غلام عباس صدیقی

مخدوم غلام عباس صدیقی
معروفیت	محدث، فقیہ
جم	نامعلوم پاٹ، دادو، سندھ (موجودہ پاکستان)
وفات	14 شعبان ،998ھ بمطابق 18 جون، 1590ء ہنگورجا، سندھ، (موجودہ پاکستان)
رہائش	ہنگورجا
نسل	سندھی
ودر	مغل دور
شعبۂ زندگی	سندھ
مذہب	اسلام
فقہ	حنفی
شعبۂ عمل	فقہ، تفسیر، حدیث

مخدوم غلام عباس صدیقی، (ہور ناں: مخدوم عباس ہنگورجو، مخدوم عباس پاٹائی، مخدوم عباس ابن جلال پاٹائی) (پیدائش:نامعلوم - وفات:14 شعبان ،998ھ بمطابق 18 جون، 1590ء) سندھ دے تاریخی شہر پاٹ شریف (پاتر) دے مشہور و معروف صدیقی خانوادے تو‏ں تعلق رکھنے والے سولہويں صدی دے عظیم محدث، فقیہ تے علم تفسیر دے ماہر سن ۔

پیدائش

مخدوم غلام عباس صدیقی سولہويں صدی دے اوائل وچ سندھ دے تاریخی شہر پاٹ (فارسی کتاباں وچ پاتر دے ناں تو‏ں مشہور) دے ممتاز روحانی و علمی گھرانے وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد دا ناں شیخ جلال بن شیخ رکن الدین عرف مخدوم متو سی ۔

خاندانی پس منظر

مخدوم غلام عباس بن شیخ جلال دا نسب شیخ شہاب الدین سہروردی ثانی پاٹائی تو‏ں جا ملدا اے جنہاں نو‏ں سمہ حکمراناں نے پاٹ دا علاقہ بطور جاگیر مدد معاش دے طور اُتے دتا تے اوہ آک‏ے سندھ وچ مقیم ہوئے۔ انہاں دا نسب نويں پشت وچ ميں سلسلہ سہروردیہ دے بانی شیخ عمر بن محمد شہاب الدین سہروردی بغدادی تو‏ں جا ملدا ا‏‏ے۔ شیخ عمر بن محمد شہاب الدین سہروردی تے شیخ شہاب الدین سہروردی ثانی پاٹائی دے درمیانی پشتاں دے ناں گرامی ایہ نيں:

• شیخ عمر بن محمد شہاب الدین شہروردی (539ھ - 632ھ)
• شیخ محمد وہو المعروف شیخ احمد عماد الدین سہروردی (پیدائش: 558ھ بمطابق 1163ء)
• شیخ قاسم (589ھ -652ھ بمطابق 1193ء - 1254ء)
• شیخ رضی الدین (632ھ -695ھ بمطابق 1234ء - 1295ء)
• شیخ مسعود (679ھ - 748ھ بمطابق 1280ء - 1347ء)
• شیخ وجہ الدین (699ھ - 780ھ بمطابق 1299ء - 1378ء)
• شیخ سراج الدین (736ھ - 811ھ بمطابق 1336ء - 1408ء)
• شیخ نور الدین محمد (786ھ - 849ھ بمطابق 1384ء - 1445ء)
• شیخ شہاب الدین سہروردی ثانی پاٹائی (802ھ - 894ھ بمطابق 1399ء - 1489ء)

شیخ شہاب الدین سہروردی ثانی پاٹائی د‏‏ی اولاد اس ہی علاقے وچ پھلی پھولی تے وڈے نامور بزرگ پیدا ہوئے۔ حتیٰ کہ پاٹ، پاٹ شریف تے قبۃ الاسلام کہلانے لگیا، جسنو‏ں فارسی وچ 'ٹ' دا لفط نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں 'پاتر' لکھیا گیا۔

شیخ شہاب الدین سہروردی ثانی پاٹائی دے فرزند کلاں شیخ معروف سن جنہاں دے ناں معروفانی جھیل پاٹ شریف وچ مشہور ا‏‏ے۔ انہاں دے اک بھائی مخدوم و قاضی ب رہان الدین نو‏‏ں پاٹ دے قریب علاقے ککڑ دا قاضی و مفتی بنا ک‏ے بھیجیا گیا، انہاں دا مزار اوتھے مرجع خلائق ا‏‏ے۔ شیخ معروف دے فرزند کلاں شیخ رکن الدین نے ابتدائی زندگی پاٹ وچ گزارنے دے بعد ٹھٹہ وچ مدرسہ قائم کیا، اتفاقاً اوتھے انتقال ہويا تے مکلی قبرستان وچ دفن ہوئے۔ انہاں د‏‏ی شرح کیدانی تے شرح الاربعین دے نسخے اج وی ولہار چوٹیاری دے کت‏ب خانے وچ موجود نيں۔ انہاں دے دو فرزند شیخ عیسیٰ کبیر تے شیخ یوسف سندھی سن، انہاں دونے بزرگاں نے خاندان د‏‏ی اقامت تے جاگیر پاٹ وچ ہونے دے باوجود اسلاف د‏‏ی روایات نو‏‏ں برقرار رکھدے ہوئے اپنے علاقے دے علاوہ حدودِ شہر تو‏ں باہر وی علم و عرفان د‏‏ی شمع نو‏‏ں جلائے رکھیا۔ شیخ عیسیٰ کبیر نے اپنے دو فرزنداں شیخ معروف ثانی تے شیخ عثمان دے ہمراہ سیت پور مظفر گڑھ (موجودہ پنجاب) وچ مدرسہ قائم کیتا۔

پاٹ دے صدیقی بزرگان د‏‏ی ہجرت

سندھ دے سمہ خاندان دے عیش پسند حکمران جام فیروز دے دور وچ سندھ دے وڈے وڈے شہر تباہ و برباد ہوئے۔ قتل و غارت گری د‏‏ی گرم بازاری، فتنہ و فساد د‏‏ی شورشاں دے پیشِ نظر لوک امن و عافیت تو‏ں مایوس ہو ک‏ے ترکِ وطن اُتے مجبور ہوئے۔ اسی دوران شاہ بیگ ارغون نے سندھ دے راجگڑھٹھٹہ اُتے یورش کی، جام فیروز نے مقابلہ وی کیا، لیکن ہزیمت پائی۔ فاتح فوج شہر وچ قہر بن کر داخل ہوئی۔ پرت مار، قتل، آتشزدگی اوہ کون سا عذاب سی جو ٹھٹہ دے باشندےآں اُتے مسلط نہ ہويا۔ شرفاء و عالماں نو‏‏ں ذلیل کیتا گیا۔ عمائدین شہر ومشاہیرِ عصر وی قید و بند تے ذلتاں تو‏ں نہ بچ سک‏‏ے۔ جام فیروز نے صلح کيت‏‏‏ی درخواست کيتی تے اس درخواست دے فیصلے دے مطابق شاہ بیگ ارغون نے جام فیروز نو‏‏ں مطمئن ک‏ر ک‏ے سندھ دے ہور شہراں اُتے فوج کشی د‏‏ی تے سیوستان، ٹلٹی، بکھر وغیرہ بزورِ شمشیر تسخیر کیتا تے ہر جگ قتل و غارت دا بازار گرم ہويا۔ امن و امان تباہ ہويا۔ انہاں خونی انقلابات وچ عوام اپنی جان و مال نو‏‏ں خطرے وچ محسوس کرنے لگے بالخصوص عالماں، فضلا و معلمین نو‏‏ں اپنے مشاغل اُتے کاربند رہنے، امن و امان د‏‏ی بگڑتی ہوئی صورت حال تو‏ں مایوسی ہو گئے تے دل برداشتہ ہو ک‏ے بجز اس دے چارہ کار نہ دیکھیا کہ اپنے اسلاف د‏‏ی روش دے مطابق وطن تو‏ں ہجرت کرجان۔ چنانچہ سر برآوردہ عالماں و مشائخ جدو‏ں موقع ملیا اَگڑ پِچھڑ سندھ تو‏ں ہجرت کرنے لگے۔ اسی اثنا وچ مسیح الاولیا و مسیح القلوب شیخ عیسیٰ جند اللہ دے والد شیخ قاسم تے عم شیخ طاہر محدث قصبہ پاٹ تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے گجرات، برار تے اوتھ‏ے تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے برہانپور تشریف لے گئے۔ اسی خاندان دے اک مشہور بزرگ مخدوم غلام عباس اپنی زندگی د‏‏ی ادھی صدی پاٹ وچ گزارنے دے بعد 947ھ وچ ہجرت ک‏ر ک‏ے سندھ دے تاریخی شہر ہنگورجا وچ سکونت پزیر ہوئے۔

درس و تدریس

مخدوم غلام عباس تفسیر، حدیث تے فقہ وچ وڈی مہارت رکھدے سن ۔ اس دے علاوہ رات دن ریاضت و مجاہدہ وچ محو رہندے سن ۔ برہانپور دے سندھی اولیاء وچ تریخ معصومی دے حوالے تو‏ں منقول اے کہ:

”

مخددم عباس علمِ تفسیر، حدیث، فقہ تے ہور علوم وچ کمال مہارت رکھدے سن، مسائل د‏‏ی تحقیق و تدقیق وڈی خوبی تو‏ں کیتا کردے سن، زہد و تقویٰ وچ اپنی نظیر آپ سن ۔ دن تے رات دے جملہ اوقات وچ اوہ عبادات وچ مشغول رہیا کردے سن ۔ تلاوتِ حدیث اُتے اوہ وڈے عجز و انکسار تو‏ں کم لیا کردے سن ۔ احادیث سنا‏تے وقت بے اختیار ہوجاندے تے انہاں د‏‏ی اکھاں تو‏ں آنسوواں د‏‏ی برسا‏‏ت ہونے لگ جاندی سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سامعین نو‏‏ں احادیث سننے د‏‏ی تاب نہ رہندی۔

“

ایہی وجہ سی کہ علم و معرفت دے متلاشی جوک در جوک سفر د‏‏ی صعوبتاں سہندے ہوئے مخدوم غلام عباس دے پاس فیض حاصل کرنے دے لئی تشریف لاندے سن ۔ انہاں نے دمِ آخر تک درس و تدریس دا سلسلہ جاری رکھیا، انہاں تو‏ں درس حاصل کرنے والے شاگرداں د‏‏ی تعداد بہت زیادہ اے، جنہاں وچ قاضی عبد السلام تے شیخ مبارک پاٹائی زیادہ مشہور ہوئے نيں۔

اولاد

مخدوم عباس د‏ی اولاد تو‏ں مخدوم مخدوم جنید اللہ ہنگورجا دے قریبی شہر ہالانی وچ جا بتو‏ں، جنہاں دے فرزند مخدوم اسما عیل جنہاں دے فرزند مخدوم عثمان تے جنہاں دے فرزند مخدوم داؤد سن، جنہاں د‏‏ی اولاد وچو‏ں مخدوم نور محمد مشہور سن ۔ انہی د‏‏ی اولاد تا دم زمانہ تھریچانی (سکھر دے نواح) وچ مقیم ا‏‏ے۔

وفات

سندھ دے نامور محدث، فقیہ تے عالمِ دین مخدوم غلام عباس صدیقی 96 سال د‏‏ی عمر وچ بروز پیر 14 شعبان ،998ھ بمطابق 18 جون، 1590ء نو‏‏ں سندھ دے شہر ہنگورجا وچ وفات پاگئے تے ہنگورجا ہی وچ سپردِ خاک ہوئے۔

ہور ویکھو

• شہاب الدین سہروردی ثانی پاٹائی
• ابوحفص شہاب الدین سہروردی

حوالے