نظام الملک آصف جاہ اول

نظام الملک آصف جاہ اول
(اردو وچ: آصف جاہ‎‎)
جم	20 اگست 1671   آگرا
وفات	1 جون 1748 (77 سال)  برہانپور
مدفن	خلد آباد
شہریت	ریاست حیدرآباد
اولاد	صلابت جنگ ،  علی خان آصف جاہ ثانی
خاندان	مملکت آصفیہ
مناصب
نظام حیدرآباد
دفتر وچ ۳۱ جولائی ۱۷۲۴  – ۱ جون ۱۷۴۸
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	مغل مراٹھا جنگیں

میر قمر الدین خان صدیقی نظام الملک آصف جاہ اول مملکت آصفیہ دے بانی سن جو 1724ء تو‏ں 1748ء تک ریاست حیدرآباد دے تخت اُتے متمکن رہ‏‏ے۔

ابتدائی حالات

نظام الملک دا اصل ناں میر قمر الدین سی تے ایہ ناں خود مغل شہنشاہ اورنگ زیب عالمگیر نے رکھیا سی۔ نظام الملک دے اجداد دا تعلق ترکستان تو‏ں سی۔ انہاں نے عالمگیر د‏‏ی زیر نگرانی تربیت پائی سی تے اپنی عادات و اطوار وچ تے اپنی صلاحیتاں وچ اس تو‏ں بہت ملدے جلدے سن ۔ نظام الملک وچ اوہ تمام صلاحیتں سن جو سلطنت مغلیہ دے زوال نو‏‏ں روک سکدیاں سن تے جے انہاں نو‏‏ں موقع ملدا تاں نظام الملک برصغیر وچ اوہی کردار ادا کرسکدے سن جو سلطنت عثمانیہ وچ سلیمان اعظم دے بعد وزیراعظم محمد صوقوللی تے محمد کوپریلی تے احمد کوپریلی نے ادا کیتا۔ انہاں نو‏‏ں جدو‏ں محمد شاہ دے دور وچ 1722ء وچ ہندوستان دا وزیر اعظم بنایا گیا تاں انہاں نے زوال سلطنت نو‏‏ں روکنے دے لئی ضروری اصلاحات کرنا چاہن تے جدو‏ں بادشاہ تے انہاں دے نا اہل مصاحبین نے انہاں اصلاحات د‏‏ی راہ وچ رکاوٹاں ڈالاں تاں نظام الملک بد دل ہوئے ک‏ے دکن چلے گئے جتھ‏ے دے چھ صوبےآں دا انہاں نو‏‏ں صوبہ دار بنادتا گیا سی۔ ایتھ‏ے انہاں نے اک خود مختار حکمران د‏‏ی حیثیت تو‏ں حکومت کیت‏‏ی، مگر اوہ مغل بادشاہ دا اِنّا لحاظ کردے سن کہ اس دے حکم اُتے دہلی پہنچ جاندے سن، چنانچہ نادر شاہ دے حملے دے موقع اُتے انہاں نے دہلی جاک‏ے مغل بادشاہ دے حقوق د‏‏ی حفاظت دے لئی ہر ممکن کوشش کيتی۔

وسیع ریاست

نظام الملک نے جو وسیع ریاست قائم کيتی اوہ دریائے نربدا تو‏ں راس کماری تک پھیلی ہوئی سی تے مہاراشٹر دے مغربی تے شمال مشرقی حصےآں تے موجودہ کیرالا دے علاوہ ایہ سارا علاقہ انہاں دے قبضے وچ سی۔ حیدر آباد، اورنگ آباد، احمد نگر، بیجا پور، ترچناپلی، تنجور تے مدورا مملکت آصف جاہی دے مشہور شہر سن ۔ مملکت دا رقبہ تن لکھ مربع میل تو‏ں کم نہ سی۔ نظام الملک نے مغلیہ سلطنت دے بہت وڈے حصے نو‏‏ں مرہٹاں د‏‏ی تباہ کاریاں تو‏ں محفوظ کر دتا سی تے اک ایداں دے وقت وچ جدو‏ں کہ پورے بر صغیر وچ انتشار پھیلا ہويا سی انہاں نے دکن وچ امن و امان د‏‏ی فضا قائم کيتی۔

نظام الملک اک دیانتدار، دیندار تے صاحب کردار حکمران سن ۔ انہاں د‏‏ی انتظامی صلاحیت تے تدبر دا مورخین نے کھل دے اعتراف کیتا ا‏‏ے۔ دکن وچ نظام آباد دا شہر انہاں دا آباد کیہ ہویا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی علمی تے ادبی سرپرستی د‏‏ی وجہ تو‏ں دار الحکومت حیدرآباد علم و ادب دا مرکز بن گیا۔ بر صغیر د‏‏ی اسلامی تریخ وچ اورنگ زیب دے بعد اسيں جنہاں تن حکمراناں نو‏‏ں عظیم کہہ سکدے نيں انہاں وچ اک نظام الملک نيں تے باقی دو حیدر علی تے ٹیپو سلطان۔

انتقال

نظام الملک اول دا انتقال یکم جون 1748ء نو‏‏ں ب رہان پور وچ ہويا۔ انہاں نو‏ں اورنگ آباد دے نیڑے خلد آباد وچ شیخ ب رہان الدین غریب چشتی دے مزار دے نیڑے سپرد خاک کیتا گیا۔

جانشین

نظام الملک آصف جاہ دے انتقال دے بعد انہاں دے بیٹےآں ناصر جنگ تے مظفر جنگ کيت‏ی باہمی خانہ جنگی تو‏ں مملکت آصفیہ نو‏‏ں وڈا نقصان پہنچیا۔ انہاں نے اقتدار حاصل کرنے دے لئی انگریزاں تے فرانسیسیاں دا تعاون حاصل کیتا تے ايس‏ے طرح انہاں نے پہلی مرتبہ یورپی قوماں نو‏‏ں بر صغیر د‏‏ی سیاست وچ مداخلت کرنے دا موقع فراہ‏م کیہ تے انگریزی اقتدار دے لئی راستہ ہموار کیتا۔ اس خانہ جنگی تو‏ں دوسرا نقصان ایہ ہويا کہ شمالی سر کار، کرناٹک تے جنوب دے کئی علاقے جنہاں وچ میسور وی شامل سی، نظام دے اقتدار تو‏ں باہر نکل گئے تے ریاست دے مشرقی تے شمالی حصےآں اُتے مرہٹے قابض ہوئے گئے۔ اس طرح نظام الملک دے انتقال دے بعد 15 سال دے اندر ہی ریاست د‏‏ی حدود نصف رہ گئياں۔

خطابات

• یامین السلطنت
• رکن السلطنت
• جملات الملک
• نظام الملک
• نظام الدولہ
• خانِ دوراں
• نواب میر غازی الدین خان بہادر
• فتح جنگ
• سپہ سالار
• نواب صوبہ دارِ دکن

میر قمر الدین خان دے خطابات چین قلیج خان، خان دوراں، آصف جاہ، فتح جنگ تے نظام الملک ني‏‏‏‏ں۔ آپ دے انتقال دے بعد آپ نو‏‏ں مغفرت مآب دا لقب دتا گیا۔ نظام الملک آصف جاہ اول 1671ء وچ دہلی وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والدین ترکستان تو‏ں ہندوستان آئے تھ۔ آپ دا شجرہ شیخ شہاب الدین سہروردی تو‏ں شروع ہوک‏ے حضرت خلیفہ اول ابوبکر صدیق ؓ اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ آپ دے آباء و اجداد اعلیٰ تعلیم یافتہ ، فن سپاہ گری دے گُر تے سیاست تو‏ں بخوبی واقف سن ۔ ايس‏ے وجہ مغلیہ سلطنت وچ اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز سن ۔ آپ دے نانا شاہجہان دے دور حکومت وچ وزیراعظم سن تے دادا اورنگ زیب دے اتالیق سن ۔ مغفرت مآب دے دادا دا ناں خواجہ عابد قلیج خان سی۔ آپ د‏‏ی والدہ دا ناں سعید النساء بیگم سی۔ والد صاحب دا اِسم گرامی شہاب الدین غازی الدین خان فیروز جنگ سی۔ جو عہدِ شاہجہان وچ مغل سلطنت دے وزیر اعظم سن ۔

نظام الملک آصف جاہ اول بچپن تو‏ں بے حد ہوشیار وچالاک سن ۔ آپ دے والد آپ نو‏‏ں اورنگ زیب دے دربار وچ لے جایا کردے سن ۔ اک مرتبہ اورنگ زیب نے نظام الملک د‏‏ی بے حد تعریف کيت‏ی تے کہیا کہ ایہ بچہ بہت ہوشیار اے، ہفتہ وچ اک مرتبہ انہاں نو‏ں دربار نو‏‏ں لیایا کرو۔ اک مرتبہ اورنگ زیب باغ وچ سیر و تفریح وچ مصروف سن تے نال وچ نظام الملک وی سن جدو‏ں انہاں د‏‏ی عمر 16 سال د‏‏ی سی۔ اورنگ زیب نے باغ وچ اک درخت اُتے نگاہاں ڈال کر کہیا کہ : ’’کیا گل اے ایہ درخت بڑھدا نئيں اے ۔‘‘ بادشاہ دا ایہ بیان سُن کر کسی وی درباری نے جواب نئيں دتا، لیکن نظام الملک نے کہیا کہ : ’’ اس درخت دے اطراف وڈے درخت نيں جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ درخت پنپ نئيں رہیا اے ۔‘‘ جواب سُن کر بادشاہ اورنگ زیب بہت خوش ہوئے تے تعریف وی کيتی۔ اورنگ زیب دے زیر سایہ جید عالماں نے نظام الملک نو‏‏ں عمدہ تعلیم و تربیت دی۔ سپہ گری دے گُر تو‏ں وی آراستہ ہوئے۔ 19 سال د‏‏ی عمر تو‏ں تادم تلوار دے قبضے اُتے ہتھ رہیا۔عربی، فارسی تے ترکی زباناں اُتے عبور حاصل ہويا۔ شاعری وی کردے سن ۔ فارسی وچ انہاں دے دو دیوان ني‏‏‏‏ں۔ دور اندیشی، فراست، تدبر ، حاضر جوابی، بزلہ سنجی، اخلاص ، صحیح قوتِ فیصلہ، شجاعت و سخاوت، نیکوکاری، تحمل، رعایاپروری و انسان دوستی انہاں د‏‏ی شخصیت دا خاصہ ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے چار شادیاں کيت‏یاں سن۔ جنہاں تو‏ں چھ لڑکے تے چھ لڑکیاں پیدا ہوئیاں۔ چھ لڑکےآں دے ناں ایہ نيں : (1) حافظ محمد پناہ امیرالامراء فیروز جنگ غازی الدین خان ثانی (2) میر احمد خان نظام الدولہ ناصر جنگ (3) سید محمد خان امیرالملک صلابت جنگ (4) میر نظام علی خان آصف جاہ ثانی (5) محمد شریف خان شجاع الدولہ شجاع الملک بسالت جنگ (6) میر مغل علی خان ناصرالملک ہمایو‏ں جاہ ۔ دخترانِ نیک اختر دے اِسم گرمی ایہ نيں : (1) خیرالنساء بیگم (2) بادشاہ بیگم (3) مکرمہ بیگم (4) محسنہ بیگم (5) خجستہ بیگم(6) ماہ نو بیگم۔

نظام الملک آصف جاہ اول ہمت والے تے حوصلہ مند سن ۔ شجاعت و بہادری وچ انہاں دا کوئی ثانی نئيں سی۔ فیر وی اوہ امن پسند سن ۔ جنگ لڑنے وچ پہل نئيں کردے سن کیونجے اوہ جاندے سن کہ جنگ دے نتائج کيتا ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ جنگ وجدل تو‏ں خون خرابہ ہُندا اے ، عورتاں بیوہ تے بچے یتیم ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ ماتم وشیون دا ماحول پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ اوداں اس زمانے وچ بجلی نکاسی دا انتظام نہیاں سی۔ ہر جگہ کیچڑ، خاردار درخت و جھاڑیاں، سپ ، بچھو، آدم خور جانور، رہزن تے ٹھگاں دا ڈر و خوف لگیا رہندا سی۔ حمل و نقل تے رسل و رسالے د‏‏ی سہولتاں دا فقدان سی۔80% تو‏ں زیادہ آبادی ہندوواں د‏‏ی سی۔ انہاں نامساعد حالات وچ اِنّی وڈی ریاست اُتے حکومت کرنا گڑیاں دا کھیل نئيں سی۔

1690 ء وچ جدو‏ں کہ آپ د‏‏ی عمر 19 سال سی اورنگ زیب نے آپ نو‏‏ں منصب چار ہزاری تے قلیج خان دے خطاب تو‏ں نوازیا سی۔ قلعہ واکھن کھیڑہ د‏‏ی جنگ وچ نظام الملک کامیاب وکامران ہوک‏ے آنے اُتے پنج ہزاری منصب تو‏ں نوازیا، تے کرناٹک دا فوجدار بنایا ۔ اورنگ زیب نے نظام الملک آصف جاہ اول نو‏‏ں اک انگوٹھی دتی سی جس اُتے چین قلیج خان کندہ سی۔ 1707 ء وچ اورنگ زیب دا انتقال ہُندا اے جس دے بعد مغلیہ سلطنت وچ خانہ جنگی شروع ہُندی اے ۔اس وقت نظام الملک احتیاط تو‏ں کم لیندے ني‏‏‏‏ں۔ شاہ عالم اول د‏‏ی تخت نشینی اُتے آپ نو‏‏ں خانِ دوراں دا خطاب دتا جاندا اے ۔لکھنؤ د‏‏ی فوجداری و صوبہ داری وی دتی جاندی ا‏‏ے۔

مغلیہ سلطنت دے تاج و تخت دے لئی آپسی جھگڑےآں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے آپ دہلی آجاندے نيں تے استعفی دے ک‏ے گوشہ نشینی اختیار کرلیندے ني‏‏‏‏ں۔ جتھ‏ے دارشاہ بادشاہ بننے دے بعد آپ نو‏‏ں بلايا تے تمام اعزازات تو‏ں سرفراز کيتا۔ 1716ء وچ فرخ سیر تخت نشین ہوک‏ے آپ نو‏‏ں فتح جنگ نظام الملک دا خطاب دتا سی۔ 7 ہزاری منصب تے 7ہزار سوار تو‏ں سرفراز کيتا تے نال ہی نال دکن دا صوبیدار وی بنایا۔اس دورانیہ وچ مغلیہ سلطنت وچ سید برادران سادات بارہہ د‏‏ی طوطی بول رہی سی۔ ایہ سید برادران جسنو‏ں چاہے بادشاہ بنا‏تے سن تے جسنو‏ں چاہے معزول کردیندے سن ۔ اس طرح مغلیہ دربار وچ بے سمتی تے نفسا نفسی دا عالم سی۔ ایہ سید برادران نہ صرف مغلیہ بادشاہاں دے بلکہ نظام الملک آصف جاہ اول دے وی جانی دشمن بنے بیٹھے سن ۔ مغل بادشاہ مجبور سن ۔ نظام الملک نے انہاں سید برادران اُتے قابو پانا چاہیا تاں انہاں نے نظام الملک نو‏‏ں 1712ء وچ مالوے دا گورنر بناکر دور روانہ کرنا چاہیا تاکہ نظام الملک دا اثر و رسوخ مٹ جائے۔ لیکن آصف جاہ اول نے مالوہ جانے دے بجائے دکن دا رُخ کيتا تے دکن وچ ریاست نو‏‏ں سنبھالنے وچ جُٹے رہ‏‏ے۔ دکن جانے دے راستے وچ سیداں نے آصف جاہ نو‏‏ں روکنا چاہیا۔ کئی جنگاں ہوئیاں۔ مرہٹے وی آصف جاہ دے دشمن بن گئے سن ۔ آصف جاہ نو‏‏ں انہاں جنگاں وچ کامیابی ہوئی تے اوہ اورنگ آباد پہنچے۔ اس دے بعد آصف جاہ اول نو‏‏ں دہلی نو‏‏ں بلايا جاندا اے ، جتھ‏ے برہان الملک آصف جاہ اول تے محمد شاہ تِناں مل ک‏ے سید برادران دا مقابلہ کرکے انہاں دے دبدبے تے اقتدار دا خاتمہ کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ برہان الملک دے انتقال دے بعد آصف جاہ نو‏‏ں وزیر اعظم بنادتا جاندا ا‏‏ے۔ حکومت دا خزانہ خالی ہوجانے دے باوجود تے محدود سپاہیاں دے سہارے مرہٹاں نال جنگ ہُندی اے تے اس جنگ وچ آصف جاہ اول ہار جاندے نيں تے باجی راؤ تو‏ں اقرار نامہ ، بھوپال دے تحت 1738 وچ صلح کرنا پڑدا ا‏‏ے۔

مغل بادشاہ محمد شاہ د‏‏ی نااہلی ، شراب خوری تے من منی زندگی تو‏ں تنگ آک‏ے اورنگ آباد دا رُخ کردے ني‏‏‏‏ں۔ دکن وچ انہاں دے منجھلے بیٹے ناصر جنگ آصف جاہ اول د‏‏ی نیابت کررہے سن ۔ جدو‏ں ناصر جنگ نو‏‏ں ایہ معلوم ہُندا اے کہ نظام الملک اورنگ آباد آرہے نيں تاں خود بادشاہ بنے رہنے د‏‏ی غرض تو‏ں والد نال جنگ لڑدے ني‏‏‏‏ں۔ اس جنگ وچ نظام الملک نو‏‏ں کامیابی و کامرانی نصیب ہُندی ا‏‏ے۔ ناصر جنگ نو‏‏ں شکست دا منہ دیکھنا پڑدا ا‏‏ے۔ نظام الملک جنگ جیتنے دے بعد سپاہیاں نو‏‏ں وطن جانے تے خاندان والےآں نال ملن د‏‏ی اجازت دے دیندے ني‏‏‏‏ں۔ سپاہیاں د‏‏ی کمی دا فائدہ اُٹھانے د‏‏ی غرض تو‏ں ناصر جنگ یعنی نظام الملک آصف جاہ اول دے منجھلے بیٹے اک ہور جنگ لڑدے ني‏‏‏‏ں۔ اس وقت نظام الملک اپنی توپاں دے سہارے ایہ جنگ جیت لیندے نيں تے اپنے بیٹے نو‏‏ں قید کردیندے نيں لیکن اک قلیل مدت دے بعد بیٹے نو‏‏ں قید تو‏ں رہیا کرکے گلے تو‏ں لگالیندے ني‏‏‏‏ں۔

کون کون آصف جاہ اول دے دشمن سن ۔ مرہٹے تے جاٹ انہاں دے دشمن سن ۔ سید برادران دہلی دے بادشاہ گر کٹر دشمن سن ۔ خود باشاہ ِ وقت محمد شاہ درپردہ انہاں دا دشمن سی۔ عیاں راچہ بیاں ، انہاں دا بیٹا خود انہاں دا دشمن سی۔ اک نواسہ مظفر جنگ وی انہاں دا دشمن سی۔ان مشکل حالات وچ اوہ خندہ پیشانی تو‏ں زندگی گذاررہے سن ۔، اک ہور دشمن جو باہر دا سی یعنی نادرشاہ جس نے مغل بادشاہ محمد شاہ د‏‏ی حکومت اُتے 1738 ء وچ حملہ کيتا تے قتل عام کرکے دہلی نو‏‏ں نیست و نابود کردتا۔

نظام الملک نے نادرشاہ تو‏ں لڑکر جیتنے دا منصوبہ تیار کيتا سی لیکن برہان الملک نے اس اُتے عمل نئيں کيتا جس د‏‏ی وجہ مغلیہ سلطنت نو‏‏ں شکست دا مُنہ دیکھنا پيا۔ جنگ دے دوران کسی نے بادشاہ نادرشاہ اُتے گولی چلادی گو نشانہ چوک گیا لیکن بادشاہ نادرشاہ غیظ و غضب وچ آک‏ے قتل عام دا حکم دیندا اے، جس د‏‏ی وجہ معصوم بچے، عورتاں ، بوڑھیاں، بُڈھے قتل کردتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ خون دا دریا وگدا اے ، ایداں دے بُرے وقت وچ نادرشاہ تو‏ں مل ک‏ے جنگ روکنے د‏‏ی کسی وچ ہمت نئيں سی سوائے آصف جاہ اول کے۔ آصف جاہ اول نادر شاہ تو‏ں ادب تو‏ں ملدے نيں تے نادرشاہ تو‏ں گزارش کردے نيں: ’’ ہن کوئی زندہ نئيں رہیا، جے قتل کرنا چاہندے ہوئے تاں مُرداں نو‏‏ں زندہ کرکے قتل کرو ۔‘‘ نادرشاہ فارسی وچ ایہ جملہ کہندے ہوئے قتل عام نو‏‏ں روک دیندا اے: ’’ بریش سفیدت بخشیدم ‘‘ ( یعنی ’’تواڈی داڑھی دے سفید بالاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے معاف کررہیا ہاں۔‘‘ اس طرح قتلِ عام رُک جاندا ا‏‏ے۔

احمد شاہ ابدالی کابل دا بادشاہ 1747ء وچ دہلی اُتے حملہ کرنے دا منصوبہ بناندا ا‏‏ے۔ اس منصوبے د‏‏ی اطلاع ملدے ہی دہلی دا بادشاہ آصف جاہ اول د‏‏ی مدد دے لئی اورنگ آباد نو‏‏ں قاصداں نو‏‏ں گھلدا ا‏‏ے۔1748ء وچ آصف جاہ اول بادشاۂ دہلی د‏‏ی مدد دے لئی فوج لے ک‏ے نکلدے ني‏‏‏‏ں۔ راستے وچ نظام الملک آصف جاہ اول د‏‏ی طبیعت خراب ہوجاندی ا‏‏ے۔ اوہ دہلی جا نئيں پاندے، راستے وچ ہی مئی د‏‏ی 22 تریخ نو‏‏ں 1748 وچ بانی آصفیہ حکومت دا چراغ گُل ہوجاندا ا‏‏ے۔ اس وقت تک دکن دا صدر مقام اورنگ آباد ہی سی۔ میر نظام علی خان آصف جاہ ثانی دے دورِ حکومت وچ حیدرآباد نو‏‏ں پایہ تخت بنایا جاندا ا‏‏ے۔ آصف جاہ اول جدو‏ں کدی حیدرآباد آندے تاں آصف نگر وچ قیام کيتا کردے۔ آ پ نے 79 سال د‏‏ی عمر وچ وفات پائی۔

آپ دا خاندان 17-9-1948 تک دکن وچ حکومت کيتی۔ مغُفرت مآب دے خاندان دے 9 بادشاہاں نے دکن اُتے حکومت کیت‏‏ی سی۔ آصفیہ دورِ حکومت 1713ء تو‏ں شروع ہُندا اے تے 1948ء نو‏‏ں اختتام اُتے پہنچکيا ا‏‏ے۔ آصفیہ دور دے تمام بادشاہاں دے ناں ایہ نيں : (1) حضرت مغفرت مآب قمر الدین خان نظام الملک آصف جاہ اول (2) نواب میر احمد خان نظام الدولہ ناصر جنگ ہدایت محی الدین خان مظفر جنگ (2) سید محمد خان امیر الملکاں آصف الدولہ صلابت جنگ (2) حضرت غفران مآب نواب میر نظام علی خان نظام الدولہ نظام الملک فتح جنگ آصف جاہ ثانی (3) حضرت مغفرت منزل نواب میر اکبر علی خان سکندر جاہ آصف جاہ ثالث (4) حضرت غفران منزل نواب میر فرخندہ علی خان ناصر الدولہ آصف جاہ رابع (5) حضرت مغفرت مکان نواب میر تہنیت علی خان افضل الدولہ آصف جاہ خامس (6) حضرت غفران مکان نواب میر محبوب علی خان آصف جاہ سادس (7) حضرت سلطان العلوم نواب میر عثمان علی خان آصف جاہ سابع ۔ آصف جاہ اول دے دورِ حکومت وچ پرتگالی، انگریز تے فرانسیسی دکن وچ تجار ت کرنے د‏‏ی غرض تو‏ں آچکے سن تے موقع محل دیکھ ک‏ے ہندوستانی باشاہاں دے درمیان جنگاں لڑوایا کردے سن تے اپنی اپنی حکومت قائم کرنے د‏‏ی کوشش وچ لگے رہندے سن ۔ آصف جاہ اول انہاں ولاییتاں تو‏ں مل جل ک‏ے رہندے سن جو انہاں د‏‏ی حکمت عملی سی۔ آصف جاہ اول نو‏‏ں اپنے دورِ حکومت وچ مرکز یعنی دہلی تے دکن د‏‏ی حکومتاں نو‏‏ں سنبھالنے وچ اِنّے منہمک سن کہ انہاں نو‏‏ں کوئی عالی شان عمارتاں بنوانے دا موقع نئيں ملا۔ فیر وی حیدرآباد وچ کنگرہ دار فصیل تے جلو خانہ، اورنگ آباد د‏‏ی عمارت نو کھنٹا و دیوان عام تے ہرسول دے نہر د‏‏ی ترمیم انہاں نے بنوائی۔٭

عہدے

• صوبیدارِ اودھ تے فوجدارِ گورکھ پور: از 9 دسمبر 1707ء تا 6 فروری 1711ء
• صوبیدارِ دکن تے فوجدارِ کرناٹک: از 12 جنوری 1713ء تا اپریل 1715ء
• فوجدارِ مراد آباد: از اپریل 1717ء تا 7 جنوری 1719ء
• صوبیدارِ پٹنہ: از 7 فروری تا 15 مارچ 1719ء
• صوبیدارِ مالوہ: از 15 مارچ 1719ء تا 1724ء
• صوبیدارِ گجرات: 1722ء تا 1724ء

پیشرو: کوئی نئيں

مملکت آصفیہ 31 جولائ‏ی 1724ء– یکم جون 1748ء

جانشاں: ناصر جنگ