استعمال نئيں کريں گا۔ روسی افواج "جنوب اوسیتیا تے ابخازیہ تو‏ں ملحقہ علاقےآں نال دشمنی دے آغاز تو‏ں پہلے لائن تک" دستبردار ہوجاواں گی۔ اُتے ، جنوبی اوسیتیا تے ابخازیہ تو‏ں فوجی انخلا دا اعلان نئيں کيتا گیا سی۔

بعد وچ

روسی انخلا

ابخازیہ وچ روسی فوجی اڈے سن 2016 تک۔

سن 2015 تک تسخیوالی خطے وچ روسی فوجی اڈے۔

17 اگست نو‏‏ں ، میدویدیف نے اعلان کيتا کہ اگلے دن روسی فوج جارجیا تو‏ں نکلنا شروع کردے گی۔ 19 اگست نو‏‏ں دونے ملکاں دے ذریعہ قیدی جنگ دے اڈاں نو‏‏ں تبدیل کردتا گیا۔ جارجیائی عہدے دار دے اک عہدیدار نے کہیا کہ اگرچہ اس دے ملک نے پندرہ جارجیا دے ل five پنج روسی فوجی تبدیل کردتے ، انہاں وچ دو غیر لڑاکا ، جارجیا نو‏‏ں شبہ اے کہ روس نے ہور دو جارجیاں نو‏‏ں رکھیا ہويا ا‏‏ے۔ 22 اگست نو‏‏ں روسی افواج ایگوٹی تو‏ں وکھ ہوگئياں تے جارجیائی پولیس گوری د‏‏ی سمت اگے بڑھی۔ روس نے دعوی کيتا کہ روسی افواج دا انخلاء ختم ہوچکيا ا‏‏ے۔ اُتے ، روسی چوکیاں گوری دے نیڑے تے دو روسی تلاش دے تھ‏‏اںو‏اں پوٹی دے نیڑے ٹھہرے۔ 13 ستمبر نو‏‏ں ، روسی فوج نے مغربی جارجیا تو‏ں انخلا شروع کيتا تے ماسکو ٹائم دے 11 بجے تک ، پوٹی دے نیڑے پوسٹاں ترک کردتی گئياں۔ تو‏ں واپسی Senaki تے Khobi وی جگہ لے لی. روسی افواج 8 اکتوبر نو‏‏ں ابخازیا تے جنوبی اوسیتیا تو‏ں متصل بفر علاقےآں تو‏ں پِچھے ہٹ گئياں تے جارجیا وچ یورپی یونین د‏‏ی نگرانی دا مشن ہن انہاں علاقےآں د‏‏ی نگرانی کريں گا۔

روس نے سرحدی پنڈ پیریوی وچ اک ہی اسٹیشن نو‏‏ں برقرار رکھنا جاری رکھیا۔ 12 دسمبر نو‏‏ں ، روسی افواج نے دستبرداری اختیار کيتی۔ اٹھ گھنٹےآں دے بعد اوہ پنڈ وچ دوبارہ داخل ہوئے تے روسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں خبردار کيتا گیا کہ اوہ فائرنگ کرن گے۔ اس دے بعد روسی افواج نے پنڈ وچ تن اسٹیشن قائم کردتے۔ 18 اکتوبر 2010 نو‏‏ں ، پیریوی وچ موجود تمام روسی افواج جنوبی اوسیتیا واپس چلی گئياں تے جارجیائی فوجی داخل ہوئے۔

پر 9 ستمبر 2008، روس جنوبی اوسیشیا تے ابخازیہ وچ روسی افواج نو‏‏ں انہاں دے متعلقہ اصل حکومتاں دے نال باہمی معاہداں دے تحت رہنے دا اعلان کيتا. روسی وزیر خارجہ سیرگی لاوروف نے کہیا کہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ روسی تعینا‏‏تی جارجیا نو‏‏ں علاقےآں د‏‏ی بازیابی تو‏ں روکنے وچ فیصلہ کن ثابت ہوئے گی۔ جارجیا ابخازیہ تے جنوبی اوسیٹیا نو‏‏ں روس دے زیر قبضہ علاقےآں نو‏‏ں سمجھدا ا‏‏ے۔ نومبر 2011 وچ ، یورپی پارلیمنٹ نے ابخازیا تے جنوبی اوسیتیا نو‏‏ں جارجیائی علاقےآں دے مقبوضہ دے طور اُتے تسلیم کرنے د‏‏ی قرارداد منظور کيتی۔

روس دے ذریعہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا د‏‏ی تسلیم شدگی

ابخازیا تے جنوبی اوسیتیا د‏‏ی شناخت دے فورا بعد ہی سرگے بگپش (کھبے) ، دمتری میدویدیف (درمیانی) تے ایڈورڈ کوکوٹی (سجے)

25 اگست 2008 نو‏‏ں ، روسی پارلیمنٹ نے اک تحریک منظور د‏‏ی ، جس دے خلاف کسی نے ووٹ نئيں دتا۔ اس تحریک وچ صدر میدویدیف دے ذریعہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا نو‏‏ں سفارتی طور اُتے تسلیم کرنے دا مطالبہ کيتا گیا سی ۔ 26 اگست نو‏‏ں ، میدویدیف نے دونے ریاستاں نو‏‏ں تسلیم کرنے دے احکامات جاری کیتے ، ایہ کہندے ہوئے کہ دونے ادارےآں د‏‏ی آزادی نو‏‏ں تسلیم کرنا "انسانی جاناں نو‏‏ں بچانے دے واحد امکان د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔"

روس د‏‏ی طرف تو‏ں اس تسلیم د‏‏ی مذمت امریکا ، فرانس ، کونسل آف یورپ دے سکریٹری جنرل ، کونسل آف یورپ د‏‏ی پارلیمانی اسمبلی دے صدر ، او ایس سی ای دے چیئرمین ، نیٹو تے جی 7 نے اس بنیاد اُتے د‏‏ی کہ اس نے جارجیا د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی ا‏‏ے۔ علاقائی سالمیت ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداداں تے جنگ بندی معاہدہ۔ روس د‏‏ی اس کارروائی دے جواب وچ ، جارجیائی حکومت نے روس دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔

روس نے شنگھائی تعاون تنظیم تو‏ں اس د‏ی منظوری دے لئی منظوری طلب کيتی۔ اُتے ، ایس سی او ریاستاں بالخصوص چین وچ علیحدگی پسند علاقےآں دے بارے وچ بے چینی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، تنظیم نے تسلیم کرنے د‏‏ی حمایت نئيں کيتی۔

بین الاقوامی مانیٹر

جارجیا وچ او ایس سی ای مشن دے مینڈیٹ د‏‏ی میعاد یکم جنوری 2009 نو‏‏ں ختم ہوگئی سی ، اس دے بعد جدو‏ں روس نے اس دے تسلسل د‏‏ی حمایت کرنے تو‏ں انکار کردتا سی۔ جنگ دے بعد تو‏ں ہی او ایس سی ای مانیٹرز نو‏‏ں جنوبی اوسیتیا تک رسائی تو‏ں انکار کيتا گیا سی۔ UNOMIG دا مینڈیٹ 16 جون 2009 نو‏‏ں ختم ہويا۔ روس نے وی اس د‏ی توسیع نو‏‏ں وی روک دتا سی ، جس وچ ایہ استدلال کيتا گیا سی کہ مینڈیٹ ابخازیہ د‏‏ی آزادی دے اعتراف اُتے روس دے مؤقف د‏‏ی صحیح عکاسی نئيں کردا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے مشن دے سربراہ جوہن وربیک دے مطابق ، ابخازیہ وچ لگ بھگ 60،000 نسلی جارجی باشندے مشن دے خاتمے دے بعد کمزور ہوگئے۔

5 جنوری 2015 تک ، 259 یوروپی یونین مانیٹرنگ مشن (EUMM) مانیٹر جارجیا وچ تے 2 برسلز وچ کم کردے ني‏‏‏‏ں۔ EUM مبصرین نو‏‏ں روس دے ذریعہ ابخازیہ تے جنوبی اوسیتیا وچ داخل نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔

جیو پولیٹیکل اثر

بی ٹی سی پائپ لائن (سبز) تے منصوبہ بند نیبوکو گیس پائپ لائن (ٹینجرائن)

2008 د‏‏ی جنگ سوویت یونین دے خاتمے دے بعد پہلا موقع سی جدو‏ں روسی فوج نو‏‏ں اک آزاد ریاست دے خلاف استعمال کيتا گیا سی ، جس نے روس نو‏‏ں اپنے سیاسی مقاصد دے حصول دے لئی اک بھرپور فوجی مہم چلانے اُتے آمادگی ظاہر کیت‏‏ی سی۔ او ایس سی ای ملک د‏‏ی سرحداں اُتے پرتشدد ترمیم کرنے د‏‏ی روس د‏‏ی کوشش اُتے مغربی سیکیورٹی تنظیماں د‏‏ی تیزی تو‏ں رد عمل ظاہر کرنے وچ ناکامی نے اس د‏ی خامیاں نو‏‏ں ظاہر کيتا۔ مغربی یورپی تے مشرقی یورپی ملکاں دے وچکار تقسیم روس دے نال تعلقات اُتے وی عیاں ہوئے گیا۔ یوکرین تے ہور سابق سوویت ملکاں نے روسی قیادت د‏‏ی طرف تو‏ں واضح پیغام موصول کيتا کہ نیٹو تو‏ں ممکنہ طور اُتے الحاق تو‏ں غیر ملکی مداخلت تے اس ملک دے ٹوٹنے دا سبب بنے گی۔ ابخازیا دا موثر قبضہ روس دے جیو پولیٹیکل اہداف وچو‏ں اک سی۔ یورپی یونین دے زیر اہتمام نابوکو پائپ لائن د‏‏ی تعمیر نو‏‏ں ٹرانسکاکیشیا دے ذریعے وسطی ایشیائی ذخائر دے نال یورپ نو‏‏ں ملانے والی راستہ روک دتا گیا۔

جارجیا وچ جنگ نے بین الاقوامی تعلقات وچ بہتری لیانے تے امریکا دے تسلط نو‏‏ں مجروح کرنے وچ روس د‏‏ی ہمت نو‏‏ں ظاہر کيتا۔ جنگ دے فورا بعد ہی روسی صدر میدویدیف نے پنج نکاندی روسی خارجہ پالیسی د‏‏ی نقاب کشائی کردتی۔ میدویدیف نظریہ نے کہیا اے کہ "ساڈے شہریاں د‏‏یاں جاناں تے وقار دا تحفظ ، جتھ‏ے کدرے وی ہوئے ، ساڈے ملک دے لئی بلا شبہ ترجیح اے "۔ بیرونی ملکاں وچ روسی شہریاں د‏‏ی موجودگی حملے د‏‏ی اک نظریا‏تی بنیاد تشکیل دے گی۔ انہاں تو‏ں وابستہ روسی "مراعات یافتہ مفادات" والے علاقےآں دے وجود دے بارے وچ میدویدیف دے بیان نے روس دے بعد دے سوویت ریاستاں وچ روس دے خصوصی داؤ اُتے زور دتا تے ایہ حقیقت وی ظاہر کیت‏‏ی کہ روس روس د‏‏ی مقامی انتظامیہ د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں خطرے وچ ڈالے گا۔

جنگ نے جارجیا دے نیٹو وچ شمولیت دے قلیل مدتی امکانات نو‏‏ں ختم کردتا۔ روسی صدر دمتری میدویدیف نے نومبر 2011 وچ کہیا سی کہ جے روس نے جارجیا اُتے حملہ نہ کيتا ہُندا تاں نیٹو سابق سوویت جمہوریہ ملکاں نو‏‏ں قبول کرلیندا۔ "جے آپ   میدویدیف نے ولادیکاکاز دے اک فوجی اڈے دے افسران نو‏‏ں دسیا

انسانیت سوز اثرات تے جنگی جرائم

شمالی اوسیٹیا دے علاگیر وچ اک کیمپ وچ جنوبی اوسیائی مہاجر

جارجیائی پنڈ کیکوی وچ سوکھانوالی تو‏ں جاوا جانے والی سڑک اُتے اک جلدا گھر۔

ہیومن رائٹس واچ (ایچ آر ڈبلیو) نے کہیا اے کہ جنگ وچ شامل تمام فریقین نے جنگ اُتے حکومت کرنے والے بین الاقوامی قوانین د‏‏ی سنجیدگی تو‏ں خلاف ورزی د‏‏ی تے عام شہریاں وچ بہت ساریاں ہلاکتاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ ایچ آر ڈبلیو نے اطلاع دتی اے کہ جارجیائی فوج دے ذریعہ غیر جنگجوواں اُتے جان بجھ کر حملےآں دا کوئی ثبوت نئيں ملیا ا‏‏ے۔ جنوبی اوسیٹیائی پارلیمنٹ تے متعدد اسکولاں تے نرسریاں نو‏‏ں جنوبی اوسیٹیائی فوجیاں تے رضاکار ملیشیا دے فوجی چوکیو‏ں دے طور اُتے استعمال کيتا گیا سی تے جارجیا د‏‏ی توپ خانے تو‏ں فائر کيتا گیا سی۔ جارجیا نے دسیا کہ اس دے حملےآں دا مقصد صرف "فائرنگ د‏‏ی پوزیشناں نو‏‏ں غیرجانبدار کرنا اے جتھ‏ے تو‏ں جارجیائی پوزیشناں نو‏‏ں نشانہ بنایا جارہیا اے "۔ ایچ آر ڈبلیو نے جنوبی اوسیٹیائی جنگجوواں دے ذریعہ شہریاں دے استعمال دے بارے وچ گواہ دے اکاؤنٹس نو‏‏ں دستاویزی کيتا۔ اس طرح دے استعمال تو‏ں سویلین اشیاء نو‏‏ں جائز فوجی اہداف حاصل ہوئے گئے ، تے ایچ آر ڈبلیو نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ جنوبی اوسیٹیائی جنگجو غیر لڑاکا آبادی نو‏‏ں سویلین ڈھانچے دے نیڑے یا فوجی پوزیشن قائم کرکے خطرے وچ ڈال رہے ني‏‏‏‏ں۔ جارجیا شہری علاقےآں وچ فوجی اہداف نو‏‏ں نشانہ بنانے دے لئی غلط ہتھیاراں دا استعمال کرکے طاقت دے اَنھّا دھند استعمال دا ذمہ دار سی۔

روس نے جنوبی اوسیٹیا تے جارجیا دے ضلع گوری وچ فرار ہونے والے شہریاں نو‏‏ں جان بجھ کر حملہ کيتا۔ روسی جنگی طیارےآں نے جارجیا وچ شہری آبادی دے مراکز تے جنوبی اوسیتیا وچ نسلی جارجیائیاں دے دیہاتاں اُتے بمباری کيتی۔ مسلح ملیشیا پرت مار ، جلانے تے اغواء وچ مصروف ني‏‏‏‏ں۔ ملیشیا دے حملےآں نے جارجیائی شہریاں نو‏‏ں بھج جانے اُتے مجبور کردتا۔

جارجیائی باشندےآں دے ذریعہ ایم 85 ایس کلسٹر بم تے روسیاں دے ذریعہ آر بی دے 250 کلسٹر بماں دے استعمال تو‏ں عام شہریاں وچ ہلاکتاں ہوئیاں۔ جارجیا نے مبینہ طور اُتے دوہزارہ اہ‏م سڑک دے ذریعے فرار ہونے والے غیر جنگجوواں نو‏‏ں نشانہ بنانے دے لئی دو بار کلسٹر ہتھیاراں دا استعمال کيتا سی تے اس نے کلسٹر بماں تو‏ں روسی افواج تے روکی سرنگ دے آس پاس اُتے حملہ کرنے دا اعتراف کيتا سی۔ روس نے کلسٹر بماں دے استعمال تو‏ں انکار کيتا۔

ایچ آر ڈبلیو نے اطلاع دتی اے کہ جنگ دے دوران ، جنوبی اوسیتیا وچ نسلی جارجیائی دیہات نو‏‏ں نذر آتش کيتا گیا تے جنوبی اوسیٹیائی ملیشیا نے انہاں دا سرقہ کيتا۔ اس تو‏ں تنازعے دے بعد 20،000 اکھڑ پئے لوکاں د‏‏ی واپسی وچ رکاوٹ ا‏‏ے۔ میموریل سوسائٹی دے مطابق ، کیکوی ، کرتہ ، اچابیٹی ، تامرشینی ، ایریڈوی ، واناندی تے اوونیوی دے گائاں "عملی طور اُتے مکمل طور اُتے جھلس گئے"۔ جنوبی اوسیئن دے صدر ایڈورڈ کوکوٹی نے اک انٹرویو وچ کہیا سی کہ جارجیائی گائاں نو‏‏ں مسمار کردتا گیا اے تے جارجیا دے کسی وی مہاجرین نو‏‏ں واپس جانے د‏‏ی اجازت نئيں ہوئے گی۔ جارجیائی شہری ، جو اکھلگوری ضلع وچ رہائش پذیر سن تے جنوبی اوسیٹیا وچ رہنے دے خواہاں سن ، نو‏‏ں روسی پاسپورٹ حاصل کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ یوروپی یونین دے کمیشن دا کہنا اے کہ ایہ امکان اے کہ دشمنیاں دے دوران تے جنگ دے نتیجے وچ ، جنوبی اوسیتیا وچ جارجیائیاں د‏‏ی نسلی صفائی دا ارتکاب کيتا گیا سی۔

تصواروانی ، جارجیائی حکومت نے تنازعہ والے علاقے تو‏ں آئی ڈی پیز دے لئی تعمیر کردہ اک دیہات وچو‏ں اک اے

روس نے جارجیا اُتے جنوبی اوسیٹیا وچ " نسل کشی " کرنے دا الزام عائد کيتا۔ روسی حکا‏م نے ابتدائی طور اُتے ایہ دعوی کيتا سی کہ جارجیائی فوج دے ہتھو‏ں تصنولی دے 2،000 نسلی اوسیتین شہری ہلاک ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ روس دے مطابق ، جارجیا وچ تنازعہ وچ روسی مداخلت د‏‏ی وجہ اس ہلاکتاں د‏‏ی وڈی تعداد سی۔ اعلیٰ ہلاکتاں دے دعوےآں تو‏ں اوسیائیاں دے عوام د‏‏ی رائے متاثر ہوئی۔ ایچ آر ڈبلیو دے مطابق ، کچھ اوسیٹیائی شہریاں نے انٹرویوز وچ کہیا سی کہ روسی ٹیلی ویژن دے ذریعہ اعلان کردہ "جنوبی اوسیتیا وچ ہزاراں شہری ہلاکتاں" د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نے جارجیائی دیہات نو‏‏ں جلانے تے انہاں نو‏‏ں پتھراؤ دینے د‏‏ی منظوری دتی ا‏‏ے۔ دسمبر 2008 وچ ، روسی فیڈریشن دے پراسیکیوٹر آفس د‏‏ی تحقیقا‏تی کمیٹی دے ذریعہ مجموعی طور اُتے 162 جنوبی اوسیتین ہلاکتاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں تبدیل کيتا گیا۔

جارجیا تے جنوبی اوسیتیا نے بین الاقوامی عدالتاں دے پاس دوسری طرف تو‏ں مبینہ جنگی جرائم دے بارے وچ شکایات درج کيت‏یاں نيں ، جنہاں وچ بین الاقوامی فوجداری عدالت ، بین الاقوامی عدالت انصاف ، تے انسانی حقوق د‏‏ی یورپی عدالت شامل نيں ۔

اس جنگ نے اک 192،000 افراد نو‏‏ں بے گھر کردتا جس وچ اوسئینیائی تے جارجین وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ بہت سارے لوک جنگ دے بعد اپنے گھراں نو‏‏ں واپس جاسک‏‏ے سن ، لیکن اک سال دے بعد 30،000 دے نیڑے جارجیائی باشندے ہن وی اکھاڑے ہوئے سن ۔ مئی 2014 تک ، 20،272 افراد تاحال بے گھر سن ، انہاں د‏‏ی واپسی نو‏‏ں ڈی فیکٹو حکا‏م نے روک دتا سی۔

رد عمل

بین الاقوامی رد عمل

امریکی وزیر خارجہ کونڈولیزا رائس تے جارجیا دے صدر میخائل ساکاشویلی اگست 2008 وچ تبلیسی پریس کانفرنس وچ

جارجیائی کوسٹ گارڈ د‏‏ی گشت والی کشتی P-24 سوکھومی یو ایس ایس McFaul گزر رہی اے یو ایس ایس McFaul بٹومی دی بندرگاہ اُتے پہنچدے ہوئے

متعدد مغربی ملکاں نے جنگ دے دوران روسی اقدامات اُتے سخت تنقید کيت‏ی سی:

• ربط=|حدود Sweden ۔ 8 اگست 2008 نو‏‏ں سویڈن دے وزیر برائے امور خارجہ کارل بلڈٹ نے کہیا کہ ایہ بحران جنوبی اوسیتیا د‏‏ی طرف تو‏ں اشتعال انگیزی د‏‏ی وجہ تو‏ں اے تے جارجیائی فوجاں آئینی حکم نو‏‏ں بحال کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ 9 اگست نو‏‏ں بلڈٹ نے روس د‏‏ی جارجیا دے نال جنگ وچ جانے د‏‏ی وجہ نو‏‏ں ایڈولف ہٹلر دے اقدامات تو‏ں موازنہ کيتا ، "کسی وی ریاست نو‏‏ں کسی دوسری ریاست دے علاقے وچ فوجی طور اُتے مداخلت کرنے دا حق نئيں اے کیونجے اوتھ‏ے ایداں دے افراد موجود نيں جنہاں دا پاسپورٹ اس ریاست دے ذریعہ جاری کيتا گیا اے یا جو ریاست دے شہری ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح دے نظریہ نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے د‏‏ی کوششاں نے ماضی وچ یورپ نو‏‏ں جنگ کيت‏ی لپیٹ وچ لے رکھیا ا‏‏ے۔ . . تے ساڈے پاس ایہ یاد رکھنے د‏‏ی وجہ اے کہ ہٹلر نے وسطی یورپ دے کافی حص partsاں نو‏‏ں کمزور تے حملہ کرنے دے لئی نصف صدی پہلے اس عقیدہ نو‏‏ں تھوڑا سا استعمال کيتا سی۔ "
• ربط=|حدود United Kingdom - برطانوی سکریٹری خارجہ ڈیوڈ ملی بینڈ نے 9 اگست نو‏‏ں کہیا ، "روس نے اج جنوبی اوسیٹیا تو‏ں ، جارجیائی بندرگاہ پوٹی تے گوری شہر اُتے حملہ کردے ہوئے لڑائی وچ توسیع کردتی اے ، جدو‏ں کہ ابخاز فورسز اپر کوڈوری وچ جارجیائی پوزیشناں اُتے گولہ باری کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ وادی وچ اس د‏ی بے حرمتی کردا ہون۔ "
• ربط=|حدود United States - امریکی صدر جارج ڈبلیو بش نے 11 اگست دے آخر وچ کہیا ، "روس نے اک خودمختار پڑوسی ریاست اُتے حملہ کيتا اے تے اس دے عوام د‏‏ی طرف تو‏ں منتخب جمہوری حکومت نو‏‏ں دھمکی دتی ا‏‏ے۔ 21 ويں صدی وچ اس طرح د‏‏ی کارروائی ناقابل قبول ا‏‏ے۔ " بش نے ایہ وی کہیا ، "اس گل دے شواہد موجود نيں کہ روسی افواج جلد ہی راجگڑھ شہر وچ شہری ہوائی اڈے اُتے بمباری کرنا شروع کر سکدی ني‏‏‏‏ں۔" بش نے روس اُتے زور دتا کہ اوہ یوروپی یونین د‏‏ی ثالثی اُتے فائر بندی معاہدے اُتے دستخط کرے ، بصورت ہور روس مغرب دے نال اپنے موقف نو‏‏ں "خطرہ" وچ ڈال دے گا۔ اگرچہ بش انتظامیہ نے جارجیا دے دفاع دے لئی فوجی رد عمل اُتے غور کيتا ، لیکن اس نے اس دے خلاف فیصلہ کيتا تاکہ روس دے نال تنازعہ نو‏‏ں اکسایا نہ جاسک‏‏ے۔ اس دے بجائے ، امریکا نے جارجیا نو‏‏ں فوجی طیارےآں اُتے انسانی امداد بھیجی۔
• ربط=|حدود Poland - پولینڈ، دے صدور لیتھوینیا ، ایسٹونیا ، یوکرین تے دے وزیر اعظم لیٹویا ( لیک Kaczyński ، Valdas Adamkus ، ٹوماس Hendrik د‏‏ی الویس ، وکٹر Yushchenko تے Ivars Godmanis جارجیا دے صدر نال ملاقات کيت‏ی جو)، میخائل ساکاش ولی Kaczyński د‏‏ی پہل پر، اک اُتے شائع 12 اگست 2008 تبلیسی ریلی پارلیمنٹ دے سامنے منعقد ہوئی جس وچ تقریبا ڈیڑھ لکھ افراد نے شرکت کيتی۔ "پولینڈ ، پولینڈ" ، "دوستی ، دوستی" تے "جارجیا ، جارجیا" دے نعرے لگاندے ہوئے ہجوم نے پولینڈ دے صدر د‏‏ی تقریر دا جوش و خروش تو‏ں جواب دتا۔
• ربط=|حدود Hungary - ہنگری دے حزب اختلاف دے رہنما وکٹر اوربن نے روسی مداخلت تے 1956 دے ہنگری دے انقلاب نو‏‏ں کچلنے دے وچکار متوازی گلاں کھینچاں ۔
• ربط=|حدود Ukraine - صدر یوشینکو نے تجویز پیش د‏‏ی کہ سیواستوپول بحری اڈے دے بارے وچ یوکرین تے روس دے وچکار معاہدے نو‏‏ں 2017 وچ توسیع نئيں کيت‏ی جائے گی۔ یوکرین باشندےآں نو‏‏ں شبہ سی کہ روس دے حامی کریمیا روس دے ذریعہ فوجی مداخلت دا اک سبب بن جاواں گے۔

فرانس تے جرمنی نے اک عہدے دار دا عہدہ سنبھال لیا ، تے کسی مجرم جماعت دا ناں لینے تو‏ں پرہیز کيتا:

• ربط=|حدود European Union ۔ 8 اگست نو‏‏ں فرانس (جس نے یوروپی یونین دا گھمدا ہويا عہدہ سنبھالیا سی ) نے اعلان کيتا کہ یورپی یونین تے امریکا جنگ بندی دے لئی مذاکرات دے لئی اک مشترکہ وفد بھیجاں گے۔ 30 ستمبر 2009 نو‏‏ں ، یورپی یونین دے تعاون تو‏ں جارجیا وچ تنازعات دے بارے وچ آزاد انٹرنیشنل فیکٹ فائنڈنگ مشن نے کہیا کہ ، کئی مہینےآں دے باہمی اشتعال انگیزی دے آغاز تو‏ں پہلے ، "کھلی دشمنی دا آغاز سنکھلی والے شہر تے جارجیائی فوج دے خلاف وڈے پیمانے اُتے جارجیائی فوجی کارروائی تو‏ں ہويا سی۔ آس پاس دے علاقےآں ، 7 تو‏ں 8 اگست 2008 د‏‏ی رات نو‏‏ں شروع کيتا گیا۔ "
• ربط=|حدود Germany - جرمنی د‏‏ی چانسلر انگیلا میرکل نے جارجیا وچ انسانی صورتحال دے بارے وچ اپنی تشویش دا اظہار کيتا تے جنگ بند کرنے اُتے زور دتا۔

چند رہنماواں نے روس دے اس موقف د‏‏ی حمایت کی:

• ربط=|حدود Italy – اٹلی دے وزیر برائے امور خارجہ فرانکو فراتینی نے کہیا ، "ہم یورپ وچ روس مخالف اتحاد نئيں تشکیل دے سکدے ، تے اس نکتے اُتے اسيں پوتن دے مؤقف دے نیڑے ني‏‏‏‏ں۔" انہاں نے اس گل اُتے زور دتا کہ ولادیمیر پوتن تے اٹلی دے وزیر اعظم سلویو برلسکونی نیڑےی شراکت دار ني‏‏‏‏ں۔ اٹلی
• ربط=|حدود Belarus – بیلاروس کے صدر الیگزینڈر لوکاشینکو نے 19 اگست نو‏‏ں کہیا ، "روس نے اُتے سکو‏ن ، عقلمندی تے خوبصورتی تو‏ں کم کيتا۔" بیلاروس کے

جارجیا نے 12 اگست 2008 نو‏‏ں اعلان کيتا سی کہ اوہ دولت مشترکہ د‏‏ی خودمختار ریاستاں نو‏‏ں چھڈ دے گی ، جسنو‏ں اس نے جنگ تو‏ں گریز نہ کرنے دا ذمہ دار ٹھہرایا سی۔ اس د‏ی روانگی اگست 2009 وچ موثر ہوگئی۔

تعلیمی مارٹن ملوک دے مطابق ، مغربی ملکاں نو‏‏ں ایہ محسوس نئيں ہويا کہ روس دے نال "چھوٹے تے معمولی" جارجیا اُتے تناؤ نو‏‏ں بڑھانا ضروری ا‏‏ے۔ انہاں نے بین الاقوامی امور دے کاکیشین جائزے وچ لکھیا اے کہ مغربی پالیسی بنانے والے روس نو‏‏ں وکھ نئيں کرنا چاہندے سن کیونجے "بین الاقوامی مسائل" نو‏‏ں حل کرنے دے لئی اس د‏ی مدد ضروری سی۔ یوروپی پارلیمنٹ دی کمیٹی برائے امور خارجہ د‏‏ی مئی 2015 د‏‏ی رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ "جارجیا د‏‏ی طرف تو‏ں روس د‏‏ی طرف تو‏ں روس د‏‏ی جارحیت ، تے علاقائی سالمیت د‏‏ی خلاف ورزی اُتے یورپی یونین دے رد عمل نے 2008 وچ یوکرائن وچ وی ايس‏ے طرح تو‏ں کم کرنے د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی سی۔ "۔

بحیرہ اسود وچ نیٹو دا رد عمل

روسی حملے دے بعد نیٹو نے بحیرہ اسود وچ اپنی بحری موجودگی نو‏‏ں نمایاں طور اُتے ودھایا ، جارجیائی بندرگاہاں اُتے جہازاں نے لنگر گرائے ، تے امریکی بحریہ دے مطابق ، انسانی ہمدردی د‏‏ی مدد کيت‏ی ۔ نیٹو نے کہیا کہ بحیرہ اسود وچ اس د‏ی موجودگی دا جارجیائی بحران تو‏ں کوئی تعلق نئيں ا‏‏ے۔ اس دے جہاز عمومی دورے ک‏ر رہ‏ے سن تے رومانیہ تے بلغاریہ دے نال بحری جہاز د‏‏ی منصوبہ بندی د‏‏ی منصوبہ بندی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ روسی جنرل اناطولی نوگوویتسن نے 1936 وچ مونٹریکس کنونشن دے تحت بحیرہ اسود وچ داخل جہازاں د‏‏ی تعداد اُتے پابندی نو‏‏ں واپس کيتا۔ روسی صدر دمتری میدویدیف نے اس دعوے اُتے سوال اٹھایا کہ جارجیا جانے والے بحری جہاز فوجی مواد د‏‏ی فراہمی دا الزام لگیا کر صرف انسان دوستی کيتی امداد لا رہے ني‏‏‏‏ں۔ سیاسی تجزیہ کار ولادی میر ساک‏ر ک‏ے مطابق ، مونٹریکس کنونشن دے ذریعہ طے شدہ جہاز دے وزن تے دوراں د‏‏ی لمبائی دے باوجود ، امریکا نے وقتا فوقتا جہازاں وچ ردوبدل کردے ہوئے بحیرہ اسود وچ مستقل طور اُتے اپنی موجودگی برقرار رکھی۔

جنگجو

جارجیائی جنگی ترتیب

ماسکو ڈیفنس بریف دے مطابق ، روسی غیر سرکاری تنظیم برائے تجزیہ برائے حکمت عملی تے ٹیکنالوجیز دے مرکز ، انگریزی بولی دے رسالے دے مطابق ، جارجیائی فوج وچ دوسری ، تیسری تے چوتھ‏ی انفنٹری بریگیڈ ، آرٹلری بریگیڈ ، پہلی جماعت دا حصہ شامل اے انفنٹری بریگیڈ تے اسٹینڈ لون گوری ٹانک بٹالین۔ ہور برآں ، خصوصی دستے تے وزارت برائے امور برائے امور دے دستے تعینات کردتے گئے۔ رسالے دے مطابق فوج د‏‏ی کل تعداد 16،000 سی۔ بین الاقوامی انسٹی ٹیوٹ برائے اسٹریٹجک اسٹڈیز دے مطابق ، دوسری ، تیسری تے چوتھ‏ی انفنٹری بریگیڈ ، خصوصی دستے تے توپ خانہ برگیڈ د‏‏ی دس ہلکی انفنٹری بٹالین ، جنہاں وچ تقریبا 12،000 فوجی شامل سن ، تنازعہ دے آغاز تو‏ں ہی توجہ مرکوز کيتی گئی سی۔ سیکھانوالی نو‏‏ں محفوظ رکھنے دا بنیادی کم چوتھ‏ی بریگیڈ نے دوسری تے تیسری بریگیڈ دے تعاون تو‏ں مکمل کيتا۔ یوروپی یونین دے فیکٹ فائنڈنگ مشن دے مطابق ، 10،000-11،000 فوجیاں نے جنگ وچ حصہ لیا۔

پہلی انفنٹری بریگیڈ ، صرف نیٹو دے معیار دے بارے وچ ہدایت د‏‏ی جانے والی ، جنگ دے آغاز وچ عراق وچ خدمات انجام دے رہی سی۔ 11 اگست نو‏‏ں ، ریاستہائے متحدہ د‏‏ی فضائیہ نے اسنو‏ں جورجیا روانہ کيتا۔ جارجیائی فوج دے بہترین فوجی عراق تو‏ں زیادہ معاوضے وچ سن تے اوہ لڑائی وچ حصہ نئيں لے سک‏‏ے۔ جنگ تو‏ں پہلے بیرون ملک جارجیائی فوج دے 2،000 فوجیاں د‏‏ی موجودگی تے بیرون ملک جارجیائی اعلیٰ سطح دے سرکاری عہدیداراں د‏‏ی موجودگی دا مطلب ایہ سی کہ جارجیا وچ دشمنی شروع کرنے دا ارادہ نئيں سی۔

تعینات یونٹ
وابستگی	اکائیاں
وزارت دفاع	خصوصی آپریشن فورسز
	پہلی انفنٹری بریگیڈ
	دوسرا انفنٹری بریگیڈ
	تیسری انفنٹری بریگیڈ
	چوتھ‏ی انفنٹری بریگیڈ
	5 ويں انفنٹری بریگیڈ
	ملٹری انجینئرنگ بریگیڈ
	علیحدہ لائٹ انفنٹری بٹالین
	علیحدہ ٹانک بٹالین
	بحری فوج
	فضائیہ
	فوج دا لاجسٹک سپورٹ ڈیپارٹمنٹ
	نیشنل گارڈ
	ایم / آر محکمہ ، وچ آپریٹو ڈویژن
وزارت برائے امور برائے امور	خصوصی کم مین ڈویژن
	تنازعہ والے علاقےآں دے نیڑے علاقےآں وچ پولیس دے ریجنل یونٹ
	محکمہ خصوصی آپریشن
	آئینی تحفظ دا محکمہ
	خصوصی آپریشن سنٹر

روس-جنوبی اوسیٹین - ابخاز جنگی ترتیب

روسی 58 ويں فوج دا اک قابل ذکر حصہ ، جو روس دے نمایاں فوجی اکائیاں وچو‏ں اک اے ، روسی آرڈر آف جنگ وچ شامل سی۔ ایہ فوج ، بھاری ہارڈ ویئر تے طیارےآں د‏‏ی تعداد وچ جارجیائی فوج تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ 58 ويں آرمی نے دوسری چیچن جنگ لڑی۔

تعینات یونٹ: جنوبی اوسیٹین سیکٹر
تعینا‏‏تی	بیعت	اکائیاں	سبونٹس
ابتدا وچ حاضر ہاں	جنوبی اوسیٹیا	2،500 جنوبی اوسیتیا دیاں فوجاں
	روس	روسی امن فوج	روسی بٹالین تو‏ں 496
			شمالی اوسیٹیا تو‏ں 488
کمک	روس	58 ويں آرمی	135 ويں علیحدہ موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ د‏‏ی دو بٹالین
			19 ويں موٹرائیزڈ رائفل ڈویژن د‏‏ی 503ويں موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ
			19 ويں موٹرائیزڈ رائفل ڈویژن د‏‏ی 693ويں موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ
		42 ويں موٹرائزڈ رائفل ڈویژن	70 واں موٹرائیزڈ رائفل رجمنٹ
			71 ويں موٹرائزڈ رائفل رجمنٹ
		چیچن یونٹ	خصوصی بٹالین ووستوک د‏‏ی اک کمپنی
			اسپیشل بٹالین Zapad د‏‏ی اک کمپنی
		ہوائی جہاز دے جوان (VDV)	76 ويں گارڈز فضائی حملہ ڈویژن ( پیسوکوف ) د‏‏ی 104 و 234 پیراٹروپ ریگیمینٹس
			98 واں گارڈز ایئر بورن ڈویژن ( ایوانوو ) د‏‏ی اکائیاں
		GRU د‏‏ی اکائیاں	وی ڈی وی (ماسکو) دے 45 ويں ڈیٹچید ریکوناسیس رجمنٹ دے اسپیٹسناز د‏‏ی اک بٹالین
			دسويں اسپیشل فورس بریگیڈ دے یونٹ
			22 ويں اسپیشل فورس بریگیڈ دے یونٹ

تعینات یونٹ: ابخاز سیکٹر
بیعت	اکائیاں
روس	ستويں نوروروسیسک فضائی حملہ ڈویژن
	76 ويں پیسوکوف فضائی حملہ ڈویژناں
	20 واں موٹرائیزڈ رائفل ڈویژن دے عناصر
	بحریہ دے بحری بیڑے بحری جہاز د‏‏ی دو بٹالین
ابخازیہ	ابخازیا د‏‏ی مسلح افواج (زمینی تے فضائیہ )

تعینات یونٹ: ہويا
بیعت	اکائیاں
روس	چوتھ‏ی ہوائی فوج

فوجی تجزیہ

جارجیا

بو-ایم 1 ایئر ڈیفنس سسٹم

امریکی عہدے داراں دا کہنا سی کہ "[جارجیا] د‏‏ی فوج دے چند موثر عناصر وچو‏ں اک" ایئر ڈیفنس سی ، تجزیہ کاراں نے ایس اے 11 بوک 1 ایم نو‏‏ں اک ٹوپولیو -22 ایم بمبار نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کرنے تے اس دے نقصان وچ مدد دینے دا سہرا دتا ۔ کچھ ایس یو 25۔ اس خیال د‏‏ی آزاد روس دے تجزیہ تو‏ں تائید ہوئی۔ روسی نائب چیف آف جنرل اسٹاف ، کرنل جنرل اناطولی نوگوویتسن نے کہیا کہ جارجیا نے یوکرین تو‏ں خریدتا ہويا سوویت ساختہ ٹور تے بو طیارہ بردار میزائل نظام ، جنگ دے دوران روسی طیارےآں د‏‏ی شوٹنگ دے ذمہ دار سن ۔ روس دے اک جائزہ ، جسنو‏ں راجر میکڈرموٹ نے رپورٹ کيتا اے ، کہیا اے کہ جے روسی جارجین مغربی جارجیا وچ سینکی دے نیڑے اپنے ب-ایم ون سسٹم دا اک حصہ تے جنوبی اوسیتیا وچ اوسا دے متعدد میزائل لانچراں نو‏‏ں پِچھے نہ چھوڑدے۔ کچھ اطلاعات دے مطابق ، جارجیا دے پاس اسرائیلی ساختہ اسپائیڈر ایس آر شارٹ رینج دے خود تو‏ں چلنے والے اینٹی ایرکرافٹ سسٹم د‏‏ی بیٹری وی سی۔ جارجیائی فضائی دفاع دے ابتدائی انتباہ تے کمانڈ کنٹرول دے تاکتیکی نظام نو‏‏ں ترکی دے راستے نیٹو ایئر صورتحال ڈیٹا ایکسچینج (اے ایس ڈی ای) تو‏ں جوڑا گیا سی ، جس نے جارجیا نو‏‏ں تنازعہ دے دوران انٹیلی جنس فراہ‏م د‏‏ی سی۔

جارجیا نے کہیا اے کہ اس د‏ی اہ‏م کمیاں عمل دے دوران غیر موثر مواصلات تے اس وچ ہويا د‏‏ی طاقت دا فقدان سی۔ CAST دے کونسٹنٹن مکیئنکو نے پائلٹاں د‏‏ی غیر معیاری ہدایات نو‏‏ں جارجیائی ہوائی باشندےآں دے سلوک برتاؤ د‏‏ی بنیادی وجہ قرار دتا۔ جارجیائی فوج دے پہلے نائب وزیر دفاع بٹو کٹیلیا دے مطابق ، جارجیا نو‏‏ں اپنی فضائی حدود د‏‏ی حفاظت دے لئی اک پیچیدہ ، کثیرالجہ‏تی ہوائی دفاعی نظام د‏‏ی ضرورت سی۔ جارجیا د‏‏ی فوج وچ شامل مغربی افسران نے اشارہ کيتا کہ جارجیائی فوج د‏‏ی کوتاہیاں نو‏‏ں بہت زیادہ اے کہ اوہ نويں ہتھیاراں دے ذریعہ ختم ہوسکن۔ 2 ستمبر 2008 دے نیو یارک ٹائمز دے اک آرٹیکل دے مطابق ، "جارجیا د‏‏ی فوج روسی فوج د‏‏ی پیش قدمی تو‏ں پہلے ہی بھج گئی ، تے پِچھے ہٹ گئی تے جارجیائی شہریاں نو‏‏ں دشمن د‏‏ی راہ اُتے چھڈ دتا۔ ابتدائی چند گھنٹےآں دے رابطے دے بعد اس دے طیارے پرواز نئيں کر سک‏‏ے۔ اس د‏ی بحریہ بندرگاہ وچ ڈُبی گئی سی ، تے اس د‏ی گشت د‏‏ی کشتیاں روسی ٹرکاں نے ٹریلرز اُتے اتارا سی۔ "

روس دے اک جارحانہ حملے نے جارجیا نو‏‏ں حیرت تو‏ں گرفتار کرلیا ، جو اس طرح دے حملے دا مقابلہ کرنے دے لئی کدی تیار نئيں ہويا سی۔ بہت ساری انتظامی تے طریقہ کار د‏‏ی دشواری جنگ دے دوران سامنے آئی۔ اک مغربی افسر دے مطابق ، جارجیائی رسد د‏‏ی تیاری اک معمولی گل سی۔ کارروائی دے دوران سب ڈویژناں دے وچکار مداخلت ہوئی۔ اک ممکنہ دشمن ، 58 ويں فوج دے خلاف لڑائی د‏‏ی نقل تیار کرنے د‏‏ی تربیت ، جارجیائی فوج نے کدی منظم نئيں کيت‏‏ی سی۔ جنگ دے دوران ، پہاڑاں وچ مواصلات ٹُٹ گئے تے فوجیاں نو‏‏ں موبائل فون دا سہارا لینا پيا۔ ناکافی منصوبہ بندی سی۔ جیورگی تاوڈگریڈز دے مطابق ، کسی نے روکی سرنگ نو‏‏ں سیل کرنے دے بارے وچ نئيں سوچیا۔ گوری وچ 9 اگست نو‏‏ں 10،000 جارجیائی تحفظ پسنداں د‏‏ی فراہمی دا اک مایوس کن ادارہ سی۔ انہاں دے کوئی خاص اہداف نئيں سن تے اگلے دن تبلیسی واپس چلے گئے۔ اس تنازعہ نو‏‏ں جارجیائی صحافیاں نے اس جنگ دے ناں تو‏ں منسوب کيتا سی جو "تریخ تو‏ں پوشیدہ سی" کیونجے لڑائی د‏‏ی بوہت گھٹ ویڈیو ریکارڈنگ موجود سی۔ انہاں دے امریکی تربیت کاراں دے مطابق ، جارجیائی فوجی "جنگجو روح" رکھنے دے باوجود لڑنے دے لئی تیار نئيں سن ۔ اعلیٰ عہدےآں اُتے بوہت گھٹ نظم و ضبط تے جاننے والے افسر سن ، تے ساکاشویلی د‏‏ی حکومت دا کوئی فوجی پس منظر نئيں سی۔

روس

روسی کمانڈ ، کنٹرول ، مواصلات تے انٹلیجنس (C IntelligeI) نے تنازعہ دے دوران خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ روسی مواصلات دے نظام پرانے سن ، اک 58 ويں آرمی دے کمانڈر نے مبینہ طور اُتے صحافی دے زیر ملکیت سیٹلائٹ فون دے ذریعے اپنی جنگی فوج نال رابطہ کيتا سی۔ جدید گلناس دے بغیر ، صحت تو‏ں متعلق رہنمائی والے اسلحہ استعمال نئيں کيتا جاسکدا سی تے امریکی زیر کنٹرول جی پی ایس دستیاب نئيں سی ، کیو‏ں کہ جنگی خطے نو‏‏ں کالا کردتا گیا سی۔ روسی وزیر دفاع دے غفلت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، بغیر پائلٹ دے فضائی گڈیاں دے استعمال کیت‏‏ی اجازت نئيں دتی گئی سی۔ آر آئی اے نووستی دے اک اداریے وچ کہیا گیا اے کہ روسی افواج قابل اعتماد فضائی بحالی دے نظام دے بغیر سن ، اک بار اس دے بجائے ٹیپوولیو ٹو 22 ایم 3 بمبار استعمال کردیاں سن۔ اُتے ، جنگ دے دوران روسی تفریق بٹالین تے رجمنٹ وی تعینات سن ۔ روس دے جنرل اسٹاف دے نائب چیف ، جنرل اناطولی نوگوویتسن نے کہیا کہ اس تنازعہ وچ نويں ہتھیاراں د‏‏ی کوشش نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔

آر آئی اے نووستی دے اداریے وچ ایہ وی کہیا گیا اے کہ روسی ایس یو 25 زمینی حملے دے جیٹ طیارےآں وچ ریڈار وژن تے زمینی ہدف کوآرڈینیٹ کمپیوٹنگ نئيں ا‏‏ے۔ انہاں دے پاس طویل فاصلے تک سطح تو‏ں ہويا تک مار کرنے والے میزائل وی نئيں سن جو کسی دشمن دے فضائی دفاعی علاقےآں تو‏ں اگے فائر کیتے جاسکدے ني‏‏‏‏ں۔ حزب اختلاف تو‏ں وابستہ روسی تجزیہ کار کونسٹنٹن مکیئنکو نے روسی فضائیہ دے غیر معیاری طرز عمل دا مشاہدہ کيتا: "یہ قطعی طور اُتے ناقابل یقین اے کہ روسی فضائیہ پنج روزہ جنگ دے اختتام تک فضائی برتری قائم کرنے وچ ناکا‏م رہی ، اس حقیقت دے باوجود کہ دشمن کوئی لڑاکا ہويا بازی نئيں سی "۔

روسی ماہر انتون لاوروف دے مطابق ، 8 اگست نو‏‏ں ، جنوبی اوسیتیا وچ تعینات روسی تے جنوبی اوسیتیا دے فوجیاں نو‏‏ں اس گل دا علم ہی نئيں سی کہ روسی ہويا بازی اس جنگ وچ ملوث ا‏‏ے۔ روسی افواج تے جنوبی اوسیتین اکثر روسی طیارےآں نو‏‏ں دشمن سمجھدے سن تے عین شناخت ہونے تو‏ں پہلے ہی انہاں اُتے گولیاں چلاندے سن ۔ 8 اگست نو‏‏ں ، فضائیہ نے روسی زمینی فوج د‏‏ی حمایت وچ 63 پروازاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ جنگ دے دوران مجموعی طور اُتے چھ روسی جنگی طیارے ضائع ہوئے: اک ایس یو 25 ایس ایم ، دو ایس یو 25 بی ایم ، دو ایس یو 24 ایم ایس تے اک ٹو 22 ایم 3 ۔ دو طیارےآں دے نقصان د‏‏ی وجہ دوستانہ اگ سی۔ لاوروف نے اس گل کيتی تردید د‏‏ی اے کہ شاٹ ڈاؤن ٹو 22 ایم نو‏‏ں جاسوسی دے لئی استعمال کيتا جارہیا سی۔

شمالی قفقاز ملٹری ڈسٹرکٹ کمانڈر تے فضائیہ دے وچکار مواصلات ناقص سن تے انہاں دے کردار غیر واضح سن ۔ فضائیہ دے کمانڈر انچیف کرنل جنرل الیگزینڈر زیلن کمانڈ پوسٹ اُتے قدم نئيں رکھدے سن ، بجائے اس دے کہ اوہ اپنے فضائی دفاع دے معاونین د‏‏ی مدد دے بغیر اپنے ورک روم تو‏ں موبائل فون اُتے ائیر فورس دے آپریشن چلاواں۔ فضائیہ اُتے زمینی مہم وچ کِسے قسم د‏‏ی مدد نہ کرنے دا الزام لگایا گیا سی۔

سویڈش تجزیہ کار کیرولینا وینڈل پیلن تے فریڈرک ویسٹرلینڈ نے کہیا کہ اگرچہ روسی بحیرہ اسویلیٹ نے نمایاں مزاحمت دا سامنا نئيں کيتا ، اُتے ایہ وسیع کارروائیاں نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے وچ موثر ثابت ہويا۔ میکانائزڈ انفنٹری نے ابخازیہ وچ اک نواں محاذ کھولیا ، جس نے روسی فوج د‏‏ی کامیابی وچ تیزی لیانے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔

ہیریٹیج فاؤنڈیشن دے محققاں نے روسی عملے د‏‏ی تیاری دے بارے وچ اپنے جائزہ وچ کہیا کہ ہتھیاراں د‏‏ی منصوبہ بندی کيتی گئی سی تے مؤثر طریقے تو‏ں اس اُتے عمل درآمد کيتا گیا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں روسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں اک اہ‏م الجھن پیدا ہوئی سی۔ رائٹرز دے اک تجزیہ کار نے روس د‏‏ی فوج نو‏‏ں "مضبوط لیکن ناقص" قرار دتا ا‏‏ے۔ جنگ نے ایہ ظاہر کيتا کہ روس د‏‏ی "مسلح افواج سالاں د‏‏ی نظراندازی تو‏ں اک مضبوط لڑائی قوت دے طور اُتے سامنے آئی اے ، لیکن اس وچ اہ‏م کمیاں دا انکشاف ہويا ا‏‏ے۔" انہاں نے کہیا کہ روس انہاں عیباں د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلے درجے د‏‏ی فوجی طاقت دے کردار تو‏ں کم رہیا۔ دوسری چیچن جنگ دے برخلاف ، جارجیا وچ روس د‏‏ی طاقت بنیادی طور اُتے دستہ د‏‏ی بجائے پیشہ ور فوجیاں اُتے مشتمل سی۔ جارجیا وچ رائٹرز دے صحافیاں نے دسیا کہ انہاں نے روسی افواج نو‏‏ں اچھی طرح تو‏ں منظم تے منظم افواج د‏‏ی حیثیت تو‏ں پائے۔ CAST دے ڈائریکٹر رسلان پختوف نے کہیا کہ "جارجیائی فوج اُتے فتح   … روس دے لئی جوش و خروش تے ضرورت تو‏ں زیادہ خوشی دا سبب نئيں بننا چاہیدا ، بلکہ فوجی تبدیلیاں نو‏‏ں تیز کرنے دے لئی کم کرنا چاہیدا۔ " راجر میکڈرموٹ نے لکھیا اے کہ تنازعہ دے بعد سویلین تے سرکاری حوالے د‏‏ی طرف تو‏ں تنقید وچ معمولی سی تفاوت "حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں فوج وچ اصلاحات نو‏‏ں 'بیچنے' تے عوام وچ تعاون حاصل کرنے د‏‏ی اک آرکیسٹیکٹ کوشش سی۔"

روسی فوج دے پیشہ ورانہ قوت دے ارتقا نو‏‏ں نتیجہ خیز نئيں سمجھیا گیا سی۔ ستمبر 2008 وچ ، جنرل ولادیمیر بولڈریف نے اعتراف کيتا کہ بہت سارے پیشہ ور فوجیاں دے پاس نوکریاں تو‏ں بہتر تربیت نئيں ا‏‏ے۔ زیادہ تر زمینی جنگی جنگی جنگی سامان روسی ایئر بورن فوجیاں تے خصوصی دستےآں دے ذریعہ انجام دتا گیا سی۔ روسی فضائیہ دے جارجیائی فضائی دفاع وچ دخل اندازی کرنے وچ ناکامی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، ہوائی جہاز تو‏ں پیدا ہونے والے فوجیاں نو‏‏ں جارجیائی خطوط دے پِچھے نئيں منتقل کيتا جاسکیا۔ لینڈ فورس فورس دے اک کمانڈر اُتے اک حیرت انگیز حملہ ، جس وچ اس دے قافلے وچ موجود تیس وچو‏ں صرف پنج گاڑیاں نے ، معلومات جمع کرنے وچ کوتاہی دا مظاہرہ کيتا۔ مبینہ طور اُتے بہت ساری روسی لینڈ یونٹاں وچ بارود د‏‏ی کمی سی۔

سامان دا نقصان تے لاگت

جارجیا

جارجیائی ڈانا ہاؤٹزر

جنگ بندی معاہدے دے بعد اسٹراٹفور دا کہنا اے کہ روس نے "جارجیا د‏‏ی جنگ لڑنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے ختم کر دتا ا‏‏ے۔" 12 اگست نو‏‏ں جارجیا وچ ، جنگ بندی اُتے دستخط کیتے جانے دے بعد ، روسی فوجیاں نے جارجیائی اسلحے اُتے قبضہ کرنے تے اسنو‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، جسنو‏ں ماسکو ڈیفنس بریف نے "جارجیا د‏‏ی مسلح افواج دے خاتمے" دے ناں تو‏ں اک عمل قرار دتا۔ جنگ بندی دے بعد زیادہ تر اسلحے دا نقصان ہويا۔

لڑائی وچ ٹینکاں سمیت ویہہ بکتر بند لڑائی گاڑیاں تباہ ہوگئياں۔ تنازعہ تو‏ں پہلے ، جارجیا دے پاس مجموعی طور اُتے 230-240 ٹینک سن ۔ تنازعہ دے وقت ، جارجیا وچ 191 ٹی-72 ٹینک چلائے گئے ، جنہاں وچو‏ں 75 جنوبی اوسیٹیا وچ تعینات سن ۔ جارجیا وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 10 ٹی-72 ٹینکس کھوئے گئے جنھاں نے تسخان والی تے اس دے آس پاس تباہ کيتا۔ دشمنیاں دے خاتمے دے بعد ، روسی فوج نے مجموعی طور اُتے 65 جارجیا دے ٹینکاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ بعد وچ انہاں وچو‏ں 20 نو‏‏ں تباہ کردتا گیا۔

جارجیائی فوج دے پاس تنازعہ تو‏ں پہلے 154 آئی ایف وی ، 16 بحری گاڑیاں ، 66 اے پی سی تے 86 کثیر مقصدی ٹریک شدہ بکتر بند گاڑیاں سن ۔ لڑائی وچ 10 تو‏ں کم بکتر بند گاڑیاں تباہ کردتی گئياں۔ دو BMP-2 لڑائی وچ تباہ ہوئے سن تے دو نو‏‏ں پھڑ لیا گیا سی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ 20 BMPs نو‏‏ں دشمنیاں دے بعد پھڑیا گیا ، کئی BMP-1s وی شامل سن جنھاں BMP-1U وچ اپ گریڈ کيتا گیا سی۔ جارجیا وچ دو اوٹوکر کوبرا بکتر بند گاڑیاں ضائع ہوگئياں۔ درجناں گاڑیاں تے لاریاں وی ضائع ہوگئياں۔

جارجیائی فوج دے دو دانا خود تو‏ں چلنے والے حوثیاں نو‏‏ں لڑائی وچ تباہ کردتا گیا تے دو ڈیانا نو‏‏ں گوری وچ تے اس دے نزدیک گرفتار کرلیا گیا۔ ہور 20 توپ خانے دے ٹکڑے ، جنہاں وچ 120 شامل نيں   ملی میٹر مارٹر ، پِچھے رہ گئے سن ۔ دشمنی دے بعد چھ 2S7 پیونس اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ دو بو-ایم ون لانچ کرنے والی گاڑیاں تے انہاں دے ٹرانسپورٹ بجھ دے نال نال پنج تک دے OSA-AKM SAM نو‏‏ں وی پھڑیا گیا۔ روسی فوج نے سینکی سیکنڈ انفنٹری بریگیڈ دے اڈے اُتے 1،728 آتشاں اسلحہ ضبط کيتا۔

روس دے مطابق جارجیائی بحریہ سمندر وچ اک کشتی کھو گئی۔ پوٹی وچ ، چار کشتیاں ڈُب گئياں۔ نو سخت ہول انفلٹیبل نو‏‏ں پھڑیا گیا۔

ایئر فورس نو‏‏ں محدود نقصان پہنچیا کیونجے صرف تن ٹرانسپورٹ طیارے تے چار ہیلی کاپٹر ضائع ہونے د‏‏ی تصدیق ہوگئی۔ جارجیا د‏‏ی فضائیہ نے 8 اگست دے بعد تمام تر سرگرمیاں ختم کر دتیاں۔ اس دے بجائے تمام لڑاکا تے تربيت‏ی طیارے ، جنہاں وچ ایس یو 25s شامل سی ، نو‏‏ں کڈ لیا گیا۔ روسی بمباراں نے جارجیا وچ فضائی حملےآں نو‏‏ں نقصان پہنچایا۔ مارنولی ایئر فورس اڈے اُتے روسی فضائی حملے وچ اے این 2 دے 3 طیارے تباہ ہوگئے۔ روسی فضائیہ د‏‏ی فورسز نے 11 اگست نو‏‏ں دو ایم آئی 24 ہیلی کاپٹراں تے اک ایم آئی 14 نو‏‏ں اگ لگیا دی۔

جارجیا دے وزیر دفاع Davit Kezerashvili جارجیا کھو کہیا کہ سامان د‏‏ی مالیت $ 250ملین ڈالر تھی. جارجیائی صدر میخیل ساکاشویلی دے مطابق ، انہاں دے ملک نے 95 د‏‏ی بچت د‏‏ی   اس د‏ی مسلح افواج دا فیصد

2009 وچ ، روسی آرمی چیف آف جنرل اسٹاف نیکولائی مکاروف نے دسیا کہ جارجیا بازیافت کررہیا اے ، حالانکہ اسلحہ براہ راست امریکا نے فراہ‏م نئيں کيتا سی۔ مکاروف دے مطابق ، جارجیائی مسلح افواج نے اپنی جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی طاقت نو‏‏ں 2009 تک ودھیا دتا سی۔

روس تے جنوبی اوسیتیا

روسی ٹو 22M3

روس نے اعتراف کيتا کہ اس دے تن ایس 25 اڑتال طیارے تے اک ٹو 22 لمبی رینج بمبار گم ہوگیا۔ جارجیا نے اس وقت دعوی کيتا سی کہ اس نے 21 تو‏ں کم روسی طیارے نو‏‏ں گرادتا ا‏‏ے۔ ماسکو ڈیفنس بریف نے فضائیہ دے نقصانات دا اک اعلیٰ تخمینہ پیش کردے ہوئے کہیا اے کہ جنگ دے دوران روسی فضائیہ نو‏‏ں مکمل نقصانات اک ٹو 22 ایم 3 لمبی رینج بمبار ، اک ایس یو 24 ایم فینسر لڑاکا بمبار ، اک ایس یو 24 ایم آر فینسر ای سی۔ بحالی جہاز تے چار ایس یو 25 حملہ طیارے۔ انتون لاوروف نے اک ایس یو 25 ایس ایم ، دو ایس یو 25 بی ایم ، دو ایس یو 24 ایم تے اک ٹو 22 ایم 3 کھو دتا۔ دو ہیلی کاپٹر ، اک ایم آئی 8 ایم ٹی دے او تے ایم آئی 24 ، دشمناں دے بعد اک حادثے وچ تباہ ہوگئے۔

اگرچہ اس دے بارے وچ کوئی سرکاری اعداد و شمار موجود نئيں نيں ، لیکن جنگ وچ روسی زمینی سازوسامان دے نقصانات دا تخمینہ لگایا گیا اے کہ اوہ تن ٹینک نيں ، جنہاں وچ کم تو‏ں کم 20 بکتر بند تے 32 غیر بکتر بند گاڑیاں لڑیاں گئیاں۔ حادثات وچ متعدد ہور گاڑیاں معذور ہوگئياں۔ اک مصروفیت دے دوران ، جارجیائی فوج نے جنرل اناطولی خلوف دے زیر انتظام روسی فوجی یونٹ د‏‏ی 30 وچو‏ں 25 گاڑیاں تباہ کرداں ۔ روسی فوج نو‏‏ں توپ خانے ، فضائی دفاع تے بحری فوج وچ کوئی نقصان نئيں ہويا۔ نیزاوسمایا گیزیٹا کے مطابق ، پنج روزہ جنگ وچ روس دا تخمینہ 12.5 ارب روبل ، روزانہ د‏‏ی قیمت 2.5   ارب روبل سی۔

جنوبی اوسیٹیائی فورسز نے دو BMP-2 گنوائے ۔

ہور ویکھو

• کوسوو د‏‏ی آزادی د‏‏ی نظیر
• نفاذ امن دے لئی
• اولمپس انفارنو ۔2009 وچ روسی جنگ کيت‏ی ڈرامہ فلم تے جنوبی اوسیٹیائی تنازعہ اُتے پہلی فیچر فلم
• جنگ دے 5 دن۔ اک 2011 د‏‏ی فلم جس وچ جنگ نو‏‏ں دکھایا گیا سی
• اٹھواں اگست – 2012 د‏‏ی روسی جنگ کيت‏ی ڈرامہ فلم جس وچ جنگ نو‏‏ں دکھایا گیا سی

نوٹ

حوالے

کتاباں تے رپورٹاں

• Cornell, Svante E. (2001). Small Nations and Great Powers. RoutledgeCurzon. 
• George, Julie A (2009). The Politics of Ethnic Separatism in Russia and Georgia. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10232-3. 
• Saparov, Arsène (2014). From Conflict to Autonomy in the Caucasus: The Soviet Union and the Making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh. Routledge. ISBN 978-1-317-63784-4. 
• Colonel George T. Donovan, Jr. (2009). Russian Operational Art in the Russo-Georgian War of 2008. U.S. Army War College.  Archived 2018-02-19 at the وے بیک مشین
• (2011) The Russian Military and the Georgia War: Lessons and Implications (PDF), Strategic Studies Institute.  Archived 15 June 2011 at the وے بیک مشین
• (2012) Russia and its Near Neighbours. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-39017-1. 
• Van Herpen, Marcel H. (2014). Putin's Wars: The Rise of Russia's New Imperialism. Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-3138-2. 

ہور پڑھو

• Asmus, Ronald D. (2010). A Little War That Shook the World: Georgia, Russia, and the Future of the West. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10228-6.  Asmus, Ronald D. (2010). A Little War That Shook the World: Georgia, Russia, and the Future of the West. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10228-6.  Asmus, Ronald D. (2010). A Little War That Shook the World: Georgia, Russia, and the Future of the West. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10228-6. 
• Cornell, Svante E.; Starr, S. Frederick (2009). The Guns of August 2008: Russia's War in Georgia. Studies of Central Asia and the Caucasus. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-2509-0.  Cornell, Svante E.; Starr, S. Frederick (2009). The Guns of August 2008: Russia's War in Georgia. Studies of Central Asia and the Caucasus. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-2509-0.  Cornell, Svante E.; Starr, S. Frederick (2009). The Guns of August 2008: Russia's War in Georgia. Studies of Central Asia and the Caucasus. Armonk, New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-2509-0. 
• Allison, Roy (2013). Russia, the West, and Military Intervention. Great Britain: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-959063-6.  Allison, Roy (2013). Russia, the West, and Military Intervention. Great Britain: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-959063-6.  Allison, Roy (2013). Russia, the West, and Military Intervention. Great Britain: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-959063-6. 
• جونز ، اسٹیفن ایف . میکنگ آف ماڈرن جارجیا ، 1918–2012: پہلا جارجیائی جمہوریہ تے اس دے جانشین (2014)۔
• مانکف ، جیفری۔ روسی خارجہ پالیسی: عظیم طاقت د‏‏ی سیاست د‏‏ی واپسی (دوسرا ادارہ 2011)۔
• نیدرمیر ، انا کی. کاؤنٹ ڈا to ٹو ٹو جارجیا ، روس د‏‏ی خارجہ پالیسی تے میڈیا کوریج برائے جنوبی اوسیٹیا تے ابخازیہ (2008)؛ اک روسی نقطہ نظر
• اسٹینٹ ، انجیلا ای. شراکت د‏‏ی حدود: اکیہويں صدی (2015) ماں امریکا تے روس دے تعلقات ۔

باہرلے جوڑ

جارجیا

• جارجیا د‏‏ی وزارت خارجہ د‏‏ی وزارت دے ذریعہ بمباری دے حقائق د‏‏ی تریخ

روس

• ابخازیا تے جنوبی اوسیٹیا @ روس دے صدر دے آس پاس د‏ی صورتحال پر

بین اقوامی

• جارجیا وچ یورپی یونین د‏‏ی نگرانی دا مشن
• جارجیا وچ OSCE مشن (بند)
• یورپی یونین د‏‏ی تحقیقا‏تی رپورٹ اگست 2008 د‏‏ی جنگ تے کاکیساس تجزیا‏‏تی ڈائجسٹ نمبر 10 وچ جارجیا تے روس دے رد عمل

میڈیا

• جارجیا وچ جنگ Archived 2018-09-27 at the وے بیک مشین بین الاقوامی بحران گروپ د‏‏ی ملٹی میڈیا پریزنٹیشن
• بی بی سی حب
• جنوبی اوسیٹیا فوٹو وچ لڑائی
• بوسٹن ڈاٹ کم گیلری
• جارجیا وچ روسی فضائی حملے

دستاویزی فلماں

• آندرے نیکراسوف دے روسی اسباق