Jump to content

کیلٹی بولیاں

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
کیلٹک
جغرافیائی
تقسیم:		یورپ وچ سابقہ طور اُتے وچ وڈے پیمانے پر; ہن کورنوال، ویلز، اسکاٹ لینڈ، جزیرہ آئرلینڈ، بریتانیہ، پیٹاگونیا، نووا سکوشیا تے آئل آف مین
لسانی درجہ بندی:ہند۔یورپی
  • کیلٹک
سابقہ اصل-زبان:پروٹو-کیلٹک
ذیلی تقسیمات:
آیزو 639-2 / 5:cel
کرہ لسانی:50= (phylozone)
گلوٹولاگ:celt1248[۱]
{{{mapalt}}}
Distribution of Celtic speakers:
  Hallstatt culture area, 6th century BC
  Maximal Celtic expansion, c. 275 BC
  Lusitanian area; Celtic affiliation doubtful
  Areas where Celtic languages are widely spoken in the 21st century
کیلٹی بولیاں دا نقشہ

کیلٹی بولیاں ہند یورپی بولیاں اندر بولیاں دا اک ٹبر اے۔ ایدے چ ویلزی، بریطانی، آئرش، مانکس بولی، تے سکاٹ گالی بولیاں آندیاں نیں۔ ایہ آئرلینڈ برطانیہ تے فرانس چ بولیاں جاندیاں نیں۔


کیلٹک زباناں (Celtic languages) (عمومی تلفظ: /ˈkɛltɪk/ کیلٹک لیکن کدی کدائيں /ˈsɛltɪk/) سیلٹک وی کہیا کاندا اے [۲] ہند۔یورپی لسانی خاندان [۳] د‏‏ی شاخ پروٹو-کیلٹک زبان د‏‏ی نسل تو‏ں اک بولی ا‏‏ے۔

جدید کیلٹک زباناں زیادہ تر یورپ دے شمال مغربی کنارے اُتے بولی جاندیاں نيں جس وچ جزیرہ آئرلینڈ، اسکاٹ لینڈ، ویلز، بریتانیہ، کورنوال تے آئل آف مین قابل ذکر نيں۔ ویلش بولنے والےآں د‏‏ی اک وڈی تعداد ارجنٹائن دے علاقے پیٹاگونیا وچ وی موجود ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اسکاٹش گیلک بولنے والے کچھ لوک نووا سکوشیا وچ موجود نيں۔ کیلٹک زباناں بولنے والے کچھ تارکین وطن ریاستہائے متحدہ [۴]، کینیڈا، آسٹریلیا [۵] تے نیوزی لینڈ وچ وی موجود نيں۔

پہلے ہزارے ق م وچ ایہ یورپ، جزیرہ نما آئبیریا، بحراوقیانوس تو‏ں بحیرہ شمال دے ساحل تک، وادی رائن تے اور تھلے داودی ڈینیوب تو‏ں ہُندے ہوئے بحیرہ اسود تک، شمالی بلقان تو‏ں وسطی اناطولیہ تک بولی جادیاں سن۔

حیات زباناں

[سودھو]

کئی کیلٹک زباناں معدوم ہوئے چکيت‏یاں نيں، چھ کیلٹک زباناں ایسی نيں جنہاں دے بولنے والے ہن وی وڈی تعداد وچ موجود نيں مندرجہ ذیل نيں۔

  1. آئرش زبان
  2. اسکاٹش گیلک
  3. ویلش زبان
  4. بریٹن زبان
  5. کورنش زبان
  6. مینکس زبان

ان وچ گویڈیلک زباناں (آئرش، اسکاٹش گیلک) جو وسطی آئرش تو‏ں نکلی نيں تے بریطانی زباناں (ویلش تے بریٹن) جو عام بریطانی تو‏ں نکلی نيں۔

ہور دو کورنش (اک بریطانی زبان) تے مینکس (اک گویڈیلک زبان) جدید دور وچ معدوم ہوئے چک‏ی ہی۔ [۶][۷][۸]

آبادیات

[سودھو]
زبان مقامی نام گروہ بندی اصل بولنے والےآں د‏‏ی تعداد لوکاں د‏‏ی تعداد جو بولی وچ اک یا زیادہ مہارت رکھدے نيں بنیادی علاقے جتھ‏ے بولی بولی جاندی اے لسٹ منظمین زبان وڈے شہراں وچ بولنے والےآں د‏‏ی اندازہً تعداد
ویلش زبان Cymraeg بریطانی 562,000 (19.0% ویلز د‏‏ی آبادی کا) دعوی کردے نيں کہ اوہ "ویلش بول سکدے نيں" (2011)[۹][۱۰] تقریباً 947,700 (2011) کل متکلمین
— ویلز: 788,000 متکلمین، 26.7% ویلز د‏‏ی آبادی کا،[۹][۱۰]
— انگلستان: 150,000[۱۱]
— صوبہ چوبوت، ارجنٹائن: 5,000[۱۲]
— ریاستہائے متحدہ امریکا: 2,500[۱۳]
— کینیڈا: 2,200[۱۴] 		ویلز;
Y Wladfa، صوبہ چوبوت 		— Welsh Language Commissioner (Meri Huws)
— The Welsh Government
(previously the Welsh Language Board، Bwrdd yr Iaith Gymraeg) 		کارڈف: 54,504
سوانزی: 45,085
نیوپورٹ، ویلز: 18,490[۱۵] بینگور، گوینڈ: 7,190
آئرش زبان Gaeilge/ Gaedhilge گویڈیلک 40,000–80,000[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]
جمہوریہ آئرلینڈ وچ ، 94,000 لوک آئرش روزانہ تعلیم دے نظام تو‏ں علاوہ استعمال کردے نيں۔[۲۰] 		1,887,437
جمہوریہ آئرلینڈ:
1,774,437[۲۰]
مملکت متحدہ:
95,000
ریاستہائے متحدہ امریکا:
18,000 		جمہوریہ آئرلینڈ Foras na Gaeilge ڈبلن: 184,140
گالوے: 37,614
کورک (شہر): 57,318[۲۱]
بیلفاسٹ: 30,360[۲۲]
بریٹن زبان brezhoneg بریطانی 206,000 356,000[۲۳] بریتانیہ Ofis Publik ar Brezhoneg رین: 7,000
بریسٹ، فرانس: 40,000
نانت: 4,000[۲۴]
اسکاٹش گیلک Gàidhlig گویڈیلک 57,375 (2011)[۲۵] اسکاٹ لینڈ وچ تے 1,275 (2011) نووا سکوشیا وچ [۲۶] 87,056 (2011)[۲۵] اسکاٹ لینڈ وچ اسکاٹ لینڈ Bòrd na Gàidhlig گلاسگو: 5,726
ایڈنبرگ: 3,220[۲۷]
ابرڈین: 1,397[۲۸]
کورنش زبان Kernowek بریطانی نامعلوم[۲۹] 3,000[۳۰] کورنوال Cornish Language Partnership (Keskowethyans an Taves Kernewek) ٹرورو: 118[۳۱]
مینکس زبان Gaelg/ Gailck گویڈیلک 100+،[۳۲][۳۳] بشمول اک قلیل تعداد وچ بچے جو نويں مقامی بولنے والے نيں[۳۴] 1,823[۳۵] آئل آف مین Coonceil ny Gaelgey ڈگلس: 507[۳۶]

جدول موازنہ

[سودھو]
ویلش کورنش بریٹن آئرش سکاٹش گیلک مینکس انگریزی
gwenynen gwenenen gwenanenn beach seillean, beach shellan bee
cadair kador kador cathaoir cathair, seidhir caair chair
caws keus keuz cáis càis(e) caashey cheese
aber aber aber inbhear inbhir inver estuary, mouth of a river
llawn leun leun lán làn lane full
gafr gaver gavr gabhar gobhar goayr goat
tŷ chi ti teach, tigh taigh thie house
gwefus gweus gweuz liopa, beol bile, lip meill lip (anatomical)
arian, prês mona, arhans moneiz, arcʼhant airgead airgead argid silver, money
nos nos noz oíche oidhche oie night
rhif, nifer niver niver uimhir àireamh earroo number
tu mas, tu allan yn-mes er-maez amuigh a-muigh mooie outside
gellygen, peren peren perenn piorra peur/piar peear pear
chwarel, mwynglawdd mengleudh mengleuz cairéal coireall, cuaraidh quarral quarry, mine
ysgol skol skol scoil sgoil scoill school
seren steren steredenn réalta reul, rionnag rollage star
heddiw hedhyw hiziv inniu an-diugh jiu today
cwympo kodha kouezhañ tit(im) tuit(eam) tuitt(ym) (to) fall
ysmygu megi mogediñ, butuniñ caith(eamh) tobac smocadh toghtaney, smookal (to) smoke
chwibanu hwibana c'hwibanat feadáil fead fed (to) whistle

حوالے

[سودھو]
  1. ↑ (2013) "Celtic", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 
  2. ↑ "American Heritage Dictionary. Celtic: kel-tik, sel"۔ Dictionary.reference.com۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 19 اگست 2011 
  3. ↑ The Celtic languages:an overview، Donald MacAulay, The Celtic Languages، ed. Donald MacAulay, (Cambridge University Press, 1992)، 3.
  4. ↑ "Language by State – Scottish Gaelic" Archived 11 January 2012 at the وے بیک مشین on Modern Language Association website. Retrieved 27 December 2007
  5. ↑ "Languages Spoken At Home" Archived 25 March 2009 at the وے بیک مشین from Australian Government Office of Multicultural Interests website. Retrieved 27 December 2007; G. Leitner, Australia's Many Voices: Australian English--The National Language, 2004, pg. 74
  6. ↑ Koch, John T. (2006). Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO, 34, 365–366, 529, 973, 1053. Retrieved on 15 June 2010. 
  7. ↑ "A brief history of the Cornish language"۔ Maga Kernow۔ ۲۵ دسمبر ۲۰۰۸ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ 
  8. ↑ Beresford Ellis, Peter (1990, 1998, 2005). The Story of the Cornish Language. Tor Mark Press, 20–22. ISBN 0-85025-371-3. 
  9. ↑ ۹.۰ ۹.۱ "Welsh language skills by local authority, gender and detailed age groups, 2011 Census"۔ StatsWales website۔ Welsh Government۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 13 نومبر 2015 
  10. ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ Office for National Statistics 2011 http://ons.gov.uk/ons/rel/census/2011-census/key-statistics-for-unitary-authorities-in-wales/stb-2011-census-key-statistics-for-wales.html#tab---Proficiency-in-Welsh
  11. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees۔ "World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – UK: Welsh"۔ UNHCR۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 23 مئی 2010 
  12. ↑ "Wales and Argentina"۔ Wales.com website۔ Welsh Assembly Government۔ 2008۔ 16 اکتوبر 2012 وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 23 جنوری 2012 
  13. ↑ "Table 1. Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over for the United States: 2006–2008 Release Date: اپریل 2010" (xls)۔ ریاستہائے متحدہ مردم شماری بیورو۔ 27 اپریل 2010۔ اخذ شدہ بتریخ 2 جنوری 2011 
  14. ↑ "2006 Census of Canada: Topic based tabulations: Various Languages Spoken (147)، Age Groups (17A) and Sex (3) for the Population of Canada, Provinces, Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2006 Census – 20% Sample Data"۔ Statistics Canada۔ 7 دسمبر 2010۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 3 جنوری 2011 
  15. ↑ StatsWales۔ "Welsh language skills by local authority, gender and detailed age groups, 2011 Census"۔ Welsh Government۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  16. ↑ "Irish Examiner"۔ Archives.tcm.ie۔ 24 نومبر 2004۔ 19 جنوری 2005 وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 19 اگست 2011 
  17. ↑ Christina Bratt Paulston. Linguistic Minorities in Multilingual Settings: Implications for Language Policies. J. Benjamins Pub. Co, 81. ISBN 1-55619-347-5. 
  18. ↑ Pierce, David (2000). Irish Writing in the Twentieth Century. Cork University Press, 1140. ISBN 1-85918-208-9. 
  19. ↑ Ó hÉallaithe, Donncha (1999). . Cuisle. 
  20. ↑ ۲۰.۰ ۲۰.۱ www.cso.ie Central Statistics Office, Census 2011 – This is Ireland – see table 33a
  21. ↑ Central Statistics Office۔ "Population Aged 3 Years and Over by Province County or City, Sex, Ability to Speak Irish and Census Year"۔ Government of Ireland۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  22. ↑ Department of Finance and Personnel۔ "Census 2011 Key Statistics for Northern Ireland" (PDF)۔ The Northern Ireland Statistics and Research Agency۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل (PDF) تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  23. ↑ سانچہ:Fr icon Données clés sur breton, Ofis ar Brezhoneg
  24. ↑ Pole Études et Développement Observatoire des Pratiques Linguistiques۔ "Situation de la Langue"۔ Office Public de la Langue Bretonne۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  25. ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ 2011 Scotland Census، Table QS211SC.
  26. ↑ "National Household Survey Profile, Nova Scotia, 2011"۔ Statistics Canada۔ 11 ستمبر 2013۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 7 جون 2014 
  27. ↑ Scotland's Census۔ "Standard Outputs"۔ National Records of Scotland۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  28. ↑ Alison Campsie۔ "New bid to get us speaking in Gaelic"۔ The Press and Journal۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  29. ↑ See کورنش زبان
  30. ↑ Around 2,000 fluent speakers. "'South West:TeachingEnglish:British Council:BBC". BBC/British Council website (BBC). 2010. https://web.archive.org/web/20100108190250/http://www.teachingenglish.org.uk/uk-languages/south-west. Retrieved on
    9 فروری 2010. 
  31. ↑ Equalities and Wellbeing Division۔ "Language in England and Wales: 2011"۔ Office for National Statistics۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  32. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے iomtoday.co.im لئی۔
  33. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  34. ↑ "Documentation for ISO 639 identifier: glv"۔ Sil.org۔ 14 جنوری 2008۔ 28 جولائ‏ی 2011 وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 19 اگست 2011 
  35. ↑ "Isle of Man Census Report 2011" (PDF)۔ Economic Affairs Division, Isle of Man Government Treasury۔ اپریل 2012۔ صفحہ: 27۔ 5 نومبر 2013 وچ اصل (PDF) تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 9 جون 2014 
  36. ↑ Sarah Whitehead۔ "How the Manx language came back from the dead"۔ دی گارڈین۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ وچ اصل تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 6 مارچ 2016 
  • Ball, Martin J. & James Fife (ed.) (1993)۔ The Celtic Languages۔ London: Routledge. سانچہ:آئی ایس بی این۔
  • Borsley, Robert D. & Ian Roberts (ed.) (1996)۔ The Syntax of the Celtic Languages: A Comparative Perspective۔ Cambridge: Cambridge University Press. سانچہ:آئی ایس بی این۔
  • Cowgill, Warren (1975). "The origins of the Insular Celtic conjunct and absolute verbal endings", in H. Rix: Flexion und Wortbildung: Akten der V. Fachtagung der Indogermanischen Gesellschaft, Regensburg, 9.–14. ستمبر 1973. Wiesbaden: Reichert, 40–70. ISBN 3-920153-40-5. 
  • Celtic Linguistics, 1700–1850 (2000)۔ London; New York: Routledge. 8 vols comprising 15 texts originally published between 1706 and 1844.
  • Forster, Peter; Toth, Alfred (جولائ‏ی 2003). "Toward a phylogenetic chronology of ancient Gaulish, Celtic, and Indo-European". Proc. Natl. Acad. Sci. USA 100 (15): 9079–84. doi:10.1073/pnas.1331158100. PMID 12837934. PMC: 166441. Bibcode: 2003PNAS.۔100.9079F. http://www.pnas.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=12837934. 
  • Gray, Russell D.; Atkinson, Quintin D. (نومبر 2003). "Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin". Nature 426 (6965): 435–39. doi:10.1038/nature02029. PMID 14647380. Bibcode: 2003Natur.426.۔435G. 
  • Hindley, Reg (1990). The Death of the Irish Language: A Qualified Obituary. Routledge. ISBN 0-415-04339-5. 
  • Lewis, Henry & Holger Pedersen (1989)۔ A Concise Comparative Celtic Grammar۔ Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht. سانچہ:آئی ایس بی این۔
  • McCone, Kim (1991). "The PIE stops and syllabic nasals in Celtic". Studia Celtica Japonica 4: 37–69. 
  • McCone, Kim (1992). "Relative Chronologie: Keltisch", in R. Beekes: Rekonstruktion und relative Chronologie: Akten Der VIII. Fachtagung Der Indogermanischen Gesellschaft, Leiden, 31 اگست – 4 ستمبر 1987. Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, 12–39. ISBN 3-85124-613-6. 
  • McCone, K. (1996). Towards a Relative Chronology of Ancient and Medieval Celtic Sound Change. Maynooth: Department of Old and Middle Irish, St. Patrick's College. ISBN 0-901519-40-5. 
  • Russell, Paul (1995). An Introduction to the Celtic Languages. Longman. ISBN 0-582-10082-8. 
  • Schmidt, K.H. (1988). "On the reconstruction of Proto-Celtic", in G. W. MacLennan: Proceedings of the First North American Congress of Celtic Studies, Ottawa 1986. Ottawa: Chair of Celtic Studies, 231–48. ISBN 0-09-693260-0. 
  • Schrijver, Peter (1995). Studies in British Celtic historical phonology. Amsterdam: Rodopi. ISBN 90-5183-820-4. 
  • (2004) Die keltischen Primärverben. Ein vergleichendes, etymologisches und morphologisches Lexikon (in German). Innsbruck: Institut für Sprachen und Kulturen der Universität Innsbruck. ISBN 3-85124-692-6. 

باہرلے جوڑ

[سودھو]
کیلٹی بولیاں دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے:
ڈکشنری وکشنری توں
مشترکہ زریعے کومنز توں
آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں
آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں
آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں
معلومات کتب خانہ

سانچہ:کیلٹک زبانیں

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=کیلٹی_بولیاں&oldid=562501" توں لیا