ہندوستان وچ وڈے پیمانے اُتے بدھ مت وچ تبدیلی مذہب دی لسٹ

کوشینارا دے بھنٹے چندرامنی تو‏ں دریافت کردے ہوئے ، ڈاکٹر۔ امبیڈکر

ناگپور وچ دیکھوبومی وچ اسٹوپا

ہندوستان وچ ، ہر سال لوک بدھ مذہب وچ تبدیل ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی شروعات 14 اکتوبر 1956 نو‏‏ں ڈاکٹر نے د‏‏ی سی۔ بابا صاحب امبیڈکر دی 500،000 پیروکاراں دے نال ناگپور وچ بدھ مت وچ پہل دی گئی سی۔ نو بدھ مت د‏‏ی تحریک دے بعد ، مہاراشٹرا سمیت ملک د‏‏ی مختلف ریاستاں وچ بوہت سارے معاشرتی تبادلاں ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔ تبدیل شدہ بدھسٹاں نو‏‏ں امبیڈک‏ر ک‏ے بدھسٹ یا نو بدھ مت وی کہندے ني‏‏‏‏ں۔

2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، ہندوستان وچ 84 لکھ تو‏ں زیادہ بدھ مذہب نيں ، جنہاں وچو‏ں 87٪ یا 73 لکھ دوسرے مذہب تو‏ں بدھ مت وچ تبدیل ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں بیشتر شیڈول ذات نيں جو ہندو مذہب وچ ذات پات دے امتیاز د‏‏ی وجہ تو‏ں تبدیل ہوئیاں۔ ہور 13 دا تعلق شمال مشرقی تے شمالی ہمالیائی علاقےآں وچ روايتی بودھ برادری تو‏ں ا‏‏ے۔

مذہب تبدیلیاں وچ تقریبا 73 لکھ بدھ مت شامل نيں ، جنہاں وچو‏ں 65 لکھ (90٪) مہاراشٹرا وچ نيں ، مہاراشٹرا د‏‏ی کل آبادی دا 6٪ بدھ مت اے ، تے انہاں وچو‏ں 98٪ مذہب بدھ مت دے پیروکار ني‏‏‏‏ں۔ باقی 9 لکھ بدھسٹ مدھیہ پردیش ، چھتیس گڑھ ، کرناٹک ، اترپردیش تے پنجاب دے علاوہ ہریانہ تے دہلی دی چھوٹی چھوٹی شمالی ریاستاں تو‏ں نيں ۔

پس منظر

ڈاکٹر باباصاحب امبیڈکر 14 اکتوبر 1956 نو‏‏ں ناگپور وچ دھما دیکشا د‏‏ی تقریب دے دوران اپنے پیروکاراں تو‏ں خطاب کررہے سن

ڈاکٹر مذہبی تبدیلی دے بارے وچ باباصاحب امبیڈکر دا واضح نظریہ سی کہ ہندو مذہب وچ اچھوتاں دے نال چنگا سلوک نئيں کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ہور ، ہندو مت ذات پات دے نظام دا حامی اے تے ایہ لوکاں وچ تفریق کردا ا‏‏ے۔ ہندو مت وچ مساوات ، آزادی تے بھائی چارہ نئيں ا‏‏ے۔ باباصاحب نے ہندو مذہب تے معاشرتی نظام اُتے سوال اٹھایا ، "اک ایسا مذہب جو اچھوتاں نو‏‏ں مندراں وچ جانے د‏‏ی اجازت نئيں دیندا اے ، انہاں نو‏ں پانی پینے نئيں دیندا اے ، انہاں نو‏ں علم حاصل کرنے د‏‏ی اجازت نئيں دیندا ا‏‏ے۔ اچھوتاں نو‏‏ں ایداں دے ہندو مذہب وچ کیو‏ں رہنا چاہیدا جو ساڈے جداں لوکاں دے سائے نو‏‏ں بدصورت سمجھدا اے ، ہندو مذہب اچھوتاں نو‏‏ں حقیر جاندا اے ؟ لہذا، بابا صاحب د‏‏ی انہاں دے ضائع اعلان کيتا ہندومت وچ یولا ، ناسک اُتے 13 اکتوبر 1935 – "ميں اک اچھوت ہندو دے طور اُتے پیدا کيتا گیا سی ایتھ‏ے تک کہ جے، ميں نے اک ہندو دے طور اُتے مر نئيں کرن گے." تبدیلی دے اعلان دے بعد ، عیسائی ، مسلما‏ن ، سکھ ، جین ، بدھ ، یہودی تے ہور مذاہب دے مذہبی رہنماواں نے باباصاحب نو‏‏ں اپنے لکھاں پیروکاراں دے نال اپنے مذہب وچ شامل ہونے د‏‏ی دعوت دتی تے کچھ نے اس دا لالچ وی لیا۔ بیرسٹر محمد علی جناح نے کہیا کہ جیاکرمارفاٹ امبیڈکر اسلام قبول کرن ، پاکستان نے پاکستان تے گورنر آنے د‏‏ی پیش کش د‏‏ی سی۔ نظام ، جو اس وقت دنیا دا سب تو‏ں امیر حکمران سی ، نے بابااساحب کواسلام قبول کرلیا تاں اوہ فی کس لکھاں نئيں ، کروڑاں روپے ادا کرنے اُتے راضی ہوگیا سی۔ لیکن انہاں نے دونے پیش کشاں نو‏‏ں رد کردتا کیونجے اوہ ہندوستان وچ اک ایسا مذہب چاہندے سن جو عقلی سی تے انسانی اقدار نو‏‏ں برقرار رکھے ہوئے سی۔ اک عیسائی مذہب ، غیر ملکی رہنماواں تے عیسائی مذہب نے اس د‏ی کوئی ضمانت نئيں دتی کہ اوہ اس درخواست نو‏‏ں قبول کرنے وچ مدد کريں گا تے تمام مسیحی دنیا ، ملک نو‏‏ں اچھوتاں نو‏‏ں معاشرتی ، معاشی تے سیاسی سطح ، مذہب د‏‏ی قبولیت نو‏‏ں بلند کرے گی۔ بدھ بھکشوؤں نے مہابھدھی سوسائٹی تو‏ں اک ٹیلیگرام بھیجیا سی جس وچ انھاں بدھ مت وچ تبدیل ہونے دے لئی کہیا سی۔ ایہ ایشیاء دا اک وڈا مذہب سی۔ اس وچ کہیا گیا اے کہ اوہ آپ تے آپ دے پیروکاراں دے اہداف حاصل کريں گا۔

امبیڈکر اک دانشور سن ، انہاں نے مذہب تبدیل کرنے دے لئی جلدی نہ کردے ہوئے مسلسل 21 سال تک دنیا دے مختلف مذاہب دا مطالعہ کيتا۔ اس دے بعد اس نے پوری توجہ بدھ مت د‏‏ی طرف اک بشرطیک تے سائنسی مذہب د‏‏ی طرف موڑ دی۔ ایہی وجہ اے کہ سدھارتھا د‏‏ی تبدیلی تو‏ں پہلے 1945 وچ ممبئی وچ قائم ہوئی سی ۔ اورنگ آباد وچ 1950 کالج تے اس دا ناں ملند کالج تے اس دے اطراف دا ناں ناگسیوان رکھیا گیا۔ اس نے ممبئی وچ اپنی رہائش گاہ دا ناں ' راجگروہ ' رکھیا۔ انہاں نے '14 اکتوبر 1956 ، ناگپور' نو‏‏ں تبادلاں دے مقام تے دن دے طور اُتے اعلان کيتا۔ اس دے بعد ، پورے ہندوستان دے مختلف مذاہب تے ذات دے لکھاں افراد ، خاص طور اُتے اچھوت لوک ، دھما دیکشا دے لئی ناگپور آنے لگے۔

5 لکھ امبیڈکر پیروکار ناگپور شہر آئے ناگپور شہر د‏‏ی آبادی دگنی ہوگئی۔ اشوکا اس دن وجیاداشمی سی (اس دن شہنشاہ اشوکا نے بدھ مذہب اختیار کرلیا سی)۔ حلف برداری صبح 9 بجے ہوئی۔ 00 بجے ہوگیا سری لنکا نال تعلق رکھنے والے بدھ بھکشو ڈاکٹر مہاساتھویر چندرامانی۔ باباصاحب امبیڈکر تے محترمہ ڈاکٹر سبیندا امبیڈکر نے پہلے تریشرن تے پنچیل لے ک‏ے دھمیشک لیا تے فیر اس نے خود اپنے 500،000 پیروکاراں نو‏‏ں ترشرن ، پنچیل تے بائیس نذراں دے ک‏ے بدھ مت وچ اپنا آغاز کيتا۔ اگلے دن ، 15 اکتوبر نو‏‏ں ، انہاں نے ناگپور وچ 200،000 پیروکار وی شروع کیتے جو اک دن پہلے نئيں آسک‏‏ے سن ۔ اس دے بعد 16 اکتوبر نو‏‏ں اوہ چاند پور پور ڈھمیڈیکشا گئے ، تے تیسری بار وی اس نے 300،000 پیروکاراں نو‏‏ں دھما دیکشا دتا۔ چنانچہ ، صرف تن دن وچ ، امبیڈکر نے 100،000 تو‏ں زیادہ لوکاں نو‏‏ں بدھ مت د‏‏ی طرف راغب کيتا تے دنیا وچ بدھ مت د‏‏ی تعداد وچ 10 لکھ دا اضافہ کيتا۔ مارچ 1959 د‏‏ی اک رپورٹ دے مطابق ، 1.5 تو‏ں 2 کروڑ اچھوتاں نے بدھ مذہب اختیار کرلیا سی۔ جے ایہ واقعہ عالمی تریخ وچ درج اے تاں اس نے ہندوستان وچ بدھ مت نو‏‏ں زندہ کيتا۔ ڈاکٹر باباصاحب امبیڈکر د‏‏ی تبدیلی دنیا وچ تاریخی سی کیونجے ایہ دنیا دا سب تو‏ں وڈا اجتماعی تبدیلی سی۔

آغاز زمین اُتے 22 منتاں دا ستون

باباصاحب نے اپنے نويں بدھسٹاں دے لئی 22 منتاں کيتیاں ، جو بدھ مت دے جوہر ني‏‏‏‏ں۔ ایہ منتاں بدھ دھم دھات دا نچوڑ نيں تے اوہ پنچیل ، اشٹانگک مارگ(ہشت پہلو رستہ) تے دس پارمیٹاس اُتے عمل پیرا ني‏‏‏‏ں۔ باباصاحب دے وعدے اپیلاں د‏‏ی شکل وچ تجاویز د‏‏ی طرح ني‏‏‏‏ں۔ اوہ اپنے وعدےآں نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی سخت انتباہ نئيں دیندے تے نہ ہی سخت بولی دا استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ 22 بدھ مت دے ثقافتی حصے دے طور اُتے وعدے اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔

باباصاحب د‏‏ی موت دے بعد انہاں د‏‏ی ہڈیاں ممبئی تو‏ں دہلی لے گئياں۔ اک ہفتہ بعد ، 30،000 افراد نو‏‏ں بدھ مذہب وچ تبدیل کردتا گیا۔ بعد وچ ہڈیاں ٹُٹ گئياں تے انہاں نو‏ں آگرہ سمیت ملک دے وڈے شہراں وچ بھیج دتا گیا ، جتھ‏ے ہر شہر وچ تبادلاں ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح ناگپور وچ رونما ہونے والی عظیم فرقہ وارانہ تحریک بالکل وی سست نئيں ہوئی تے جاری رہی۔ 7 دسمبر 1956 تو‏ں لے ک‏ے 10 فروری 1956 تک ممبئی ، آگرہ ، دہلی تے ملک دے ویہہ تو‏ں زیادہ دوسرے شہراں وچ تبادلہ خیال ہويا۔ ڈاکٹر باباصاحب امبیڈک‏ر ک‏ے ذریعہ شروع کیتے گئے 100،000 بودھاں د‏‏ی تعداد 4،000،000 تک پہنچ گئی۔

1951 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، پورے ہندوستان وچ صرف 180،823 بدھسٹ سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف 2 ہزار 487 مہاراشٹر وچ ، 1،550 پنجاب وچ ، اترپردیش وچ 3،221 ، مدھیہ پردیش وچ 2،991 تے باقی بیشتر دا تعلق شمال مشرقی ہندوستان تو‏ں سی۔ آئی ایس 1951 تو‏ں لے ک‏ے 1961 تک ، مہاراشٹرا وچ سرکاری بودھاں د‏‏ی تعداد 2،487 تو‏ں ودھ ک‏ے 27،89،501 ہوگئی۔ 1951 تو‏ں لے ک‏ے 1961 تک ، ہندوستان وچ بودھ د‏‏ی سرکاری آبادی 1،671 فیصد ودھ ک‏ے 1،80،824 تو‏ں 32،50،227 ہوگئی۔ ایہ صرف مردم شماری دے سرکاری اعداد و شمار سن ، لیکن حقیقت وچ ہندوستان وچ بدھ مت دے بدھاں د‏‏ی آبادی اس مردم شماری وچ بدھسٹ آبادی تو‏ں کئی گنیازیادہ سی۔ اک ذریعے دے مطابق ، مارچ 1959 تک ، ہندوستان وچ بدھ مت بدھ مذہب د‏‏ی تعداد ڈیڑھ تو‏ں 2 کروڑ سی۔ دوسرے لفظاں وچ ، ہندوستان د‏‏ی 4.5.٪ آبادی سن 1959 وچ بدھ مت د‏‏ی سی۔ ہن ايس‏ے بدھ آبادی د‏‏ی آبادی 2011 وچ ودھ ک‏ے 5.5٪ ہوگئی اے تے ہندوستان وچ 121 کروڑ افراد وچو‏ں 6.7 کروڑ بدھ مت دے پیروکار ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، سرکاری اعدادوشمار دے مطابق ، 2011 وچ ، ہندوستان وچ بدھ آبادی د‏‏ی آبادی صرف 85 لکھ (0.7٪) سی۔

1950 تو‏ں 1959 تک

اک ذریعے دے مطابق ، اکتوبر 1956 تو‏ں مارچ 1959 تک ، ہندوستان وچ بدھ مت دے بدھ مذہب د‏‏ی تعداد تقریبا 1.5 تو‏ں 2 کروڑ سی۔ تے ایہ بدھ آبادی ہندوستان د‏‏ی کل آبادی دا 4.5٪ سی۔

بدھ مذہب وچ وڈے پیمانے اُتے تبادلاں

تبدیلی د‏‏ی تریخ	تبادلاں د‏‏ی جگہ	کنورٹ د‏‏ی تعداد	سابق مذہب / ذات / مذہب تبدیل کرنے والےآں دا گٹھ	حوالے تے نوٹ
14 اکتوبر 1956	دیکشبومی ، ناگپور ، مہاراشٹر	بشمول 500،000 بابا صاحب امبیڈکر تے سوندا امبیڈکر	ہندو (ایس سی تے ہور) ، مسلما‏ن ، عیسائی ، سکھ	دھدیمکشا از باباصاحب امبیڈکر
15 اکتوبر 1956	دیکشبومی ، ناگپور ، مہاراشٹر	300،000	ہندو (ایس سی تے ہور) ، مسلما‏ن ، عیسائی ، سکھ	دھدیمکشا از باباصاحب امبیڈکر
16 اکتوبر 1956	دیکشومی ، چندر پور ، مہاراشٹر	300،000	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	دھدیمکشا از باباصاحب امبیڈکر
7 دسمبر 1956	چیتھومومی ، ممبئی ، مہاراشٹر	10،000،000 تو‏ں زیادہ	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	جنازے دے موقع اُتے امبیڈک‏ر ک‏ے جسم دا مشاہدہ
دسمبر 1956	دہلی	30،000	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	باباصاحب د‏‏ی باقیات دا مشاہدہ کرکے تبادلہ
دسمبر 1956	آگرہ ، اتر پردیش	20،000	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	باباصاحب د‏‏ی باقیات دا مشاہدہ کرکے تبادلہ
13 اپریل 1957	علی گڑھ ، اتر پردیش	200،000	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	باباصاحب د‏‏ی باقیات دا مشاہدہ کرکے تبادلہ

1980 تو‏ں 1989 تک

• 1985 وچ ، 5،000 شیڈول ذاتاں نے جونا گڑھ وچ بدھ مذہب اختیار کيتا۔

2000 تو‏ں 2009

بدھ مذہب وچ وڈے پیمانے اُتے تبادلاں

تبدیلی د‏‏ی تریخ	تبادلاں د‏‏ی جگہ	کنورٹ د‏‏ی تعداد	سابق مذہب / ذات / مذہب تبدیل کرنے والےآں دا گٹھ	حوالے تے نوٹ
27 مئی 2007	ممبئی ، مہاراشٹر	لکشمن منے سمیت 100،000	42 ہندو ذیلی ذاتاں دے خانہ بدوش افراد نو‏‏ں رہیا کردتا گیا	رامداس اتھاوالے تے لکشمن منے د‏‏ی قیادت وچ تبادلہ

2010 تو‏ں 2019

بدھ مذہب وچ وڈے پیمانے اُتے تبادلاں

تبدیلی د‏‏ی تریخ	تبادلاں د‏‏ی جگہ	کنورٹ د‏‏ی تعداد	سابق مذہب / ذات / مذہب تبدیل کرنے والےآں دا گٹھ	حوالے تے نوٹ
اکتوبر 2016	گجرات ، احمد آباد ، کالوول (گجرات) تے سریندر نگر شہر	2،000	ہندو شیڈولڈ ذاتاں
مئی 2017	اترپردیش دا ضلع سہارنپور	850 (180 خاندان)	ہندو شیڈولڈ ذاتاں
14 اپریل ، 2016	دادر ، ممبئی	2؛ روہت ویمولا د‏‏ی والدہ رادھیکا تے بھائی راجہ ویمولا	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	پرکاش امبیڈکر د‏‏ی ابتداء
13 اکتوبر ، 2016	گجرات دے احمد آباد ، کالو ، گاندھی نگر تے سریندر نگر شہر	211	ہندو شیڈولڈ ذاتاں
یکم اکتوبر 2017	گجرات دے احمد آباد تے بڑودہ شہر	300 تو‏ں زیادہ	ہندو شیڈولڈ ذاتاں
25 دسمبر ، 2016	دیکشبومی ، ناگپور ، مہاراشٹر	5000	ہندو او بی سی
25 دسمبر ، 2017	دیکشبومی ، ناگپور ، مہاراشٹر	5000	ہندو او بی سی ، عیسائی تے مسلما‏ن
11 اپریل ، 2018	شیراسپنڈ ، مہاراشٹر	500 تو‏ں زیادہ	ہندو شیڈولڈ ذاتاں
29 اپریل ، 2018	گجرات وچ اونا	300 – 350	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	گورکشک شکار دلتاں دا اک گروپ سی۔
2 جون ، 2018	دہلی دے لداخ بودھ بھون وچ	120	ہندو شیڈولڈ ذاتاں	ہریانہ دے لوک
19 اکتوبر ، 2018	پکھریان (پنڈ) ، کانپور دہت ضلع ، اتر پردیش	10،000 تو‏ں زیادہ	ہندو شیڈولڈ ذاتاں تے پسماندہ طبقات
اکتوبر 2018 (دھما چکرا نفاذ دا دن)	دیکشبومی ، ناگپور ، مہاراشٹر	65،000	ہندو شخص	ملک بھر تو‏ں افراد
6-8 اکتوبر 2019 (دھما چکرا نفاذ دا دن)	دیکشبومی ، ناگپور ، مہاراشٹر	67،543	ہندو شیڈولڈ ذاتاں تے پسماندہ طبقات	پورے ملک تو‏ں لوک
8 اکتوبر ، 2019 ( دھما چکرا نفاذ دا دن )	گجرات کے احمد آباد ، مہسانہ تے ادر (ضلع سبرکینٹھہ) دے شہراں وچ	500	گجرا‏تی ہندو مت د‏‏ی شیڈول ذاتاں
27 اکتوبر 2019	سردار ولبھ بھائی پیٹر قومی یادگار ، شاہی باغ ، گجرات	1،500	ہندو شیڈولڈ ذاتاں

بدھ مذہب وچ تبدیل ہونے د‏‏ی حیثیت

ہندوستان وچ بدھسٹاں د‏‏ی کل تعداد وچو‏ں ، 87٪ بدلاؤ دے ذریعہ بدھ مت بنے نيں تے انہاں وچو‏ں بیشتر شیڈول ذات ني‏‏‏‏ں۔ مہاراشٹرا وچ بدھ مذہب وچ سب تو‏ں زیادہ مذہب تبدیل کرنے والے افراد نيں ، اس دے بعد مدھیہ پردیش ، کرناٹک تے اتر پردیش نيں ۔

خواندگی

2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق بدھ مذہب د‏‏ی خواندگی د‏‏ی شرح 81 ا‏‏ے۔ 29٪ ، قومی اوسط 72.98 فیصد تو‏ں زیادہ ، جدو‏ں کہ ہندوواں وچ خواندگی د‏‏ی شرح 73.27٪ ، جدو‏ں کہ شیڈول ذاتاں وچ خواندگی د‏‏ی شرح 66.07٪ ا‏‏ے۔ اس دے مطابق ، بدھ مذہب د‏‏ی ترقی بنیادی طور اُتے شیڈول ذاتاں نو‏‏ں فائدہ پہنچاندی ا‏‏ے۔ جھارکھنڈ (80.41٪) ، مہاراشٹر (83.17٪) تے چھتیس گڑھ (87.34٪) سب تو‏ں زیادہ پڑھے لکھے بدھسٹ ني‏‏‏‏ں۔

ہور ویکھو

• ہندو مذہب تو‏ں بدھ مت وچ مذہب تبدیل کرنے والےآں د‏‏ی لسٹ
• دھما چکر نفاذ دا دن
• نو بودھ تحریک
• نووارد
• ہندوستان وچ بدھ مت
• مہاراشٹرا وچ بدھ مت

باہرلے جوڑ

• کيتا بدھ مذہب دلتاں دے دکھاں نو‏‏ں دور کريں گا؟
• دلت بدھ مذہب وچ تبدیل ہُندے رہندے نيں ، لیکن تبادلاں د‏‏ی شرح کم اے
• بدھسٹ بننے تو‏ں ہندو دلتاں دے دن واپس آئے
• ہندوستان دے دلت بدھ مت نو‏‏ں کیو‏ں اپنا رہے نيں؟