ہندستان وچ حکومت کرن والے افریقی

بھارت وچ راج کرن والے افریقی

بھارت وچ کئیاں نسلاں، جاتاں اتے دھرماں دے لوک وسدے ہن۔ بھارتیاں دی ایہہ رہتل رہی اے کہ ایہہ سبھ نوں گل نال لاؤندے ہن۔ آریئن، پارسی اتے عرب آدی کئی نسلاں دے لوک سمیں-ویلے اُتے بھارت ول پرواس کردے رہے ہن۔ بھارت وچ افریکی، جنہاں نوں عامَ بول-چال دی بولی وچ حبشی کیہا جاندا سی، دی آمد سندھ اُتے محمد بن قاسم دے حملے (712 عیسوی) نال ہی ہو گئی سی۔ اوہ محمد بن قاسم نال فوجیاں اتے غلاماں دے روپ وچ آئے سن۔ عرب دیساں وچ حبشیاں نوں عامَ ہی غلاماں دے طور اُتے ویچیا-خریدیا جاندا سی۔ اس توں بعد اوہ وپاریاں، ملاحاں، نوکراں، غلاماں اتے فوجیاں دے روپ وچ بھارت آؤن لگ پئے تے ہولی-ہولی پریواراں سمیت بھارت وچ ہی وسن لگ پئے۔ اوہناں دے وارثاں نوں ہن سدھی(شیدی) کیہا جاندا اے۔ اج بھارت وچ سدھیاں دی آبادی 60،000 تے پاکستان وچ 80،000 دے قریب اے۔ بھارت وچ سدھی مکھ طور اُتے کرناٹک، گجرات، گوا اتے پاکستان دے سندھ صوبے وچ وسدے ہن۔

ایہہ سچ اے کہ حبشیاں نے افریقہ توں باہر صرف بھارت وچ ہی راج کیتا اے۔ اوہ اپنی محنت اتے عقل مندی کارن بھارت دے الگّ-الگ راجاں وچ نواب، وزیر اعظم اتے ملٹری کمانڈراں دے طور اُتے کم کردے رہے۔ بھارت دے کجھ مشہور حبشی حکمران اس پرکار ہن۔

یاقوت

یاقوت (جمالدین یاقوت) ایتھوپیا دا رہن والا سی تے اس نوں بچپن وچ ہی غلام دے طور اُتے ویچ دتا گیا سی۔ ہتھیں-ہتھیں وکدا ہویا اوہ اخیر سلطان التتمش دے دربار وچ پہنچ گیا تے اس دا نجی نوکر تعینات کیتا گیا۔ التتمش دی موت (28 اپریل، 1236 عیسوی) توں بعد اس دی بیٹی رضیہ سلطانہ تخت اُتے بیٹھی۔ رضیہ یاقوت اُتے ضرورت توں کجھ زیادہ ہی مہربان سی۔ دوواں دے عشقَ دے قصے دلی دیاں گلیاں-کوچیاں وچ گونجن لگے۔ رضیہ نے اس نوں پہلاں شاہی اصطبلاں دا انچارج بنایا تے جلدی ہی امیر امراء (امیراں دا امیر) دی اچّ عہدے نال نواز دتا۔ امیر امراء دا عہدہ صرف ترک سرداراں لئی راکھویں سی۔ اوہ رضیہ دے اس قدم نال سڑ-بھجّ گئے تے سازشاں بناؤن لگ پئے۔ اوہناں دی شہِ اُتے بٹھنڈے دے گورنر ملک اختیارالدین التونیا نے بغاوت کر دتی۔ رضیہ اتے یاقوت نے فوج لے کے اس اُتے چڑھائی کیتی پر بٹھنڈے دے نزدیک ہوئی جنگ (1240 عیسوی) وچ رضیہ دی فوج بری طرحاں ہار گئی۔ اس نوں قید کر لیا گیا تے یاقوت نوں قتل کر دتا گیا۔ یاقوت دی قبر بٹھنڈے وکھے بنی ہوئی اے۔

سیف الدین فیروز شاہ

1413 عیسوی نوں دلی وچ تغلق ٹبر دے ختم ہو جان کارن مرکزی حکومت کمزور پے گئی تے بھارت وچ جگہ-جگہ بغاوتاں پھیل گئیاں۔ اس دا لابھ اٹھا کے دلی سلطنت دے اک حبشی جرنیل سیف الدین فیروز شاہ نے بنگال اُتے قبضہ جما لیا۔ ایہہ حبشی جرنیل بنگال دے ہن تک دے سارے صوبےداراں نالوں ودھ یوگ ثابت ہویا۔ اس نے سرکاری خزانے دے دروازے غریباں لئی کھولھ دتے تے کئیاں لوک بھلائی سکیماں شروع کیتیاں۔ اس نے فروز مینار نامی مدرسہ اتے اک شاندار مسجد دا اساری کروایا، جو جلدی ہی اسلامی تعلیم دے مرکز بن گئے۔ پر بدقسمتی نوں فروز شاہ دے وارث بہتے قابل نہ نکلے۔ اس دی موت توں جلدی ہی بعد وچ اوہناں دا راج ختم ہو گیا۔

ملک سرور

ملک سرور تغلق راجٹبر ماتحت جون پور دا حبشی گورنر سی۔ جدوں تغلق راج ختم ہویا تاں موقعے دا فائدہ اٹھا کے اس نے جونپور اتے آس-پاس دے علاقے اُتے قبضہ کر لیا۔ اس نے مالک او شرق دا لقب دھارن کیتا تے شرقی راج ٹبر دی نیہہ رکھی۔ اس دے ٹبر نے اگلے 100 سال تک جونپور اُتے راج کیتا تے جونپور نوں اک خوش حال، تعلیمی، مذہبی، کلا، وپار اتے سبھیاچار دے مرکز وجوں ترقی یافتہ کیتا۔ اتر پردیش دے اس شہر وچ اجے وی شرقی راج دا اثر دسدا اے۔

ملک امبر

دکھنی بھارت دے سبھ توں مشہور حبشی سیاستدان ملک امبر دا جم 1548 عیسوی نوں ایتھوپیا دے شہر کمباٹا وچ ہویا سی۔ غریبی کارن اس دے ماپیاں نے ہی اس نوں غلامی لئی ویچ دتا۔ یمن، بغداد، بصرہ اتے مکہ وچ کئی وار وکن توں بعد اوہ دکھنی بھارت پہنچ گیا۔ اوہ احمدنگر دی فوج وچ بھرتی ہو گیا تے ترقی کردا ہویا 1607 عیسوی وچ وزیر اعظم بن گیا تے 1626 تک اس عہدے اُتے رہا۔ اس دی اگوائی ہیٹھ احمد نگر دے سلطان مرتضیٰ نظام شاہ دی طاقت وچ بھاری وادھا ہویا۔ شوا جی مراٹھا دا پیؤ شاہ جی بھونسلے ملک امبر دا بھروسیمند ساتھی سی۔

ملک امبر نوں ساری عمر مغلاں نال جدوجہد کرنا پیا۔ اس دی اگوائی ہیٹھ احمدنگر نے وار-وار اکبر اتے جہانگیر ولوں بھیجی مغل فوج نوں ہرایا۔ اس نوں گوریلا جنگ دا باپ کیہا جاندا اے۔ اس نے مراٹھیاں دی مدد نال چھاپامار جنگ ولوں مغلاں نوں بے حدّ تنگ کیتا۔ بادشاہ جہانگیر اس نوں بے حدّ نفرت کردا سی۔ اس نے اپنی جیونی تزک جہانگیری وچ ملک امبر نوں بے حدّ کرڑے شبداں نال یاد کیتا اے۔ 1610 عیسوی وچ ملک امبر نے کھرکی نامی شہر وسایا اتے اس نوں پانی سپلائی کرن لئی سائنسی طریقے دا نہری سسٹم تیار کروایا۔ کھرکی دا ناں بعد وچ اورنگزیب نے بدل کے اورنگ آباد کر دتا۔ 1626 عیسوی نوں ملک امبر دی موت ہو گئی۔ اس دے مرن توں 10 سال دے اندر ہی احمد نگر اُتے مغلاں دا قبضہ ہو گیا۔

یاقوت خان

یاقوت خان مغلاں ماتحت سمندری فوج دا حبشی کمانڈر سی۔ اس دا اصل ناں قاسم خان سی پر اس دی قابلیت ویکھ کے اورنگزیب نے اس نوں یاقوت خان دا لقب دتا۔ 1689 عیسوی نوں ایسٹ انڈیا کمپنی نے مغلاں دے صورتَ ول جا رہے سمندری جہاز ضبط کر لئے۔ اس اُتے یاقوت خان نے بادشاہ اورنگزیب دے حکماں مطابق ایسٹ انڈیا کمپنی دی وپاری بستی بمبئی نوں گھیرا پا لیا تے انگریز فوج نوں بری طرحاں ہرایا۔ انگریز گورنر سر جاہن چائیلڈ ولوں سمجھوتے دی بینتی کرن اُتے فروری، 1690 عیسوی نوں اورنگزیب نے حملہ روک دتا۔ انگریزاں نوں 1،50،000 روپئے جرمانہ لگایا جو کہ اج دے 10 کروڑ ڈالر (7 ارب روپئے) دے برابر سی۔ یاقوت خان نے اس سمجھوتے دا خلاف کیتا، کیونکہ اوہ بمبئی نوں پوری طرحاں تباہ کرن دے حق وچ سی۔ 17 اگست، 1710 عیسوی نوں پورتگالی پانی فوج نال لڑدے ویلے گولی وجن کارن اس دی موت ہو گئی۔

جنرل ہوش محمد سدھی قمبرانی عرف ہوشو سدھی

ہوشو سدھی دا جم 1801 عیسوی نوں سندھ (پاکستان) وکھے اک عامَ پروار وچ ہویا۔ جوان ہون اُتے اس نوں سندھ دے نواب میر شیر محمد خان دے گھریلو نوکر وجوں نوکری مل گئی۔ پر جلدی ہی اوہ ترقی کردا ہویا سندھ دی فوج دے سپہ سالار دے عہدے تک پہنچ گیا۔ اسے ویلے انگریزاں نے سندھ اُتے قبضہ کرن دیاں گوداں گندنیا شروع کر دتیاں۔ 24 مارچ، 1843 عیسوی نوں سر چارلس نیپیئر دی اگوائی ہیٹھاں انگریز فوج اتے ہوشو سدھی دی اگوائی ہیٹھ سندھی فوج دی دابو دے میدان وچ گہگچّ لڑائی ہوئی۔ اس جنگ وچ ہوشو سدھی لڑدا ہویا ماریا گیا تے انگریزاں نوں جت حاصل ہوئی۔ سندھی ہوشو سدھی دی بہت عزت کردے ہن۔ اس دا مقبرہ حیدرآباد توں 10 ق م دور ڈبی نامی پنڈ وچ بنیا ہویا اے۔

اخلاص خان

اخلاص خان دا اصلی ناں ملک ریحان حبشی سی۔ اوہ بیجاپور دے دربار وچ اک عامَ کلرک وجوں بھرتی ہویا تے ترقی کردا ہویا وزیر اعظم دے عہدے تک پہنچ گیا۔ اوہ وی پچھوں ایتھوپیا دا رہن والا اک غلام سی۔ اوہ بیجاپور دے سلطان محمد عادل شاہ دے ماتحت 1627 توں 1656 عیسوی تک بیجاپور دا وزیر اعظم تے سپہ سالار رہا۔ اس نے شاہ جہان اتے اورنگزیب دے راج دوران بیجاپور اُتے حملہ کرن والی مغل فوج نوں سخت ٹکر دتی۔ اس دی موت توں اک سال بعد ہی، 1657 عیسوی نوں اورنگزیب نے بیجاپور اُتے مکمل قبضہ جما لیا۔