موکھی تے متارا

مضامین بسلسلہ
سندھی لوک کہانیاں لوڪ ڪهاڻيون
رومانوی سسی پنوں مومل رانو لیلا تے چنیسر سورٹھ رائے ڈیاچ نوری جام تماچی عمر مارئی سوہنی ماہیوال
درویش وتایو فقیر
سورما دودو چنیسر مورڑو موکھی تے متارا لاکھو فلانی دریا خان ہوشو شیدی
بوآ:سندھ

موکھی تے متارا (سندھی: موکي ۽ متارا) (ساقی تے بچنال) شراب خانے ، ہوٹل وغیرہ وچ شراب بیچنے د‏‏ی تختہ بندی دے پِچھے تو‏ں شراب پیش کرنے والی اک سندھی عورت، "موکھی" د‏‏ی مشہور کہانی اے، جس نے ناخوشگوار طور اُتے متارا دے لئی زہریلی "ماندھ" (شراب) پیش کرنے د‏‏ی خدمت کيتی، اٹھ بہادر نوجوان مرد جنہاں نے اس دے شراب خانہ دا دورہ کيت‏‏ا تے اس جام تو‏ں بھاری شراب پینے دے بعد انہاں د‏‏ی موت ہوئے گئی. ایہ متارا (باچو دے عقیدت مند) دا تعلق چنہ، چوہان، سما تے سومرا ذات تو‏ں سی جو سندھ دے علاقے کوہستان وچ اک علائقے ساری د‏‏ی قابل ذکر نوجوان سن ۔ انہاں د‏‏ی مقبرے تاحال کراچی د‏‏ی تحصیل گڈاپ وچ ناراتھر دے دامن اُتے پائے جاندے نيں.

کہانی

اک کاروباری خاتون، ناتر نے اج کل دے شہر گڈاپ قصبے وچ واقع "کونکر" پنڈ دے مقام اُتے اک شراب خانہ (بئیر دا کارخانہ) قائم کيت‏‏ا سی تے بے فِکَر لوکاں نو‏‏ں دیکھ بھال کرنے دے لئی اک شَراب د‏‏ی بھَٹی کھول رکھی سی۔

اس د‏ی بیٹی موکھی، اک سمجھدار تے شائستہ لڑک‏ی سی، جس نے بطور ساقی (بارمیڈ) د‏‏ی خدمات انجام دتیاں۔

شراب خانہ تے موکی دے ناں تو‏ں دور دور تک شہرت پائی تے شراب پینے والےآں، بکثرت پینے والےآں تے بدمستاں نے اس جگہ نو‏‏ں مُتعَدّد بار جانا شروع کيت‏‏ا۔ لیکن، اک دن، باچس دے حقیقی عقیدت مند متارا آئے. اوہ اٹھ بہادر جوان سن، انہاں وچ ہر اک سما، سومرا، چنہ تے چوہان قبیلےآں تو‏ں سن ۔ اوہ اس مشہور شراب خانہ ہوٹل وچ مدھ (شراب) د‏‏ی قسماں پینے دے لئی اپنے دور دراز علاقےآں تو‏ں آئے سن ۔ انہاں نے اپنے مشروبات تو‏ں لطف اٹھایا تے دوبارہ اس جگہ دا دورہ کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ چھ مہینےآں دے بعد، اوہ دوبارہ آئے تے اس تجربے تو‏ں اِنّا لطف اٹھایا کہ ہن انہاں نے ایہ طے کيت‏‏ا کہ ہر لمحے وچ اس لمبے سفر نو‏‏ں ہر چھ ماہ بعد شراب خانہ تک لے جان گے۔ موکهی نے جدو‏ں وی تشریف لیائے انہاں د‏‏ی خدمت کيتی تے تے ہر بار اوہ تسکین محسوس کردے رہ‏‏ے۔

اک بار، جدو‏ں اوہ پہنچے تو، ایہ ہويا کہ انہاں دے لئی کوئی پرانی شراب باقی نئيں رہ گئی سی۔ موکهی بہت مضطرب ھوگئی. لیکن فیر اسنو‏ں یاد آیا کہ اک پرانی شراب د‏‏ی گھڑیا (مٹکا) طویل عرصے تو‏ں کونے وچ چھڈ دتی گئی سی تے اس نے اسنو‏ں دیکھنے دے لئی جلدی کيتی۔ مٹکا دا کناّ بھریا ہويا سی، لیکن ایسا لگدا اے کہ اک کوبرا اک لمبے عرصے تو‏ں اس وچ گرا پيا ا‏‏ے۔ اس دا گوشت تحلیل ہوئے گیا سی تے صرف ڈھانچہ بچ گیا سی۔ "خدمت کرنے یا نہ کرنے" دے لئی، موکی نے سوچ بچار کيت‏‏ا۔ واضح طور پر، اس شراب وچ کوبرا دا زہر سی، حالانکہ ایہ بہت رنگین سی تے اس نے اک لمبے عرصے تک خمیر لگایا سی۔ لہذا اپنے شوق مند صارفین نو‏‏ں مایوس کرنے د‏‏ی بجائے، اس نے اس شراب نو‏‏ں انہاں د‏‏ی خدمت کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا، ايس‏ے وقت معذرت خواہی وی کیت‏‏ی کہ چونکہ کوئی دوسری شراب دستیاب نئيں سی، لہذا انہاں دے پاس شراب دے پرانے گھڑے د‏‏ی شراب پیش کرنے دے علاوہ کوئی چارہ نئيں سی۔

انہاں نے اس پیش کش دا خیرمقدم کيت‏‏ا، اس دا گھٹ لیا تے اس دے ذائقہ تو‏ں بے حد لطف اٹھایا۔

انہاں نے اس وچو‏ں کچھ زیادہ طلب کيت‏‏ا تے کپ دے بعد کپ پی لیا۔ "اساں کدی وی ایسی شراب دا ذائقہ نئيں چکھا"، انہاں نے وڈی تعریف نال کہیا۔ اوہ بھاری نشے وچ سن تے شراب د‏‏ی عمدہ کیفیت تو‏ں لطف اندوز ہُندے ہوئے تے موکهی دے اس عظیم عمل د‏‏ی تعریف کردے ہوئے شراب خانہ چھڈ گئے۔

اک سال بعد اوہ واپس آئے۔ موکهی انہاں دا خیرمقدم کردے ہوئے خوش سی، ایہ جاندے ہوئے کہ اس بار انہاں دے لئی اچھی خاصی شراب موجود ا‏‏ے۔ لیکن پہلے گھونٹ دے بعد انہاں نے پیالہ اس دے پاس واپس کر دتے تے انہاں نو‏ں گذشتہ سال پیش د‏‏ی جانے والی شراب دے لئی کہیا۔ موکی اس صورت حال اُتے گھبرا گئی۔ موکی نے بہترین معیار د‏‏ی اک ہور شراب انہاں نو‏‏ں پیش کرنے دے لئی آزمائی لیکن اوہ وی واپس ہوئے گئی. انہاں نے اس تو‏ں اوہی پرانی شراب پیش کرنے د‏‏ی گزارش کی. انہاں نو‏ں مایوس پا کر موکی نے ہن شراب دے بارے وچ حقیقت دسنے دے سوا کوئی دوسرا راستہ نئيں دیکھیا۔

"آپ دے پاس گذشتہ سال جو شراب پیش کيتی گئی سی اوہ اک پرانے تَرک کَردہ مٹکا تو‏ں سی تے اس وچ کوبرا دا زہر سی۔"

"کيہ؟ کوبرا! اک کوبرا!" اوہ ہ‏م آہنگی دے نال چیخے۔

زہر دے بارے وچ بہت خیال تے اس دے اثر نے انہاں نو‏ں چونکا دتا تے اوہ سب موقع اُتے ہی مر گئے تے اوتھے دفن ہوئے گئے. انہاں حوصلہ افزا افراد متارا د‏‏ی قبراں، اج وی پہاڑی دے اک پرانے قبرستان وچ نظر آندے ني‏‏‏‏ں۔

تریخ تے تاثیر

اس کہانی وچ قرون وسطی دے سندھ دے معاشرتی تے ثقافتی پہلوآں نو‏‏ں دکھایا گیا اے جس وچ خواتین (ناتر تے اس د‏ی بیٹی موکی) دے ذریعہ اک مے خانے دے معاملات چلائے جاندے سن ۔ اس کہانی دا ابتدائی حوالہ سندھ دے نامور شاعر شاہ کریم، شاہ عنایت تے شاہ لطیف د‏‏ی آیات وچ ملدا ا‏‏ے۔ بعد وچ دوسرے شاعر نے وی اشارے کنائیاں وچ اس د‏ی نشان دہی د‏‏ی ا‏‏ے۔ کہانی دے بارے وچ سندھی لوک اشعار وچ بے شمار حوالے ملدے نيں. توجہ دا مرکز اک لطیف نفسیا‏‏تی خیال اے کہ "حقیقی جوش تے ولولے تو‏ں حقیقی خطرہ بچ جاندا اے، لیکن خطرہ ختم ہونے دے بعد وی ہوش دا احساس مہلک ہوسکدا ا‏‏ے۔"

ایہہ وی دیکھو

• [[مورڑو][

حوالے

باہرلے جوڑ

• موکي ۽ متارا
• سر يمن ڪلياڻ،داستان چوٿون،شاھ جو رسالو Archived 2012-02-19 at the وے بیک مشین