غیبت کبری
غَیبتِ کبریٰ شیعاں دے بارہويں امام(عج) دی طولانی مدت تک پوشیدہ زندگی گزارنے نوں کہیا جاندا اے جو سنہ 329 ہجری قمری توں شروع ہوئی تے اج تک جاری اے۔ اس دے مقابلے وچ غیبت صغریٰ اے جس دی مدت مختصر سی تے 69 سال دے بعد ختم ہوئی جس دے خاتمے دے بعد غیبت کبرا شروع ہوئی۔ اکثر شیعہ علماء دے مطابق غیبت کبری دے دور وچ امام زمانہؑ توں رابطے دا کوئی امکان موجود نئيں لیکن بعض علماء اس دور وچ وی آپ توں ملاقات نوں ناممکن نئيں سمجھدے نيں۔ علامہ طباطبایی دے مطابق امام زمانہ غیبت کبرا دے زمانے وچ وی امامت دے بعض وظائف جداں باطینی تے معنوی طور اُتے لوگاں دی رہنمائی تے انہاں اُتے ولایت، نوں انجام دیندے نيں۔
اثناء عشری شیعاں دے عقیدہ دے مطابق غیبت کبریٰ یا غیبت دوم امام زمانہ محمد مہدی علیہ السلام دی دوسری غیبت اے جو غیبت صغرٰیٰ یا غیبت اوّل دے بعد وقوع پزیر ہوئی۔ دونے غیبتاں وچ فرق ایہ اے کہ غیبت صغرٰی وچ امام نے چار نمائندے( جو نواب اربعہ کہلاندے نيں ) مقرر کیتے سن ۔ لیکن غیبت کبریٰ وچ کوئی نمائندہ مقرر نئيں کیتا گیا۔ ایہ غیبت329 ویں قمری سال توں قلیل مدتی پوشیدگی دے بعد شروع ہوئی تے قرب قیامت وچ ظہور امام تک جاری رہے گی، تب تک امام عوام الناس دی نظراں توں اوجھل رہن گے۔ لیکن انہاں دے وجود مقدس توں مخلوقات عالم فیضیاب ہورہیاں نيں تے انہاں دی دعاواں سب دے شامل حال نيں۔ اس دور غیبت دے اختتام اُتے خدا دے حکم توں امام ظہور فرمان گے تے عدل و انصاف دی ایسی حکومت قائم کرن گے جس دا فیض پوری دنیا نوں ملے گا۔ امام ظالماں نوں نیست و نابود کرکے مظلوماں تے پسے ہوئے لوگاں نوں انہاں ظالماں توں نجات دلان گے.[۱]
غیبت تے مخفی زندگی
[سودھو]امام زمانہ دا لوگاں دی نظراں توں غائب ہونے نوں تے پوشیدہ زندگی گزارنے نوں غیبت کہیا جاندا اے۔[۲] غیبت امام زمانہ نوں دو حصےآں غیبت صغرا تے غیبت کبرا وچ تقسیم کیتا جاندا اے۔[۳]
غیبت صغرا وچ امام زمانہ تمام لوگاں دی نظراں توں غائب نئيں سی ؛ بلکہ اس دور وچ آپ دے خاص نمایندے سن جنہاں دے ذریعے آپ اپنے پیروکاراں توں رابطے وچ ہُندے سن ۔ انہاں افراد نوں نواب امام زمانہ یا نواب اربعہ کہیا جاندا اے۔[۴] اکثر شیعہ علماء غیبت صغرا دی مدت نوں 69 سال مندے نيں۔[۵] غیبت کبرا دا آغاز غیبت صغرا دے بعد ہويا۔ اس دور وچ امام زمانہ تمام لوگاں دی نظراں توں غائب ہو گئے۔[۶] غیبت کبرا سنہ 329ھ توں ہن تک جاری اے۔[۷]
غیبت کبرا دا آغاز تے اختتام
[سودھو]غیبت کبرا دا آغاز غیبت صغرا دے اختتام تے آپؑ دے آخری نائب خاص علی بن محمد سَمری دی وفات توں شروع ہُندا اے۔ اکثر شیعہ منابع دے مطابق علی بن محمد سمری پندرہ شعبان سنہ 329ھ نوں وفاندی پائی اے ؛ لیکن شیخ صدوق تے فضل بن حسن طبرسی انہاں دی وفات نوں سنہ 328ھ قرار دیندے نيں۔[۸]
شیعہ منابع دے مطابق علی بن محمد سمری دی وفات توں اک ہفتہ قبل امام زمانہؑ نے اپنی اک توقیع وچ انہاں دی وفات تے غیبت کبرا دے آغاز دی خبر دیندے ہوئے اسنوں اپنے بعد کسی نوں اپنا جانشین مقرر نہ کرنے دا حکم دیندے نيں۔[۹] اس توقیع وچ اس دور دے اختتام دی طرف کوئی اشارہ نئيں ہويا اے صرف ایہ آیا اے کہ اس دور دا خاتمہ اس وقت ہوئے گا جدوں دنیا بے انصافی تے ظلم و جور توں بھر جائے گی۔[۱۰]
اس دور وچ امام(عج) دا کردار
[سودھو]علامہ طباطبایی دے مطابق امام زمانہؑ غیبت کبرا دے دور وچ وی اپنی امامت دے بعض وظائف نوں انجام دیندے نيں۔[۱۱] امام دا وظیفہ صرف دینی تعلیمات لوگاں تک پہنچانا تے ظاہری طور اُتے انہاں دی ہدایت تے رہنمائی کرنا نئيں۔[۱۲] بلکہ اس دے علاوہ امام دے تے وی وظائف نيں جنہاں وچ باطنی تے معنوی ولایت و رہبری سر فہرست اے جس دے ذریعے امام لوگاں دی معنوی زندگی نوں سدھاردے نيں۔ انہاں دے مطابق امام زمانہ اگرچہ لوگاں دے نظراں توں غائب اے لیکن باطنی تے معنوی طور اُتے آپ لوگاں دے روح تے جان توں آگاہ نيں تے انہاں دی ہدایت کردے نيں۔[۱۳]
امام زمانہ نال ملاقات
[سودھو]غیبت کبرا دے زمانے وچ امام زمانہ نال ملاقات دے امکان پذیر ہونے تے نہ ہونے وچ شیعہ علماء دے درمیان اختلاف پایا جاندا اے۔[۱۴] محمد بن ابراہیم نعمانی، شیخ مفید، فیض کاشانی تے کاشف الغطاء وغیرہ اس گل دے معتقد نيں کہ غیبت کبرا دے دور وچ امام زمانہؑ نال ملاقات دا کوئی امکان موجود نئيں۔[۱۵] البتہ انہاں وچ شیخ مفید کہندے نيں کہ اس دور وچ آپ دی بعض قابل اعتماد احباب جنہاں دا وظیفہ صرف امام دی خدمت کرنا اے، نوں امام زمانہ دا دیدار نصیب ہُندا اے۔[۱۶] انہاں علماء دا اپنے نظریے اُتے سب توں اہم دلیل امام زمانہؑ دا علی بن محمد سَمری دے نام لکھی گئی اوہ توقیع اے جس وچ صراحتا فرمایا گیا اے کہ اس دور وچ جس نے وی ایہ ادعا کیتا کہ امام زمانہ نوں دیکھیا اے اوہ جھوٹا اے۔[۱۷]
شیعہ علماء دا دوسرا گروہ جس وچ سید مرتضی، شیخ طوسی، کَراجَکی تے محدث نوری وغیرہ شامل نيں، غیبت کبرا دے زمانے وچ وی امام زمانہؑ نال ملاقات نوں ممکن قرار دیندے نيں۔[۱۸] سید مرتضی تے شیخ طوسی نے امام زمانہ دے نال کسی دی ملاقات ہوئی وی اے یا نئيں اس بارے وچ کچھ نئيں کہیا صرف ایہ کہندے نيں کہ اس دور وچ امام زمانہ دے نال ملاقات ممکن اے ؛[۱۹] جدوں کہ محدث نوری نے مذکوره توقیع اُتے بعض اعتراضات دے علاوہ،[۲۰] امام زمانہ نال ملاقات دی بہت سارے داستاناں وی نقل کردے نيں۔[۲۱] انہاں داستاناں دا کوئی معتبر سند نہ ہونا ہور جنہاں توں انہاں داستاناں دی نسبت دتی گئی اے انہاں دی اپنی زبانی انہاں داستاناں دا بیان نہ ہونا انہاں داستاناں اُتے ہونے والے اعتبراضات وچ سی نيں۔[۲۲]
متعلقہ مآخذ
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Mohammad Ali Amir-Moezzi 1994, pp. 99–100
- ↑ حکیمی، خورشید مغرب، ۱۳۸۸ش، ص۴۲؛ طباطبایی، شیعہ در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۰۔
- ↑ حکیمی، خورشید مغرب، ۱۳۸۸ش، ص۴۲؛ طباطبایی، شیعہ در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۱۔
- ↑ حکیمی، خورشید مغرب، ۱۳۸۸ش، ص۴۳۔
- ↑ جمعی از نویسندگان مجلہ حوزہ، چشم بہ راہ مہدی (ع)، ۱۳۷۸ش، ص۳۶و۳۷۔
- ↑ حکیمی، خورشید مغرب، ۱۳۸۸ش، ص۴۳۔
- ↑ طباطبایی، شیعہ در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۱۔
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۰۳؛ طبرسی، اِعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۴۱۷۔
- ↑ اربلی، کشف الغمہ، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰؛ طبرسی، احتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶۔
- ↑ اربلی، کشف الغمہ، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰؛ طبرسی، احتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶۔
- ↑ طباطبایی، شيعہ در اسلام،۱۳۸۳ش، ص۲۳۶۔
- ↑ طباطبائی، شيعہ در اسلام،۱۳۸۳ش، ص۲۳۶۔
- ↑ طباطبایی، شيعہ در اسلام،۱۳۸۳ش، ص۲۳۶۔
- ↑ جمعی از نویسندگان مجلہ حوزہ، چشم بہ راہ مہدی (ع)، ۱۳۷۸ش، ص۴۲۔
- ↑ جمعی از نویسندگان مجلہ حوزہ، چشم بہ راہ مہدی (ع)، ۱۳۷۸ش، ص۴۲و۴۳۔
- ↑ شیخ مفید، المسائل العشر، ۱۴۲۶ق، ص۷۶۔
- ↑ جمعی از نویسندگان مجلہ حوزہ، چشم بہ راہ مہدی (ع)، ۱۳۷۸ش، ص۴۳۔
- ↑ جمعی از نویسندگان مجلہ حوزہ، چشم بہ راہ مہدی (ع)، ۱۳۷۸ش، ص۷۳۔
- ↑ نگاہ کنید بہ سید مرتضی، رسائل الشریف، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۹۷؛ شیخ طوسی، الغیبہ، ۱۴۱۱ق، ص۹۹۔
- ↑ محدث نوری، جنۃ المأوی، چاپشدہ در مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۳، ص۲۰۲-۳۱۷۔
- ↑ محدث نوری، جنۃ المأوی، چاپشدہ در مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۳، ص۲۰۲تا۳۱۷۔
- ↑ جمعی از نویسندگان مجلہ حوزہ، چشم بہ راہ مہدی (ع)، ۱۳۷۸ش، ص۱۰۰و۱۰۱۔
مآخذ
[سودھو]- قرآن کریم
- الطبرسي، الشيخ أمين الإسلام أبو علي الفضل بن الحسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، مؤسسة ال البيت عليهم السلام لاحياء التراث، قم، 1417۔
- الطبرسي، أبو منصور احمد بن علي بن أبي طالب، الاحتجاج، تعليقات: الخرسان، سيد محمد باقر، منشورات دار النعمان للطباعة والنشر ، النجف الاشرف، 1386هجری قمری/1966عیسوی۔
- صدرالاسلام همداني، پيوند معنوي با ساحت قدس مهدوي (تكاليف الانام في غيبة الامام)، تهران، انتشارات بدر، بهار 1361 (نيمه شعبان 1402)، صص 279-28.
- احمدبن محمد بن فهد الحلّي الاسدي، التحصين و صفات العارفين، ترجمه سيد علي جبار گلباغي ماسوله، قم، انتشارات لاهيجي، 1377، ص 9 ترجمه.
- المجلسي، العلامة الشيخ محمد باقر، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار، مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، الطبعة الثانية المصححة 1403هجری قمری / 1983عیسوی۔
- الكليني الرازي، ثقة الاسلام أبو جعفر محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، تصحيح وتعليق: الغفاري، على اكبر، دار الكتب الاسلامية، تهران - بازار سلطاني الجزء الاول الطبعة الثالثة 1388هجری قمری۔
- الاربلي، العلامة المحقق أبي الحسن على بن عيسى بن أبي الفتح، كشف الغمة في معرفة الائمة، دار الاضواء بيروت – لبنان۔ الطبعة الثانية، 1405 هجری قمری/ 1985عیسوی۔
- الصدوق، شيخ الجليل الاقدم أبى جعفر محمد بن على بن الحسين بن بابويه القمى، كمال الدين وتمام النعمة، تصحیح و تعلیق: على اكبر الغفاري، مؤسسة النشر الاسلامي (التابعة) لجامعة المدرسين بقم المشرفة (ايران) 1405هجری قمری / 1363هجری شمسی۔
- الطوسی، الشيخ محمد بن حسن، الغيبة، تحقيق: الشيخ عباد الله الطهراني، الشيخ علي أحمد ناصح، الطبعة: الأولى، 1411هجری قمری۔
- محمد بن ابراهيم بن جعفر النعماني (معروف به ابن ابي زينب، از علماي قرن سوم هجري)، كتاب الغيبة، بيروت، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات، 1403 ه (1983 م)۔
- طباطبائى، علامه سيد محمد حسين، شيعه در اسلام، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1378هجری شمسی۔
- امام خميني قدّس سرّه، شؤون و اختيارات ولي فقيه (ترجمه مبحث ولايت فقيه از «كتاب البيع» ايشان) تهران، وزارت ارشاد اسلامي، بهمن 1365هجری شمسی۔
- قمي، شيخ عباس، كليات مفاتيح الجنان، ترجمه (فارسی) استاد الهي قمشه ای، تهران، انتشارات اسوه، بي تا، قسمت ملحقّات مفاتيحالجنان، دعا در غيبت امام زمان، عليه السلام۔
- الموسوي الاصفهاني، ميرزا محمد تقي، مكيال المكارم في فوائد الدعاء للقائم عليه السلام۔ ناشر: مؤسسة الامام المهدي عجل الله فرجه الشريف - قم المقدسة الطبعة: الرابعة 1422هجری قمری۔
- نوری، حسین بن محمد تقی طبرسی، نجم ثاقب در احوال امام غایب علیه السلام، محقق:برزگر، صادق، ناشر:مسجد مقدس جمکران، قم۔ 1384هجری شمسی۔
- الحر العاملي، الشيخ محمد بن الحسن، تصحيح وتحقيق: الربانى الشيرازي، عبد الرحيم، دار احياء التراث العربي بيروت - لبنان۔
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||