پرتاپ سنگھ گیانی

پرتاپ سنگھ گیانی
فائل:BhaiPratapSinghGiani.jpg
تاریخ پیدائش	سنہ 1855
تاریخ وفات	20 جولائی 1920 (64–65 سال)
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	مدیر ،  مترجم
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی ،  سنسکرت ،  اردو

پرتاپ سنگھ گیانی (پرتاپ سنگھ گیانی، 1855 – 1920) امرتسر توں اکّ سکھ اکادمک، مفکر اتے کیلیگرافسٹ سی۔

جیون

اس جی دا جم 1855 ای: وچ لاہور دے بھائی بھاگ سنگھ گیانی دے گھر ہویا۔ پرتاپ سنگھ نے پنجابی، اردو اتے سنسکرت سکھی اتے سکھ دھرم گرنتھاں دا مطالعہ کیتا۔ 1884 وچ، اوہ ٹھاکر سنگھ سندھاوالیا دے نال پنجاب دے برخاست سکھ حاکم، مہاراجہ دلیپ سنگھ نوں گرو گرنتھ صاحب دا پاٹھ سناؤن اتے اسنوں دوبارہ سکھ دھرم وچ لیاؤن لئی انگلینڈ گیا۔ پرتاپ سنگھ چھ مہینے انگلینڈ رہا۔ بھارت واپس آؤن 'تے، اسنے امرتسر دے گردوارہ کولسر وکھے گرنتھی وجوں کم کیتا۔ جدوں مہاراجہ دلیپ سنگھ بھارت واپس آؤن والا سی، تاں پرتاپ سنگھ مہاراجہ دا سوآگت کرن لئی بمبئی جان دے ارادے نال ٹھاکر سنگھ اتے اس دے پتراں نال دلی گیا۔ دلیپ سنگھ نوں عدن وکھے نظربند کر لین دی خبر سن کے، پرتاپ سنگھ امرتسر واپس پرت آیا جدونکھ ٹھاکر سنگھ پانڈیچری لئی روانہ ہو گیا۔ امرتسر وکھے، پرتاپ سنگھ نے ٹھاکر سنگھ لئی خفیہ طور 'تے دلیپ سنگھ پکھی چٹھیاں نوں اس دے ساتھیاں اتے دوستاں وچ ونڈن دا کم کیتا۔ 1887 دے انت وچ، اسنوں امرتسر وکھے گرفتار کر لیا گیا اتے لاہور جیل بھیج دتا گیا۔ اوہ جیل وچوں بچ نکلیا اتے، اکّ سادھو بن کے، سنت لوکاں دی سنگت وچ دیس دے وکھ-وکھ حصیاں وچ گیا۔

اجیہی ہی اکّ سفر دوران اوہ میکس آرتھر میکالف نوں ملیا، جہڑا ادوں سکھ دھرم گرنتھ دا انگریزی وچ ترجمہ کرن وچ لگا ہویا سی۔

میکالف اسدی سکھیا توں متأثر ہویا اتے چاہندا سی کہ اوہ اس دے کم وچ اسدی مدد کرے۔ پرتاپ سنگھ، جس نے "باوا ایشر داس" دے نام نال اپنا توارف کروایا سی، اس توں بعد اپنی پچھان دا خلاصہ کیتا۔ میکالف نے اپنی طرفوں سرکار نال وچولگی کیتی اتے جنوری 1889 وچ اسدی گرفتاری دے وارنٹ واپس لے لئے۔

پرتاپ سنگھ امرتسر وچ بابا اٹلّ دے کول کولسر وچ اکّ گھر وچ رہن لگ پیا اتے کئی سالاں تک اکال بنگا دے ساہمنے پوتر لکھت دی وضاحت کرن والی کہانی کیتی۔

گرو گرنتھ صاحب دی بیڑ، پرتاپ سنگھ دی لکھیاں گئیاں

اکّ ودھیا کیلیگرافسٹ، پرتاپ سنگھ نے گرو گرنتھ صاحب دیاں جلداں دی لکھت کیتی، جیہناں وچوں سبھ توں مشہور اج وی ہرمندر صاحب وچ سرکھیت اے۔ ایہہ کاپی، 1908 وچ پوری ہوئی، کشمیری کاغذ دیاں 25" گنا 28" شیٹاں 'تے بہت ہی موٹے گورمکھی اکھراں وچ لکھیاں گئیاں اے اتے ہرمندر صاحب دی پہلی منزل 'تے رکھی گئی اے جتھے اس نوں اکھنڈ پاٹھ لئی ورتیا جاندا اے۔ گرو گرنتھ صاحب دی ساری جلد، 1527 پترے، یعنی کہ 3054 پنے، لال، نیلے اتے پیلے رنگ دے دوہرے باڈر دے نال، گیانی پرتاپ سنگھ دے ہتھ نال لکھیاں گئیاں اے اتے اس نوں وڈے بابا جی جانیا جاندا اے۔ لکھاری دے نام دا ذکر پاٹھ دے انت وچ اکّ وکھری شیٹ اتے کیتا گیا اے۔ بابا اٹلّ اتے تخت سری حضور صاحب، ناندیڑ وکھے گیانی پرتاپ سنگھ دے لکھے گرنتھاں دیاں جلداں وی سرکھیت ہن۔

1902 وچ، پرتاپ سنگھ ایچیسن کالج، جسنوں چیفس کالج، لاہور وی کیہا جاندا اے، وچ گرنتھی اتے انسٹرکٹر وجوں نامزد ہویا سی۔ کالج دے ریکارڈ مطابق، اوہ شروع وچ 5 روپئے متعلق مہینہ تنخواہ 'تے نوکری کردا سی، جو بعد وچ 1904 توں ودھا کے 50 روپئے متعلق مہینہ کر دتا گئی سی۔ اسنے 1920 وچ اپنی موت تک سکھ مذہبی استاد وجوں اس کالج وچ پڑھایا۔

وراثت

پنجابی بھین، اگست 1916 دے انک مطابق، اوہ سناتن سنگھ سبھا (جس نوں امرتسر سنگھ سبھا وی کیہا جاندا اے) دا پہلا سیکٹری سی۔ اوہ سبھ توں پہلاں شائع سکھ اخبار اکال پرکاش دا اڈیٹر وی سی، جس نے 1876 وچ اپنی پہلا انک کڈھیا سی۔ کیہا جاندا اے کہ اسنے پنجابی میجر اوانز بیلّ دی کتاب، د اینیکسیشن آف دا پنجاب اینڈ مہاراجہ دلیپ سنگھ دا پنجابی وچ ترجمہ کیتا اے۔ 20 جولائی 1920 نوں لاہور وکھے پرتاپ سنگھ دی موت ہو گئی۔

پرتاپ سنگھ دا پتر کرتار سنگھ گیانی امرتسر وکھے وکیل سی اتے بعد وچ سکھ گردوارہ جڈیشیئل کمیشن دا ممبر رہا۔ اس دے پوترے ہرندر سنگھ گیانی اتے نرندر سنگھ گیانی چنڈی گڑھ اتے امرتسر وکھے پنجاب اتے ہریانہ ہائی کورٹ وچ وکیل سن۔ اسدا پڑپوتا ہرپریت سنگھ گیانی وکیل اتے بیرسٹر اے جو حال وچ بھارت اتے انگلینڈ اتے ویلز وچ پنجاب اتے ہریانہ ہائی کورٹ وچ پریکٹس کر رہا اے۔

حوالے