فہمیدہ ریاض
فہمیدہ ریاض | |
---|---|
جم | 28 جولائی 1946 [۱] |
وفات | 21 نومبر 2018 (72 سال)[۱] |
شہریت | بھارت [۲] |
عملی زندگی | |
پیشہ | شاعر ، مترجم ، لکھاری |
پیشہ ورانہ زبان | اردو [۳] |
اعزازات | |
باب ادب | |
ترمیم |
فہمیدہ ریاض (ولادت: 28 جولائی 1946ء- 22 نومبر 2018ء) پاکستانی ترقی پسند ادیبہ، شاعرہ، سماجی کارکن برائے حقوق انسانی و حقوق نسواں سن۔ [۴] انہاں دی مشہور لکھتاں وچ گوداوری، خط مرموز تے خانہ آب و گل اے۔ خانہ آب و گل فارسی زبان دی مشہور مثنوی مولانا روم دا اردو ترجمہ اے۔15 ادبی کتاباں دی مصنفہ دی پوری زندگی تنازعات توں گھری رہی اے۔ جدوں انہاں دا مجموعہبدن دریدہ منظر عام اُتے آیا تاں انہاں اُتے شہوت انگیز تے حساس لفظاں استعمال کرنے دا الزام لگایا گیا۔ انہاں نے شاہ عبد اللطیف بھٹائی تے شیخ ایاز دیاں کتاباں دا سندھی زبان توں اردو وچ ترجمہ کیتا اے۔ فہمیدہ ریاض نے محمد ضیاء الحق دے دور آمریت توں تنگ آ کے پاکستان توں بھارت وچ پناہ لی جتھے انہاں نے کئی برس گزار دئے۔ [۵][۶] ان دا شعری مجموعہ اپنا جرم ثابت اے جنرل ضیاء الحق دے ظلم و ستم نوں بیاں کردا اے۔ انہاں نے اس مجموعہ وچ اپنا تجربہ بیان کیتا اے۔[۷]
ذاتی زندگی
[سودھو]فہمیدہ ریاض دی ولادت 28 جولائی 1946ء نوں میرٹھ دے اک تعلیمی خاندان وچ ہوئی۔ اس وقت میرٹھ برطانوی حکومت دا حصہ سی ۔ انہاں دے والد ریاض الدین احمد اک تعلیم پسند شخص سن ۔ اوہ صوبہ سندھ وچ تعلیم نظام نوں بہتر بنانے وچ مصروف سن ۔ [۸] انہاں دے والد دا تبادلہ ہو گیا تے اوہ لوک حیدراباد وچ مقیم ہو گئے۔ [۸] حالے انہاں دی عمر چار برس ہی سی کہ والد صاحب دا انتقال ہو گیا تے والدہ نے انہاں دی پرورش کيتی۔ [۹] انہاں ہاں ایام طفولت وچ اردو سندھی بولی سیکھ لی اس دے بعد فارسی توں وی شناسائی حاصل کيتی۔ [۱۰] تعلیم مکمل کرنے دے بعد اوہ ریڈیو پاکستان توں جڑگئياں۔ ۔[۹] کالج توں تعلیم مکمل کرنے دے بعد فہمیدہ ریاض نوں انہاں دے اہل خانہ نے انہاں نوں طے شدہ شادی کرنے اُتے ابھارا۔ انہاں نے اپنے پہلے شوہر دے نال کچھ برس برطانیہ وچ گزارے۔ اس دے بعد طلاق لے کے پاکستان آگئياں۔ اس دوران وچ انہاں نے بی بی سی اردو ریڈیو وچ کم کیتا تے فلم کاری وچ ڈگری حاصل کيتی۔ اس شادی توں انہاں نوں اک بیٹی اے۔ [۸]
دوسری شادی توں انہاں نوں دو اولاداں ہوئیاں۔ انہاں دے دوسرے شوہر دا ناں ظفر علی اجان اے۔ اوہ اک سیاست دان نيں۔ [۸]
عملی زندگی تے پاکستان وچ تحریکی سرگرمی
[سودھو]کراچی وچ انہاں نے اک اشتہاری اجنسی وچ کم کرنا شروع کیتا مگر جلدی ہی اپنا اک مجلہ جاری کیتا۔ اس مجلہ دا انداز کچھ سیاسی تے لبرل سی جو جنرل ضیاءالحق نوں پسند نہ آیا تے انہاں اُتے تے انہاں دے شوہر اُتے متعدد الزامات لگائے گئے تے ایتھے تک کہ انہاں دے شوہر ظفر نوں جیل وی جانا پيا۔ بعد وچ مجلہ وی بند ہو گیا۔ [۹] سنسرشب دے بارے وچ اوہ کہندی سن:
” | ہر اک نوں اک فن وچ سنجیدہ ہونا چاہیدا تے کدی وی سمجھوتہ نئيں کرنا چاہیدا۔ فن وچ ایسی تقدیس اے کہ اوہ تشدد نوں نئيں اپناندا اے۔ قاری نوں چاہیدا کہ وسعت قلب دے نال مطالعہ کرے تاکہ معنی دی گہرائی نوں پہونچ سکے۔ وچ اردو-ہندی انگریزی لغت ایسی دلچپی توں پڑھدی ہاں گویا شاعری پڑھ رہی ہون۔ مینوں لفظاں بہت بھاندے نيں۔ [۱۱] | “ |
ان دا مننا سی کہ“ فیمینزم دے کئی معنی ہوسکدے نيں۔ میرے نزدیک فینزم دا مطلب ایہ اے کہ مرد دی طرح عورت وی اک مکمل انسان اے جس دی لا محدود ذمہ داریاں نيں۔ انہاں نوں وی امریکی کالے یا دلت دی طرح سماجی برابری حاصل کرنے لئی جدوجہد کرنی پیندی اے۔ عورتاں نوں معاملہ ہور سنگین اے۔ انہاں نوں سڑک اُتے بلا جھجک تے بغیر کسی پریشان دا سامنا کیتے ہوئے سڑکاں اُتے گھومنے دی آزادی اے۔ انہاں نوں تیرنے، محبت دی شاعری کرنے دی آزادی اے، بالکل اسی طرح جس طرح مرد بلا کسی روک ٹوک کےکردے نيں تے انہاں اُتے کوئی اخلاقی پابندی عائد نئيں ہُندی اے۔ ایہ نا انصافی بہت واضع اے، بہت ظالمانہ تے ناقابل معافی اے۔ “[۱۱]
بھارت وچ جلا وطنی دی زندگی
[سودھو]اپنے سیاسی خیالات دی بنا اُتے انہاں نوں کافی مشکلات دا سامناکرنا پيا۔ جنرل ضیاءالحق دے دور وچ انہاں اُتے تقریباً دس مقدمے کیتے گئے۔ [۷] پاکستان پینل کوڈ دی دفعہ 124A دے تحت انہاں اُتے سیڈیشن چارج لگیا۔ [۱۲] شوہر دی گرفتاری دے بعد انہاں دے اک مداح نے انہاں نوں ضمانت اُتے رہیا کروایا تاکہ فیر توں انہاں نوں جیل نا جانا پئے تے فیر انہاں نوں تے انہاں دے دو چھوٹے بچےآں تے بہن سمیت مشاعرہ دے بہانے بھارت بھیج دتا جائے۔ اس وقت بھارت دی مشہور شاعرہ امرتا پریتم نے اس ضمن وچ موجودہ وزیر اعظم اندرا گاندھی توں اس ضمن وچ گل کيتی تے محترمہ ریاض نوں بھارت وچ پناہ مل گئی۔ [۷]
ان دے بچےآں نوں بھارت وچ اسکول وچ داخلہ مل گیا۔ [۱۲] بھارت وچ انہاں دے کئی رشتہ دار رہندے سن ۔ بعد وچ انہاں دے شوہر جیل توں رہیا ہونے دے بعدبھارت آگئے تے انہاں دے نال رہنے لگے۔ اس خاندان نے تقریباً ست برس جلا وطنی دی زندگی گزاری۔ فیر جنرل محمد ضیاء الحق دی وفات دے بعد بینظیر بھٹو دے ولیمہ دی شام نوں اوہ بھارت توں پاکستان پرت آئیاں ۔ اس دوران وچ انہاں دا قیام بحیثیت شاعرہ یونیورسٹی ملیہ اسلامیہ دہلی وچ رہیا۔ اپنی جلاوطنی دے دوران وچ انہاں ہندی وی سیکھ لی سی۔
وفات
[سودھو]72 سال دی عمر وچ 21 نومبر 2018ء نوں اوہ اس دنیا توں چل بساں۔ [۱۳]
منتخب ادبی کتاباں
[سودھو]انہاں دی پہلی شاعری احمد ندیم قاسمی دے فنون وچ شائع ہوئی، اس وقت انہاں دی عمر محض 15 برس سی۔ 22 سال دی عمر وچ انہاں دا پہلا شعری مجموعہ منظر عام اُتے آیا۔
سال | عنوان | ناشر |
---|---|---|
1968ء | پتھر دکی زبان | نئی آواز جامعہ نگر نويں دہلی |
2002 | خط مرموز | آج کی کتب، کراچی |
گوداوری | ||
کیا تم پورا چاند نہ دیکھو گے | ||
کراچی | ||
گلابی کبوتر | ||
1973ء | بدن دریدہ | |
دُھپ | ||
1999 | آدمی دکی زندگی | آج کی کتب، کراچی |
1998 | کھلے دریچے سے | بڑا کتاب گھر، کراچی |
حلقہ میری زنجیر کا | ||
اھورا آدمی | ||
پاکستان، لٹریچر اینڈ سوسائٹی | ||
قافلے پرندوں کے | ||
یہ خانہ آب و گل | ||
2011 | سب لعل و گوہر | سنگ میل بپلکیشنز، لاہور |
2017ء | تساں کبیر | اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس |
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ https://www.awid.org/whrd/fahmida-riaz
- ↑ BnF catalogue général — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۶ مارچ ۲۰۱۷ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — ناشر: Bibliothèque nationale de France
- ↑ Identifiants et Référentiels — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۴ مئی ۲۰۲۰ — ناشر: Agence bibliographique de l'enseignement supérieur
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ Sindhu, Amar (2013-09-14). "Herald Exclusive: In conversation with Fahmida Riaz" (in en). DAWN.COM. https://web.archive.org/web/20181226014758/https://www.dawn.com/news/1042830. Retrieved on ۲۶ اکتوبر ۲۰۱۹.
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ ۸.۳ "Fahmida Riaz: The Progressive Writer and Poet of Sindh" (in en-US). Sindhi Dunya. 2016-04-07. https://web.archive.org/web/20181226014750/https://www.sindhidunya.com/fahmida-riaz-the-progressive-writer-and-poet-of-sindh/. Retrieved on ۲۶ اکتوبر ۲۰۱۹.
- ↑ ۹.۰ ۹.۱ ۹.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ "Pakistanis seek friendship with India: Fahmida Riaz" (in en). hindustantimes.com/. 2013-04-08. https://web.archive.org/web/20181226014757/https://www.hindustantimes.com/books/pakistanis-seek-friendship-with-india-fahmida-riaz/story-crytG8jngYsrSGcPnjAmFJ.html. Retrieved on ۲۶ اکتوبر ۲۰۱۹.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- مضامین جنہاں وچ فرانسیسی بولی دا متن شامل اے
- 1946 دے جم
- 28 جولائی دے جم
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 2018 دیاں موتاں
- 21 نومبر دیاں موتاں
- تمغائے حسن کارکردگی وصول کنندگان
- اردو شاعر
- اکیہویں صدی دی پاکستانی مصنفات
- اکیہویں صدی دی مصنفات
- اکیہویں صدی دے پاکستانی شعرا
- اکیہویں صدی دے مترجمین
- ویہويں صدی دی پاکستانی مصنفات
- ویہويں صدی دی مصنفات
- ویہويں صدی دے پاکستانی شعرا
- ویہويں صدی دے مترجمین
- پاکستانی حامی حقوق نسواں
- پاکستانی زیر حراست تے قیدی شخصیتاں
- پاکستانی مترجمین
- پاکستانی محققاں
- یونیورسٹی ملیہ اسلامیہ دا تدریسی عملہ
- ضلع حیدرآباد، پاکستان دیاں شخصیتاں
- کراچی دے شاعر
- میرٹھ دیاں شخصیتاں
- مہاجر شخصیتاں