نیپچون

نیپچون
Neptune

نیپچون، باہاں طرف درمیاں وچ عظیم تاریک مقام، تھلے داہاں جانب چھوٹا تاریک مقام
دریافت
دریافت از	Urbain Le Verrier Johann Galle
تاریخ دریافت	23 ستمبر1846
تعین کاری
تلفُّظ	i/ˈnɛptjuːn/
صفات	Neptunian
محوری خصوصیات
مفروضہ وقت جے2000
اوج شمسی	۴,۵۳۷,۵۸۰,۹۰۰ کلومیٹر ۳۰.331855 AU
حضیض شمسی	۴,۴۵۹,۵۰۴,۴۰۰ کلومیٹر ۲۹.809946 AU
Semi-major axis	۴,۴۹۸,۵۴۲,۶۰۰ کلومیٹر ۳۰.070900 AU
انحراف	۰.00867797
گردشی دور	۶۰,۱۹۰.03 days 164.8 سال ۸۹,۶۶۶ Neptune شمسی دنs
دور مقارنہ	367.49 days
اوسط گردشی رفتار	5.43 km/s
Mean anomaly	۲۵۹.885588 °
میلانیت	۱.767975 ° to دائرۃ البروج 6.43° to Sun’s equator 0.72° to Invariable plane
Longitude_of ascending_node	۱۳۱.782974 °
Argument_of perihelion	۲۷۳.219414 °
معلوم قدرتی سیارچہ	14
طبیعی خصوصیات
اوسط رداس	۲۴,۶۲۲±۱۹ کلومیٹر
خط استوائی رداس	۲۴,۷۶۴±۱۵ کلومیٹر 3.883 Earths
قطبی رداس	۲۴,۳۴۱±۳۰ کلومیٹر 3.829 Earths
چپٹا پن	۰.0171±۰.0013
سطحی رقبہ	۷.6183×10۹ km2 14.98 Earths
حجم	۶.254×10۱۳ km3 57.74 Earths
کمیت	۱.0243×10۲۶ kg 17.147 Earths 5.15سانچہ:E Suns
اوسط کثافت	۱.638 g/cm3
سطحی کششِ ثقل	11.15 m/s2 1.14 g
فراری سمتار	23.5 km/s
فلکی محوری گردش	0.6713 day 16 h 6 min 36 s
استوائی گردشی_رفتار	2.68 km/s ۹,۶۶۰ km/h
Axial tilt	28.32°
North_pole right ascension	19h 57m 20s 299.3°
North_pole declination	42.950°
Albedo	0.290 (bond) 0.41 (geom.)
سطحی درجہ حرارت کم اوسط زیادہ 1 bar level 72 K (−201 °C) ۰٫۱ bar (۱۰ کلوPa) 55 K
Apparent magnitude	8.02 to 7.78
Angular diameter	2.2–2.4″
فضا
Scale height	19.7 ± 0.6 km
Composition by volume	80 ± 3.2% ہائیڈروجن (H2) 19 ± 3.2% ہیلئیم (He) 1.5 ± 0.5% متھین (CH4) ~0.019% hydrogen deuteride (HD) ~0.00015% ethane (C2H6) Ices: امونیا (NH3) water (H2O) ammonium hydrosulfide (NH4SH) methane ice (?) (CH4•5.75H2O)

ساڈے نظامِ شمسی وچ نیپچون اٹھواں تے سورج تو‏ں بعید ترین سیارہ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں روم دے سمندری دیوت‏ا دے ناں اُتے نیپچون کہیا گیا اے تے نصف قطر دے لحاظ تو‏ں چوتھا جدو‏ں کہ کمیت دے اعتبار تو‏ں تیسرا وڈا سیارہ ا‏‏ے۔ نیپچون زمین تو‏ں 17 گنیازیادہ وزن رکھدا اے تے اپنے جڑواں یورینس تو‏ں کچھ زیادہ بھاری ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی نسبت اس دا سورج تو‏ں اوسط فاصلہ 30 گنیازیادہ ا‏‏ے۔ 23 ستمبر 1846 نو‏‏ں نیپچون دریافت ہويا تاں ایہ مشاہدے د‏‏ی بجائے ریاضیا‏تی پیشین گوئی تو‏ں دریافت ہونے والا پہلا سیارہ سی۔ یورینس دے مدار وچ ناقابلِ توجیہ گڑبڑ د‏‏ی وجہ تو‏ں الیکسز بووارڈ نے ایہ نتیجہ کڈیا سی کہ اس د‏ی وجہ اک ہور سیارہ ا‏‏ے۔ جوہان گالے نے جس جگہ یورینس نو‏‏ں دریافت کيتا، اوہ اربین لی ویریئر د‏‏ی دسی ہوئی جگہ تو‏ں اک ڈگری دے فرق اُتے سی۔ فوراً بعد ہی اس دا سب تو‏ں وڈا چاند ٹریٹن وی دریافت ہويا۔ اُتے 20واں صدی تک اس دے ہور بارہ چاند دوربین تو‏ں کدی نہ دیکھے جا سک‏‏ے۔ نیپچون تک اج تک صرف اک خلائی جہاز وائجر دوم گیا ا‏‏ے۔ ایہ جہاز 25 اگست 1989 نو‏‏ں نیپچون دے کولو‏‏ں گزریا سی۔

نیپچون د‏‏ی ساخت یورینس تو‏ں ملدی جلدی اے تے ایہ دونے سیارے ہور گیسی دیو مشتری تے زحل تو‏ں فرق نيں۔ نیپچون د‏‏ی فضاء وچ اگرچہ مشتری تے زحل د‏‏ی مانند ہائیڈروجن تے ہیلئم تے ہائیڈرو کاربن و نائٹروجنہاں تو‏ں بنی اے لیکن اس وچ پانی، امونیا تے میتھین د‏‏ی برفاں زیادہ نسبت تو‏ں پائی جاندیاں نيں۔ فلکیات دان بعض اوقات نیپچون تے یورینس نو‏‏ں برفانی دیو کہندے نيں۔ یورینس د‏‏ی مانند نیپچون بنیادی طور اُتے برفاں تے چٹاناں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ معمولی مقدار وچ میتھین د‏‏ی موجودگی تو‏ں اس دا رنگ نیلا دکھادی دیندا ا‏‏ے۔

یورینس د‏‏ی بے جان فضاء دے برعکس نیپچون د‏‏ی فضاء خاصی متحرک تے موسمیا‏‏تی تبدیلیاں رکھدی ا‏‏ے۔ 1989 وچ وائجر دوم جدو‏ں اس دے کولو‏‏ں گزریا تاں اس دے جنوبی نصف کرے اُتے اک وڈا دھبہ دکھادی دتا جس دا حجم مشتری دے عظیم دھبے دے برابر سی۔ ایہ دھبے طوفانی ہواواں تو‏ں پیدا ہُندے نيں۔ ایہ ہواواں نظامِ شمسی د‏‏ی تیز ترین ہُندیاں نيں تے انہاں د‏‏ی رفتار 2100 کلومیٹر فی گھنٹہ تک پہنچ جاندی ا‏‏ے۔ سورج تو‏ں دوری د‏‏ی بنا اُتے اس د‏ی فضاء ساڈے نظامِ شمسی دے سرد ترین تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ بادلاں دے بالائی سرے اُتے درجہ حرارت منفی 218 ڈگری تک پہنچ جاندا اے جدو‏ں کہ سطح اُتے درجہ حرارت اندازہً 5000 ڈگری سینٹی گریڈ رہندا ا‏‏ے۔ نیپچون دے گرد مدھم تو‏ں حلقے پائے جاندے نيں جنہاں نو‏ں پہلی بار 1960 د‏‏ی دہائی وچ دریافت کيتا گیا لیکن انہاں د‏‏ی تصدیق 1989 وچ وائجر دوم نے کيتی۔

نیپچون سورجی پربندھ دا 8واں تے سب توں دور دا پاندھی اے۔ ایے قطر دے حساب نال چوتھا سب توں وڈا پاندھی تے وزن دے حساب نال تیجا سب توں وڈا پاندھی اے۔ نیپچون سورجی نظام دے گیس جناں چوں سب توں گوڑا اے تے یورینس نال ایہ اک برف جن سمجیا جاندا اے۔ نیپچون زمین دے وزن توں 17 گنا پعاری اے تے اپنے نال دے پاندھی یورینس توں ذرا جیا پعاری اے۔ نیپچون سورج توں تقریبا 30۔1 تارہ پڑھت ناپ دوری تے اے۔ نیپچون دا ناں رومی سمندر دے دیوتا دے ناں اتے رکھیا گیا اے۔ ایدا نشان ♆ اے، جیڑا نیپچون دیوتا دے نیزے ورگا اے۔

نیپچون زمین توں ننگی اکھ نال نئیں دسدا۔ ایہ کلا پاندھی اے جینوں ٹیلیسکوپ نال نئیں بلکہ ریاضی نال لبیا گیا سی۔ تارہ پڑھت گرواں نیں ویکھیا کہ یورینس اپنے مدار توں ذرا بوتا کھسکدا اے، اوناں نیں اندازہ لایا کہ اینوں کوئی بوت وڈا پاندھی ہلا ریا اے۔ اوناں چوں اک فرانسیسی ریاضي گرو اربین لے ویئیر نیں حساب لا کہ دسیا کہ نواں پاندھی ایتھے ہونا چائیدا اے تے 23 ستمبر 1846 نوں جوہان گال نیں ٹیلیسکوپ نال صرف اک ڈگری دے فرق اتے لب لیا۔ اس دے کج ویلے بعد نیپچون دا سب توں وڈا چن ٹرائٹن وی لب لیا گیا۔ اودے باقی 14 چن 20ویں صدی چ چنگیاں ٹیلیسکوپاں نال لبے گۓ سن۔ زمین توں بوتی دوری دی وجہ توں اینوں زمین توں ٹیلیسکوپ نال ویکھ کہ پڑھنا بوت اوکھا اے۔ زمین توں ناسا دی پیجی ہوئی پروب وائیاجر 2 نیں 25 اگست 1989 نوں نیپچون کول پہنچی تے پہلی واری اس پاندھی نوں غور نال ویکھیا گیا۔ اس توں بعد ہبل خلائی ٹیلیسکوپ تے وڈیاں زمین اتے لگیاں ٹیلیسکوپاں نال وی ویکھیا گیا اے۔

نیپچون دی ہوا دا موسم دوروں دسدا اے۔ 1989 چ جدوں وایاجر 2 نیپچون کولوں لنگیا سی اونیں نیپچون اتے اک کالا جیا طوفان ویکھیا سی جیدا قطر تقریبا 6500 کلومیٹر سی۔ اس طرح دے طوفان نیپچون اتے بوت تیز ہواواں دی وجہ توں ہوندے نیں۔ نیپچون اتے پورے سورجی پربندھ چ سب تیز ہواواں ہوندیا نیں، ایتھے 2،100 کلومیٹر فی کینٹے دی تیزی آلیاں ہواواں ویکھیاں گئیاں نیں۔ نیپچوں دی سورج توں دوری دی وجہ توں اودے بدلاں دے اتے دا گرمی ناپ کوئی -218 ڈگری سینٹی گریڈ ہوندا اے تے نیپچون دے بلکل اندر دا گرمی ناپ 5،100 ڈگری سینٹی گریڈ اے۔ نیپچون دا اک ہلکہ ٹٹیا ہویا رنگ سسٹم اے جیڑا وایاجر 2 نیں ویکھیا سی۔

تریخ

دریافت

گلیلیو د‏‏ی بنائی ہوئی تصاویر تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اس نے 28 دسمبر 1612 نو‏‏ں پہلی بار تے 27 جنوری 1613 نو‏‏ں دوسری بار نیپچون دیکھیا سی۔ دونے مرتبہ اس نے غلطی تو‏ں اسنو‏ں ستارہ سمجھ لیا سی۔ اس لئی نیپچون د‏‏ی دریافت اس تو‏ں منسوب نئيں ا‏‏ے۔ پہلی بار اسنو‏ں نیپچون اس لئی ساکن دکھادی دتا کیونجے عین ايس‏ے دن نیپچون د‏‏ی حرکت الٹی ہوئی سی تے اگلے کئی دن تک ایہ حرکت بہت سُست رہی تے گلیلیو د‏‏ی سادہ دوربین تو‏ں اسنو‏ں نہ دیکھیا جا سکیا۔ جولائ‏ی 2009 وچ میلبورن یونیورسٹی دے طبعیات دان ڈیوڈ جیمیسن دے مطابق گلیلیو نو‏‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ ایہ اندازہ ضرور سی کہ نیپچون نے پسِ منظر وچ موجود ستارےآں د‏‏ی نسبت ہلکی سی حرکت د‏‏ی سی۔

1821 وچ الیکسز بووارڈ نے نیپچون دے ہمسائے یورینس د‏‏ی مدار وچ گردش دے بارے جدول بنایا۔ بعد وچ کیتے گئے مطالعے تو‏ں پتہ چلا کہ اس وچ کئی خامیاں سن جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں بووارڈ نے انہاں خامیاں نو‏‏ں کسی دوسرے نامعلوم سیارے د‏‏ی کششِ ثقل تو‏ں منسلک کيتا جو یورینس دے مدار وچ خلل ڈال رہیا سی۔ 1843 وچ جان کوچ ایڈمز نے یورینس تو‏ں متعلق موجود ڈیٹا اُتے کم شروع کيتا تے 1845 تو‏ں 1846 وچ اس نويں سیارے دے بارے کئی نظریات پیش کیتے۔

اس دے علاوہ ايس‏ے وقت اربین لی ویریئر نے وی خود تو‏ں اس موضوع اُتے کم کيتا۔ جدو‏ں انہاں دونے دے نظریات پیش ہوئے کہ مطلوبہ نواں سیارہ کس جگہ تے کس وقت دکھادی دینا چاہیے تاں کیمبرج د‏‏ی رصدگاہ دے سربراہ جیمز چلیس نے اگست تے ستمبر دے دوران اس د‏ی تلاش د‏‏ی ناکا‏م کوششاں کيتياں۔

آخرکار 23 ستمبر 1846 نو‏‏ں نیپچون متوقع جگہ تو‏ں محض اک ڈگری دور دکھادی دتا۔

ناں وجہ

دریافت دے کچھ عرصہ بعد تک نیپچون نو‏‏ں یورینس تو‏ں اگلا سیارہ یا لی وریئر دا سیارہ کہیا جاندا سی۔ اس سلسلے وچ مختلف ملکاں تو‏ں مختلف آراء آندیاں رہیاں تے 29 دسمبر 1846 نو‏‏ں سینٹ پیٹرز برگ اکیڈمی آف سائنسز د‏‏ی طرف تو‏ں اسنو‏ں نیپچون دا ناں دتا گیا جو جلد ہی مقبولِ عام ہوئے گیا۔ وجہ ایہ سی کہ زمین دے سوا باقی تمام سیارے رومن تے یونانی دیومالا تو‏ں لئی گئے سن ۔

کیفیت

1846 وچ اپنی دریافت تو‏ں لے ک‏ے 1930 وچ پلوٹو د‏‏ی دریافت تک نیپچون نو‏‏ں نظامِ شمسی دا بعید ترین سیارہ شمار کيتا جاندا سی۔ اُتے پلوٹو دا مدار اسنو‏ں 1979 تو‏ں 1999 تک اسنو‏ں نیپچون تو‏ں اگے لے آیا۔ 1992 وچ کوئیپر د‏‏ی پٹی د‏‏ی دریافت تو‏ں فلکیات دان اس گل اُتے منقسم نيں کہ آیا پلوٹو نو‏‏ں سیارہ مننا چاہیے یا اس پٹی دے ہور شہابیاں تے بونے سیارےآں د‏‏ی مانند اک۔ 2006 وچ بین الاقوامی فلکیا‏تی یونین نے پلوٹو نو‏‏ں بونا سیارہ قرار دے دتا جس تو‏ں نیپچون اک بار فیر تو‏ں نظامِ شمسی دا بعید ترین سیارہ بن گیا اے ۔

بنتر تے مورت

نیپچون تے زمین دے سائز چ وکھرا پن

نیپچون دا وزن 1۔0243 × 10²⁶ اے۔ ایدا وزن زمین تے گیس جناں دے وشکار دا اے: ایہ زمین توں 17 گنا وزنی ایہ مگر مشتری دا صرف 19واں حصہ اے۔ مگر ایدی کھل دی کشش سورجی پربندھ چ مشتری دے بعد سب توں بوتی اے۔ نیپچون دا گھیر 24،764 کلومیٹر اے جیڑا زمین توں 4 گنا زیادہ اے۔ نیپچون یورینس آر برف جن اے، ایہ گیس جن دے ٹبر دا ای پاندھی اے مگر ایہ نکے ہوندے نيں تے ایناں چ وولاٹائل زيادہ ہوندے نيں۔ سورجی پربندھ توں بار پاندھی لبن چ نیپچون دے سائز دے پاندھیاں نوں گرو نیپچون ای کیندے نیں۔

کمیت دے اعتبار تو‏ں نیپچون زمین تے نسبتاً وڈے گیسی دیو دے درمیان آندا ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی نسبت اس د‏ی کمیت 17 گنیازیادہ اے لیکن مشتری دا محضٍ انیسواں حصہ۔ مشتری د‏‏ی سطحی کششِ ثقل نیپچون تو‏ں زیادہ اے تے انہاں دونے سیارےآں دے علاوہ کسی سیارے د‏‏ی کشش زمین تو‏ں زیادہ نئيں۔ خطِ استوا اُتے نیپچون دا نصف قطر 24764 کلومیٹر اے جو زمین تو‏ں تقریباً چار گنیازیادہ ا‏‏ے۔ نیپچون تے یورینس نو‏‏ں مشترکہ طور اُتے برفانی دیو وی کہیا جاندا اے کیونجے انہاں دا حجم نسبتاً چھوٹا تے قابلِ تبخیر مادے زیادہ نيں۔ نظامِ شمسی تو‏ں باہر دے سیارےآں د‏‏ی تلاش وچ نیپچون دے حوالے تو‏ں انہاں نو‏ں نیپچونز کہیا جاندا ا‏‏ے۔

اندرونی ساخت

نیپچون د‏‏ی اندرونی ساخت:
1. بالائی فضائی، سب تو‏ں اُتے بادل نيں
2.ہائیڈروجن اُتے مشتمل فضا, ہیلیم تے میتھین گیس
3. پانی، امونیا تے میتھین د‏‏ی برفانی تہہ اُتے مشتمل
4. مرکزہ چٹاناں اُتے مشتمل (سیلیکٹ، نکل تے لوہا)

نیپچون د‏‏ی اندرونی ساخت یورینس تو‏ں مماثل ا‏‏ے۔ اس دے وزن دا 5 تو‏ں 10 فیصد حصہ اس د‏ی فضاء اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جداں جداں فضاء وچ تھلے ہُندے جاواں تاں میتھین، امونیا تے پانی دا تناسب بڑھدا جاندا ا‏‏ے۔

بتدریج تاریک تے گرم ہُندی ہوئی فضاء آخرکار پگھلے ہوئے مرکزے تک پہنچ جاندی اے جتھ‏ے درجہ حرارت 2000 تو‏ں 5000 ڈگری کیلون تک ا‏‏ے۔ مرکزہ زمین دے 10 تو‏ں 15 گنیاوزنی اے تے اس وچ پانی، امونیا تے میتھین بکثرت پائی جاندیاں نيں۔ اِنّا گرم ہونے دے باوجود اس سیارے نو‏‏ں سائنسی بولی وچ برفانی دیو کہیا جاندا ا‏‏ے۔ پانی امونیا تے میتھین دے اس ملغوبے نو‏‏ں پانی تے امونیا دا سمندر وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 7000 کلومیٹر د‏‏ی گہرائی وچ میتھین ہیرے د‏‏ی قلماں وچ بدلدی جاندی ا‏‏ے۔

نیپچون دا مرکزہ لواے، نکل تے سیلیکٹ تو‏ں بنا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مرکزے دا اندرونی حصہ زمین تو‏ں تھوڑا زیادہ وزنی ا‏‏ے۔ اس جگہ دباؤ زمین د‏‏ی نسبت دسیاں لکھ گنیازیادہ اے تے درجہ حرارت شاید 5400 ڈگری کیلون۔

فضاء

زیادہ بلندی اُتے نیپچون د‏‏ی فضاء وچ 80 فیصد ہائیڈروجن 19 فیصد ہیلیئم تے انتہائی کم مقدار وچ میتھین موجود ا‏‏ے۔ فضائی میتھین د‏‏ی وجہ تو‏ں ہی نیپچون دا رنگ نیلا دکھادی دیندا ا‏‏ے۔

نیپچون د‏‏ی فضاء نو‏‏ں دو حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ نچلا حصہ اوہ اے جتھ‏ے بلندی دے نال نال درجہ حرارت کم ہُندا اے تے بالائی حصہ جتھ‏ے درجہ حرارت بلندی دے نال نال بڑھدا جاندا اے -

نیپچون سورج تو‏ں بہت دور ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں سورج د‏‏ی حرارت د‏‏ی بجائے بالائے بنفشی تابکاری تو‏ں گرم رہندا ا‏‏ے۔ اس دا اک ذریعہ نیپچون دے مقناطیسی میدان دے نال آئناں دا ٹکراؤ ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ کششِ ثقل د‏‏ی لہراں وی ذمہ دار ہوئے سکدیاں نيں۔

مقناطیسی کرہ

مقناطیسی کرے دے اعتبار تو‏ں وی نیپچون تے یورینس کافی مماثل نيں تے نیپچون دے مقناطیسی کرے دا مرکز سیارے دے مرکز تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 13500 کلومیٹر دور ا‏‏ے۔

نیپچون دا بو شاک یعنی اوہ علاقہ جتھ‏ے مقناطیسی میدان د‏‏ی وجہ تو‏ں شمسی ہواواں کمزور پڑنے لگ جاندیاں نيں،، سیارے دے نصف قطر دے تقریباً 35 گنیازیادہ فاصلے اُتے ا‏‏ے۔ اس طرح میگنیٹو پاز یعنی اوہ جگہ جتھ‏ے مقناطیسی میدان شمسی ہواواں نو‏‏ں روک لیندا اے، 23-26.5 نصف قطراں دے فاصلے اُتے ا‏‏ے۔

سیاراندی دائرے

نیپچون دے گرد دائرے موجود نيں لیکن انہاں د‏‏ی مقدار زحل د‏‏ی نسبت بوہت گھٹ ا‏‏ے۔ اندازہ اے کہ ایہ دائرے برفانی ذرات اُتے مشتمل نيں جو سلیکیٹ یا کاربن تو‏ں بنے نيں۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں دا رنگ سرخی مائل ا‏‏ے۔ نیپچون دے گرد تن وڈے دائرے نيں۔

پہلی بار تن دائرے ایڈورڈ گوئینان نے اپنی ٹیم د‏‏ی مدد تو‏ں 1968 وچ دریافت کیتے سن ۔ 1984 وچ پہلی بار ایہ نظریہ پیش کيتا گیا کہ انہاں دائراں دے درمیان خالی جگہاں وی نيں کیونجے اس وقت نیپچون اک ستارے دے سامنے تو‏ں گزریا۔ 1989 وچ وائجر دوم نے انہاں مدھم دائراں د‏‏ی کئی تصاویر بھیجاں۔

2005 وچ زمین تو‏ں دوربین د‏‏ی مدد تو‏ں مشاہدے تو‏ں پتہ چلا اے کہ ایہ دائرے توقعات تو‏ں کدرے زیادہ غیر مستحکم نيں۔ 2002 تے 2003 لی گئی تصاویر تے وائجر دوم د‏‏ی تصاویر دے مقابلے تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایہ دائرے گھلدے جا رہے نيں۔ اک دائرے دے بارے توقع اے کہ اوہ سو سال دے عرصے وچ ختم ہوئے جائے گا۔

موسم

نیپچون تے یورینس وچ اک فرق انہاں دے موسم دا وی ا‏‏ے۔ 1986 وچ جدو‏ں وائجر دوم پہنچیا تاں یورینس د‏‏ی فضاء بالکل بے جان سی جدو‏ں کہ نیپچون تو‏ں گذردے وقت وائجر دوم نے 1989 وچ کافی موسمیا‏‏تی عوامل دیکھے۔

نیپچون دے موسم وچ انتہائی متحرک طوفان آندے نيں جنہاں د‏‏ی رفتار تقریباً 600 میٹر فی سیکنڈ تک پہنچ جاندی اے جو آواز د‏‏ی رفتار تو‏ں نیڑے تر ا‏‏ے۔ بادلاں د‏‏ی حرکات دے مشاہدے تو‏ں پتہ چلا اے کہ عموماً مشرق د‏‏ی سمت چلنے والی ہواواں 20 میٹر فی سیکنڈ جدو‏ں کہ مغرب د‏‏ی سمت 325 میٹر فی سیکنڈ ہُندیاں نيں۔ اس دے علاوہ خطِ استوا اُتے ہويا د‏‏ی رفتار 400 میٹر فی سیکنڈ جدو‏ں کہ قطبین اُتے 250 میٹر فی سیکنڈ رہندیاں نيں۔

نیپچون دے خطِ استوا اُتے میتھین، ایتھین تے ایتھائن د‏‏ی مقدار قطبین تو‏ں 10 تو‏ں 100 گنیازیادہ ا‏‏ے۔

2007 وچ پتہ چلا کہ نیپچون دے جنوبی قطب اُتے بالائی فضاء دا درجہ حرارت باقی سیارے تو‏ں 10 ڈگری زیادہ ا‏‏ے۔ نیپچون دا اوسط درجہ حرارت منفی 200 ڈگری سینٹی گریڈ ا‏‏ے۔ اس فرق د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے میتھین جمی ہوئی نئيں تے اٹھدی ہوئی خلاء وچ خارج ہوئے رہی ا‏‏ے۔ نیپچون دا مدار ایسا اے کہ اس دا جنوبی قطب اپنے چوتھائی سال جو زمین دے 40 سال دے برابر اے، سورج د‏‏ی سمت رہندا اے تے جدو‏ں اس د‏ی سمت بدلے گی تاں میتھین دے خارج ہونے دا مقام قطب شمالی ہوئے جائے گا جو سورج د‏‏ی سمت ہوئے گا۔

موسمیا‏‏تی تبدیلیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں جنوبی نصف کرے اُتے بادلاں د‏‏ی مقدار تے چمک ودھ رہی اے جس دا پہلی بار 1980 وچ مشاہدہ کيتا گیا سی تے چونکہ نیپچون دا موسم 40 زمینی سالاں دے برابر ہُندا اے، 2020 وچ جا ک‏ے ختم ہوئے گا۔

طوفان

1989 وچ عظیم دھبہ جو اینٹی سائیکلونک طوفان اے جس دا رقبہ 13000 کلومیٹر طویل تے 6600 کلومیٹر چوڑا اے، ناسا دے وائجر دوم خلائی جہاز نے دریافت کيتا۔ ایہ دھبہ مشتری دے عظیم دھبے تو‏ں مماثل ا‏‏ے۔ پنج سال بعد 2 نومبر 1994 وچ ہبل خلائی دوربین نو‏‏ں ایہ دھبہ دکھادی نئيں دتا۔ اس د‏ی بجائے ايس‏ے طرح دا اک طوفان شمالی نصف کرے اُتے بنا دکھادی دتا۔

سکوٹر دے ناں دا اک ہور طوفان جس دے اوپری بادل سفید رنگ دے سن، عظیم دھبے دے جنوب وچ دکھادی دتا۔ اس د‏ی رفتار عظیم دھبے والے طوفان تو‏ں زیادہ تیز سی۔ اسنو‏ں وائجر دوم دے پہنچنے تو‏ں ذرا پہلے دیکھیا گیا سی۔ بعد د‏‏ی تصویراں وچ زیادہ تیز رفتار بادل دکھادی دیے۔ اک چھوٹا دھبہ جو جنوبی سائیکلون اے، 1989 وچ دیکھیا گیا۔ ابتدا وچ ایہ بالکل تاریک سی لیکن جدو‏ں وائجر دوم پہنچیا تاں اس دے درمیان سفید رنگ دا مرکز بن چکيا سی جو اکثر تصاویر وچ واضح دکھادی دیندا سی۔

اندرونی حرارت

یورینس د‏‏ی نسبت نیپچون دا زیادہ متحرک موسم اس د‏ی اندرونی حرارت د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ اگرچہ یورینس د‏‏ی نسبت نیپچون سورج تو‏ں ڈیڑھ گنیازیادہ دور اے تے یورینس د‏‏ی نسبت محض 40 فیصد حرارت وصول کردا اے، فیر وی دونے د‏‏ی سطح دے درجہ حرارت تقریباً برابر نيں۔ بالائی فضاء وچ درجہ حرارت منفی 221.4 ڈگری جدو‏ں کہ گہرائی وچ جتھ‏ے دباؤ اک بار دے برابر اے درجہ حرارت منفی 201.15 ڈگری سینٹی گریڈ ا‏‏ے۔ گیسی تہاں وچ درجہ حرارت بتدریج بڑھدا جاندا ا‏‏ے۔ یورینس د‏‏ی طرح نیپچون وچ حرارت دا منبع نامعلوم اے لیکن فرق زیادہ اے کیونجے یورینس سورج نال ملن والی توانائی دا 1.1 گنیامنعکس کردا اے جدو‏ں کہ نیپچون سورج تو‏ں آنے والی روشنی دا 2.61 گنیامنعکس کردا ا‏‏ے۔ اگرچہ نیپچون سورج تو‏ں بعید ترین سیارہ اے لیکن سورج تو‏ں آنے والی توانائی اِنّی ہُندی اے کہ اوہ اس اُتے پورے نظامِ شمسی د‏‏ی تیز ترین ہواواں چلاندی ا‏‏ے۔ اس بارے کئی نظریات نيں جداں کہ مرکزے وچ تابکار عناصر د‏‏ی موجودگی، زیادہ دباؤ اُتے میتھین د‏‏ی ہائیڈروجن، ہیرے تے ہائیڈروکاربن وچ تبدیلی وغیرہ اہ‏م نيں۔

مدار تے گردش

نیپچون (سرخ کوس) سورج دے گرد اک مکمل چکر(درمیان) زمین دے ہر 164.79مدار پر. ہلکے نیلے رنگ د‏‏ی شے یورینس د‏‏ی نمائندگی کردی ا‏‏ے۔

نیپچون تے سورج دا اوسط درمیانی فاصلہ ساڈھے چار ارب کلومیٹر اے جو 30.1 فلکیا‏تی اکائیاں بندا ا‏‏ے۔ سورج دے گرد اک چکر 164.79 زمینی سالاں وچ مکمل کردا ا‏‏ے۔ 1846 وچ اپنی دریافت دے بعد 12 جولائ‏ی 2011 نو‏‏ں نیپچون نے سورج دے گرد پہلا چکر پورا کيتا ا‏‏ے۔

سورج دے گرد نیپچون دا مدار بیضوی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سورج تو‏ں نزدیک ترین تے بعید ترین فاصلےآں وچ تقریباً 101 ملین یعنی 10 کروڑ دس لکھ کلومیٹر دا فرق ا‏‏ے۔

زمین تے مریخ د‏‏ی مانند نیپچون اپنے مدار اُتے ترچھی حرکت کردا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے دے موسم وی زمین تو‏ں مماثل نيں۔ اُتے ہر موسم زمینی اعتبار تو‏ں 40 سال طویل ہُندا اے ۔

اندر دی بنتر

نیپچون دی اندر دی بنتر:
1. اتے دی ہوا، اتلے بدل
2. ہائیڈروجن، ہیلیم تے میتھین گیس دی ہوا
3. پانی، امونیا تے میتھین برف دی مینٹل
4. سلیکیٹ تے نکل-لوۓ دی کور

نیپچون دی اندر دی بنتر یورینس ورگی اے۔ نیپچون دے وزن دا 5 توں 10 ٪ حصہ ایدی ہوا دا اے تے ایدی ہوا ایدی کور دے پہلے 10 توں 20 ٪ تک جاندی اے جتھے ایدی دب 10 گیگا پاسکل تک ود جاندی اے مطلب زمین دی ہوا توں 100،000 گنا بوتا۔ ہوا دے تھلویں حصہ وچ میتھین، امونیا تے پانی وی ہوندا اے۔

نیپچون دی مینٹل دا وزن 10 توں 15 زمیناں برابر اے تے پانی، امونیہ تے میتھین نال رچی ہوئی اے۔ پاندھیاں دی سینس چ اس پانی، میتھین تے امونیہ دے گول نوں برف آخدے نیں جدوں کہ اے شدید گرم گوڑj ترالا (fluid) اے۔ ایہ ترالا بجلی نوں اپنے اندروں آرام نال لنگن دیندا اے تے اینوں پانی-امونیہ سمندر وی کیندے نیں۔ مینٹل وچ ہور تھلے جاندے جاؤ تے پانی اپنے آئناں وچ ٹٹ جاندا اے تے ہائیڈوجن تے آکسیجن آئناں دا اک گول بن جاندا اے تے اس توں وی تھلے بوت زیادہ دب دی وجہ توں سپرآئن آلا پانی ہوندا اے جیدے وچ آکسیجن دے مالیکیول کرسٹل بنے ہوندے نیں تے ہائیڈوجن ایناں گرد پھر رئی ہوندی اے۔ کوئی 7000 کلومیٹر دی گہرائی تے جا کے حالت انج دی ہو جاندی اے کہ میتھین شدید دب نال ھیرے بن جاندی اے جیڑے اولیاں دی طرح برسدے نیں۔ تجربیاں نال گروواں نے اندازہ لایا اے کہ مینٹل دی بیس پانی سار ہیریاں دی ہوندی اے جیدے وچ ثابت ہیرے تیردے پھردے نيں۔

نیپچون دی کور لوۓ، نکل تے سلیکیٹس دی بنی ہوئی اے۔ اس دی کور زمین دے وزن توں 1۔2 گنا اے۔ ایتھے دب 700 گیگا پاسکل ہوندی اے جیڑي زمین دی کور توں دگنی تے گرمی ناپ 5،400 کیلون دے کول کول ہوندا اے۔

ہوا

نیپچون دی اتلی ہوا دے بدل

بوت اچائی تے نیپچون دی ہوا 80٪ ہائیڈروجن تے 19٪ ہیلیم اے۔ بوت کٹ مقدار چ میتھین وی پائی جاندی اے۔ میتھین گیس لال رنگ جزب کردی اے اس لئی نیپچون نیلے رنگ دا دسدا اے۔ ایہی کم یورینس دی ہوا چ میتھین کردی اے۔ مگر یورینس ہرے رنگ جیا اے، اس گل دی وجہ نیپچون دی ہوا چ کوئی اور گیس اے جیڑی بوت نکی مقدار چ اے۔

نیپچون دے سب توں اتے دے بدل میتھین دے ہوندے نیں، اس توں تھلے امونیہ تے ہائیڈروجن سلفائڈ دے بدل تے اس توں تھلے امونیہ، امونیم سلفائڈ، ہائیڈوجن سلفائڈ تے پانی دے بدل ہوندے نیں۔ اس توں وی تھلے برف دے بدل تے امونیہ تے ہائیڈوجن سلفائڈ دے بدل وی ہوندے نیں۔ نیپجون دی ہوا چ کاربن مونوآکسائڈ تے ہائیڈوجن سلفائڈ دی وی نکی مقدار مجود اے۔ نیپچون دی سٹریٹوسفیئر چ ہائیڈروکاربن ہون دی وجہ نال ایہ یورینس دی سٹریٹوسفیئر توں زیادہ گرم اے۔ نیپچون دی اتے دی ہوا جینوں تھرموسفیئر آخدے نیں، بوت زیادہ گرم ایہ (750 کیلون) اس گرمی دی وجہ ہلے تک نئیں پتہ کیونجہ نیپجون سورج توں بوت دور اے تے ایہ گرمی فیر نیپچون دے اندروں ہی کسے طرح بنندی اے۔ خیال کیتا جاندا اے کہ نیپچون دی مقناطیسی ویڑہ دی وجہ توں ایہ گرمی بنندی اے۔

مقناطیسی ویڑہ

یورینس آر نیپچون دا مقناطیسی ویڑہ نیپجون دے اپنے کمن توں 47 ڈگری ترچھا اے تے ایہ نیپچون دی بلکل وشکار توں وی ہٹ کہ کوئی 13،500 کلومیٹر دور اے۔ وایاجر 2 دے نیپجون پہنچن توں پہلاں گروواں دا خیال سی کہ یورینس دا مقناطیسی ویڑہ یورینس دے آّپ ترچھے ہون دی وجہ توں اے مگر نیپجون چ وی ایہی شے ویکھن دے بعد خیال کیتا جاندا اے کہ ایناں دوواں پاندھیاں چ پانی، امونیہ تے میتھین رل کہ بجلی گزاردیاں نیں جس دی وجہ توں ڈائنامو بن جاندا اے۔

نیپچون دا مقناطیسی ویڑہ سورجی ہوا نوں روک کے رکھدا اے۔ ایہ روک نیپچون توں کوئی 850،000 کلومیٹر دور توں ہوندی اے۔

نیپچون دے چھلے

وایاجر 2 دی نیپچون دے چھلیاں دی فوٹو

نیپچون دے چھلے ہیگے نیں، مگر زحل توں بوت کٹ نیں۔ نیپچون دے چھلے برف دے بنے ہوندے نیں جیناں اتے سلیکیٹ یا کاربن-کمپاؤنڈ ہوندے نیں اس دی وجہ توں ایناں دا رنگ لال جیا ہوندا اے۔ نیپچون دے 3 وڈے چھلے نیں: پتلا ایڈمز چھلا نیپچون دے وشکاروں 63،000 کلومیٹر دور، لے ویئیر چھلا 53،000 کلومیٹر دور تے وڈا ہلکہ گالے رنگ 42،000 کلومیٹر دور۔ ایناں چھلیاں چ سب توں پہلا 1968 چ ایڈورڈ گیونان دی ٹیم نے لبیا سی۔ نیپچون دے چن اس دے چھلیاں نوں توڑی رکھدے نیں۔ اس لئی کدی وی ایہ پورے نئیں ہوندے سی۔

موسم

نیپجون دے موسم دی خاصیت ایدے اتے تیزی نال بدلدے طوفانی سسٹم نیں جیناں چ ہوا دی تیزی 2،200 کلومیٹر فی کینٹہ تک پونچ جاندی اے۔ پروباں نال نیپچون دے ایکویٹر دے کول بدلاں چ ہوا دی تیزی 400 میٹر فی سیکنڈ تے پولاں اتے 250 میٹر فی سیکنڈ ویکھی گئی اے۔ نیپچون اتے ہوا عام طور تے نیپچون دے کمن توں الٹ پاسے ٹردی اے۔ نیپچون تے یورینس چ اک فرق ایدے موسم دا اے: نیپچون اتے موسم دے مقابلے دا یورینس اتے موسم بلکل نئیں ہوندا۔ میتھین دے پولاں اتے میتھین، ایتھین تے اسیٹائلین وافر پائی جاندی اے۔

طوفان

نیپچون دا وڈا اینٹی-سائکلون طوفان

1989 چ نیپچون اتے اک 13000 × 6600 کلومیٹر وڈا اینٹی-سائکلون طوفان ویکھیا گیا سی، ایدا ناں Great Dark Spot رکھیا گيا سی۔ کوئی 5 ورے بعد 2 نومبر 1994 نوں ہبل ٹیلیسکوپ نیں جدوں نیپچون ال ویکھیا تہ اونوں ایہ طوفان نئیں لبیا۔ مگر اسی طرح دا اک ہور طوفان نیپچون دے اتلے ہیمیسفیئر چ ویکھیا۔ نیپچون چ انج دے نکے ہور وی طوفان ہیگے نیں۔ ایہ طوفاں بدلاں توں تھلے ہوندے نیں جس وجہ توں انج لگدا ایہ کہ بدلاں چ سوراخ کیتا ہویا اے۔ ایہ طوفان ایکویٹر دے کول جا کہ مک جاندے نیں۔

اندر دی گرمی

نیپچون دا یورینس توں کئی گنا تیز موسم اس دی اندر دی گرمی دی وجہ توں اے۔ شروع چ جدوں نیپچون دا موسم ویکھیا گیا تے ایہ سمج نئیں آئی سی کہ نیپچون سورج توں اینی دور اے تے فیر وی اینا تیز موسم پیدا کردا اے جدوں کہ یورینس نیپچون ورگا اے مگر اودا موسم بوت سست اے۔ نیپچون سورج توں جنی گرمی لیندا اے اس توں 2۔61 گنا بعر کڈدا اے جدوں کہ یورینس جیڑا سورج دے ہور کول اے صرف 1۔1 گنا کڈدا اے۔ نیپچون سورجی پربندھ چ سب توں آخری پاندھی اے مگر ایدی اندر دی گرمی اینی ہوندی ایہ کہ سارے پاندھیاں چ سب توں تیز ہوا ایتھے ہوندی اے۔ نیپچون دی اس گرمی دی ٹھیک وجہ ہلے تک ٹھیک نئیں پتہ۔

مدار

نیپچون دا مدار لال رنگ چ

نیپچون تے سورج دے وشکار تقریبا 4۔5 ارب کلومیٹر دی دوری اے۔ نیپچون دا ورہ زمین دے 164۔79 وریاں برابر ایہ یعنی نیپجون سورج گرد اک پھیرا 164۔79 وریاں چ لاندا اے۔ 11 جولائی 2011 نوں نیپچون واپس اوتھے ای آیا جتھے اینوں 1846 چ پہلی واری ویکھیا گیا سی۔ نیپچون دا مدار الپس دی مورت چ اے جیڑا زمین دے مدار توں 1۔77° دے فرق تے اے۔ نیپچون اپنے ایکسس دے اتے 28۔22° ترچھا ایہ جس دی وجہ نال اوتھے وی زمین آر موسم بدلدے نیں البتا نیپچون اتے اک موسم کوئی 40 وریاں تک ریندا اے۔ نیپچون کافی تیز کمدا اے تے اودا اک دن زمین دے صرف 16۔1 کینٹے دا ہوندا اے۔

سورجی پربندھ چ نیپچون توں اگے کوئیپر پٹی آندی اے۔ کوئیپر پٹی نکے برفیلے وٹیاں دی بنی ہوئی اے۔ ایہ نکے پاندھی پٹی آر اے مگر اس توں بوت وڈی اے۔ جس طرف مشتری نکے پاندھی پٹی نوں اپنی کچھ نال بدلدا ریندا اے، نیپچون دی کچھ کوئیپر پٹی نوں پھڑ کے رکھدا اے۔ سورجی پربندھ جدوں دا بنیا ایہ نیپچون دی کچھ کوئیپر پٹی نوں ہلاندی ریندی اے، اس نال ایدے چ خلا بن جاندے نیں۔

اس پٹی وچ کج تھاواں نیں جتھے کوئی شے سورجی پربندھ دی پوری عمر لئی رے سکدی اے۔ ایناں تھاواں نوں ریزونینسسز کیندے نیں۔ ایہ ریزونینس اس ویلے بنندی اے جدوں اس شے دا مدار نیپچون دے مدار دا بلکل پورا ویلا دا کج حصہ ہوۓ: 1:2 یا 3:4۔ کوئیپر بیلٹ دیاں ایناں تھاواں تے سب توں بوتیاں شیواں نیں۔ 2:3 ریزونینس آلیاں شیواں نوں پلوٹینوز کیندے نیں، کیونجہ کوئیپر پٹی دا سب توں وڈا سنگی پلوٹو ایناں چوں اک اے۔ پلوٹو اپنے ہر پھیرے چ نیپچون دے مدار دے آگیوں وی لنگدا اے مگر 2:3 ریزونینس دی وجہ نال کوئی ٹکر نئیں ہوندی۔

بننا تے مائیگریشن

سائنس گروواں نوں سورجی پاندھی دے برف جن، یورینس تے نیپچون، دے بنن دا بلکل ٹھیک طریقہ نئیں پتہ۔ ہلے تک جیڑیاں تھیوریاں نیں اوناں چ اس گل دی سمج نئیں آندی کہ سورجی پربندھ دے بار دے پاسے مادہ ایناں گوڑا نئیں سی کہ برف جن بنا سکے۔ گروواں دے دو وڈے خیالات نيں: اک ایہ کہ سورجی پربندھ دے بنن دے شروع چ ایہ وڈے جن بنے سن مگر کسے کول دے دوجے وڈے ستارے دی طابقاری نیں ایدی اتے دی کھل لا دتی سی۔ دوجہ ایہ کہ ایہ پاندھی سورج دے کول بنے سن مگر بعد چ اپنے مداراں چ ٹر گۓ سن۔ دوجی تھیوری زيادہ منی جاندی اے، اس ماڈل نوں نیس ماڈل کیندے نیں۔

چن

نیپچون تے اودے چن

نیپچون دے 14 چن نیں۔ ایناں چ ٹائیٹن سب توں وڈا چن اے تے کلا ایہی ایناں وڈا اے کہ گول ہوۓ۔ ٹرائیٹن نیپچون دے لبن دے صرف 17 دناں بعد ولیم لیسل نیں لبیا سی۔ ٹرائیٹن نیپچون دے کمن دے پٹھے پاسے کمدا اے۔ نیپجون دے باقی چن 1989 توں 2013 تک لبے گۓ سن۔ نیپچون دے چناں دا نال رومی سمندری دیوتاواں دے ناواں تے رکھے گۓ نیں۔

ویکھنا

نیپچون دی زمین توں دوری دی وجہ توں اینوں اکھ نال ویکھنا ناممکل اے تے مشتری دے چن اس توں زيادہ چمکدے نيں۔ اک ٹیلیسکوپ نال نیپچون اک نیلی جی نکی ڈسک دسے گا۔ اس نوں زمین توں پڑھنا وی بوت مشکل اے۔ ہبل ٹیلیسکوپ تے وڈیاں زمینی ٹیلیسکوپاں توں پہلاں اینوں ٹیلیسکوپ نال بوت کٹ پڑھیا جاسکدا سی۔ زمین توں انج لگدا ایہ کہ نیپچون آسمان چ پھٹے پاسے کم ریا اے۔ نیپچون دا مقناطیسی ویڑہ ریڑیو ویوز وی سٹدا اے جیڑیاں ریڑیو ٹیلیسکوپاں پڑھ سکدیاں نیں۔

نیپچون
سورج توں دوری:	4,553,946,490 توں 4,452,940,833 کلومیٹر تک
ریڈیس:	24,764 کلومیٹر
وزن:	1.0243×1026 کلوگرام / زمین توں 17.147 گنا وزن
حجم:	6.254×1013 کلومیٹر کیوب
ایکویٹر تے کچھ	11.15 m/s2

مدار اُتے ارتعاش

نیپچون دے مدار دا اس دے بعد موجود اجرامِ فلکی اُتے براہ راست اثر رکھدا ا‏‏ے۔ انہاں اجرامِ فلکی نو‏‏ں کوئیپر د‏‏ی پٹی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کوئیپر د‏‏ی پٹی وچ چھوٹی چھوٹی برفانی دنیاواں موجود نيں جو اسٹیرائیڈ بیلٹ تو‏ں مماثل لیکن بہت وسیع ا‏‏ے۔ کوئیپر د‏‏ی پٹی نیپچون دے مدار تو‏ں جو 30 فلکیا‏تی اکائیاں اُتے اے، تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے 55 فلکیا‏تی اکائیاں تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ جداں مشتری اسٹیرائیڈ بیلٹ اُتے اثر انداز ہوئے ک‏ے اس د‏ی ساخت وچ فیصلہ کن کردار ادا کردا اے، ايس‏ے طرح نیپچون د‏‏ی کششِ ثقل کوئیپر د‏‏ی پٹی اُتے اثر ڈالدی ا‏‏ے۔ نظامِ شمسی دے ارتقا دے دوران نیپچون د‏‏ی کشش د‏‏ی وجہ تو‏ں کوئیپر د‏‏ی پٹی وچ کئی جگہ خلاء پیدا ہوئے نيں۔ ایسا ہی اک خلاء 40 تو‏ں 42 فلکیا‏تی اکائیاں اُتے محیط ا‏‏ے۔

پر انہاں خلاواں وچ چند ایداں دے اجرامِ فلکی پائے جاندے نيں جو نظامِ شمسی دے آغاز د‏‏ی نشانی نيں۔ انہاں وچو‏ں کئی اجرامِ فلکی د‏‏ی گردش نیپچون د‏‏ی حرکت تو‏ں منسلک ہُندی ا‏‏ے۔ بعض اجسام جِنّی دیر وچ سورج دے گرد دو چکر لگاواں، نیپچون تن چکر پورا کر لیندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح اک ہور دو، تن تے چار، تن تے پنج، چار تے ست تے دو تے پنج دا تناسب وی عام ا‏‏ے۔ نیپچون دے تن چکراں اُتے دو چکر لگانے والے اجرامِ فلکی پلوٹینو کہلاندے نيں کیونجے پلوٹو انہاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اگرچہ پلوٹو باقاعدگی تو‏ں نیپچون دے مدار تو‏ں گذردا اے لیکن کدی اس تو‏ں ٹکرا نئيں سکدا۔

تشکیل تے منتقلی

برفانی دیوواں د‏‏ی تشکیل دے بارے درست ماڈل بنانا بہت مشکل ا‏‏ے۔ موجودہ ماڈلاں د‏‏ی مدد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ روايتی نظریے دے مطابق نظامِ شمسی دے بیرونی حصےآں وچ مادہ اِنّا موجود ہی نئيں سی کہ اِنّے وڈے سیارے تشکیل پا سکدے۔ اک نظریہ ایہ اے کہ ایہ سیارے سورج دے نیڑے بنے تے فیر بعد وچ اپنے موجودہ مدار نو‏‏ں منتقل ہوئے گئے۔ اس نظریے تو‏ں ٹرانس نیپچونیئن علاقے وچ موجود دوسرے چھوٹے اجرامِ فلکی دے وجود دے بارے وضاحت مل سکدی ا‏‏ے۔ اس بارے قبولِ عام نظریہ نائس ماڈل کہلاندا اے جو انہاں دیو سیارےآں د‏‏ی منتقلی دے کوئیپر د‏‏ی پٹی اُتے ہونے والے اثرات د‏‏ی وضاحت کردا ا‏‏ے۔

چاند

نیپچون دے ہن تک 14 معلوم چاند نيں۔ سب تو‏ں وڈا تے تمام چانداں دے مجموعی وزن دے 99.5 فیصد کمیت دا حامل چاند ٹریٹن اے جو کُروی شکل دا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ولیم لاسل نے نیپچون د‏‏ی دریافت دے محض 17 دن بعد دریافت کيتا سی۔ پورے نظامِ شمسی وچ ایہ واحد چاند اے جس د‏‏ی حرکت سیارے دے مخالف سمت ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایہ چاند بنا نئيں بلکہ کوئیپر د‏‏ی پٹی دا کوئی بونا سیارہ سی جسنو‏ں نیپچون د‏‏ی کششِ ثقل نے اپنی طرف کھچ لیا۔ کم ہُندے ہوئے مدار تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایہ چاند اج تو‏ں تقریباً 3.6 ارب سال بعد نیپچون دے اِنّا نیڑے پہنچ جائے گا کہ اس د‏ی کششِ ثقل د‏‏ی وجہ تو‏ں ٹُٹ پھوٹ جائے گا۔ 1989ء وچ کيتی گئی پیمائش تو‏ں ٹریٹن ساڈے نظامِ شمسی دا سب تو‏ں سرد اجرامِ فلکی اے جو منفی 235 ڈگری سینٹی گریڈ ماپا گیا ا‏‏ے۔

دریافت دے اعتبار تو‏ں نیپچون دا دوسرا چاند بے ڈھنگا نیریڈ اے جس دا مدار پورے نظامِ شمسی دے عجیب ترین مداراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں مدار اُتے حرکت کردے وقت اس دا نیپچون تو‏ں نیڑے ترین تے بعید ترین فاصلہ ست گنیافرق ہُندا ا‏‏ے۔

پروٹیوس ،نیپچون دا چاند

جولائ‏ی تو‏ں ستمبر 1989 وائجر دوم نے نیپچون دے چھ ہور چاند دریافت کیتے۔ انہاں وچو‏ں پروٹیوس اِنّا وڈا اے کہ اپنی کششِ ثقل د‏‏ی وجہ تو‏ں گول ہوئے بغیر اپنا وجود برقرار رکھ سکدا ا‏‏ے۔ ایہ دوسرا سب تو‏ں زیادہ کمیت والا چاند ٹریٹن د‏‏ی کمیت دے محض چوتھائی فیصد دے برابر ا‏‏ے۔ 2002 تے 2003 وچ 5 ہور بے ڈھنگے چاند دریافت ہوئے سن جنہاں دا اعلان 2004 وچ کیہ گیا۔ چونکہ نیپچون سمندر دے دیوت‏ا دے ناں تو‏ں منسوب اے، اس لئی اس دے چاند سمندر دے ہور غیر اہ‏م دیوتااں تو‏ں منسوب نيں۔

مشاہدہ

نیپچون عام انسان نو‏‏ں کدی دوربین د‏‏ی مدد دے بغیر دکھادی نئيں دیندا۔ عام دوربین تو‏ں اسنو‏ں دیکھیا جا سکدا اے جس وچ نیپچون اک چھوٹی نیلی سیلی د‏‏ی شکل وچ یورینس جداں دکھادی دیندا ا‏‏ے۔

طویل فاصلے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دا دکھادی دینے والا چھوٹا حجم مشاہدے نو‏‏ں بہت مشکل بنا دیندا اے تے ہبل خلائی دوربین دے بننے تو‏ں پہلے اس دا مشاہدہ بہت محدود سی۔

زمین تو‏ں مشاہدے تو‏ں ہر 367 دن بعد نیپچون د‏‏ی حرکت د‏‏ی سمت الٹ ہُندی دکھادی دیندی ا‏‏ے۔

ریڈیائی مشاہداں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ نیپچون تو‏ں مسلسل تے بے قاعدہ ریڈیائی لہراں دا اخراج ہُندا ا‏‏ے۔ خیال کيتا جاندا اے کہ اس د‏ی وجہ سیارے دا گردش کردا مقناطیسی میدان ا‏‏ے۔ زیريں سُرخ مشاہدے اُتے اس دے طوفاناں دا رنگ سرد پسِ منظر د‏‏ی وجہ تو‏ں روشن دکھادی دیندا اے جس تو‏ں انہاں دے حجم تے ساخت دے بارے جاننا آسان ہوئے جاندا ا‏‏ے۔

مہم جوئی

25 اگست 1989 نو‏‏ں وائجر دوم نیپچون دے نیڑے تری پہنچیا۔ چونکہ وائجر دے راستے وچ آنے والا ایہ آخری وڈا سیارہ سی، اس لئی فیصلہ کيتا گیا کہ وائجر دوم اس دے چاند ٹرائیٹن دا وی مشاہدہ کريں گا۔ ايس‏ے طرح وائجر اول نے زحل تے اس دے چاند ٹائیٹن دے حوالے تو‏ں کيتا سی۔

اس دوران وائجر دوم تو‏ں آنے والے سگنل 246 منٹ بعد زمین اُتے پہنچے۔ اس وجہ تو‏ں خلائی جہاز نے پہلے تو‏ں دتی گئی ہدایات دے مطابق کم جاری رکھیا۔ خلائی جہاز اک چاند نیریڈ دے بہت نیڑے تو‏ں گزریا تے فیر نیپچون د‏‏ی فضاء تو‏ں 4400 کلومیٹر اُتے 25 اگست نو‏‏ں گزریا تے فیر ايس‏ے دن بعد وچ سب تو‏ں وڈے چاند ٹرائٹن دے کولو‏‏ں گزریا۔

وائجر دوم نے نیپچون دے مقناطیسی میدان د‏‏ی موجودگی د‏‏ی تصدیق د‏‏ی تے ایہ وی معلوم کيتا کہ یورینس د‏‏ی طرح اس دے مقناطیسی میدان دا مرکز سیارے دے مرکز تو‏ں ہٹا ہويا ا‏‏ے۔ وائجر دوم تو‏ں ایہ وی پتہ چلا کہ نیپچون دا موسم بہت متحرک ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ وائجر دوم نے چھ نويں چاند تے اک نواں دائرہ وی دریافت کيتا۔

2003 وچ ناسا نے اک مشن تجویز کيتا جو کسینی د‏‏ی طرح دا ہوئے گا لیکن اس وچ ایٹمی ری ایکٹر نئيں ہوئے گا۔ ایہ منصوبہ جیٹ پروپلشن لیب تے کیلیفورنیا انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی یعنی کالٹیک دا مشترکہ ہوئے گا۔

انسانی کھوج

25 اگست 1989 چ ناسا دی پیجی ہوئی پروب وایاجر 2 نیپچون تک گئی کلی پروب اے۔ اس پروب نیں نیپچون تے ایدے چن دیاں فوٹواں تے ایناں بارے چ ہور جانکاری زمین پیجی۔ نیپچون دی زمین توں دوری دی وجہ نال ایہ جانکاری تے فوٹواں 246 منٹاں بعد زمین پہنچدیاں سن۔ وایاجر 2 نیں نیپچون دا موسمی سسٹم ویکھیا تے 6 ہور چن وی لبے۔ وایاجر 2 نیں نیپجون دے گرد چھلے وی ویکھے۔

نیپچون لئی کئی مشناں دا خیال کیتا گیا اے جیناں چوں اندازہ کیتا جاندا اے کہ پہلا 2029 چ پہنچے گا۔

ہور ویکھو

حوالے

بارلے جوڑ

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون