مرہٹا سلطنت

مرہٹا سلطنت
1674–1820
Flag
مراٹھا سلطنت 1758
دار الحکومت	ریگد; پونا
عام زباناں	مراٹھی، سنسکرت
مذہب	ہندومت
حکومت	بادشاہت
چھترپتی
• 1674–1680	شیواجی
• 1681–1689	سمبھاجی
• 1689–1700	راجارام چھترپتی
• 1700–1707	تارا بائی
• 1707–1749	چھترپتی شاہو
• 1749–1777	راما راجا
Peshwa
تاریخ
• قیام	جون 6 1674
• تیسری اینگلو مراٹھا جنگ	ستمبر 21 1820
رقبہ
۲٬۸۰۰٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مربع میل)
آبادی
• 1700	150000000
کرنسی	روپیا, پیسا, موہور, شورائی, ہون
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد مغلیہ سلطنت کمپنی راج
موجودہ حصہ	بھارت پاکستان بنگلا دیش

مراٹھا سلطنت یا مرہٹا سلطنت (انگریزی: Maratha Empire) برصغیر وچ اک سامراجی طاقت سی جیہڑی 1674ء توں 1818ء تک موجود رہی ۔ اپݨے دور عروج وچ ایہ سلطنت ہندوستان دے وڈے حصے تے حکمران سی ۔ مراٹھا سلطنت د ے عروج نوں ہندوستان وچ مغلیہ سلطنت دے زوال دی اک وجہ سمجھیا جاندا اے ۔

تریخ

مرہٹا سلطنت دا جھنڈا

بیجاپور دے بادشاہ عادل شاہ تے مغلیہ سلطنت دے شہنشاہ اورنگزیب نال لمبے چر تک گوریلا جنگ دے بعد مقامی راجا شیواجی نے 1674ء اک آزاد مرہٹہ بادشاہت دی نیہہ رکھی تے رائے گڑھ نوں اپنا راجگڑھ بنایا ۔ شیواجی 1680ء وچ مر گئیا تے اپنے پچھے اک وڈی پر کمزور بنیاداں دی سلطنت چھڈ گئيا ۔ مغلاں نے حملہ کیتا تے 1682ء توں 1707ء تک اک 25 سالہ ناکام جنگ لڑی ۔ شیواجی دے اک پوتے شاہوجی نے 1749ء تک بادشاہ دے طور تے حکمرانی کیتی ۔

اپنے دور حکومت دے دوران شاہو نے پیشوا (وزیراعظم) نوں ، کجھ شرطاں نال حکومت دا سربراہ مقرر کیتا ۔ شاہو دے مرن مگروں پیشوا 1749ء توں 1761ء تک سلطنت دے حقیقی معنےآں چ حکمران بن گئے تے شیواجی دے جانشین برائے نام حکمران رہے ۔ برصغیر دے وڈے حصے تے مل ماردے ہوئے مرہٹا سلطنت نے ، جدوں تک پیشوا تے فوجی سرداراں چ اختلافات دی وجہ توں دوریاں پیدا نئیں ہوئیاں سن ، برطانوی فوجاں نوں 18ویں صدی دے دوران برصغیر دے وڈے حصے توں پرے رکھیا۔

مرہٹا سلطنت نے اپنے 18ویں صدی چ ، شاہو تے پیشوا باجی راؤ I دی قیادت چ ، اپنے عروج دے دور چ کابل افغانستان دی درانی سلطنت دے بادشاہ احمد شاہ ابدالی ہتھوں 1761ء چ پانی پت دی تیجی لڑائی چ عبرتناک شکست کھادی ، جس نال سلطنت دی ہور توسیع رک گئی تے پیشوا دی طاقت گھٹ گئی ۔ 1761ء چ پانی پت دی لڑائی چ شدید نقصاناں مگروں پیشوا دا سلطنت توں کنٹرول ختم ہو گئیا ۔ بوہت سارے سردار ، جداں شینڈے ، ہولکر ، گائیکواد ، پنت پراتینیدھی ، ناگ پور دا بھوسلے ، بھور دا پنڈت پتوردھن تے نیوالکر اپنے اپنے علاقےآں چ راجے بن گئے ۔ سلطنت نے اک ڈھلے ڈھالے وفاق دی شکل اختیار کر لئی ۔ پنچ مراٹھی راجےآں دا سیاسی مرکز پانڈی چری ای رہئیا ، جنہاں چ پونا دے پیشوا ، مالوہ تے گوالیار دے سندھیا، اندور دے ہولکر، ناگپور دے بھوسلے تے بروڈا دے گائیکواد شامل سن۔

19ویں صدی دے شروع چ سندھیا تے ہولکراں دے وچکار مراٹھی وفاق تے اختیاراں دی دوڑ تے رقابت شروع ہو گئی جہڑی سارے معاملےآں تے حاوی ہو گئی تے تن اینگلو مرہٹہ جنگاں چ برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی تے انگریزاں نال اینہاں دا مقابلہ رہئیا ۔ 1818ء چ تیجی اینگلو مرہٹا جنگ چ آخری پیشوا باجی راؤ نوں انگریزاں نے شکست دتی ۔ مرہٹہ سلطنت دا بوہتا علاقہ برطانوی ہند چ شامل کر لئیا گئیا پر کجھ مراٹھی ریاستاں ، کجھ امور چ آزادی نال ہندستان دی 1947ء چ آزادی تک قائم رہئیاں۔

چھترا پتی شیواجی (1645ء توں 1680ء تک)

ہندو مرہٹے دکن پٹھار ، جتھے سطح مرتفع لہندے گھاٹ دے پہاڑاں دیاں چڑھدیاں ڈھلواناں نال ملدی اے ، وچ ستارا دے آلے دوالے دیش علاقے وچ صدیاں توں رہندے چلے آ رہے نیں ۔ ایہناں نے اپنے علاقے وچ اتلے ہندستاں دی مغلیہ سلطنت دے مسلمان بادشاہاں دے حملے دے خلاف مزاحمت کیتی ۔ اپنے رہنما شیواجی دی اگوائی چ مرہٹےآں نے اپنے آپ نوں بیجاپور دے مسلمان سلطاناں توں آزاد کروا لئیا تے اک وڈی طاقت بن کے مغلیہ سلطنت دے علاقےآں تے آزادانہ حملے شروع کر دتے 1664ء چ سورت دی مغل بندرگاہ نوں تباہ کر دتا ۔ شیواجی نے اپنے شہنشاہ ہون دا اعلان کیتا تے 1674ء چ چھترا پتی (شہنشاہ) دا لقب احتیار کیتا ۔ مرہٹےآں نے 1680ء چ شیواجی دی موت تک گھبلے ہندستان دے کئی علاقے فتح کیتے پر بعد چ ایہہ علاقے مغلاں تے انگریزاں نے کھو لئے ۔

اک ہندستانی تریخ دان تریامبک شنکر شیجوالکر دے مطابق ، شیواجی وجے نگر سلطنت توں متاثر سی جہڑی دکھنی ہندستان چ مسلماناں دے حملےآں دے خلاف لوہے دی کندھ بن گئی سی ۔ اوس ویلے دے میسور دے راجے کانتھیراوا نراساراجہ ودیار دی بیجا پور دے سلطان دے خلاف فتوحات توں وی شیواجی متاثر سی ۔

افسانوی طور تے شیواجی ہندستان دا پہلا راجا سی جیہدی بصیر ، دیو (رب) ، دیش (دیس) تے دھرما (مذہب) دا احاطا کردی سی ۔

سامبھاجی (1681ء توں 1689ء تک)

شیواجی دے دو پتر سی : سامبھاجی تے راجہ رام ۔ وڈا پتر سامبھاجی درباریاں وچکار بوہت مقبول سی ۔ اوہ شاعر ، منجھئیا ہوئیا سیاستدان تے منئیا ہوئیا جنگجو سی ۔ 1681ء چ سامبھاجی تخت تے بیٹھا تے اپنے پیؤ دیاں توسیع پسند پالیسیاں نوں مڑ شروع کر دتا ۔ سامبھاجی نے پہلے پرتگیزی تے میسور دے چیکا دیوا رایا نوں شکست دتی ۔ راجپوت مرہٹہ اتحاد تے دکن سلطنتاں نوں بے اثر کر کے مغل شہنشاہ اورنگزیب نے 1682ء چ دکن چ ڈیرے لا لئے ۔ مکمل شاہی دربار ، انتظامیہ تے 4 لکھ دی فوج نال اسنے بیجاپور تے گولکنڈہ دیاں سلطنتاں دی تسخیر جاری رکھی ۔ اینہاں اٹھاں سالاں چ سامبھاجی نے مرہٹےآں دی قیادت کیتی تے اورنگزیب دے اگے کوئی جنگ یاں قلعہ نئیں ہارئیا ۔ اورنگزیب تقریبن جنگ ہار چکیا سی۔

راجا رام تے تارابائی (1689ء توں 1707ء تک)

سامبھاجی دے بعد اسدے بھائی راجہ رام نے تخت سمبھالئیا ۔ راجہ رام دا راجگھر ستارا 1700ء چ محاصرے وچ آیا تے مغلاں نے اسنوں فتح کر لئیا ۔ تقریبا اوسے ویلے راجہ رام مر گئیا ۔ اسدی بیواہ تارابائی نے اپنے پتر شاہو دے ناں تے سلطنت دا کنٹرول سمبھال لئیا ۔ اگرچہ اسنے جنگ بندی دی پیشکش کیتی پر شہنشاہ نے اسنوں رد کر دتا فیر تارابائی نے بہادری نال مرہٹےآں دی مغلاں دے خلاف قیادت کیتی ، 1705ء چ اینہاں نے دریائے نربدا پار کیتا تے مالوہ چ داخل ہو ئے ، تے فیر مغلیہ سلطنت دے علاقےآں چ ۔

مالوہ دی جنگ مرہٹا سلطنت لئی فیصلا کن جنگ سی ۔ مغلاں دی ہندستان وچ ممتاز تے حکمرانہ حيثیت ہمیشا لئی مک گئی تے مطلق العنان مغل شہنشاہ صرف اک ناں دے حکمران رہ گئے ۔ مرہٹے لمبی جدوجہد تے خونی لڑائیاں لڑ کے فاتحین دے طور تے ابھرے ۔ ایس جنگ چ حصہ لین آلے سپاہی تے کمانڈراں نے مرہٹہ سلطنت دی توسیع حقیقی طور تے کیتی ۔ ایس فتح نے پیشواواں دی اگوائی بعد چ ہون آلی فتوحات دی نیہہ وی رکھ دتی ۔

شاہو (1707ء توں 1749ء)

مرہٹہ سلطنت

1707ء چ اورنگزیب دے مرن مگروں شیواجی دے پوتے تے سامبھاجی دے پتر شاہوجی نوں مغل بادشاہ بہادر شاہ نے کجھ شرائط تے جہڑیاں کہ اسنوں باجگذار بنان دیاں سن تے چھڈ دتا ، پر اسدی ماں بدستور قید چ رہی تاکہ اوہ اپنا چنگے روئيے دی یعقین دوائے ۔ اسنے فوری مرہٹہ تخت دا دعوی کیتا تے اپنی چاچی تے اسدے پتر نوں چیلنج کیتا ۔ اس نال مکدی ہوئی مغل مرہٹہ جنگ نوں اک تکونے معاملے چ بدل گئی ۔ مرہٹہ سلطنت دے تاج دی لڑائی پاروں 1707ء چ ستارا تے کولہاپور دیاں ریاستاں وجود چ آئیاں ۔ 1710ء تک دونہے راجواڑے اک مستحکم طاقت بن گئے جسنوں 1731ء دے معاہدہ وارنا نال تقویت ملی ۔

1713ء چ فرخ سیر نے مغلیہ سلطنت دا بادشاہ ہون دا اعلان کیتا ۔ اسدی طاقت دا انحصار سید برادران اُتے سی جیہناں وِچوں اک الہ آباد تے دوجا پٹنا دا گورنر سی ۔ سید برادران تے شاہو دے نمائندے پیشوا بالاجی وشواناتھ دے وچکار مذاکرات نے مرہٹےآں نوں بادشاہ دلی دے خلاف مڑ ٹورئیا ۔

مورتاں

• 

حوالے