سانچہ:چونواں مضمون/۲۰
پرانا مصر اتلے چڑھدے افریقہ دی اک رہتل سی جیہڑی دریاۓ نیل دیاں کنڈھیاں اَتے اجکل دے مصر وچ وسدی رہی۔ ایہہ جگ دیاں پہلیاں چھ رہتلاں چوں اک سی جیہڑياں وکھریاں اُتّے آئیاں۔ مصری رہتل کوئی 3150 قبل مسیح وچ اکٹھی ہوئی جیہدی وجہ اتلے اَتے تھلویں مصر دا پہلے فرعون تھلے اکٹھا ہوݨا سی۔ پراݨے مصر دی تریخ 3 ویلیاں وچ بٹی ہوئی ہے: اوہ ویلے امن تے ترقی دے ہوندے سن تے اوہناں دے وشکارلے ویلے وچ حالات وگڑے رہے۔ ایہناں ویلیاں دے ناں: پرانا دیس جیہڑا پرانے کانسی ویلے وچ سی، اس دے بعد مُڈھلا دیس مڈلے کانسی ویلے دی اَتے نواں دیس لیٹ کانسی ویلے دا سی۔
نویں دیس دے ویلے چ مصر اپݨی طاقت دے پورے زور تے سی، اس ویلے ایہدی طاقت حتی سلطنت اَتے اشوریہ سلطنت دے برابر سی۔ اس ویلے دے آخر تے مصر دی آہستہ آہستہ تھلے آندا رہیا۔ مصر دے اتے کئی باہرلی طاقتاں نے حملہ کیتا اَتے مل وی ماریا: کانان، لبیا، نوبیا، اشوریہ، بابل، ہخامشی سلطنت اَتے یونان۔ سکندر دے مرن تے اسدے جرنیل بطلومیس سوٹر نے مصر تے حکومت کیتی، ایہہ بطلومیسی دیس 30 قبل مسیح تک رہیا جدوں کلوپیٹرا(قلوپطرہ) دی حکومت وچ ایہہ رومی سلطنت دا اک صوبہ بݨ گیا۔
پرانے مصر دی ترقی دی وجہ اوہناں دے دریائے نیل دی حالت نوں ویکھ کہ وائی بیجی سی۔ اوہ نیل دے ہڑاں دی پیشن گوئی کردے سن اَتے بند باند کہ بوہت فصلاں اگاندے سن۔ ایہناں نال اوہناں کول بوہت اناج بچ وی جاندا سی جیہدے نال زيادہ آبادی، لوک ترقی اَتے کلچر اُتّے جاندا سی۔ مصری حکومت کول ایہناں فالتو سرمایا ہوندا سی جس نال اوہ آلے دوالے دی تھاں وچ کاناں بناندے سن، لکھائی دا اک سسٹم سیٹ کیتا، وڈے ناپ تے تعمیراتی اَتے وائی بیجی دے منصوبے ٹورے، ارد گرد دے لوکاں نال تجارت اتے اک فوج نوں سمبھالدے سن جس دا کم دشمناں نال لڑنا اتے مصری زور نوں اُتّے رکھنا سی۔ ایہہ کم فرعون دے تھلے مزہبی گرو، لکھاری تے سرکاری نوکر کردے سن۔
پرانے مصر دیاں کامیابیاں وچ وڈے وڈے ہرم، مندر تے ستون بنانے لئی وڈے وڈے وٹیاں دی کٹائی، تھاں دا حساب کتاب تے تعمیراتی سسٹم، حساب دا اک سسٹم، کم کردا خاص دوائیاں دا سسٹم، نہری سسٹم، وائی بیجی دا سسٹم تے جگ دے پہلے سمندری جہاز نیں۔ مصری مورتاں، شیشے دے کم، ادب اتے جگ دی پہلی صلاح وچ وی اس ویلے خاصیت رکھدا سی۔ مصر دے آرٹ اتے آرکیٹیکچر دا جگ تے اوہناں بعد وی وڈا نشان رہ گیا اَتے اوہناں دے آرٹ اتے آرکیٹیکچر دی پورے جگ چ بوت نقل کیتی گئی تے پرانے مصر دیاں شیواں جگ دے نکڑ نکڑ تک پہنچ گئیاں۔ پرانے مصر دے کھنڈرات نوں ویکھ کے سینکڑوں لکھاریاں نوں اپنے کم لئی جزبہ ملیا۔ اج کل دے دور وچ یورپ تے مصر نے رل کے کھنڈرات نوں لبھیا ہے اَتے پرانے مصری رہتل اَتے کلچر بارے وچ جگ نوں کافی جانکاری لبھی ہے۔