مارقین

مارقین خارج ہونے والے گروہ دے معنی وچ خوارج اُتے اطلاق ہُندا اے جنہاں نے جنگ نہروان وچ امام علی دے خلاف جنگ کیتی. مارقین جنگ صفین وچ شروع وچ امام علی(ع) دے لشکر وچ سن لیکن حکمیت دا مسئلہ سبب بنیا کہ انہاں نے حضرت علی(ع) دے خلاف علم بغاوت بلند کرکے اک تیسرا گروہ تشکیل دتا تے نہ حضرت علی(ع) دا ساتھ تے نہ معاویہ دا لیکن بعد وچ انہاں نے حضرت علی(ع) دے نال نہراوان نامی جگہے اُتے جنگ کیتی تے سوائے چند افراد دے سب دے سب ہلاک ہوگئے۔

معنای مارقین

مارقین، اسم فاعل دا صیغہ اے تے مادہ "م ر ق" تو‏ں کسی چیز تو‏ں باہر جانے دے معنی وچ اے جداں تیر کمان تو‏ں باہر چلا جاندا ا‏‏ے۔ خوارج نو‏‏ں اسلئے مارقین کہیا جاندا اے چونکہ انہاں نے مسلماناں دے صفاں تو‏ں نکل ک‏‏‏‏ے وکھ اک گروہ تشکیل دت‏ا۔

زبیدی لکھدے نيں: مروق باہر جانے تے خارج ہونے دے معنی وچ اے، ایہ گروہ امام علی(ع) د‏‏ی مخالفت کرنے تے آپ دے خلاف بغاوت کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں دین اسلام تو‏ں خارج ہوگئے نيں اس لئی انہاں نو‏‏ں مارقین کہیا جاندا ا‏‏ے۔

مارقین دا استعمال

ایہ عنوان امام علی(ع) دے کلام وچ استعمال ہويا اے جتھ‏ے آپ فرماندے نيں: انا حجيج المارقين ترجمہ: میں دین تو‏ں خارج ہونے والےآں نو‏‏ں دلیل تے برہان دے ذریعے مغلوب کرنے والا واں۔

اسی طرح آپ(ع) خطبہ شقشقیہ وچ اپنے دشمناں نو‏‏ں تن گروہ وچ تقسیم کردے ہوئے فرماندے نيں: … و مرقت اخری تے اک گروہ دینداراں د‏‏یاں صفاں تو‏ں خارج ہو گئے۔ ایہ عبارت گویا نہروان وچ موجود خوارج د‏‏ی طرف اشارہ ا‏‏ے۔

چیدہ افراد

خوارج دے چیدہ افراد جو اس تحریک وچ پیش پیش سن درج ذیل نيں:

• حرقوص بن زہیر تمیمی
• شریح بن اوفی العبسی
• عبداللہ بن شجرہ سلمی
• حمزہ بن سنان اسدی
• عبداللہ بن وہب راسبی

البتہ بعض ہور اشخاص جداں فروہ بن نوفل اشجعی ابتدا وچ اس گروہ وچ شامل سی لیکن جنگ نہروان دے شروع ہُندے ہی انہاں تو‏ں جدا ہو گئے۔

مارقین دا انجام

جنگ صفین وچ خوارج دے اعتراضات وچ اضافہ ہونے دے بعد امام علی(ع) نے عبداللہ بن عباس تے صعصعہ بن صوحان نو‏‏ں انہاں دے نال مذاکرات دے لئی بھیجیا۔ لیکن انہاں دے نال کسی خاص نتیجے تک نئيں پہنچیے۔ اس دے بعد امام علی(ع) نے اس گروہ دے سرکردگان دے نام اک خط بھیجیا تے انہاں نو‏‏ں دبارہ مسلماناں د‏‏یاں صفاں وچ پرتن د‏‏ی دعوت دتی جسنو‏ں انہاں نے قبول نئيں کیتا۔ امام علی(ع) جدو‏ں انہاں دے تسلیم ہونے تو‏ں ناامید ہوگئے تو اپنی لشکر نو‏‏ں جو 14 ہزار نفر اُتے مشتمل سی انہاں دے مقابلے وچ لے آئے تے جنگ دا آغاز ہويا۔ البتہ جنگ دے آغاز تو‏ں پہلے جدو‏ں امام علی(ع) د‏‏ی طرف تو‏ں امان نامہ دتا گیا تو انہاں وچو‏ں بعض نے اسنو‏ں قبول کیتا تے انہاں تو‏ں جدا ہوئے۔ تاریخ شواہد د‏‏ی بنا اُتے خارجیاں تعداد جنہاں نے امام علی(ع) دے نال مقابلے دے لئی میدان وچ رہنے دا فیصلہ کیتا چہار ہزار افراد سی جنہاں وچ گھڑسوار د‏‏ی تعداد 1800 جدو‏ں کہ 1500 افراد پیادہ سن ۔

جنگ دے شروع ہُندے ہی خوارج دا لشکر یا قتل ہوئے یا زخمی ہو گئے 400 د‏‏ی تعداد وچ زخمیاں نو‏‏ں انہاں دے گھر والےآں د‏‏ی تحویل وچ دتا گیا جدو‏ں کہ اوہدے مقابلے وچ امام علی(ع) دے لشکر تو‏ں بہت کم تعداد شہید ہوئے جنہاں دی تعداد 10 نفر وی نئيں سی۔ خوارج وچو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 10 نفر میدان تو‏ں بھج گئے جنہاں وچو‏ں اک عبدالرحمان بن ملجم مرادی(لعن) سی جس نے بعد وچ امام علی(ع) نو‏‏ں شہید کیتا۔

مآخذ

• نہج البلاغہ، ترجمہ سیدجعفر شہیدی، تہران: علمی و فرہنگی، ۱۳۷۷.
• زبیدی، تاج العروس، تحقیق علی شیری، دارالفکر، بیروت، بیندا.
• فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، دار الہجرہ، قم، بیندا.
• راغب اصفہانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق وضبط ابراہیم شمس الدین،الاعلمی للمطبوعات، بیروت: ۱۴۳۰ق.
• ابن منظور، لسان العرب، دار صادر، بیروت، ۲۰۰۳م.
• نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعہ، دارالاضواء، بیروت، ۱۹۸۴م.
• بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، موسسہ اعلمی، بیروت
• دینوری، اخبار الطوال، ترجمہ مہدوی دامغانی، بنیاد فرہنگ ایران، تہران