شرومنی گردوارہ پربندھک کمیٹی

شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی، جسنوں سکھاں دی سنسد وی کیہا جاندا اے، بھارت وچ اک اجیہا سنگٹھن اے، جو بھارت دے تنّ صوبےآں پنجاب، ہریانہ ، ہماچل پردیش تے چنڈی گڑھ وچ سکھاں دے پوجا تھانہاں دی دیکھبھال لئی ذمہ وار اے۔ شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی (ایس.جی.پی.سی.) امرتسر وچ ہرمندر صاحب دے انتظام لئی وی ذمہ وار اے۔ دلی دے گوردواریاں دا انتظام دلی سکھ گردوارہ پربندھک کمیٹی دے ہتھاں وچ اے۔ کمیٹی دے نمائندے ہرمندر صاحب وچ ہندے کھلے اکٹھا وچ چنے جاندے نیں۔ ایہناں اکتاں وچ سارے سکھ حصہ(بھاگ) لے سکدے نیں۔

کم

ایس.جی.پی.سی. دا انتظام چیئرمین، اعلی نمائندے اتے جنرل سیکٹری دے ہتھاں وچ ہندا اے۔ شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی گردواریاں دی سرکھیا ، وتّ ، سودھا دیکھبھال اتے مذہبی پکھاں دے نال نال پراتتوی، درلبھّ وستاں(نایاب شیواں) اتے پاون کلا-کرتاں جس وچ ہتھیار، کپڑے، پستکاں(کتاباں) اتے سکھ گورو صاحبان دیاں لکھتاں شامل ہندیاں نیں، دی دیکھبھال دا وی پربندھ کردی اے۔ شرومنی گرودوارہ کمیٹی وکھ-وکھ سکھ تنظیماں، ہسپتالاں اتے خیراتی سنگٹھناں نوں مدد کردی اے اتے ایہناں دا پربندھ کردی اے۔

پردھان

بیبی جاگیر کور پہلی زنانی سی جو شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی دی پریزیڈینٹ چنی گئی سی۔ اوہ مارچ، 1999 توں نومبر، 2000 تک اس عہدے تے رہی۔ 2006 توں سردار اوتار سنگھ مکڑ شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی دے پردھان چلے آ رہے نیں۔

بنن دی وجہ

شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی: سکھاں دی اک مذہبی تنظیم (دھارمک سنستھا) جس دا مکھ مقصد(ادیش) گورو-دھاماں دا انتظام (ووستھا) اتے سکھ دھرم دا پرچار کرنا اے۔ اس دے قیام(ستھاپنا) دی وڈی وجہ (مول کارن) سنّ 1920 وچ گردواریاں دے سدھار لئی شروع کیتی تحریک (اندولن) سی۔ سکھ راج دی سماپتی(خاتمے) توں بعد ہر طرحاں دی مایوسی(نراشا) نے پنتھ نوں گھیر لیا۔ گورو-دھاماں دے پجاری جاں مہنت گوردواریاں نوں اپنی وراثت سمجھن لگ گئے اتے ولاستا وچ پوری طرحاں مگن ہو گئے۔ انگریز سرکار ایہناں دی پٹھ ٹھوک رہی سی۔ کیونکہ اجیہا کرن نال سکھ جتھیبندی کمزور ہندی سی۔ ایہہ گلّ سرکار دے حق وچ جاندی سی، کیونکہ سکھ سماج نوں گمراہ کرن لئی سرکار اپنی من-مرضی دے حکم نامے وغیرہ جاری کروا سکدی سی اتے سرکار- مخالفاں نوں تنخواہ لگوا سکدی سی۔ مہاراجہ دلیپ سنگھ نوں انگریز سرکار دی وفاداری لئی حکم نامے بھیجے گئے سن۔ گیانی دت سنگھ، بھائی گرمکھ سنگھ ورگے ستنتر چیتنا والے سکھاں نوں تنخواہیئے قرار دتا گیا سی۔ ببر اکالیاں اتے غدری سکھاں پرتِ وی اجہیاں کاروائیاں کیتیاں گئیاں سن۔

دربار صاحب دا پربندھ

سنّ 1849 توں بعد دربار صاحب دی باگ ڈور انگریز سرکار نے اپنے ہتھ وچ لے کے سکھ ر ئیساں دی اک کمیٹی بنا دتی۔ دربار صاحب دے پربندھ لئی اک ‘سربراہ’ (منیجر) رکھیا گیا، جس دی نیوکتی امرتسر دا ڈپٹی کمیشنر کردا سی۔ 13 اپریل 1919 نوں ہوئے جلیاں والے باغ دے خونی واقعے توں بعد برگیڈیئر جنرل ڈائر نوں اس وقت دے سربراہ رسالدار میجر اروڑ سنگھ توں سروپا اتے سونے دا کڑا دواؤنا اتے لیفٹینینٹ گورنر سر مائیکل او ڈوائر نوں سنمانت کراؤنا بہت گھنونا کم سی جس کرکے سکھ سماج وچ بہت روہ چھا گیا۔ اس توں علاوہ، 12 اکتوبر 1920 نوں ‘خالصہ برادری ’ نے جلیاں والے باغ وچ دیوان سجا کے پچھڑیاں ہوئیاں جاتاں دے انیک سکھاں نوں امرت پان کرایا۔ دیوان دی سماپتی توں بعد ساری سنگت جنہاں وچ خالصہ کالج امرتسر دے کئی پروفیسر اتے طالب علم وی شامل سن، دربار صاحب گئے تاں جو ارداس کرکے کڑاہ پرساد چڑھایا جائے۔ پجاریاں ولوں ارداس نا کرن اتے سنگت نے گرو گرنتھ صاحب توں واک لے کے نرنا کرن دا سجھاؤ دتا۔ واک اس طرحاں دا آیا— نگنیا نو آپے بخسِ لئے بھائی ستگور کی سیوا لاہِ۔ ستگور کی سیوا اوتم ہے بھائی رام نامِ چتُ لائِ۔ (گو. گرں.638)۔ پجاریاں دا بھرم مٹ گیا اتے ارداس کر دتی گئی۔ اس اپرنت سنگت ‘اکال تخت ’ اپر گئی۔ اتھوں دے پجاری سنگت نوں ویکھ کے بھج گئے۔ سدھاروادیاں نے خود ارداس کرکے پرساد ونڈیا اتے تخت صاحب دے پربندھ اتے سرکھیا لئی 25 سنگھ اتھے ٹھہرا دتے، جنہاں دا جتھیدار سردار تیجا سنگھ بھچر نوں تھاپیا گیا۔

کمیٹی دا قیام

13 اکتوبر 1920 نوں ڈپٹی کمیشنر نے نویں بنائے سربراہ (سردار سندر سنگھ رامگڑھیا) ماتحت 9 میمبراں دی عارضی کمیٹی بنا دتی۔ ادھر سدھارکاں نے 15 نومبر 1920 نوں اس مسئلے نوں نجٹھن لئی اکال تخت دے ساہمنے سکھ سنگتاں دی اکترتا رکھ دتی۔ پر اس توں دو دن پہلاں مہاراجہ پٹیالہ نال صلاحَ کرکے 13 نومبر 1920 نوں 36 میمبراں دی اک کمیٹی بنا دتی گئی جس دا پردھان سردار ہربنس سنگھ اٹاری نوں بنایا گیا۔ 15 اتے 16 نومبر نوں اکال تخت دے ساہمنے بہت وڈی گنتی وچ سنگت جڑی اتے کافی وچار-وٹاندرے توں بعد اک کمیٹی بنائی گئی، جس دا ناں ‘شرومنی گردوارہ پربندھک کمیٹی’ رکھیا گیا۔ اس وچ کل 175 میمبر لئے گئے۔ ایہناں میمبراں وچ پنجاب دے ساریاں ضلعیاں، سکھ ریاستاں ، دیس دے ہورناں صوبیاں اتے بدیساں توں علاوہ، سرکار ولوں قایم (ستھاپت) کیتی کمیٹی دے 36 میمبراں نوں لے لیا گیا۔ اس کمیٹی دی ادگھاٹنی میٹنگ 12 دسمبر 1920 نوں اکال تخت اپر رکھی گئی۔ سردار سندر سنگھ مجیٹھیا نوں پردھان، سردار ہربنس سنگھ اٹاری نوں میت-پردھان اتے سردار سندر سنگھ رامگڑھیا نوں سیکٹری بنایا گیا۔ اگلے سال دے شروع وچ 23 جنوری نوں سندر سنگھ مجیٹھیا نے برطانوی پنجاب دے گورنر دی ایگزکٹو کونسل دا میمبر ہو جان کارن استعفٰی دے دتا اتے بابا کھڑک سنگھ نوں پردھان بنایا گیا۔ 30 اپریل 1921 وچ اس کمیٹی نوں رجسٹر کروا دتا گیا۔ جولائی 1921 وچ نویں کمیٹی لئی چون ہوئی۔ سٹے وجوں بابا کھڑک سنگھ نوں پردھان، کپتان رام سنگھ نوں میت پردھان اتے بہادر مہتاب سنگھ نوں سیکٹری چن لیا گیا۔ اس کمیٹی دا وڈا مقصد(مکھ ادیش) سی گوردواریاں دا پربندھ کرنا، اوہناں نوں سکھ روایتاں(مریادا) دا پالن نا کرن والے پجاریاں توں آزاد کراؤنا، آمدن نوں گوردواریاں دی دیکھ-بھال، ودیا پرسار اتے لنگر اتے خرچ کرنا وغیرہ۔ ادگھاٹنی میٹنگ توں دو دن بعد شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی دے سیاسی ونگ قایم کیتا گیا اتے اس دا ناں شرومنی اکالی دل رکھیا گیا۔

سکھ گردوارہ ایکٹ 1925

اس دوران گل بات جاں صلح-صفائی نال کجھ گردوارے/گورو-دھامو پجاریاں جاں مہنتاں توں مکت ہو گئے۔ اپنیاں گدیاں کھسدیاں ویکھ کے کئی مہنت سرکار کولوں مدد لین لئی وی گئے اتے سرکار ولوں اجیہا کرن دا یعقین دوایا گیا۔ پر کئی تھانواں دے مہنت پرتشدد کاروائیاں کرن لئی ہتھیار اتے غنڈے اکٹھے کردے رہے۔ پرتشدد کاروائی دی پہلی گھٹنا(واقعہ) 26 جنوری 1921 نوں ترنتارن گورو-دھامو وچ واپری، جدوں سمجھوتے لئی گئے اکالی کارکناں اتے گورو-دھامو دے اندروں حملہ کیتا گیا، جس دے سٹے وجوں دو سنگھ— ہزارا سنگھ اتے حکم سنگھ— مارے گئے اتے کئی زخمی ہو گئے۔ ادھر 20 فروری 1921 نوں ننکانہ صاحب دا شہیدی ساکہ ہو گیا۔ ایہناں ساکیاں نے سدھ کر دتا کہ مہنتاں نوں سرکار دی مدد حاصل سی۔ فلسروپ مورچیاں دی لڑی چل پئی۔ سکھاں وچ بہت جوش پیدا ہو گیا۔ 12 اکتوبر 1923 نوں شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی اتے شرومنی اکالی دل ، دوہاں نوں غیر-قانونی ٹھہرا کے وڈے وڈے لیڈراں اتے سینکڑے کارکناں نوں جیلاں وچ سٹ دتا گیا۔ آخر سکھاں دیاں شہادتاں، قربانیاں اتے جوش ساہمنے سرکار جھک گئی اتے سکھ گرودوارہ ایکٹ 1925 پاس کرکے سکھاں نوں اپنے گوردواریاں دا انتظام خود کرن دا اختیار دے دتا گیا۔

پاکستان دے گردوارے

پنجاب دے سارے انوسوچت گردوارے اس ایکٹ تحت ہو گئے۔ بعد وچ پیپسو دے گورو-دھامو وی اسے ایکٹ تحت کر دتے گئے۔ پر پاکستان بنن نال اس دی سرحد اندر پیندے دھرم-دھام ہمیشاں لئی خس گئے۔

کمیٹی دی تنظیم

اس کمیٹی وچ پہلاں 132 نرواچت میمبر سن، اتے دربار صاحب اتے 4 تختاں دے جتھیدار/مکھ گرنتھی وی شامل کیتے گئے سن۔ اس توں علاوہ پنجاب توں باہرلے سکھاں دے 25 نامزد میمبر وی لئے گئے سن۔ اس توں بعد کجھ وادھ گھاٹ ہندی رہی اتے ہن زنانیاں لئی راکھویاں سیٹاں نوں چھڈ کے اس کمیٹی وچ 140 نرواچت میمبر، پنج تختاں دے جتھیدار، 15 نامزد میمبر شامل نیں۔ نرواچت میمبراں وچ 20 سیٹاں انوسوچت ذاتیاں لئی راکھویاں نیں۔ پہلاں تنّ سال بعد چوناں ہندیاں سن، پر بعد وچ پنج سال بعد کر دتیاں گئیاں۔ کارج سادھک کمیٹی دی معیاد صرف اک ورھا رکھی گئی۔ 21 سال دا ہر ثابت سروپ سکھ (بندہ جاں زنانی=پرش جاں استری) ووٹر بنن دا اہل منیا گیا۔ اس کمیٹی جاں گوردواریاں سنبندھی پیدا ہون والے جھگڑیاں جاں جھمیلیاں دا نپٹارا کرن لئی اک جڈیشیئل کمیشن وی بنایا گیا اے۔

کم کار

شروع وچ اس کمیٹی دے قیام(ستھاپنا) دا مقصد بھاویں محدود(سیمت) سی، پر آمدن دے زریعے(سادھن) ودھ ہون کارن سکول ، کالج، ہسپتال وغیرہ کھول کے سماج بھلائی ول اچیچا دھیان دتا جان لگیا۔ گرو گرنتھ صاحب توں علاوہ سکھ دھرم نال سنبندھت ساہت اتے اتہاس دیاں رچناواں دی اشاعت(پرکاشن) اتے دھرم- پرچار لئی مہینہ وار (رسالےآں(پتراں) دی اشاعت نوں وی مکھ گیا۔ سکھ مورچیاں وچ شہید ہوئے سنگھاں دے پرواراں اتے دنگیاں جاں ہور کسے پرکار دے سرکاری جاں غیر- سرکاری اتیاچاراں(ظلماں) توں پیڑت سنگھاں دی سہائتا(مدد) وغیرہ انیک کم اس کمیٹی نے اپنے ذمےّ لئے ہوئے نیں۔ سکھ گورو-دھاماں نال لگیاں زمیناں جاں جاگیراں دا انتظام وی اسے کمیٹی راہیں کیتا جاندا اے۔

شرومنی اکالی دل

اتھے اک گلّ دھیان دین والی ایہہ ہے کہ 14 دسمبر 1920 نوں شرومنی اکالی دل دا قیام کمیٹی دی سیاسی ٹہنی وجوں کیتا گئیا سی۔ پر سکھ گرودوارہ ایکٹ 1925 دے پاس ہو جان توں بعد جیلاں توں اکالیاں نوں مکت کرن لئی سرکار نے گرودوارہ ایکٹ دی پالنا کرن دی شرط رکھی۔ نرم-دلیاں نے شرط منّ کے رہائی حاصل کر لئی پر گرم-دلیاں نے جیلاں اندر رہن نوں ترجیح دتی۔ اس مدعے نوں لے کے اکالی دل دو-پھاڑ ہو گیا۔ گرودوارہ ایکٹ تحت 18 جون 1926 نوں جدوں پہلی چون ہوئی تاں جیلاں وچ بند ہون دے باو جود گرم دل والے اکالیاں نے نرم-دلیاں نوں بری طرحاں پچھاڑ دتا۔ اس نال شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی اتے شرومنی اکالی دل دی اہمیت ودھ گئی اتے ہولی ہولی سیاسی طاقت کارن شرومنی اکالی دل، شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی دی سارے انتظام اپنے مطابق چلاؤن لگ گیا۔ پر شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی نوں شرومنی اکالی دل دے غلبے توں باہر کڈھن لئی کئی تنظیماں ولوں یتن کیتے جاندے رہے اتے اجیہے یتناں دے کئی وار بڑے گمبھیر سٹے نکلے۔ نومبر 2002 وچ ہوئی کارج- سادھک کمیٹی دی چون ویلے کافی تناؤ بنیا، پر شرومنی اکالی دل دا غلبہ کمیٹی اتے بنیا رہا۔

شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی 15 نومبر 1920 نوں ہوند وچّ آئی سکھاں دی پرمکھ دھارمک سنستھا ہے، پر اس نوں قانونی مانتا 1925 دے سکھ گردوارہ ایکٹ پاس ہون نال ملی۔ پنجاب وچّ 1920 توں لے کے 1925 ای. تکّ گرودوارہ سدھار، لہر وی شرومنی دی دیکھ-ریکھ ہیٹھ چلی، جس صدقہ گوردواریاں توں مہنتاں دا قبضہ ختم کیتا گیا اتے ایہناں دا پربندھ شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی ادھین لیاندا گیا۔ پچھلے 86 سالاں توں شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی سکھ گوردواریاں دا پربندھ چلا رہی ہے۔ 1921 وچ شرومنی کمیٹی دے پردھان دی چون وچ بابا کھڑک سنگھ پردھان چنے گئے۔ 19 اکتوبر دے دن شرومنی کمیٹی نے متا پاس کیتا کہ دربار صاحب دے توشیخانے دیاں چابیاں سندر سنگھ رامگڑھیا توں لے کے نویں پردھان کھڑک سنگھ نوں دے دتیاں جان۔ اس دی اطلاع سندر سنگھ رامگڑھیا نے ڈی.سی. نوں دے دتی۔ اس 'تے سرکار دی نیتی 'چ تبدیلی آئی تے سرکار نے دربار صاحب اتے قبضہ کرن دی سکیم گھڑ لئی۔ 7 نومبر، 1921 دے دن، بعد دوپہر تنّ وجے پولیس نے سندر سنگھ رامگڑھیا دے گھر گئی اتے اس توں دربار صاحب دے توشیخانے دیاں تے کجھ ہور چابیاں لے لئیاں۔ سرکار نے اعلان کیتا کہ، کیونکہ شرومنی کمیٹی سکھاں دی نمائندہ جماعت نہیں ہے، اس کر کے چابیاں لئیاں گئیاں ہن۔ سرکار نے ایہہ وی بہانہ لایا کہ سرکار نے 36 میمبری کمیٹی بنا کے اس نوں چارج سواپ دتا سی۔ سرکار نے ایہہ بیان وی دتا کہ سکھاں ولوں توشکھانے دے خزانے نوں سیاسی کاروائیاں واسطے خرچ کیتے جان دا وی خدشہ ہے۔ سرکار ولوں چابیاں لین دی حرکت نال سکھاں وچ روس تے غصے دی لہر پھیل گئی۔

وستار گھیرا

شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی بنن ویلے اس دا گھیرا اس ویلے دے سمچے پنجاب تکّ سی، جس وچّ پاکستان دا پنجاب وی شامل سی پر 1947 دی دیش ونڈ نال 178 دے قریب گردوارے پاکستان وچّ رہِ گئے۔ آزادی توں بعد پنجاب دی دوجی ونڈ 1966 وچّ ہون 'تے پنجابی صوبہ بنن نال ہریانہ، ہماچل پردیش اتے چنڈی گڑھ ہوند وچّ آئے۔ اس ونڈ نے شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی نوں اک انترراجی سنستھا بنا دتا۔ پہلاں اس سنستھا دیاں چوناں آدی دے پربندھ دی ذمہ واری پنجاب سرکار دی سی، پر 1966 توں بعد ایہہ ذمہ واری کیندر سرکار دے ہتھاں وچّ چلی گئی۔ اس طرحاں بھارت وچّ وی پنجاب توں باہر خاص کرکے دلی، پٹنا، نندیڑ صاحب اتے جموں-کشمیر وچّ سکھ گوردواریاں دا پربندھ کرن لئی الگّ-الگّ گرودوارہ پربندھک کمیٹیاں بنیاں ہن۔

چون منڈل

170 میمبری شرومنی کمیٹی دی چون کرن لئی پہلاں چون منڈل دی عامَ سکھ چون کر لیا کرن، پھر ایہہ چون منڈل اگوں اس شرومنی کمیٹی دے میمبراں دی چون کرے، جس نال دوہرا چھاننا لگن نال کافی حد تکّ ٹھیک نمائندے چن کے اگے آؤنگے اتے کافی حد تکّ موجودہ اونتائیاں وی گھٹ جانگیاں۔

اکال تخت صاحب 'تے شرومنی کمیٹی دے 140 'چوں 129 میمبراں تے 10 ہزار سنگت نے حاضر ہو کے پنجابی صوبہ حاصل کرن واسطے جد وجہد کرن دا گرمتا کیتا۔ اکالی دل نے کیتے وعدے مطابق 24 جنوری، 1960 دے دن پنجابی صوبے دی قائمی لئی مورچے دا اعلان کر دتا۔ شرومنی کمیٹی دے 129 میمبراں نے اس دن اکال تخت صاحب 'تے پرن کیتا کہ اوہ پنجابی صوبے واسطے جاناں تک وار دینگے۔ ایہہ پرن کرن ویلے 10 ہزار سکھ حاضر سی۔

عورتاں واسطے سیٹاں

بے شکّ 1966 دیاں چوناں دوران عورتاں واسطے تیہہ سیٹاں راکھویاں کر دتیاں گئیاں ہن تاں وی اوہناں دی آبادی دے مطابق ایہہ گنتی گھٹّ ہے۔ اس لئی کوئی شکّ والی گلّ نہیں کہ عورتاں لئی راجنیتی وچّ اگے آؤنا اسان کم نہیں پر ایہہ تاں دھارمک کھیتر ہے، اتھے تاں اسانی نال عورتاں اگے آ سکدیاں ہن۔ عورتاں انج وی آدمی دے مقابلے دھرم دے کھیتر وچّ زیادہ اسارو رول ادا کر سکدیاں ہن۔ گرودوارہ ایکٹ انوسار ایہہ چوناں 5 سال بعد کروائیاں جانیاں چاہیدیاں ہن۔

چوناں

16 نومبر، 1958 نوں شرومنی کمیٹی دے پردھان دی چون سی۔ پرتاپ سنگھ کیروں نے گیانی کرتار سنگھ نوں پوری طاقت ورتی۔ گیانی کرتار سنگھ اجے اکالی دل دا میمبر وی سی، نے 10 نومبر نوں وزارت توں استعفٰی دے کے چون 'چ بھاگ لئا۔ چون 'چ ماسٹر تارہ سنگھ دیاں 74 ووٹاں دے مقابلے پریم سنگھ لالپرا 77 ووٹاں نال جت گیا۔ شرومنی کمیٹی دی پردھانگی چون مگروں سرکار نے گرودوارہ ایکٹ وچ سودھ کیتی اتے شرومنی کمیٹی وچ پیپسو دیاں سیٹاں ودھا دتیاں۔ 31 دسمبر، 1958 نوں پنجابی اسمبلی نے گرودوارہ (سودھ) بل پاس کر دتا۔ اس ورودھ ماسٹر تارہ سنگھ نے روس ظاہر کرن دا اعلان کر دتا۔ ماسٹر جی نے نہرو نوں گرودوارہ ایکٹ وچ سودھ ورودھ منگ پتر وی دتا پر کوئی حلّ نہ نکلیا۔ ماسٹر تارہ سنگھ نوں 14 فروری، 1959 دے دن اکالی دل دا مڑ پردھان چن لیا گیا۔ پردھانگی دی چون مگروں گرودوارہ ایکٹ وچ سودھ دے مدعے 'تے سکھاں دے دھارمک معاملیاں وچ دخل ورودھ روس وجوں اکالی دل نے 15 مارچ، 1959 نوں دلی وچ 'چپ-جلوس' کڈھن دا فیصلہ کیتا۔ اس 'تے 12 مارچ، 1959 دی رات دے 12 وجے ماسٹر تارہ سنگھ نوں گرفتار کر لیا گیا اتے دھرم شالہ جیل وچ بھیج دتا گیا۔ ماسٹر تارہ سنگھ دی گرفتاری ورودھ روس وجوں پٹیالہ اتے امرتسر شہراں وچ ادھ-پچدھی ہڑتال ہوئی۔ اس جلوس دی شاندار کامیابی توں اک واری پھر ماسٹر تارہ سنگھ اتے سکھ قوم دے یقین دا اظہار ہو گیا۔ اسے دن 15 مارچ، 1959 نوں اکالی دل دے اک اجلاس نے ماسٹر جی دی گرفتاری دی نکھیدھی کیتی۔ اخیر کیروں نے 21 مارچ، 1959 نوں ماسٹر تارہ سنگھ نوں رہاء کر دتا۔ ماسٹر تارہ سنگھ نے گوردواریاں وچ سرکاری دخل واسطے وچولے توں فیصلہ کرواؤن دی پیش کش کیتی جو نہرو نے منظور نہ کیتی۔ 24 مارچ، 1959 نوں انندپور صاحب وکھے اکالی کانفرنس ہوئی۔ اس کانفرنس نے متا پاس کیتا کہ جے سرکار نے سکھاں دے معاملیاں وچ دخل ورودھ کوئی کاروائی نہ کیتی تاں دل وڈا ایکشن لین 'تے مجبور ہو جاویگا۔

سہجدھاری

8 اکتوبر 2003 دے دن بھارت سرکار نے اک آرڈینینس راہیں سہجدھاریاں دا شرو.گو.پر. دیاں چوناں 'چ ووٹر بنن دا حق ختم کر دتا۔ حالانکہ 1978 'چ شرو.گو.پر. کمیٹی نے آل انڈیا گرودوارہ ایکٹ دی منگ کیتی سی تے اس واسطے بل وی تیار کیتا سی پر 35 سال مگروں وی اوہ قانون نہیں سی بن سکیا۔ پھر 30 نومبر 2000، 30 مارچ 2001 اتے 30 مارچ 2002 دے دن شرو.گو.پر. کمیٹی دے جنرل ہاؤس نے متے پاس کر کے سرکار نوں کیہا سی کہ ہن کوئی وی شخص سہجدھاری نہیں رہا اس کر کے گرودوارہ ایکٹ وچ ترمیم کر کے اس دھارا نوں ختم کر کے سہجدھاریاں دا ووٹ دا حق ختم کر دتا جاوے۔ شرومنی کمیٹی دی ایغزیکٹو نے وی 7 مارچ 2002 دے دن ایہی متا پاس کیتا سی۔ اخیر 8 اکتوبر 2003 دے دن اس سبندھی آرڈینینس جاری کر دتا گیا۔ اک آرڈینیسّ ادوں جاری کیتا جاندا ہے جد پارلیمینٹ دا سیشن نہ چل رہا ہووے تے اس دی معیاد 6 مہینے ہندی ہے تے اس دوران اس نوں پارلیمینٹ 'چ پاس کرنا ہندا ہے پر اجیہا نہیں کیتا گیا۔ 2011 وچ شرومنی کمیٹی دیاں نویاں چوناں ہوئیاں۔ سہجدھاری سکھ ناں دی اک جتھیبندی ولوں پرمجیت سنگھ رانوں نے اس آرڈینینس نوں ہائی کورٹ وچ چیلنج کر دتا۔ ہائی کورٹ نے 20 دسمبر 2011 دے دن اس پٹیشن 'تے فیصلہ دیندیاں اس آرڈینیسّ نوں ٹھیکنیلک بنا 'تے غیر قانونی قرار دے دتا کیونکہ اس دی معیاد ختم ہون توں پہلاں اس نوں پارلیمینٹ وچ پاس نہیں کیتا گیا سی۔ اس دے نال ہی 2011 دیاں شرومنی کمیٹی دیاں چوناں وی ردّ کر دتیاں۔

ہور پڑھو

• لکھاری : ڈاکٹر. رتن سنگھ جگی، سروت : سکھ پنتھ وشوکوش، گر رتن پبلیشرز، پٹیالہ۔
• لکھاری : ڈاکٹر. ڈی. آر سچدیوا، سروت : راجنیتی وگیان، وشاکوش، پبلیکیشن بیورو، پنجابی یونیورسٹی، پٹیالہ۔

باہرلے جوڑ

• [۱]
• Shiromani Gurdwara Prabhandak Committee
• Bibi Jagir Kaur Archived 2007-10-06 at the وے بیک مشین
• Sikh history book by SGPC
• Sikh history book