نصیر احمد خان بلند شہری
نصیر احمد خان بلند شہری | |
---|---|
شیخ الحدیث دار العلوم دیوبند | |
عہدہ سمبھالیا ۱۹۷۷ء توں ۲۰۰۸ء | |
سابقہ | شریف حسن دیوبندی |
کامیاب | سعید احمد پالن پوری |
نائب مہتمم، دار العلوم دیوبند | |
عہدہ سمبھالیا ۱۹۷۱ء توں ۱۹۹۴ء | |
سابقہ | معراج الحق دیوبندی |
کامیاب | محمد عثمان دیوبندی |
صدر مدرس دار العلوم دیوبند | |
عہدہ سمبھالیا ۱۹۹۱ء توں ۲۰۰۸ء | |
سابقہ | معراج الحق دیوبندی |
کامیاب | سعید احمد پالن پوری |
ذاتی | |
پیدائش | نصیر احمد خاں ۲۳ دسمبر ۱۹۱۸ء |
وفات | ۴ فروری ۲,۰۱۰91 سال) | (عمر
مدفن | قاسمی قبرستان |
مذہب | اسلام |
قومیت | ہندوستانی |
مدرسہ | مدرسہ منبع العلوم گلاؤٹھی دار العلوم دیوبند |
بنیادی دلچسپی | تفسیر، حدیث، فقہ، فلکیات |
استاداں | حسین احمد مدنی اعزاز علی امروہوی قاری محمد طیب عبد الحق اکوڑوی عبد الخالق ملتانی قاضی شمس الدین |
مرتبہ | |
نصیر احمد خان بلند شہری (۱۹۱۸ء - ۲۰۱۰ء) اک ہندوستانی دیوبندی عالم دین تے علم حدیث و علم ہیئت دے ماہر شخص سن ۔ انھاں نے دار العلوم دیوبند وچ تقریباً پینسٹھ سال تدریسی خدمات انجام دتیاں، جس وچوں بتِیہہ سال صحیح بخاری دا درس دتا۔
ابتدائی و تعلیمی حالات
[سودھو]ولادت و خاندان
[سودھو]نصیر احمد خاں دستاویز دے مطابق ۲۱ ربیع الاول ۱۳۳۷ھ بہ مطابق ۲۳ دسمبر ۱۹۱۸ء نوں بَسِی، ضلع بلندشہر، صوبجات متحدہ آگرہ و اودھ (موجودہ اترپردیش)، برطانوی ہند وچ عبد الشکور خان دے ایتھے پیدا ہوئے (دراصل سن ولادت دراصل ۱۳۳۵ھ بہ مطابق ۱۹۱۶ء سی)۔[۱] انہاں دا خاندانی تعلق افغانستان دے بازیدخیل داؤد زئی قبیلہ توں سی، انہاں دے اجداد وچوں شہباز خان نامی شخص سب توں پہلے افغانستان توں ہندوستان آکے بسی وچ آباد ہوئے سن ۔[۱]
تعلیم و تربیت تے استاداں
[سودھو]جب نصیر احمد چار پنج سال دے سن تاں انہاں دے والد دا سایہ سر توں اٹھیا گیا تے اوہ اپنے بھائی بشیر احمد خاں دے زیر تربیت آگئے، چاں کہ بشیر احمد خاں اس وقت مدرسہ منبع العلوم گلاؤٹھی، بلند شہر وچ مدرس سن تاں اپنے چھوٹے بھائی نصیر احمد خاں دا داخلہ منبع العلوم ہی وچ کروا دتا، نصیر احمد خاں نے حفظ قرآن توں لے کے دورۂ حدیث تک دی تعلیم مدرسہ منبع العلوم وچ حاصل کيتی۔[۲] ۱۳۶۲ھ بہ مطابق ۱۹۴۲ء وچ جدوں بشیر احمد خاں دا تقرر دار العلوم دیوبند وچ بحیثیت مدرس ہويا تاں نال وچ نصیر احمد وی دیوبند آئے تے دورۂ حدیث وچ داخلہ لے کے دوبارہ دار العلوم توں دورۂ حدیث دی تکمیل کی، اس وقت دے دار العلوم دے شیخ الحدیث حسین احمد مدنی چاں کہ الہ آباد دے نینی جیل وچ نظر بند سن تاں نصیر احمد خاں نے جامع ترمذی و صحیح بخاری؛ اعزاز علی امروہوی توں پڑھی۔[۳] ۱۳۶۳ھ بہ مطابق ۱۹۴۳ء وچ جدوں حسین احمد جیل توں رہیا ہوکے دیوبند آئے تاں نصیر احمد خاں سہ بارہ انہاں دے صحیح بخاری و جامع ترمذی دے اسباق وچ شریک ہوئے، ہور کتاباں دے اسباق وچ وی شرکت کيتی، اس دے بعد اگلے دو سال وی دار العلوم دیوبند وچ رہ کے تجوید و قرات دی بہت ساریاں کتاباں پڑھیاں (جنہاں وچ سبعہ و عشرہ دی وی کئی کتاباں شامل سی)، طب تے معقولات دی کئی کتاباں دے دروس وچ وی حاضر رہے تے ہدایہ آخرین، سراجی، تفسیر بیضاوی، دیوان متنبی، توضیح تلویح، مسلم الثبوت سمیت ہور کئی کتاباں دے اسباق وچ وی شریک رہے۔[۳] نصیر احمد خاں دے اساتذۂ دار العلوم وچ حسین احمد مدنی، اعزاز علی امروہوی، بشیر احمد خان بلند شہری، عبد الخالق ملتانی، عبد الحق اکوڑوی، محمد طیب قاسمی، شمس الدین گجرانوالہ، عبد الرحمن امروہوی، قاری حفظ الرحمن تے حکیم محمد عمر دیوبندی قابل ذکر نيں۔[۴]
تدریس و ہور خدمات
[سودھو]فراغت دے بعد ملتان دے اک وڈے مدرسے وچ صدر القراء دی حیثیت توں تقرر عمل وچ آیا؛ مگر وڈے بھائی بشیر احمد خاں نے اِنّے دور بھیجنا گوارا نہ کیتا، فیر ۱۳۶۵ھ بہ مطابق ۱۹۴۶ء وچ بحیثیت اعزازی مدرس دار العلوم دیوبند وچ نصیر احمد خاں دا تقرر ہويا، اولا دو سال عارضی فیر ۲۸ صفر ۱۳۶۷ھ نوں مستقل استاذ مقرر ہوئے۔[۵] انھاں نے نے ۱۳۶۵ھ بہ مطابق ۱۹۴۶ء توں ۱۴۲۹ھ بہ مطابق ۲۰۰۸ء تک قمری سال دے لحاظ توں تقریباً پینسٹھ سال تے شمسی سال دے اعتبار توں تقریباً تریسٹھ سال دار العلوم دیوبند وچ تدریسی خدمات انجام دتیاں، میزان توں بخاری تک دیاں کتاباں پڑھانے دا شرف انہاں نوں حاصل ہويا۔[۱] ۱۳۹۱ھ بہ مطابق ۱۹۷۱ء توں ۱۳۹۷ھ بہ مطابق ۱۹۷۷ء دے درمیان وچ حدیث دی تن کتاباں: شرح معانی الآثار (طحاوی شریف)، مسلم شریف جلد ثانی تے مؤطا امام مالک انہاں توں متعلق رہیاں۔ ۱۳۹۷ھ بہ مطابق ۱۹۷۷ء وچ دار العلوم وچ مدرس بننے دے تقریباً بتِیہہ سال بعد دار العلوم دیوبند دے اس وقت دے شیخ الحدیث شریف حسن دیوبندی دی وفات دے بعد صحیح بخاری دا درس نصیر احمد خاں توں متعلق ہويا، اک سال مکمل بخاری شریف دا درس دتا، فیر اخیر تک جلد اول ہی دا درس انہاں توں متعلق رہیا۔ ۱۴۲۹ھ بہ مطابق ۲۰۰۸ء تک تقریباً بتِیہہ سال انھاں نے بخاری دا درس دتا تے انہاں دا درسِ بخاری بے حد مقبول سی، انہاں توں صرف صحیح بخاری پڑھنے والے طلبہ دی تعداد کم و بیش پچیہہ ہزار لکھی ہوئی اے۔[۱][۶] ۱۳۹۱ھ بہ مطابق ۱۹۷۱ء توں ۱۴۱۴ھ بہ مطابق ۱۹۹۴ء تک تقریباً تئیس سال انھاں نے دار العلوم دیوبند دی نیابت اہتمام دے فرائض وی انجام دیے۔[۶] ہور ۱۴۱۲ھ بہ مطابق ۱۹۹۱ء توں ۱۴۲۹ھ بہ مطابق ۲۰۰۸ء تک تقریباً اٹھارہ سال وہ؛ دار العلوم دیوبند دی صدارت تدریس دے منصب اُتے فائز رہے۔[۱] 1429[۶]ھ بہ مطابق ۲۰۰۸ء وچ شیخ نے پیرانہ سالی تے مختلف جسمانی عوارض دی وجہ توں دار العلوم دیوبند دی ذمہ داریاں توں معذرت کيتی تحریر پیش کيتی، مجلس تعلیمی (منعقدہ: ربیع الاول ۱۴۲۹ھ) وچ انہاں دی تحریر پیش کيتی گئی، مجلس شوریٰ نے انہاں دی معذرت قبول کردے ہوئے سعید احمد پالن پوری نوں انہاں دی جگہ اُتے ترقی دیندے ہوئے انھاں شیخ الحدیث مقرر کیتا، فیر مجلس عاملہ (منعقدہ: یکم جمادی الثانی ۱۴۲۹ھ) نے نصیر احمد خاں دی طویل تدریسی و انتظامی خدمات دے اعتراف وچ انہاں دے لئی پندرہ ہزار ماہانہ وظیفہ جاری کردے ہوئے مفوضہ ذمہ داریاں توں انھاں سبکدوش کر دتا۔[۱]
تلامذہ
[سودھو]نصیر احمد خاں دے تلامذہ دی تعداد ہزاراں وچ اے، دار العلوم دیوبند وچ اکثر استاداں انہاں دے شاگرد نيں، انہاں دے مشہور تلامذہ وچ وحید الزماں کیرانوی، مجاہد الاسلام قاسمی، خورشید عالم دیوبندی، سعید احمد پالن پوری، سید ارشد مدنی، ابو القاسم نعمانی، عثمان منصورپوری، ریاست علی ظفر بجنوری، عبد الخالق مدراسی، عبد الخالق سنبھلی، قمر الدین گورکھپوری، محمد امین پالن پوری، مجیب اللّٰہ گونڈوی، عبد العلی فاروقی، عبد الرزاق بھوپالی، محمد سلمان منصورپوری، واجد حسین دیوبندی، نسیم اختر شاہ قیصر، واصف حسین ندیم الواجدی، عبد الرؤوف خان غزنوی، اشتیاق احمد دربھنگوی، یاسر ندیم الواجدی وی شامل نيں، انہاں دے علاوہ ملک و بیرون ملک دے بوہت سارے نامور علماء وی انہاں دے تلامذہ دے زمرہ وچ شمار کيتے جاندے نيں۔[۱][۷] انہاں دے شیخ الحدیث رہنے دے زمانے وچ ۱۹۷۷ء توں ۲۰۰۸ء تک دار العلوم دیوبند توں تقریباً اٹھائیہہ ہزار فضلا تیار ہوئے۔[۸]
فن ہیئت و فلکیات
[سودھو]فن ہیئت دے اوہ ماہر سن تے من جانب اللّٰہ انھاں اس فن وچ وی خصوصی درک و گیرائی حاصل سی، جس دا اعتراف انہاں دے معاصرین نوں وی سی، دار العلوم وچ اس فن دی مشہور کتاب ”التصریح“ سالہا سال انہاں دے زیر درس رہی، اس فن وچ انھاں نے اک رسالہ وی لکھیا سی، ہور اک معروف کتاب ”فتحیہ“ اُتے انھاں نے حواشی وی لکھے سن، جو مکتبہ دار العلوم توں چھپی سی۔[۳] اس فن وچ انہاں توں استفادہ کرنے والے تلامذہ وی ملک و بیرون ملک وچ پھیلے ہوئے نيں، جنہاں وچ اک ناں ثمیر الدین قاسمی مقیم حال مانچسٹر، انگلینڈ وی نيں، جو اس وقت فن ہیئت و فلکیات دے ماہر عالم دین شمار کيتے جاندے نيں تے خصوصیت توں رؤیت ہلال دے سلسلے وچ انہاں توں رائے لی جاندی اے، انہاں دی اس فن وچ لکھی ہوئی کتاباں وچ ”ثمرۃ الفلکیات“، ”رویت ہلال علم فلکیات دی روشنی وچ “ تے ”ثمیری کیلنڈر“ وی شامل نيں۔[۱][۹]
وفات و پسماندگان
[سودھو]نصیر احمد خاں دا انتقال ۱۹ صفر ۱۴۳۱ھ بہ مطابق ۴ فروری ۲۰۱۰ء نوں جمعرات دی شب وچ ؛ مشہور قول دے مطابق ہجری تقویم دے لحاظ توں تقریباً ۹۵ تے شمسی تقویم دے اعتبار توں تقریباً ۹۲ سال دی عمر وچ شہر دیوبند وچ ہويا تے نماز جنازہ احاطۂ مولسری دار العلوم دیوبند وچ ہزاراں دے مجمع نے عثمان منصورپوری دی اقتدا وچ ادا کيتی تے قاسمی قبرستان وچ تدفین عمل وچ آئی۔[۱۰][۱۱][۱۲] انہاں دی وفات دے وقت انہاں دے زندہ پسماندگان وچ پنج بیٹے تے دو بیٹیاں سی۔ بیٹےآں وچ ضمیر احمد خان، رفیع احمد خان، عزيز احمد خان، شكيل احمد خان، عقيل احمد خان شامل نيں تے سبھی حافظ قرآن نيں۔[۱۰][۱]
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ ۱.۵ ۱.۶ ۱.۷ ۱.۸ محمد روح الامین میُوربھنجی (28 جون 2022ء)۔ "تذکرہ شیخ الحدیث مولانا نصیر احمد خان بلند شہریؒ (1918ء – 2010ء)"۔ قندیل آن لائن۔ اخذ شدہ بتاریخ 28 جون 2022 ء
- ↑ وہ کوہ کَن دی بات, طبع سوم: دسمبر 2000ء (in ur), دیوبند، یوپی: ادارۂ علم و ادب, 336.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ "رفتید ولے نہ از دل ما شیخ الحدیث حضرت مولانا نصیر احمد خاں", خدا رحمت کند, طبع اول: 1431ھ م 2010ء (in ur), لال باغ، دیوبند: دار الکتاب, 357-364.
- ↑ (رمضان - شوال 1431ھ م اگست - اکتوبر 2010ء) إلى رحمة الله فضيلة الشيخ / نصير أحمد خان رحمه اللّه, 2010ء (in ar), مجلہ الداعی، دار العلوم دیوبند. Retrieved on 28 june 2022.
- ↑ نقوش حیات, 2012ء (in ur), یوپی: دیوبند, 121.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ دار العلوم دیوبند دی جامع و مختصر تریخ, 2020 (in ur), دیوبند: شیخ الہند اکیڈمی, 649-651، 749 – 750.
- ↑ "آپ دے چند مشہور تے نامور تلامذہ", نقوش حیات, 2012ء (in ur), یوپی: دیوبند, 168 – 226.
- ↑ Muhammadullah Khalīli Qasmi (2 اکتوبر 2010ء)۔ "Shaikh Naseer Ahmad Khan 1918–2010"۔ Deoband.net۔ ۲۵ جون ۲۰۲۲ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 29 جون 2022ء
- ↑ فاروق اعظم قاسمی (رمضان-شوال 1430 ھ مطابق ستمبر-اكتوبر 2009ءء)۔ "ہے تیرے توں دیدہٴ مہہ و انجم فروغ گیر مولانا نصیر احمد خاں صاحب (ماہنامہ دارالعلوم ، شماره 9-10 ، جلد: 93)"۔ darululoom-deoband.com۔ اخذ شدہ بتاریخ 28 جون 2022 ء
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ نقوش حیات, 2012ء (in ur), یوپی: دیوبند, 273 – 275.
- ↑ اعظمی, حبیب الرحمن قاسمی, ed. (ربیع الاول - ربیع الثانی 1431ھ بہ مطابق مارچ 2010ء). "شیخ الحدیث حضرت مولانا نصیر احمد خاں صاحب دے سانحۂ ارتحال دے بعد دار العلوم وچ تعزیتی اجلاس تے تدفین از اشتیاق احمد دربھنگوی" (in اردو). ماہنامہ دار العلوم (مکتبہ دار العلوم دیوبند) 94 (3): 47 – 51.
- ↑ "Maulana Naseer Ahmad Khan of Darul Uloom Deoband passes away"۔ twocircles.net۔ 4 فروری 2010ء۔ اخذ شدہ بتاریخ 29 جون 2022ء