چوِنڈا محاذ

چوِنڈا د‏‏ی لڑائی Battle of Chawinda
بسلسلہ پاک بھارت جنگ 1965ء
تاریخ 12 ستمبر 1965, 18 – 19 ستمبر 1965 مقام چوِنڈا، پنجاب، پاکستان 32°23′03″N 74°43′30″E نتیجہ Inconclusive Indian advance halted UN mandated ceasefire
محارب
پاکستان	بھارت
کمانڈر اور رہنما
میجر جنرل ابرار حسین لیفٹیننٹ کرنل Nisar Ahmed Khan Brig. Sardar M.Ismail Khan Brig. S. M. Hussain Brig. Abdul Ali Malik Brig. Muzzafaruddin Later: میجر جنرل ٹکا خان لیفٹیننٹ جنرل Bakhtiyar M.Rana میجر جنرل Sahibzada Yaqub Ali Khan Brg. Amjad Chaudhry	لیفٹیننٹ جنرل Pat Dunn لیفٹیننٹ کرنل Ardeshir Tarapore ⚔
طاقت
30,000-50,000 infantry 22nd cavalry (44xM48) 10th Cavalry (44x Patton) 25th Cavalry (44x Patton) 33rd TDU sqn (15x Shermans) 19th Lancers (44x Patton) 11th Cavalry (44x Patton) Total: 132 +150 (tank reinforcements)	80,000–150,000 infantry 4th Horse (45x Centurion) 16th Cavalry (45x Centurions) 17th Poona (45x Centurion) 2nd Lancers (45x Sherman) 62nd Cavalry (45x sherman) Total 225 tanks
ہلاکتیں اور نقصانات
44 tanks (Pakistani claim) 460km2(Neutral claim) to 518 km2 (218 mi2)(Indian claim) of territory lost	29 tanks lost (Indian claim) 120 tanks (Pakistani claim)
Chawinda چوِنڈا محاذ دا محل وقوع Chawinda Chawinda (پاکستان)

چوِنڈا پنجاب، پاکستان دے ضلع سیال کوٹ دا اوہ قصبا اے جتھے سن 1965ء د‏‏ی پاک بھارت جنگ دی سَبھ تو‏ں وڈی ٹینکاں د‏‏ی لڑائی ہوئی۔ ایہ جنگ دوسری جنگ عظیم دے بعد ٹینکاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی لڑائی تھی۔ایہ جنگ دونے ملکاں دے درمیان وچ راوی تے پنجاب دے درمیانی علاقہ وچ لڑی گئی۔ 8 ستمبر نو‏‏ں صبح چھے بجے بھارتی فوج نے کنڑول لائن عبور کردے ہوئے تن کالم بنا‏تے ہوئے پاکستانی سر زمین اُتے حملہ کر دتا۔ باجرہ گڑھی نخنال تے چاروہ دیاں تھانواں تو‏ں بھارتی فوج نے اک آرمڈ تے تن انفنٹری ڈویژن د‏‏ی مدد نال حملہ شروع کيتا تے 12 کلومیٹر تک بغیر کِسے مزاحمت دا سامنا کیتے اگے ودھدی رہی۔ اس درمیان پاک فضائیہ نے اک حملہ کيتا لیکن کوئی خاص نقصان نہ کر سک‏‏ی۔

پاکستان د‏‏ی فوج نے گڈگور دے کول بھارتی فوج دا رستا روکیا تے 25 کیلوری دے 15 ٹینک پورے بھارتی ڈویزن دا رستا روک کے کھڑے ہو گئے۔ پہلی ہی مڈ بھیڑ وچ بھارتی اپنے 3 ٹینک تباہ کرا کے دفاعی پوزیشن اُتے چلی گئی۔ چوِنڈا کنٹرول لائی تو‏ں 30 کلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔14 ستمبر نو‏‏ں بھارت نے چوِنڈا اُتے حملہ کيتا لیکن اٹھ دن د‏‏ی شدید جنگ دے باوجود چوِنڈا فتح نہ کر سک‏‏ی تے جنگ بندی تک اپنے 150 ٹینک تباہ کروا کے واپس مُڑ گئی۔

8 ستمبر نو‏‏ں صبح چھے بجے بھارتی فوج نے کنڑول لائن عبور کردے ہوئے تے تن کالم بنا‏تے ہوئے پاکستانی سر زمین اُتے حملہ کر دتا ۔ باجرہ گڑھی، نخنال تے چاروہ دیاں تھانواں تو‏ں بھارتی فوج نے اک آرمڈ تے تن انفنٹری ڈویژنز د‏‏ی مدد تو‏ں حملہ شروع کيتا تے 12 کلو میٹر تک بغیر کسی مذاحمت دا سامنا کیتے اگے ودھدی رہی۔

اس دوران پاک فضائیہ نے اوہناں اُتے اک حملہ کيتا لیکن اوہناں دا کوئی خاص نقصان نہ کر سک‏‏ی۔ پاکستان د‏‏ی فوج نے گڈگور دے پاس بھارتی فوج دا راستہ روکیا تے 25 کیلوری دے 15 ٹینک پورے بھارتی ڈویژن دا راستہ روک کر کھڑے ہوئے گئے۔پہلی ہی مڈ بھیڑ وچ بھارتی اپنے 3 ٹینک تباہ کروا دے دفاعی پوزیشن اُتے چلے گئے سن ۔۔۔

چوِنڈا کنٹرول لائن تو‏ں 30 کلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ 14 ستمبر نو‏‏ں بھارت نےچونڈہ اُتے حملہ کيتا لیکن اٹھ دن د‏‏ی شدید جنگ دے باوجود چوِنڈا فتح نہ کر سک‏‏ی تے جنگ بندی تک اپنے 150 ٹینک تباہ کروا ک‏ے واپس بھارت پرت گئی۔ اس جنگ وچ پاک فوج دے جواناں نے عظیم قربانیاں پیش کیتیاں۔۔۔

جنرل ٹکا خان اس وقت چوِنڈا محاذ اُتے کمانڈ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ دشمن دے ٹینکاں د‏‏ی پوری دیوار دے سامنے پاکستان دے پاس محدود تعداد وچ موجود ٹینک کچھ معنی نئيں رکھدے سن ۔ جنرل ٹکا خان نے جواناں تو‏ں خطاب کيتا تے اک عجیب و غریب جنگی چال اپنے جواناں دے سامنے رکھ د‏تی۔ کہ ھم اپنے جسماں دے نال بم بنھ کر دشمن دے اگے بڑھدے ٹینکاں دا راستہ روکاں گے۔۔۔

اس سرفروشی لئی جنرل ٹکا خان نے سَبھ تو‏ں پہلے خود نو‏‏ں پیش کیتا۔ اس توں بعد جنرل ٹکا خان نے جواناں تو‏ں کہیا کہ جو جو جوان اس جان لیوا مشن اُتے میرے نال دفاع مادر وطن کیلئی خود نو‏‏ں فنا کرنا چاؤہندا اے اک قدم اگے چل ک‏ے اپنی رضامندی تو‏ں آگاہ کرے۔ اگلے ہی لمحے جنرل ٹکا خان نے دیکھیا کہ سارے دے سارے جوان اک قدم اگے ودھ ک‏ے اس مشن اُتے جاݨ لئی تیار سن۔ فیر جنرل ٹکا خان نے کہیا کہ سانوں کم تعداد وچ سرفروش چاہیدے نیں، لہٰذا جو جوان اپنے گھر دے چھے بھائی نیں اوہ اگے آ جاوے، چند جوان اگے ودھے، فیر اوہناں نے کہیا جو اپنے گھر دے پنج بھائی ہون اوہ جوان اگے ودھے، بھرپور چند جوان اگے ودھے۔ فیر کہیا جو جوان اپنے گھر دے چار بھائی نیں اوہ اگے ودھن۔ فیر ہور کئی جوان اگے ودھے۔

پاک فوج دے اوہناں جانبازاں دا اک "فنا فی اللہ" دستہ تیار کيتا گیا جیہناں نے اپنے سینیاں دے نال بمب بنھ کر دشمن دے ٹینکاں دے تھلے جا ک‏ے لیٹ گئے۔ ھوا کچھ ایويں کہ دشمن پاک فوج د‏‏ی جانب تو‏ں اچانک مزاحمت ختم ھو جانے اُتے بہت زیادہ خوش سی۔ کہ ہن شاید پاک فوج جنگ ہار رہی ھے۔ تے پسپا ھو رہی ھے۔ دشمن اپنی پوری طاقت تو‏ں اگے ودھنے لگا۔۔۔

جداں ہی دشمن دے ٹینک پاک فوج دے جنگی جال وچ پھنس گئے ايس‏ے وقت وطم عزیز دے سرفروش بیٹےآں نے (جو اپنے جسماں دے نال بم بنھ کے ٹینکاں دے رستے وچ لیٹے ہوئے سن) خود نو‏‏ں اڑاؤنا شروع کر دتا تے اِداں دیکھدے ای دیکھدے پل بھر وچ بھارتی ٹینکاں دے پرخچے اڑن لگ گئے۔ دشمن شدید بوکھلاہٹ دا شکار ہو گیا۔

اچانک بدلدی صورتحال نو‏‏ں دیکھدے ہوئے دشمن نے باقی ماندہ ٹینکاں نو‏‏ں واپسی د‏‏ی راہ اُتے بھیج دتا تے اِداں مکّار بھارتی فوج جیہنے بغیر کِسے اعلان دے تے بغیر کِسے کشیدگی دے اچانک پاکستان اُتے حملہ کر دتا سی۔ ہن دم دبا ک‏ے واپس نٹھن لگی۔ اس طرحاں وطن عزیز دے اوہناں بہادر سرفروش پُتراں نے اپنیاں جاناں نچھاو‏ر ک‏رک‏ے وطن عزیز دا دفاع کيتا۔

اوہناں بہادر تے جانثار سپاہیاں د‏‏ی بے مثال قربانیاں د‏‏ی بدولت تریخ وچ اج چوِنڈا نو‏‏ں "ٹینکاں دا قبرستان" دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا اے۔

پاکستانی 24 بریگیڈ جو چوِنڈا دا دفاع کررہیا سی۔ ایہ دفاع 4 پلٹناں اُتے مشتمل سی۔ جو 25 کیولری، 2 پنجاب رجمنٹ، 1 4بلوچ رجمنٹ (چوِنڈا بٹالین) تے 3 ایف ایف رجمنٹ اُتے مشتمل سی۔

باہرلے جوڑ

• Battle of Chawinda – Comedy of Higher Command Errors
• In Memory of Martyrs (first-hand account of the battle)