قازق جوز
اک جوز ( قازق: ٴجۇز, Жүз ٴجۇز , pronounced [ʑʏz] ، جس دا ترجمہ "ہورڈ" دے طور اُتے وی کيتا جاندا اے ) کیپچک دے میدانی علاقے وچ تن اہم علاقائی تے قبائلی ڈویژناں وچوں اک اے جو عصری قازقستان دے زیادہ تر حصے اُتے محیط اے۔ ایہ قازقاں دے نسلی گروہ دے اندر مرکزی قبائلی تقسیم دی نمائندگی کردا اے۔
- سینئر جوز ( قازق: ۇلى ٴجۇز, Ұлы Жүз ) جنوبی تے جنوب مشرقی قازقستان ، شمال مغربی چین ( سنکیانگ ) تے ازبکستان دے کچھ حصےآں اُتے محیط اے۔
- مڈل جوز ( قازق: وردا ٴجۇز, Орта жүз ) چھ قبیلے اُتے مشتمل اے، جس وچ شمالی، وسطی تے مشرقی قازقستان شامل نيں۔
- جونیئر جوز ( قازق: كىشى ٴجۇز, Кіші жүз ) تن قبیلے اُتے مشتمل اے، جس وچ مغربی قازقستان تے مغربی روس ( اورینبرگ اوبلاست ) شامل نيں۔
تریخ
[سودھو]قازق زوز یا گروہ دا ابتدائی ذکر ۱۷ ويں صدی دا اے۔ ویلیامینوف زرنوف (۱۹۱۹) دا خیال سی [۱] ایہ تقسیم ۱۵۹۸ وچ تاشقند ، یاسی تے سیرام دے اہم شہراں اُتے قبضے دے نتیجے وچ ہوئی۔
کچھ محققاں نے استدلال کيتا کہ ژوز دی اصل وچ قبائلی، میدانی خانہ بدوشاں دے فوجی اتحاد توں مماثلت اے جو قازق خانات دے ٹوٹنے دے بعد ۱۶ويں صدی دے وسط وچ ابھرے سن ۔ یوری زیویو نے دلیل دتی کہ انہاں دی علاقائی تقسیم تن ماحولیاتی یا ٹپوگرافک زونز اُتے مشتمل اے، جنوبی تے جنوب مشرقی سٹیپ دے سینئر زوز نوں جھیل بلخش دے دو ہور زوناں توں وکھ کيتا گیا اے۔
بعض محققاں دے مطابق، قازق خانات وچ پہلی خانہ جنگی وچ قازق وکھ ہو گئے سن ۔ جنہاں قبیلے نے بُیداش خان نوں تسلیم کيتا انہاں نے سینئر جوز تشکیل دتا۔ توگیم خان نوں تسلیم کرنے والے قبیلے نے مڈل جوز تشکیل دتا۔ جنہاں قبیلے نے احمد خان نوں تسلیم کيتا انہاں نے جونیئر جوز تشکیل دتا۔
قازق داستاناں دے مطابق،حوالےدی لوڑ؟ تن زوز قازقاں دے افسانوی بانی آباؤ اجداد دے تن بیٹےآں دی علاقائی وراثت سن ۔ قازق بولی وچ ، جوز دا مطلب یا تاں "یونین" یا "سو" اے ۔حوالےدی لوڑ؟
سینئر جوز
[سودھو]
تاریخی طور پر، سینئر جوز ( قازق: Ұлы жүз Ұлы اج دے جنوب مشرقی قازقستان تے چین دے الی قازق خود مختار پریفیکچر (شمالی سنکیانگ ) وچ ، منگول سلطنت دے سابقہ چغتائی الوس دی شمالی سرزمیناں پر، دریائے الی تے چو ندی دے طاساں وچ آباد سن ۔ اسنوں Üysin jüz وی کہیا جاندا سی۔
سینئر جوز دا پہلا ریکارڈ ۱۷۴۸ دا اے، جس دی وجہ زاریتسا دے اک تاتاری سفیر دی وجہ توں اے جسنوں ۱۷۳۲ وچ ابوالخیر خان نوں تسلیم کرنے دے لئی گفت و شنید دے لئی میدان وچ بھیجیا گیا سی۔ نکولائی ارسٹوف دے مطابق، ۱۹ويں صدی دے دوسرے نصف وچ سینئر زوز دی تخمینی آبادی تقریباً ۵۵۰٬۰۰۰ افراد اُتے اس علاقے نوں ۱۸۲۰ دی دہائی وچ کوکند خاندے نے تے ۱۸۵۰ توں ۱۸۶۰ دی دہائی دے دوران روسی سلطنت نے فتح کيتا سی۔
قازقستان دی حکمران اشرافیہ، بشمول سابق صدر نورسلطان نظربایف ، کمیونسٹ پارٹی آف قازقستان دے سابق فرسٹ سیکرٹری دینمخمد کونایف ، ہور مشہور شاعر جامبل جبائیف سینئر جوز دے نمائندے نيں۔
۱۹ويں تے ۲۰ويں صدی دے اوائل وچ اعلیٰ درجے دے قبیلےآں دے صحیح ناواں تے نوعیت دا تعین کرنے دی کئی کوششاں دی گئیاں نيں۔ پر، مختلف مطالعات نے سٹیپ دے قبیلےآں دے لئی کافی مختلف ناں تے آبادی دی تعداد پیدا کيتی۔ عام طور اُتے پہلے آرڈر دے بزرگ ژوز قبیلے یا قبیلےآں دے ناں ایہ نيں:
- ( قازق: Дулат دولات )
- Jalayir ( قازق: Жалайыр )
- قانگلی ( قازق: Қаңлы )
- البان ( قازق: Албан )
- سووان ( قازق: Суан )
- ساری یوسین ( قازق: Сары-Үйсін )
- شاپیراشٹی ( قازق: Шапырашты )
- سرجیلی ( قازق: Сіргелі )
- اوشقتی ( قازق: Ошақты )
- Ysty ( قازق: Ысты )
- شانیشقیلی ( قازق: Шанышқылы )
درمیانی جوز
[سودھو]
درمیانی جوز ( قازق: Орта Жүз جسنوں Arğın Jüz [Арғын Жүз] دے ناں توں وی جانیا جاندا اے، وسطی، شمالی تے مشرقی قازقستان وچ سابقہ گولڈن ہارڈ دی مشرقی سرزمین اُتے قابض اے۔
قازقستان دے کچھ مشہور شاعر تے دانشور مشرق ژوز دے علاقےآں وچ پیدا ہوئے، جنہاں وچ ابے قنان بایولی ، اخمت بیتورسینولی ، شوکان ولیخانولی تے علیخان بوکیخانوف شامل نيں۔
مڈل جوز تھلے لکھے قبیلے اُتے مشتمل اے:
- ارگین ( قازق: Арғын )
- ( قازق: Керей Керей )
- ( قازق: Найман Найман )
- خونگیراد ( قازق: Қоңырат )
- Qypchak ( قازق: Қыпшақ )
- Taraqty قازق: Тарақты )
- عوق ( قازق: Уақ )
جونیئر جوز
[سودھو]جونیئر یا اس توں کم جوز ( قازق: Кіші Жүз جسنوں Alşın Jüz دے ناں توں وی جانیا جاندا اے ) نے مغربی قازقستان وچ سابق نوگئی خانات دی زمیناں اُتے قبضہ کيتا۔
ان دی ابتدا نوگائی ہورڈ دے نوگئیس نال ہوئی اے، جسنوں کدی مغربی قازقستان وچ رکھیا گیا سی، لیکن ۱۶ويں صدی وچ اسنوں قازقاں تے روسیاں دے ہتھوں شکست ہوئی تے نوگئیس اپنے خانات دے مغربی حصے، دریائے کوبان دے میداناں تک پِچھے ہٹ گئے۔ ۱۸ ويں صدی وچ ، انہاں نے اندرونی روسی شہراں نوں خطرے وچ ڈال دتا، اس لئی روسی سلطنت نے منگول کالمیکس دے نال اتحاد کيتا تاکہ Alshyns نوں دوبارہ Urals وچ تبدیل کيتا جا سکے۔ اوتھے انہاں نے Lesser zhuz تشکیل دتا۔ قازق-کالمک دی جدوجہد دے دوران، خیوا خاندے نے کالمیک دے چھاپےآں نوں پسپا کرنے دے لئی منگیشلک جزیرہ نما نوں اپنے نال ملیا لیا تے روسی فتح توں پہلے دو صدیاں تک اس دا انتظام کيتا۔ ۱۹ ويں صدی دے آغاز وچ ، قازقاں نے کچھ نوں مغرب دی طرف، آسٹراخان گورنریٹ وچ منتقل کر دتا، اوتھے بکی ہورڈ دی تشکیل کيتی۔ چونکہ قازق ایس ایس آر بکی ہورڈ دے نال اس دے سب توں دور مغربی حصے دے طور اُتے تشکیل دتا گیا سی، جغرافیائی طور اُتے یورپ وچ واقع اے۔
جونیئر جوز توں وابستہ روسی سلطنت دے خلاف قازق مزاحمت دے تاریخی رہنماواں وچ اساتائے تیمانولی ( قازق: Isatai Taimanūly ) شامل نيں , ۱۷۹۱–۱۸۳۸) تے Makhambet Otemisuly ( قازق: Mahambet Ötemisuly ، ۱۸۰۳/۴-۱۸۴۶)۔
جونیئر جوز تن گروہاں اُتے مشتمل سی، جو قبیلےآں وچ تقسیم سن :
جوز وچ خاندان
[سودھو]زوز وچ ، خاندان وچ ہر بیٹے دا واضح مقصد طے کيتا جاندا اے۔ قازقاں دے رسم و رواج دے مطابق مختلف لوک ہر بیٹے دی پرورش وچ مصروف سن ۔
- وڈے بیٹے دی پرورش اس دے دادا دادی نے کيتی۔
- سب توں چھوٹا بیٹا اپنے والدین دے نال رہیا تے بعد وچ اس نے پورے خاندان دی مدد کرنے دا عہد کيتا۔
- درمیان دا بیٹا جنگجو بن گیا۔ اسنوں تلوار بازی، تیر اندازی وغیرہ دی تربیت حاصل سی۔
شجرہ نسب دا علم غزوہ دے ہر رکن دا فرض اے۔ کوئی وی رشتہ دار جو مدد دے لئی آئے گا (حتیٰ کہ سب توں زیادہ دور والا بھی) اسنوں ضرور ملے گا۔
ہور ویکھو
[سودھو]- قازق خانات
- Zhetysu
- قازقستان دی نسلی آبادی
- قرون وسطی دے منگولین قبیلے تے قبیلےآں دی لسٹ
- اورڈا (ساخت)
حوالے
[سودھو]- ↑ Velyaminov-Zernov, "Russia, Mongolia, China in the 16th, 17th, and early 18th centuries". Vol II. Baddeley (1919, MacMillan, London). Reprint – Burt Franklin, New York. 1963 p. 59.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Муканов М. С., Этническая территория казахов в 18 – нач. 20 вв ("Ethnic territory of Kazakhs from the 18th to the beginning of the 20th century"), Almaty, 1991.
ادب
[سودھو]- سوات سوسک، "اندرونی ایشیا دی تریخ"۔ کیمبرج یونیورسٹی پریس (۲۰۰۰)۔سانچہ:آئی ایس بی این
- ڈبلیو ڈبلیو بارٹولڈ، وسطی ایشیا دی تریخ وچ چار مطالعات، لیڈن: ای جے برل، ۱۹۶۲۔
- الخاموف علیشیر وغیرہ، "ازبیکستان دا ایتھنک اٹلس"، ازبکستان، "اوپن سوسائٹی فاؤنڈیشن"، ۲۰۰۲، صفحہ۔ 176، سانچہ:In lang
- اسین اے، "۱۵ ويں - ۱۶ ويں صدی دے دوسرے نصف وچ قازق خاندے تے نوگائی ہورڈے"، سیمیپلاتنسک، ٹینگری، ۲۰۰۲، صفحہ۔ 22، سانچہ:In lang
- ایس قدی بردیولی۔ "ترکاں، کرغیزاں، قازقاں تے انہاں دے خاناں دے خاندانی درخت"، الما-آندا، داستان، 1990 سانچہ:In lang
- S. Kudayberdy-Uly، ترک، کرغیز، قازق تے انہاں دے خان خانداناں دا خاندانی درخت، الما-آندا، داستان، 1990 سانچہ:In lang
- M. Tynyshbaev, 'The Uysyn'، قازق لوکاں دی تریخ اُتے مواد وچ ، تاشقند 1925 سانچہ:In lang
- Yu.A. زیویو، "اسنس دی نسلی تریخ"، قازق ایس ایس آر دی اکیڈمی آف سائنسز دے کم، تریخ، آثار قدیمہ تے نسلیات دے انسٹی ٹیوٹ، الما-آندا، جلد۔ ۸، ۱۹۶۰۔ سانچہ:In lang
- اے ٹی۔ ٹولیوبایوف، جی۔ К. کسمبایوف، ایم۔ К. کوگیلڈینیوف، ای۔ ٹی۔ کیلیوا، ٹی۔ ٹی۔ Dalaieva، перевод с казахского языка С. باکینووا، ایف۔ سوگیربایوا — اسسٹوریہ کازاہسٹانا۔ "میکٹیپ"، ۲۰۰۶ г. - ۲۴۰ сسانچہ:آئی ایس بی این
باہرلے جوڑ
[سودھو]- قازقاں دا نسب نامہ Archived 2022-03-08 at the وے بیک مشین سانچہ:In lang