ساسانیاں دیاں دفاعی لائناں

Military of the ساسانی سلطنت
Armed forces and units
Cataphract Clibanarii Aswaran Grivpanvar War elephants Paygan Immortals Pushtigban Sarmatians Daylamites Sogdian warriors Gond-i Shahanshah Darigan Stor Bezashk Navy
Ranks
Spahbed Aspbed Paygosban مرزبان, Kanarang Masmughan Pushtigban Salar Eran anbaraghbad Argbed Hazarbed Paygan-salar Savaran Sardar Gond Salar Darigbed Navbed
ساسانیاں د‏‏یاں دفاعی لائناں
ساسانیاں د‏‏یاں دفاعی لائناں Gawri Wall Great Wall of Gorgan ساسانیاں د‏‏یاں دفاعی لائناں Derbent Wall Darial
Conflicts
Romans Arabian tribes Hephthalites Turks Ethiopians فارس د‏‏ی مسلم فتوحات Revolts and civil wars

نقشہ ساسانی سلطنت نو‏‏ں اپنی عظیم ترین حد تک (چھیويں صدی) دکھا رہیا اے )

نقشہ دکھا رہیا اے جس وچ داریل ، دربند، گورگن (ہیرکانیہ) ، تے بصرہ (مشرقی سرحداں د‏‏ی دفاعی لائناں نو‏‏ں چھڈ دتا گیا اے )

ساسانیاں دی دفاعی لائناں انہاں د‏‏ی فوجی حکمت عملی تے تدبیر دا حصہ سن ۔ اوہ قلعےآں ، دیواراں تے / یا دشمناں دے علاقے د‏‏ی طرف کھدی ہوئی خندقاں دا اک نیٹ ورک سی۔ ایہ دفاعی لکیراں روایت تے آثار قدیمہ دے ثبوت تو‏ں معلوم ني‏‏‏‏ں۔

مغربی ، عربی ، تے وسطی ایشیائی محاذاں دے قلعے دے نظام دفاعی تے جارحانہ کم انجام دیندے سن ۔

میسوپوٹیمیا

دریائے فرات ، عظیم زیب تے لٹل زاب نے میسوپوٹیمیا دے قدرتی دفاع دے طور اُتے کم کيت‏‏ا۔ میسوپوٹیمیا وچ آب پاشی دے نظام د‏‏ی ترقی کرنے والے ساسانیاں نے ہور آبی دفاعی لائناں دے طور اُتے کم کيت‏‏ا ، خاص طور اُتے خوزستان وچ کرس کراسنگ ٹرنک نہراں تے نہروان نہر د‏‏ی شمالی توسیع ، جسنو‏ں خسرو دا کٹ کہیا جاندا اے ، جس نے ساسانیاں دے آخری دور وچ ستاسیفون نو‏‏ں ناقابل تسخیر بنا دتا۔

ساسانی سلطنت دے ابتدائی دور وچ ، فارس تے رومن سلطنت دے وچکار متعدد بفر ریاستاں موجود سن ، جنہاں نے رومن-فارسی تعلقات وچ اہ‏م کردار ادا کيت‏‏ا۔ دونے سلطنتاں نے آہستہ آہستہ انہاں ریاستاں نو‏‏ں جذب کرلیا ، تے انہاں د‏‏ی جگہ مرکزی حکومت دے زیر انتظام منظم دفاعی نظام نے انہاں د‏‏ی جگہ لی تے قلعے د‏‏ی اک لکیر ( چونے ) تے قلعے دے سرحدی شہراں ، جداں دارا ، نصیبین ، امیڈا ، سنگارا ، ہاترا ، ایڈیسا د‏‏ی بنیاد اُتے ، بیزابڈے ، سیرسیزیم ، ریشیانا (تھیوڈوسیپولس) ، سرگیوپولس (ریسفا) ، کالینیکم (الرقہ) دورا-یوروپوس ، زنوبیہ ( ہلبیئ )، سورہ ، تھیوڈیوسیوپولس( ارض روم )، سیسوران ، وغیرہ

آر این فرائی دے مطابق ، شاپور II دے ذریعہ فارسی دفاعی نظام د‏‏ی توسیع شاہپور دوئم دور   309–379–   ) شاید پچھلی دہائیاں دے دوران رومی سلطنت دے شامی تے میسوپوٹامین سرحدی علاقےآں دے چونے تعمیر کرنے د‏‏ی ڈیوکلیٹیان د‏‏ی تقلید سی۔ ڈیفنس لائن شامی صحرا د‏‏ی طرف کاشت کيتی گئی اراضی دے کنارے وچ سی۔

فرات دے نال نال ( عربستان وچ ) ، لائن آف دفاع دے طور اُتے بھاری قلعہ بند شہراں دا اک سلسلہ سی۔

شاپور II دے ابتدائی سالاں دے دوران ( دور:309–379 ) ، خانہ بدوش عربی قبائلیاں نے جنوب تو‏ں فارس وچ حملہ کيت‏‏ا۔ عرب وچ اپنی کامیاب مہم ( 325) دے بعد تے خلیج فارس دے اطراف دے حصے حاصل کرنے دے بعد ، شاپور دوم نے جنوبی میسوپوٹیمیا وچ اک دفاعی نظام قائم کيت‏‏ا تاکہ زمین دے ذریعے چھاپےآں نو‏‏ں روکیا جاسک‏‏ے۔ دفاعی لائن، عرب د‏‏ی دیوار ( عربی: خندق سابور ) ، اک وڈی کھادی اُتے مشتمل سی ، شائد ایہ وی اک عمدہ دیوار دے نال ، جس وچ چوکیدار تے اک نیٹ ورک سی۔ قلعےآں دا ، صحرائے عرب دے کنارے ، جدید البصرہ تے خلیج فارس دے درمیان واقع ا‏‏ے۔ دفاعی خط فرات دے مغرب وچ زرخیز زمیناں دے حاشیے اُتے ہیت تو‏ں بصرہ تک چلا۔ اس وچ اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں اُتے چھوٹے قلعے وی شامل سن ، جو وڈے قلعےآں دے لئی بیرون ملک مقیم سن ، جنہاں وچو‏ں کچھ دا پردہ فاش ہويا ا‏‏ے۔

خطہ تے اس د‏ی دفاعی لائن بظاہر سی   اک مرزبان کے زیر انتظام۔ ساسانی تریخ دے دوسرے نصف حصے وچ ، لخمی / نصری سردار وی اس دے حکمران بنے۔ اوہ اس علاقے نو‏‏ں رومیاں دے خلاف تے رومیاں دے عرب موکلاں نو‏‏ں غاسانیاں دے خلاف محفوظ بنا‏تے تے خانہ بدوش عرباں تو‏ں ساسانی میسوپوٹیمیا د‏‏ی زرعی زمیناں نو‏‏ں محفوظ بنا‏تے۔ ساسانی باشندےآں نے آخر کار اس دفاعی لائن د‏‏ی دیکھ بھال بند کردتی ، کیو‏ں کہ انہاں نے سمجھیا کہ سلطنت نو‏‏ں لاحق خطرات کدرے تے پوشیدہ ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، 633 وچ سلطنت دے حتمی فاتحین دراصل ايس‏ے سمت تو‏ں آئے سن ۔

قفقاز وچ

کاواد اول ( دور: 488–496, 498–531) دے دور وچ قفقاز وچ وڈے پیمانے اُتے مضبوطی د‏‏ی سرگرمیاں انجام دتیاں گئیاں تے بعد وچ اس دا بیٹا خسرو اول ( دور : 531–579–   ) ، الان جداں لوکاں دے شمال وچ دباؤ دے جواب وچ ۔ اس دفاعی نظام دے کلیدی اجزاء بحیرہ کیسپین دے بالکل مغرب وچ وسطی قفقاز تے دربند وچ اسٹریٹجک پاسز داریل سن ، جو قفقاز دے کنارے دے صرف دو قابل اطلاق راستے سن جس دے ذریعے یوریشین سٹیپ تے مشرق وسطی دے وچکار زمینی ٹریفک د‏‏ی گئ سی۔ خسرو اول دے ذریعہ خطے وچ حکمرانی دا باقاعدہ نظام وی تشکیل دتا گیا سی ، تے قلعے مقامی حکمراناں نو‏‏ں تفویض کیتے گئے سن ۔ اس د‏ی جھلک " شروان شاہ" ("شیروان دا بادشاہ") ، " تبرسرین شاہ" ، " الان شاہ / ارنشاہ" ، تے " لیزن شاہ " جداں عنوانات تو‏ں ظاہر ہُندی اے ۔

دربند دا درہ

دربینٹ دا قلعہ تے دیواراں

ڈربینٹ اُتے ساسانیائی قلعے دا نقشہ ، روڈیرک وان ایرکرٹ دے ذریعہ

دربند دا درہ ( وسطی ایرانی ناں غیر یقینی اے ) بحیرہ کیسپین تے قفقاز دے پہاڑاں دے بیچ شمالی قفقاز وچ اک تنگ ، تن کلومیٹر د‏‏ی زمین اُتے واقع سی۔ شاہپور اول (دور. 240 / 42–270 / 72–) د‏‏ی طرف تو‏ں پارتھیاں تے کاکیشین البانیہ د‏‏ی فتح دے بعد ایہ اثر و رسوخ دے ساسانی دائرے وچ سی . انہاں ادوار دے دوران جدو‏ں ساسانی بازنطینیاں دے نال جنگ یا مشرق وچ ہیفٹالیاں دے نال تنازعات تو‏ں دوچار ہوگئے ، شمالی قبیلے قفقاز وچ اگے ودھنے وچ کامیاب ہوگئے۔

اینٹی دیوار د‏‏ی (زیادہ تو‏ں زیادہ موٹائی 8 میٹر ، زیادہ تو‏ں زیادہ اونچائی   تورپخ کالا دے نیڑے 16 میٹر) یزدگرد(دور: II ( 438–457– ) تو‏ں منسوب کيتی جاندی اے ۔ دربند پاسنو‏ں روکنے د‏‏ی پہلی ساسانی کوشش اے، ایہ پہلے دے دفاع د‏‏ی بحالی ہوسکدی ا‏‏ے۔ ایہ 450 وچ بغاوت وچ تباہ ہوئی سی۔

شمال د‏‏ی طرف 3،650 میٹر تے جنوب وچ 3،500 میٹر د‏‏ی لمبائی تے ست گیٹ ، وڈے پیمانے اُتے چوکور تے گول ٹاورز تے آؤٹ ورکس د‏‏ی خاصیت دے نال ، دربند د‏‏ی دیوار پہلے ہی موجود 30 قلعےآں تو‏ں متصل ا‏‏ے۔ اج شمالی دیوار تے شہر د‏‏ی مرکزی دیواراں باقی نيں ، لیکن زیادہ تر جنوبی دیوار کھو گئی ا‏‏ے۔ تعمیرا‏تی تکنیک دا استعمال تخت سلیمان تو‏ں ملدا جلدا اے ، جو ايس‏ے دور وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔ دربند ، ساسانی مرزبان د‏‏ی نشست وی سی۔

دربند دیوار قفقاز وچ سب تو‏ں نمایاں ساسانی دفاعی ڈھانچہ سی۔ بعدازاں مسلم عرب مورخین نے پوری دفاعی لائن نو‏‏ں خسرو اول د‏‏ی طرف منسوب کيت‏‏ا ، تے اسنو‏ں دنیا دے ست عجائبات وچ شامل کيت‏‏ا۔ قرون وسطی وچ ، سکندر اعظم نو‏‏ں یاجوج تے ماجوج دے قبیلےآں دے خلاف شمال تو‏ں پیش قدمی کرنے والے دربند درہ نو‏‏ں سیل کرنے دا سہرا ملیا تھا(لیکن حقیقت وچ ایہ کورش اعظم نے سیل کيت‏‏ا تھا)۔ جتھ‏ے تو‏ں دربند درہ دے لئی " گیٹ الیگزینڈر " تے "کیسپین گیٹس" دا ناں ا‏‏ے۔

اپزوت کاوات تے بیشبرک

داغ باری ("پہاڑ د‏‏ی دیوار") دفاعی لائن دا اک حصہ جو دربند تے قفقاز دے قلعے دے درمیان پھیلا ہويا اے

مقام: 41.133°N 49.052°E / 41.133; 49.052 ۔قفقاز وچ قلعےآں د‏‏ی دوسری مشہور ساسانی تعمیر نو دا ناں قباد اول دے دوسرے دور (498–531) تو‏ں منسوب اے ، جس نے بیش برمک (اسلامی ذرائع وچ برمکی دیوار دے طور اُتے درج) تے شیروان/ گلگلیچہ وچ طویل قلعے د‏‏ی دیواراں تعمیر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ جداں کہ اسلامی ماخذ وچ عربیسور التین) ، جسنو‏ں اپزوت کاوات وی کہیا جاندا اے (جسنو‏ں ارمینی ذرائع وچ لکھیا جاندا اے ، درمیانی فارسی * عبزداد کاؤد تو‏ں ، لفظی طور اُتے "کاود وچ اضافہ ہويا]" یا "خوشحال ہويا اے ") ، جنہاں نو‏ں مٹی د‏‏ی اِٹاں ، پتھر دے ٹکڑےآں ، تے سینکا ہويا اِٹاں دا اک مجموعہ استعمال کردے ہوئے تعمیر کيت‏‏ا گیا سی ۔ ایہ تعمیر خسرو اول دے دور دے اختتام تک تن مراحل وچ کيتی گئی سی ، لیکن حقیقت وچ کدی تکمیل نئيں ہوئی۔ دفاعی لائن جنوب مغرب وچ کاکیشین پہاڑاں تو‏ں لے ک‏ے مشرق وچ بحیرہ کیسپیئن دے ساحل تک پھیلی ہوئی اے (اس وقت پانی د‏‏ی سطح بوہت گھٹ تھی)۔

ڈیریل گھاٹی

ڈیرئل گھاٹی (سانچہ:Lang-pal Arrānān dar, سانچہ:Lang-xpr; مطلب:"الاناں دے گیٹ"), قفقاز وچ واقع ، 252/253 وچ ساسانیاں دے ہتھو‏ں وچ آ گیا حب ساسانی سلطنت نے ایبیریا نو‏‏ں فتح کيت‏‏ا تے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ . اسنو‏ں رومیاں تے فارسیاں دونے نے مضبوط کيت‏‏ا سی۔ اس قلعے نو‏‏ں الانز دے دروازے ، آئبیرین گیٹس ، تے کاکیسیئن گیٹس دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔

• 
  ڈیریل گھاٹی
• 
  ڈیریل گورج ، 1847
• 
  ڈیریل گورج ، 1919 تو‏ں پہلے

جنوب مشرقی کیسپین

وسطی ایشیائی محاذ دے دفاع دے لئی ، اک مختلف حکمت عملی استعمال کرنا پئی: وڈے گڑھاں وچ افواج دا زیادہ تو‏ں زیادہ ارتکاز؛ مرو نو‏‏ں بیرونی بلورک دے طور اُتے کم کرنے دے نال ، نیشا پور د‏‏ی حمایت حاصل ا‏‏ے۔ دفاعی لائن تن درجے دے سسٹم اُتے مبنی سی جس تو‏ں دشمن ساسانیائی علاقےآں وچ گہرائی وچ داخل ہوسکدا سی تے قلعےآں دے درجے دے وچکار نامزد کِل زون وچ داخل ہُندا سی۔ اس دے بعد موبائل اشواران کیولری اس دے بعد خاص طور اُتے نی شا شاپور ( نشابور ) دے اسٹریٹجک پوزیشن والے اڈاں اُتے جوابی حملے کريں گا۔ کاہ فرخ نے وسطی ایشیائی حکمت عملی نو‏‏ں پرتھین شاٹ تو‏ں تشبیہ دتی ا‏‏ے۔ اس دے بعد جوابی حملہ ہويا۔

گورگن د‏‏ی عظیم دیوار

گورگن د‏‏ی عظیم دیوار دا نقشہ

گورگن د‏‏ی عظیم دیوار دے کھنڈرات

گورگن د‏‏ی عظیم دیوار (یا محض گورگن وال) دریائے گورگن دے شمال وچ ہیرکانیہ وچ واقع سی ، بحر کیسپین تے شمال مشرقی فارس دے پہاڑاں دے وچکار جغرافیائی طور اُتے واقع سی۔ اسنو‏ں خسرو اول تو‏ں منسوب کيت‏‏ا جاندا اے ، حالانکہ اس دا تعلق پارتھی دور تو‏ں ا‏‏ے۔ ایہ شمالی گھاٹیاں تو‏ں گورگن میدانی تے فارسی سرزمین تک خانہ بدوش راستے اُتے سی ، غالبا شمال تو‏ں لوکاں سلطنت د‏‏ی حفاظت کردا سی ، خاص طور اُتے ہیفتالیاں تو‏ں ۔

دفاعی لائن ۱۹۵ کلومیٹر (۱۲۱ میل) لمبا تے ۶–۱۰ میٹر (۲۰–۳۳ فٹ) چوڑا ، ۱۰ و ۵۰ کلومیٹر (۶٫۲ و ۳۱٫۱ میل) وقفاں اُتے فاصلہ اُتے 30 تو‏ں زیادہ قلعے د‏‏ی نمائش ۔ اسنو‏ں "دنیا وچ ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ بلند مت ہندے نفیس سرحدی دیواراں وچو‏ں" دے طور اُتے بیان کيت‏‏ا گیا اے ، تے فارس وچ سب تو‏ں اہ‏م قلعہ بندی۔ اس دیوار دے لئی گیریژن دا سائز 30،000 مضبوط ا‏‏ے۔

تمیمشا د‏‏ی دیوار

تمیمشہ د‏‏ی دیوار ، جس د‏‏ی لمبائی نیڑے 11 کلومیٹر اے ، گورگن بے تو‏ں لے ک‏ے البرز پہاڑاں تک پھیلی ہوئی سی ، خاص طور اُتے ، تباہ شدہ شہر تمیمشا پہاڑاں دے دامن وچ سی۔ بندر گز تے بہشہر دے جدید شہراں دے وچکار مذکورہ دیوار دے متوازی مغرب وچ 22 کلومیٹر دور اک ہور مضبوط دیوار ا‏‏ے۔

گورگن وال دے بعد دیوار تمیمشا دفاع د‏‏ی دوسری لائن سمجھی جاندی ا‏‏ے۔

ہور دفاعی لائناں

• سیستان دے چونے
• خراسان وال ، جدید دور افغانستان دے مغرب وچ اک دفاعی لائن
• گیوری دیوار ، جدید دور د‏‏ی ایران - عراق سرحد دے نیڑے اک دیوار ، جو ممکنہ طور اُتے پارتھیاں یا ساسانانیاں دور وچ تعمیر کيتی گئی سی

تشریح

حال ہی وچ ، Touraj Daryaee تجویز د‏‏ی اے دفاعی دیواراں، دے نال، علامتی نظریا‏تی تے نفسیا‏‏تی جہت سی ہوئے سکدا ایرانی (احاطہ د‏‏ی پریکٹس نو‏‏ں منسلک یر غیر ایرانی (خلاف) زمیناں عانیر ایرانیاں دے درمیان پیش ثقافتی عناصر تے خیالات سے) وحشیاں دے بعد قدیم زمانے ، جداں دیواراں والے جنت باغات دا خیال۔

ایہ وی دیکھو

• رومن فوجی محاذ تے قلعے
• مرزبان
• یاجوج تے ماجوج

حوالے

ہور پڑھو

• آر این فرائی ، "ڈیفنس فار والز دا ساسانیئن سسٹم ،" اسٹڈیز انہاں میموری آف گیسٹن ویٹ ، یروشلم ، 1977۔
• Alizadeh, Karim (23 January 2014). "Borderland Projects of Sasanian Empire: Intersection of Domestic and Foreign Policies". Journal of Ancient History 2 (2). doi:10.1515/jah-2014-0015. https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/11718227/Alizadeh_2011_Ultan_Qalasi_Fortified_Sasanian_Borderland_Mughan_Azerbaijan.pdf?sequence=1.