علی بن محمد سمری
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| مکمل نام | علی بن محمد سمری |
| کنیت | ابو الحسن |
| لقب | سمری • صیمری |
| وجہ شہرت | چوتھے نائب خاص امام زمانہ (ع) |
| مدفن | بغداد |
| اصحاب | امام حسن عسکری (ع)، امام مہدی (ع) |
| مدت نیابت | 3 سال |
| نمایاں کارنامے | |
| دیگر سرگرمیاں | |
| دینی | شیعاں تے امام زمانہ دے درمیان رابطہ |
علی بن محمد سَمُرِیّ (متوفی 329 ھ) غیبت صغری دے زمانے وچ امام زمانہ (عج) دے چوتھے تے آخری نائب خاص نيں جو حسین بن روح نوبختی دے بعد تن سال دے لئی عہدہ نیابت اُتے فائز رہے۔ امام حسن عسکری علیہ السلام دے نال انہاں دے مکاتبات توں معلوم ہُندا اے کہ اوہ آنجناب (ع) دے اصحاب وچوں سن ۔ انہاں دی مدت نیابت باقی نائبین خاص دی نسبت مختصر رہی اے لیکن تاریخی منابع وچ اوہدی کوئی خاص علت وی ذکر نئيں ہوئی اے۔ دسیا جاندا اے کہ حکومت وقت دی جانب توں شدید دباؤ تے اس دور دے سیاسی و سماجی حالات دی وجہ علی بن محمد سمری دی نیابت دے دوران انہاں دی سیاسی و سماجی سرگرمیاں وچ وی دوسرےآں دی نسبت واضح کمی آگئی سی۔ امام زمانہ (ع) دی طرف توں آپ دے نام صادر ہونے والی توقیع جس وچ امام (ع) نے آپ دی موت تے نیابت خاصہ دی مدت دے اختتام دی خبر دتی سی جو انہاں دی زندگی وچ واقع ہونے والے اہم واقعات وچوں نيں۔ انہاں دی وفات توں امام زمانہ (ع) دے نال براہ راست رابطہ منقطع ہويا ایويں غیبت کبری دا دور شروع ہو گیا۔
سوانح عمری
[سودھو]علی بن محمد سمری دی تاریخ ولادت کسی منابع وچ ذکر نئيں ہوئی اے۔ انہاں دی کنیت ابوالحسن[۱] تے انہاں دا لقب سَمَری، سَیمُری، سَیمَری و یا صیمَری بتا یا جاندا اے لیکن اوہ سَمَری دے نام توں مشہور سن ۔[۲] سَمَّر یا سُمَّر[۳] یا صیمر بصرہ دے کسی پنڈ دا نام اے جتھے انہاں دے اقارب زندگی بسر کردے سن ۔[۴]
خاندان
[سودھو]علی بن محمد سمري اک دیندار شیعہ خاندان دے چشم و چراغ سن ۔ انہاں دا خاندان ائمہ معصومین دی خدمت گزاری دے حوالے توں مشہور سن تے انہاں دی اسی خاندانی شرافت دی وجہ توں امام زمانہ دے نائب خاص دے عہدے اُتے فائز ہونے وچ انہاں نوں زیادہ مخالفتاں دا سامنا نئيں کرنا پيا۔[۵]
یعقوبی دے مطابق انہاں دے خاندان دے بہت سارے اکابرین بصرہ وچ وسیع املاک و جائداد دے مالک سن جنھاں نے انہاں املاک دی نصف آمدنی گیارہواں امام(ع) دے لئی وقف دی سی۔ امام(ع) ہر سال مذکورہ آمدنی وصول کردے تے انہاں دے نال خط کتابت کردے سن ۔[۶]
علی بن محمد سمری دے بعض ہور اقارب وچوں علی بن محمد بن زیاد نيں جو امام حسن عسکری(ع) دے وکلا وچوں سن جنہاں نے امام زمانہ (عج) دی امامت دے اثگل کيتی غرض توں الاوصیاء دے عنوان توں اک کتاب لکھی اے۔[۷]
امام حسن عسکری(ع) دے نال قریبی تعلقات
[سودھو]شیخ طوسی نے انہاں نوں علی بن محمد صیمری دے عنوان توں امام حسن عسکری دے اصحاب دے زمرے وچ شمار کیتا اے۔[۸] تے انہاں دے حضرت امام حسن عسکری(ع) دے نال مکاتبات وی نقل ہوئے نيں۔ اس حوالے توں اوہ خود کہندے نيں: امام حسن عسکری (ع) نے مینوں لکھیا کہ "تمنيں گمراہ کرنے والا اک فتنہ پیش آنے والا اے۔ پس اس توں ہوشیار رہو تے اس توں پرہیز کرو" اس دے تن دن بعد بنی ہاشم دے لئی اک ناگوار حادثہ پیش آیا جس دی وجہ توں بنی ہاشم دے لئی بہت ساری دشواریاں پیش آئیاں ۔ اس وقت ميں نے امام نوں اک خط لکھیا تے سوال کیتا کہ آیا اوہ فتنہ جس دے بارے وچ آپ نے پیشن گوئی دی سی ایہی اے ؟ آپ(ع) نے فرمایا نئيں اوہ اس دے علاوہ اے لہذا اپنی حفاظت کراں۔ اس دے کچھ دن بعد عباسی خلیفہ معتز بالله دے قتل دا واقعہ پیش آیا۔[۹]
وفات
[سودھو]شیخ طوسی دی مطابق علی بن محمد سمری نے سنہ 329 ہجری وچ وفات پائی تے انہاں دا جنازہ بغداد وچ نہر ابو عتاب دے نزدیک خیابان خَلَنْجی وچ دفن کیتا گیا۔[۱۰] انہاں دی قبر کلینی دے مقبرہ دے قریب واقع اے۔[۱۱] صاحب اعیان الشیعہ نے انہاں دی وفات دی تاریخ نوں 15 شعبان قرار دتا اے۔[۱۲] جدوں کہ شیخ صدوق تے طبرسی نے سنہ 328 ھ انہاں دی تاریخ وفات قرار دی اے۔[۱۳][۱۴]
امام زمانہ (ع) دی نیابت
[سودھو]منقولہ روایات دے مطابق حسین بن روح نوبختی نے ابو الحسن علی بن محمد سمری نوں اپنے جانشین تے امام زمانہ دے چوتھے نائب دے طور اُتے مقرر کرنے دی وصیت کيتی جسنوں تمام شیعیان اہل بیت تے مکتب ولایت و امامت دے تمام پیروکاراں نے بغیر کسی اختلاف دے تسلیم کيتیاں ۔ حسین بن روح نے اس کم نوں امام زمانہ (عج) دے صریح حکم دے مطابق انجام دتا سی ۔ اس حوالے توں کوئی متعین حدیث نقل نئيں ہوئی جس وچ امام زمانہ(عج) نے حسین بن روح نوبختی نوں ایسا کوئی حکم دتا ہوئے۔ لیکن احادیث وچ بطور عموم بیان ہويا اے جس نائب دی وفات دا وقت آن پہنچے اوہ امام(عج) دے حکم اُتے اپنا جانشین متعین کردا اے تے اس تعین و تقرر وچ اوہدی ذاتی رائے دا عمل دخل نئيں ہُندا۔
احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی اپنی کتاب الاحتجاج علی اہل اللجاج وچ لکھدے نيں: انہاں نُواب وچوں کوئی وی اس اعلیٰ منصب اُتے فائز نئيں ہويا مگر ایہ کہ پہلے صاحب الامر دی طرف توں انہاں دی تقرری دا حکم جاری فرماندے سن تے [آپ(عج) ہی دے حکم اُتے] سابقہ نائب اگلے نائب دی جانشینی دا اعلان کردے سن ۔[۱۵]
نیابت دا دور
[سودھو]امام زمانہ دے پچھلے تن نائباں دے نال علی بن محمد سمری دا کیتا تعاون رہیا اس حوالے توں کوئی خاص معلومات دستیاب نئيں حتی انہاں دی اپنی نیابت دے دوران وی انہاں دی کسی خاص سرگرمیاں دے بارے وچ کوئی تفصیلات موجود نئيں نيں۔[۱۶] لیکن کہیا جاندا اے کہ شیعاں دے نزدیک انہاں دی عظمت و جلالت تے انہاں اُتے اِنّا ہی بھروسا سی جتنا انہاں توں پہلے والے نائبین اُتے سی تے پہلے والے نائبین دی طرح تمام شیعاں انہاں نوں وی تسلیم کردے سن ۔[۱۷] شیخ صدوق دی روایت دے مطابق بغداد سمیت دوسرے بلاد اسلامی وچ موجود تمام وکلا انہاں نوں امام زمانہ دا نائب برحق سمجھدے سن تے وجوہات شرعی انہاں دے حوالے کردے سن ۔[۱۸]
علی بن محمد سمری دی نیابت دا عرصہ ظلم و ستم تے خونریزی دا دور سی اسی وجہ توں پہلے والے نائبین دی نسبت انہاں دی سرگرمیاں مخفی طور اُتے حکومت وقت دے کے کارنداں دے نظراں توں دور انجام پاندی سی۔[۱۹] بعض محققین دے مطابق علی بن محمد سمری دی نیابت دے عرصے دا مختصر ہونے تے غیبت صغری تے نیابت خاصہ دے دور دے ختم ہونے دی اصلی علت وی عباسی خلفاء دی جانب توں حد توں زیادہ دباؤ تے سختی بتائی جاندی اے۔[۲۰][۲۱]
"خداوندعالم تیری وفات اُتے تواڈے بھائیاں نوں اجر عظیم عطا فرمائے۔ تسیں چھ دن دے اندر اندر اس دنیا توں رخصت ہو جاؤگے۔ پس اپنے کماں نوں سمیٹ لو تے کسی نوں وی اپنا جانشین مقرر مت کرو کیونکہ اس دے بعد غیبت کبری دا آغاز ہوئے گا تے اک طویل عرصے تک جدوں تک خداوندعالم اجازت نہ دے ظہور نئيں کرانگا ایتھے تک کہ لوگاں دے دل قساوت توں تے دنیا بے انصافی توں بھر جان گے تے یاد رکھو سفیانی دے قیام تے صیحہ آسمانی توں پہلے جو وی میرے نال ملاقات دا دعوا کرے اوہ جھوٹا اے۔"
سمری دے نام امام زمانہ دی توقیع
[سودھو]علی بن محمد سمری دی وفات توں چھ دن پہلے امام زمانہ (ع) دی طرف توں انہاں دے نام اک توقیع صادر ہوئی۔ امام (ع) نے اس توقیع وچ سمری دی وفات تے غیبت کبری دے آغاز دی خبر دیندے ہوئے انہاں نوں اپنے کماں نوں سمیٹنے تے کسی تے نوں اپنا جانشین مقرر نہ کرنے دا حکم دتا۔[۲۲][۲۳] مقررہ تاریخ نوں علی بن محمد سمری دے وکلا انہاں دے پاس جمع ہو گئے او انہاں توں پُچھیا کہ تواڈا جانشین کون ہوئے گا؟ سمری نے جواب دتا: "امر خدا دے ہتھ وچ اے تے خدا خود اوہدی حفاظت کرے گا"۔ ایہ اوہ آخری جملہ سی جو سمری دی وفات توں پہلے انہاں دے منہ توں نکلیا۔[۲۴]سمری دی وفات دے بعد امام زمانہ (ع) دا انہاں دے نائبین خاص دے نال براہ راست رابطہ منقطع ہو گیا۔[۲۵]
کرامات
[سودھو]احادیث دی کتاباں وچ علی بن محمد سمری دے حوالے توں مختلف کرامات نقل ہوئیاں نيں جو حقیقت وچ شیعاں دی شکوک و شبہات دے ازالے دے لئی سن۔ شہر مقدس قم توں آئے ہوئے وفد نوں ابن بابویہ (شیخ صدوق دے والد محترم) دی وفات دی خبر دینا انہی کرامات وچوں اک اے۔[۲۶] صالح بن شعیب طالقانی، احمد بن ابراہیم مخلد توں نقل کردے نيں کہ وچ بغداد وچ علما و مشایخ دے پاس پہنچیا جتھے اُتے علی بن محمد سمری وی حاضر سن ۔ انہاں نے گل دا آغاز کردے ہوئے کہیا: خدا علی بن بابویہ قمی (شیخ صدوق دے والد) اُتے اپنی رحمتاں نازل فرمائے۔ اس مجلس وچ موجود مشایخ نے اس تاریخ نوں نوٹ کیتا بعد وچ پتہ چلا کہ علی بن بابویہ اسی تاریخ نوں وفات پا گئے سن ۔[۲۷]
متعلقہ مآخذ
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، 1352ق، ج2، ص305.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبہ، 1412ق، ج1، ص413.
- ↑ نہاوندی، العبقری الحسان، 1386ش، ج5، ص116.
- ↑ جباری، سازمان وکالت، 1382ش، ج2، ص479.
- ↑ جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت، ص210.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعہ، 1381ش، ص583 بہ نقل از اثبات الوصیہ، 1426ق، ص255.
- ↑ جباری، سازمان وکالت، 1382ش، ج2، ص479.
- ↑ طوسی، رجال، ص389.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبہ، 1412ق، ج1، ص199.
- ↑ طوسی، الغیبۃ، 1411ق، ص396.
- ↑ رہ توشہ عتبات عالیات، ص394.
- ↑ امین، اعیان الشیعہ، 1403ق، ج2، ص48.
- ↑ صدوق، کمال الدین، 1359ش، ج2، ص503.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، 1417ق، ج2، ص260.
- ↑ طبرسی، احمد بن علی، احتجاج، ج2، ص478.
- ↑ جباری، سازمان وکالت، 1382ش، ج2، ص480.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبہ، 1412ق، ج1، ص413.
- ↑ صدوق، کمال الدین، 1359ش،ج2، ص517.
- ↑ غفارزادہ، زندگانی نواب خاص امام زمان، 1375ش، ص304.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبہ، 1412ق، ج1، ص414.
- ↑ جباری، سازمان وکالت، 1382ش، ج2، ص480.
- ↑ صدوق، کمال الدین، 1395ق، ج2، ص516.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، 1383ش، ج2، ص555-556.
- ↑ طوسی، الغیبۃ، 1411ق، ص395.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبہ، 1412ق، ج1، ص414.
- ↑ طوسی، الغیبۃ، 1411ق، ص396.
- ↑ صدوق، کمال الدین، 1395ق، ج2، ص503.
مآخذ
[سودھو]- امین عاملی، سید محسن، اعيان الشیعہ، بیروت، دارالتعارف، 1403ق.
- جاسم، حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدہم(عج)، ترجمہ محمد تقی آیت اللہی، امیرکبیر، تہران، 1385ش.
- جباری، محمدرضا، سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمۃ علیہم السلام، قم، مؤسسہ آموزشی پژوہشی امام خمینی، 1382ش.
- جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعہ، قم، انصاریان، ١٣٨١ش.
- جمعی از نویسندگان، رہتوشہ عتبات عالیات، تہران، مشعر، 1388ش.
- صدر، سید محمد، تاریخ الغیبہ، بیروت، دارالتعارف، 1412ق.
- صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمۃ، تہران، اسلامیہ، 1395ق.
- صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمہ، تہران، اسلامیہ، 1395ق.
- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، تحقیق ابراہیم بہادری، قم، اسوہ، 1383ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الہدی، قم، آل البیت، 1417ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفہانی، قم، یونیورسٹی مدرسین، 1373ش.
- طوسی، محمد بن حسن، الغیبۃ، قم، مؤسسۃ المعارف الاسلامیۃ، 1411ق.
- مامقانی، عبد اللہ، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، المطبعۃ المرتضویۃ، 1352ق.
- نہاوندی، علیاکبر، العبقری الحسان فی احوال مولانا صاحب الزمان، قم، مسجد جمکران، 1386ش.
| ||||||||||||||||||||||