احمد ندیم قاسمی
احمد ندیم قاسمی | |
---|---|
جم | 20 نومبر 1916
|
وفات | 10 جولائی 2006 (90 سال) |
وجہ وفات | دمہ |
شہریت | پاکستان |
عملی زندگی | |
مادر علمی | گورنمنٹ ایس ای کالج بہاولپور |
پیشہ | شاعر [۱]، صحافی [۲]، فلسفی ، ادبی نقاد ، لکھاری |
تحریک | انجمن ترقی پسند مصنفین |
اعزازات | |
دستخط | |
IMDB اُتے صفحات | |
ترمیم |
احمد ندیم قاسمی اک پاکستانی شاعر تے ادیب سن۔
احمد ندیم قاسمی (20 نومبر 1916ء تا 10 جولائی 2006ء) پاکستان دے اک معروف ادیب، شاعر، افسانہ نگار، صحافی، مدیر تے کالم نگار سن ۔ افسانہ تے شاعری وچ شہرت پائی۔ ترقی پسند تحریک توں وابستہ نمایاں مصنفین شمار ہُندا سی تے اسی وجہ توں دو مرتبہ گرفتار کیتے گئے۔
قاسمی صاحب نے طویل عمر پائی تے لگ بھگ نوّے سال دی عمر وچ انھاں نے پنجاہ توں سے ودھ کتاباں تصنیف کيتیاں ۔[۳]
سوانح
[سودھو]ابتدائی حالات
[سودھو]احمد ندیم قاسمی مغربی پنجاب دی وادی سون سکیسر دے پنڈ انگہ ضلع خوشاب وچ 20؍نومبر1916ء نوں پیدا ہوئے۔ اصل ناں احمد شاہ تے اعوان برادری توں تعلق رکھدے سن ۔جدوں کہ ندیم انہاں دا تخلص سی ۔اپنے پردادا محمد قاسم دی رعایت توں ’’قاسمی‘‘ اکھوائے، اِنہاں دے والد پیر غلام نبی تے والدہ غلام بی بی سن۔
تعلیم
[سودھو]آپ دے والد پیر غلام نبی مرحوم اپنی عبادت، زہد تے تقویٰ دی وجہ توں اہل اللہ وچ شمار ہُندے سن ۔ ندیم دی ابتدائی تعلیم پنڈ وچ ہوئی۔ 1920ء وچ انگہ دی مسجد وچ قرآن مجید دا درس لیا۔ 1923ء وچ والد دے انتقال دے بعد اپنے چچا حیدر شاہ دے پاس کیمبل پور چلے گئے۔ اوتھے مذہبی، عملی تے شاعرانہ ماحول میسر آیا۔ 1921ء - 1925ء وچ گورنمنٹ مڈل اینڈ نارمل اسکول کیمبل پور (اٹک) وچ تعلیم پائی۔ 1930ء-1931ء وچ گورنمنٹ ہائی اسکول شیخو پورہ توں میٹرک کیتا تے 1931ء صادق ایجرٹن کالج بہاولپور وچ داخل ہو گئے جتھے توں 1935ء وچ بی اے کیا۔
حالات زندگی
[سودھو]قاسمی صاحب دی ابتدائی زندگی کافی مشکلات بھری سی۔ جدوں اوہ اپنے آبائی پنڈ نوں خیرباد کہہ کے لاہور پہنچے تاں انہاں دی گزر بسر دا کوئی سہارا نہ سی ۔ کئی بار فاقہ کشی دی وی نوبت آ گئی لیکن انہاں دی غیرت نے کسی نوں اپنے احوال توں باخبر کرنے توں انہاں نوں باز رکھیا۔ انھی دناں انہاں دی ملاقات اختر شیرانی نال ہوئی۔ اوہ انہاں نوں بے حد عزیز رکھنے لگے تے انہاں دی کافی حوصلہ افزائی وی کيتی۔ قاسمی صاحب اختر شیرانی دی شاعری دے گرویدہ تاں پہلے ہی توں سن، انہاں دے مشفقانہ رویے نے قاسمی صاحب نوں انہاں توں شخصی طور اُتے وی بہت قریب کر دتا۔ اختر شیرانی رند بلانوش سن لیکن انہاں دے نال خاصا وقت گزارنے دے باوجود قاسمی صاحب نے کدی شراب نوں ہتھ نئيں لگایا تے نہ انہاں دی طبیعت وچ لاابالی پن آیا۔ اس توں انہاں دے مزاج دی استقامت تے اپنے آپ اُتے قابو رکھنے دی انہاں دی غیر معمولی صلاحیت دا اندازہ ہُندا اے۔ اختر شیرانی دی شاعری تے شخصیت توں قاسمی صاحب دا لگاؤ آخر تک رہیا۔
اسی دوران احمد ندیم قاسمی دی ملاقات امتیاز علی تاج نال ہوئی جنہاں نے انہاں نوں اپنے ماہانہ رسالے پھول دی ادارت دی پیش کش دکیتی جو انہاں نے قبول کر لئی۔ پھول بچےآں دا رسالہ سی ۔ اوہدی اک سالہ ادارت دے زمانے وچ قاسمی صاحب نے بچےآں دے لئی بہت ساریاں نظماں لکھياں جو بچےآں وچ بہت پسند کيتیاں گئیاں۔[۳]
ملازمت
[سودھو]1936ء وچ ریفارمز کمشنر لاہور دے دفتر وچ ویہہ روپے ماہوار اُتے محرر دی حیثیت نال ملازم ہوئے تے 1937ء تک ایتھے کم کردے رہے۔ 1939ء - 41ء دے دوران ایکسائز سب انسپکٹر دے طور اُتے ملازمت کيتی۔
1939ء وچ محکمہ آبکاری وچ ملازم ہو گئے۔ 1942ء وچ مستعفی ہو کے لاہور چلے آئے۔ تہذیب نسواں تے پھول دی ادارت سنبھالی 1943ء وچ (ادب لطیف) دے ایڈیٹر مقرر ہوئے 1945ء - 48ء وچ ریڈیو پشاور توں بحیثیت اسکرپٹ رائٹر وابستہ رہے تقسیم دے بعد ڈیڑھ سال ریڈیو پشاور وچ ملازم رہے۔
1948ء وچ ریڈیو پاکستان دی ملازمت چھڈ دتی تے واپس لاہور چلے آئے ایتھے انہاں نے ہاجرہ مسرور دے نال مل کے اک نويں ادبی رسالے ’’نقوش‘‘ دی بنیاد رکھی۔ ایہ اک کامیاب رسالہ ثابت ہويا۔[۴]
دور عروج
[سودھو]شہرت
[سودھو]قاسمی صاحب دی شاعری دی ابتدا 1931ء وچ ہوئی سی جدوں مولانا محمد علی جوہر دے انتقال اُتے انہاں دی پہلی نظم روزنامہ سیاست لاہور دے سرورق اُتے شائع ہوئی تے ایہ انہاں دے لئی بہت وڈا اعزاز سی ۔ ایہی نئيں بعد وچ وی 1934ء تے 1937ء دے دوران انہاں دی متعدد نظماں روزنامہ انقلاب لاہور تے زمیندار لاہور دے سرورق اُتے شائع ہُندیاں رہیاں تے اس توں انہاں نوں عالمِ نوجوانی وچ ہی غیر معمولی شہرت حاصل ہوئی۔[۵]
صحافتی سرگرمیاں
[سودھو]- 1941-45ء وچ ہفت روزہ ’پھول‘
- 1943-45ء ’تہذیبِ نسواں ‘
- ماہنامہ ادبِ لطیف
- 1947-48ء وچ ماہنامہ سویرا (چار شماراں)
- 1950ء وچ ماہنامہ ’’سحر‘‘ لاہور (اک شمارہ)
- 1953-59ء وچ روزنامہ ’’امروز‘‘ لاہور دی ادارت
- 1964ء توں ماہنامہ ’’فنون‘‘ دی ادارت
- 1952ء وچ روزنامہ ’امروز‘ لاہور وچ کالم ’’حرف و حکایت‘‘ لکھدے رہے
- روزنامہ ’امروز‘ لاہور اخبار دے ایڈیٹر بن جانے اُتے کالم ’’پنج دریا‘‘ وی لکھدے رہے۔
- 1959ء وچ امروز توں وکھ ہونے اُتے روزنامہ ہلالِ پاکستان وچ ’’موج در موج‘‘ تے ’پنج دریا‘ دے ناں توں فکاہیہ کالم نویسی۔
- 1964-70ء وچ روزنامہ ’’امروز‘‘ لاہور وچ کالم ’’حرف و حکایت‘‘ دی شروعات دی مگر پنج دریا دی بجائے ناں ’’عنقا‘‘ رکھ لیا۔
- 1970ء دے دوران ‘‘روزنامہ جنگ‘‘ کراچی وچ کالم ’’لاہور۔ لاہور اے۔ ‘‘
- فیر جنگ نوں چھڈ کے روزنامہ حریت کراچی وچ فکاہیہ کالم ’’موج در موج‘‘ تے ہفتہ وار کالم ’’لاہوریات‘‘ پیش کردے رہے۔
- اپریل 1972ء وچ دوبارہ امروز وچ اوہی کالم لکھنے لگے۔
- 1964ء توں امروز لاہور وچ ادبی، علمی تے تہذیبی موضوعات اُتے ہر ہفتے مضامین لکھدے رہے۔
- ہاجرہ مسرور توں مل کے (نقوش) دی ادارت سنبھالی تے امروز توں وی وابستہ رہے۔ حرف و حکایت والا کالم عنقا دے قلمی ناں توں لکھدے رہے۔
- (فنون) ادبی پرچہ انہاں دے زیر نگرانی نکل رہیا سی ۔
بے شمار کتاباں تصنیف کيتیاں تے ادب دی ہر صنف وچ طبع آزمائی کيتی۔ افسانے تے غزل دے حوالے بہت شہرت حاصل کيتی۔
ادبی کارہائے نمایاں
[سودھو]- پہلا شعر: 1926–27 وچ پہلا شعر کہیا۔
- پہلی مطبوعہ تخلیقات:پہلی نظم 1931ء وچ مولانا محمد علی جوہر دی وفات اُتے کہی جو روز نامہ ’سیاست‘ لاہور وچ چھپی۔
- پہلا شعری مجموعہ 1942ء وچ اردو اکیڈمی لاہور توں تے پہلا افسانوی مجموعہ 1939ء وچ شائع ہويا۔
انجمن ترقی پسند
[سودھو]1936 وچ انجمن ترقی پسند مصنفین دے قیام دے بعد قاسمی صاحب نے اس انجمن توں وابستگی اختیار کر لئی سی۔ اوہ انجمن دے سکریٹری وی رہے لیکن اگے چل کے جدوں انجمن نظریاتی تشدد پسندی دا شکار ہوئی تاں قاسمی صاحب نے اوہدی سرگرمیاں توں کنارہ کشی اختیار کر لئی۔
مطبوعات
[سودھو]احمد ندیم قاسمی | |
جنمستھان : | انگا، ضلع خوشاب, پنجاب (پاکستان) |
جمݨ دیہاڑا : | 20 نومبر 1916 |
مرن دیہاڑا : | 10 جولائی 2006 |
مرنستھان : | لہور, پنجاب |
دیس : | پاکستان |
بولی : | پنجابی |
کم : | ادیب، شاعر، صحافی |
گن: | اردو شاعری, افسانہ ،کالم لکھاری |
لکھتاں
[سودھو]شاعری
- رم جھم
- شعلہ گل
- دشت وفا
- جلال و جمال
افسانہ
- سناٹا
- آس پاس
- درودیوار
- چوپال
- گھر توں گھر تک
افسانوی مجموعے
[سودھو]- چوپال (دار الاشاعت پنجاب، لاہور 1939)
- بگولے (مکتبہ اردو، لاہور 1941)
- طلوع و غروب (مکتبہ اردو، لاہور 1942)
- گرداب (ادارہ اشاعت اردو، حیدرآباد دکن1943)
- سیلاب (ادارہ اشاعت اردو، حیدرآباد دکن 1943)
- آنچل(ادارہ فروغ اردو، لاہور 1944)
- آبلے {تین طویل کہانیاں} (ادارہ فروغِ اردو، لاہور 1946)
- آس پاس (مکتبہ فسانہ خواں، لاہور 1948)
- در و دیوار (مکتبہ اردو، لاہور 1948)
- سناٹا (نیا ادارہ، لاہور 1952)
- بازارِ حیات (ادارہ فروغِ اردو، لاہور 1959)
- برگِ حنا (ناشرین، لاہور 1959)
- سیلاب و گرداب (مکتبہ کارواں، لاہور 1961)
- گھر توں گھر تک (راول کتاب گھر، راولپنڈی 1963)
- کپاس دا پھُل (مکتبہ فنون، لاہور 1973)
- نیلا پتھر (غالب پبلشرز، لاہور 1980)
- کوہ پیما (اساطیر، لاہور 1995)
- پت جھڑ(آخری افسانےتے ناولٹ)
- اس راستے پر(ناولٹ)
شاعری
[سودھو]- دھڑکناں (قطعات- اردو اکیڈمی، لاہور 1942)
- رِم جھم (قطعات و رباعیات- ادارہ فروغِ اردو، لاہور 1944)
- جلال و جمال (شاعری- نواں ادارہ، لاہور 1946)
- شعلۂ گُل (قومی دار الاشاعت، لاہور 1953)
- دشتِ وفا (کتاب نما، لاہور 1963)
- محیط (التحریر، لاہور 1976)
- دوام (مطبوعات، لاہور 1979)
- لوح خاک (اساطیر، لاہور 1988)
- ارض و سماء(آخری مجموعہ کلام)
- بسیط
- ندیم دیاں نظماں
- ندیم دی غزلاں
- احمد ندیم قاسمی دی منتخب نظماں(ڈاکٹر ناہید قاسمی)
- ندیم بیت بازی
- انوار جمال(حمد، دعا،نعت،سلام)
تحقیق و تنقید
[سودھو]- رہتل و فن (پاکستان فاؤنڈیشن، لاہور 1975)
- ادب تے تعلیم دے رشتے (التحریر، لاہور 1974)
- علامہ محمد اقبال
- میرے ہم قدم (شخصی خاکے)
- کیسر کیاری(فکاہی کالم تے مزاحیہ مضامین)
ترتیب و ترجمہ
[سودھو]- انگڑائیاں (مرد افسانہ نگاراں دا انتخاب- ادارہ اشاعت اردو، حیدرآباد دکن 1944)
- نقوشِ لطیف (خواتین افسانہ نگاراں دا انتخاب- ادارہ اشاعتِ اردو، حیدرآباد دکن 1944)
- پاکستان دی لوک کہانیاں (از میریلن سرچ- ترجمہ، شیخ علی اینڈ سنز، لاہور)
- کیسر کیاری (مضامین، ڈرامے، تراجم- مکتبہ شعر و ادب، لاہور 1944)
- منٹو دے خطوط بناں احمد ندیم قاسمی (ترتیب- کتاب نما، لاہور 1966)
- نذیر حمید احمد خاں (ترتیب- مجلس ترقی ادب، لاہور 1977) میرے اسيں سفر
بچےآں دا ادب
[سودھو]- تین ناٹک (پنجاب بک ایجنسی، لاہور 1944)
- دوستوں دکی کہانیاں (پنجاب بک ایجنسی، لاہور 1944)
- نويں نویلی کہانیاں (پنجاب بک ایجنسی، لاہور 1944)
قاسمی توں متعلق کتاباں تے خصوصی نمبر
[سودھو]- ندیم دی شاعری تے شخصیت (تحقیق) جمیل ملک۔
- احمد ندیم قاسمی : شخصیت تے فن / ناھید قاسمی ; تدوین و طباعت، سعیدہ درانی 2009، اکادمی ادبیات
- احمد ندیم قاسمی دے بہترین افسانے، مرتب مظفر علی سید
- ندیم نامہ، مرتب محمد طفیل، بشیر موجد مجلسِ ارباب فن، لاہور 1974
- ندیم نامہ احمد ندیم قاسمی یادگاری کتاب
by (اسلم فرخی)
- مٹی دا سمندر، مرتب ضیا ساجد مکتبہ القریش، لاہور 1991
- احمد ندیم قاسمی، اک لیجنڈ- از شکیل الرحمٰن، اساطیر، لاہور
- ندیم نمبر، مرتب صہبا لکھنوی ماہنامہ افکار، کراچی 1976
- احمد ندیم قاسمی: شخصیت تے فن، مرتب: نند کشور و کرم۔ عالمی اردو ادب، دہلی 1996۔
- ہندی وچ ’’اردو کہانی کار احمد ندیم قاسمی‘‘ مرتب نند کشور وکرم اندر پرستھ پرکاشن دہلی
- آدھی ملاقات (مکتوبات) احمدندیم قاسمی بناں محمدفاضل مرتب خورشید ربانی پورب اکادمی2007۔
- صبح صد رنگ ندیم، احمد ندیم قاسمی :شخصیت و فن
آن لائن ریختہ تے سمت نے قاسمی نمبر نکالے ماہ نو دے علاوہ سہ ماہی فنون تے سہ ماہی ادبیات نے وی قاسمی نمبر دی اشاعت کیتی
اس دے علاوہ انگریزی، روسی، چینی،جاپانی، ہندی، پنجابی، بنگالی، سندھی، گجراتی مراٹھی تے فارسی وغیرہ متعدد زباناں وچ کہانیاں تے شاعری دے تراجم۔
اعزازات و انعامات
[سودھو]- آدم جی ادبی انعام برائے دشتِ وفا (شاعری۔ 1963)
- آدم جی ادبی انعام برائے محیط (شاعری۔ 1976)
- آدم جی ادبی انعام برائے دوام (شاعری۔ 1979)
- صدارتی تمغا برائے حسن کارکردگی حکومت پاکستان دا اعلیٰ سول اعزاز (1968)
- ستارۂ امتیاز حکومت پاکستان دا اعلیٰ ترین سول اعزاز (1980)
- عالمی فروغِ اردو ادب، دوحہ، قطر۔
- کمال فن ادبی ایوارڈ (1997)
- علامہ اقبال ایوارڈ (2007)
وفات
[سودھو]احمد ندیم قاسمی 10 جولائی 2006ء نوں مختصر علالت دے بعد حرکت قلب بند ہونے توں قریبا 90 برس دی عمر وچ انتقال کر گئے۔ ہفتہ 8 جولائی 2006ء نوں انہاں نوں سانس دی تکلیف دے بعد لاہور دے پنجاب انسٹی ٹیوٹ آف کارڈیالوجی وچ داخل کروایا گیا جتھے انہاں نوں عارضی تنفس فراہم کیتا گیا سی، لاہور ہی وچ ملتان روڈ اُتے ملت پارک دے نزدیک شیخ المشائخ قبرستان وچ آسودہ خاک ہوئے۔ div style="text-align: center;">
عمر بھر سنگ زنی کردے رہے اہل وطن ............ یہ علیحدہ بات کہ دفنائیں گے اعزاز کے ساتھیادگاری ڈاک ٹکٹ دا اجرا
[سودھو]10جولائی 2009ء نوں پاکستان دے محکمہ ڈاک نے احمد ندیم قاسمی دی تیسری برسی دے موقع اُتے اک یادگاری ڈاک ٹکٹ جاری کیتا جس اُتے احمد ندیم قاسمی دا اک خوب صورت پورٹریٹ شائع کیتا گیا سی ۔ پنج روپیہ مالیت دا ایہ ڈاک ٹکٹ فیضی امیر صدیقی نے ڈیزائن کیتا سی تے اس اُتے انگریزی وچ 3RD DEATH ANNIVERSARY OF AHMAD NADEEM QASMI 1916–2006 دے الفاظ تحریر سن .
قاسمی کہانی
[سودھو]احمد ندیم قاسمی دیاں تحریراں اُتے مبنی ڈرامائی سلسلہ اے جو پاکستان ٹیلی وژن اُتے ستر دی دہائی دے دوران پیش کیتا گیا سی ۔ اس دے ڈائریکٹر ایوب خاور سن
اولاد
[سودھو]- .1 وڈی بیٹی۔ ناہید ندیم (ناہید قاسمی) شاعرہ نيں۔
- .2 نشاط ندیم وی شعر کہندی سن، 1995 وچ انتقال ہو گیا۔
- .3 بیٹا نعمان ندیم
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Library of Congress Control Number (LCCN) (bibliographic): https://www.loc.gov/item/n81032097/ — ناشر: کانگرس لائیبریری
- ↑ امریکی راشٹری لائیبری ادھکار شناختی: https://id.loc.gov/authorities/n81032097
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
|
|
ہور ویکھو
[سودھو]- 1916 دے جم
- 20 نومبر دے جم
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 2006 دیاں موتاں
- 10 جولائی دیاں موتاں
- تحریک ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- تمغائے حسن کارکردگی وصول کنندگان
- صفحات مع خاصیت P109
- ویکیپیڈیا مضامین مع VIAF شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع LCCN شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع ISNI شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع GND شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع BIBSYS شناخت کنندگان
- اردو تنقید نگار
- اردو شعرا
- اردو غیر افسانوی مصنفین
- اردو کالم نگار
- اردو دے ماہر لسانیات
- اردو محققین
- اکیہواں صدی دے اردو مصنفین
- برطانوی ہند دیاں شخصیتاں
- برطانوی ہند دے اردو لکھاری
- ویہويں صدی دے اردو مصنفین
- ویہويں صدی دے پاکستانی افسانہ نگار
- ویہويں صدی دے شعرا
- ویہويں صدی دے مرد مصنفین
- ویہويں صدی دے ناول نگار
- پاکستانی ادبی نقاد
- پاکستانی اردو شعرا
- پاکستانی شعرا
- پاکستانی صحافی
- پاکستانی فلسفی
- پاکستانی کالم نگار
- پاکستانی ماہر لسانیات
- پاکستانی مرد افسانہ نگار
- پاکستانی مصنفین
- پاکستانی ناول نگار
- پاکستانی ٹیلی ویژن مصنفین
- پاکستانی ڈراما نگار تے ڈراما نویس
- پنجابی شخصیتاں
- ستارۂ امتیاز وصول کنندگان
- ضلع خوشاب دیاں شخصیتاں
- لاہوری شخصیتاں
- پاکستانی شخصیتاں
- مدیر
- مرد ٹیلی ویژن مصنفین
- شخصیتاں
- مشہور لوک
- اردو ادب
- اردو لکھاری
- اردو ساہت
- اردو شاعر
- سوہنے کم دا ٹکا
- پنجابی لوک
- اعوان