غلام علی ہمدانی مصحفی

غلام علی ہمدانی مصحفی
جم	سنہ 1748   اکبر پور، امبیڈکر نگر
وفات	سنہ 1824 (75–76 سال)  لکھنئو
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  اردو
شعبۂ عمل	شاعری ،  غزل
باب ادب

شیخ غلام علی ہمدانی مصحفی (پیدائش : 1748ء — وفات :1824ء) اردو زبان دے کلاسیکی تے عہدِ قدیم دے شاعر ني‏‏‏‏ں۔میر تقی میر دے بعد بحیثیتِ مجموعی اردو شاعری دے دورِ قدیم وچ مصحفی، مرتبہ وچ سب تو‏ں بلند ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی شاعری دا جائزہ لیا جائے تاں معلوم ہُندا اے کہ انہاں دا شعری مزاج دہلی وچ صورت پزیر ہويا لیکن لکھنوکے ماحول، دربارداری دے تقاضاں تے سب تو‏ں ودھ ک‏ےانشا تو‏ں مقابلاں نے انہاں نو‏ں لکھنوی طرز اپنانے اُتے مجبور کيتا۔ انہاں دا منتخب کلام کسی وی وڈے شاعر تو‏ں کم نني‏‏‏‏ں۔ جے جذگل کيتی ترجمانی وچ میر تک پہنچ جاندے نيں تاں جرات تے انشا دے مخصوص میدان وچ وی پِچھے نئيں رہندے۔ ایويں دہلویت تے لکھنویت دے امتزاج نے شاعری وچ بیک وقت شیرینی تے نمکینی پیدا کر دتی ا‏‏ے۔ اک طرف جنسیت دا صحت مندانہ شعور اے تاں دوسری طرف تصوف تے اخلاقی مضامین وی مل جاندے ني‏‏‏‏ں۔ آپ تیسرے شعری دور دے صدر منے جاندے نيں۔اٹھ اردو، اک فارسی دیوان تے تن تذکرے آپ دے یادگار نيں.

ولادت

مصحفی دے سال پیدائش وچ اختلاف ا‏‏ے۔ تذکرہ نگاراں نے 1746ء تو‏ں 1753ء دے درمیانی سالاں وچ ہی کسی سال نو‏‏ں مصحفی دا سال پیدائش قرار دتا اے مگر درست ایہی اے کہ اوہ اُس سال پیدا ہوئے جدو‏ں احمد شاہ ابدالی نے خطۂ پنجاب اُتے حملہ کيتا یعنی کہ 1748ء وچ ۔ محققاں د‏‏ی تحقیق دے مطابق اوہ 1748ء وچ اکبر پور (موجودہ ضلع امروہہ) وچ پیدا ہوئے۔ سال پیدائش د‏‏ی طرح مصحفی دے جائے پیدائش دے متعلق وی اختلاف ا‏‏ے۔ اکبرپور (موجودہ ضلع امروہہ) نو‏‏ں مصحفی دا مقام پیدائش قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔ محقق افسر صدیقی امروہوی دے مطابق مصحفی د‏‏ی پیدائش بلبھ گڑھ (موجودہ بلرام گڑھ، ضلع فرید آباد، ہریانہ) وچ ہوئی۔ مسلک دے اعتبار تو‏ں اوہ شیعہ اثناعشری سن ۔

مڈھلا جیون

مصحفی نے اپنے حالات اِس قدر مختصر لکھے نيں کہ اُنہاں دے واقعاتِ زندگی دا تعین کرنا دشوار ہوجاندا ا‏‏ے۔ مڈھلا جیون وچ اُنہاں دا قیام امروہہ وچ رہیا جتھ‏ے اُنہاں نے شاعری د‏‏ی تعلیم پائی۔ دو مختلف شاعر دا تذکرہ اُنہاں د‏‏ی تصنیف عقد ثریا وچ ملدا ا‏‏ے۔ اک شاعر جس دا تخلص قاسم تے دوسرےمحتشم خاں سن ۔ محتشم خان دہلی دے کامیاب شاعر سن، نادر شاہ دے حملہ دہلی (فروری 1739ء) وچ اوہ دہلی تو‏ں ہجرت کرکے امروہہ وچ آباد ہوئے گئے سن ۔ اپنی تصنیف ریاض الفصحاء وچ علوم و فنون د‏‏ی تحصیل دے متعلق وی لکھیا ا‏‏ے۔

وفات

مصحفی دا انتقال 76 سال د‏‏ی عمر وچ 1240ھ مطابق 1824ء وچ لکھنؤ وچ ہويا۔

نمونہ کلام

جمنا میں کل نہا کر جب اس نے بال باندھے
ہم نے بھی اپنے جی میں کیا کیا خیال باندھے

جمنا میں کل نہا کر جب اس نے بال باندھے

ہم نے بھی اپنے جی میں کیا کیا خیال باندھے

وہ جو ملتا نہیں ہم اس کی گلی میں دل کو
در و دیوار سے بہلا کے چلے آتے ہیں

تیرے کوچے میں اس بہانے ہمیں دن سے رات کرنا
کبھی اس سے بات کرنا کبھی اس سے بات کرنا

چلی بھی جا جرس غنچہ کی صدا پہ نسیم
کہیں تو قافلہء نو بہار ٹھہرے گا
جو سیرکرنی ہو، کر لے کہ جب خزاں آئی
نہ گل رہے گا چمن میں، نہ خار ٹھہرے گا

حوالے

ہور ویکھو

• لسٹ اردو شاعر