آئی ایم ایف
انٹرنیشنل مونیٹری فنڈ اک ایسا ادارہ اے جیہڑا دیساں دے وشکار پیسے ٹکے دے مسءلیاں نوں ٹھیک کردا اے قرضے دیندا اے ایدا وڈا دفتر واشنگٹن ڈی سی امریکہ چ اے۔
بین الاقوامی مالیاتی فنڈ یا آئی ایم ایف (انٹرنیشنل مونیٹری فنڈ:IMF) اک عالمی مالیاتی ادارہ اے جو ملکی معیشتاں تے انہاں دی باہمی کارکردگی بالخصوص زر مبادلہ، بیرونی قرضہ جات اُتے نظررکھدا اے تے انہاں دی معاشی فلاح تے مالی خسارے توں نبٹنے دے لئی قرضے تے تیکنیکی معاونت فراہم کردا اے۔ دوسری جنگ عظیم دی وجہ توں بوہت سارے یورپی ملکاں دا توازن ادائیگی دا خسارہ پیدا ہو گیا سی ۔ ایسے ملکاں دی مدد کرنے دے لئی ایہ ادارہ وجود وچ آیا۔ ایہ ادارہ جنگ عظیم دوم دے بعد بریٹن وڈز دے معاہدہ دے تحت بین الاقوامی تجارت تے مالی لین دین دی ثالثی دے لئی دسمبر 1945 وچ قائم ہويا۔ اس دا مرکزی دفتر امریکا دے دار الحکومت واشنگٹن وچ اے۔ اس وقت دنیا دے 185 ملکاں اس دے رکن نيں۔ شمالی کوریا، کیوبا تے کچھ دوسرے چھوٹے ملکاں دے علاوہ تمام ملکاں اس دے ارکان وچ شامل نيں۔ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ اُتے وڈی طاقتاں دا مکمل راج اے جس دی وجہ اس دے فیصلےآں دے لئی ووٹ ڈالنے دی غیر منصفانہ تقسیم اے۔ ایہ ادارہ تقریباً تمام ملکاں نوں قرضہ دیندا اے جو انہاں ملکاں دے بیرونی قرضہ وچ شامل ہُندے نيں۔ انہاں قرضےآں دے نال غریب ملکاں دے اواُتے کچھ شرائط وی لگائی جاندی نيں جنہاں دے بارے وچ ناقدین دا خیال اے کہ ایہ شرائط اکثر اوقات مقروض ملک دے معاشی حالت نوں بہتر بنانے دی بجائے اسنوں بگاڑتے نيں۔ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ جداں بین الاقوامی ادارےآں دے ڈھانچے نوں بدلنے دی ضرورت وقت دے نال نال زیادہ محسوس کیتی جا رہی اے۔
تاریخ
[سودھو]1930 دے معاشی مسائل تے اس دے بعد دوسری جنگ عظیم نے یورپی ملکاں دی معیشت نوں سخت نقصان پہنچایا۔ خصوصاً جنگ دے اخراجات دی وجہ توں انہاں دا ادائیگیاں دا توازن بہت بگڑ گیا۔ اس دے علاوہ برطانیہ نے جنگی اخراجات توں نبٹنے دے لئی خوب نوٹ چھاپے جو اس اصول دے خلاف سن کہ نوٹ چھاپنے وچ اس گل نوں مدِ نظر رکھیا جائے کہ بنک آف انگلینڈ دے پاس سونے دے ذخائر کتنے نيں۔ برطانیہ دے زرِ مبادلہ برطانوی پونڈ اُتے دوسرے ملکاں دا اعتماد کم ہو گیا۔ اس وقت پونڈ نوں بین الاقوامی مالیاتی معاملات وچ مرکزیت حاصل سی جو ختم ہو رہی سی۔ بریٹن ووڈز دا معاہدہ جو 1945 وچ ہويا، اس دے مطابق اک ایسے ادارہ دی ضرورت سی جو مندرجہ ذیل کم کرے
- دنیا دے لئی اک نواں تے پراعتماد مالیاتی نظام تشکیل دے۔
- انہاں ملکاں دی مدد کرے جو توازنِ ادائیگی دے مسائل دا شکار نيں۔
- ارکان ملکاں دی زر مبادلہ دی شرح دا درست تعین کرنا تے اس دے لئی اک نظام وضع کرنا۔
چنانچہ دسمبر 1945 وچ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دا قیام عمل وچ آیا۔ ابتدا وچ اس دے 29 ارکان سن جنہاں وچ کیوبا شامل سی جو بعد وچ نکل گیا۔
کھاتے تے ایس۔ ڈی۔ آر (SDR)
[سودھو]شروع وچ تمام کھاتے امریکی ڈالر وچ لکھے جاندے سن ۔ انہاں کھاتاں وچ مختلف ملکاں نے اک دوسرے نوں جو ادائیگیاں کرنا ہاں، انہاں نوں جمع یا تفریق کیتا جاندا اے۔ بریٹن ووڈز دے معاہدے دے تحت امریکا نے وعدہ کیتا سی کہ چونکہ ہن امریکی ڈالر نوں بنیادی کرنسی دی حیثیت حاصل اے اس لئی ڈالر دی قیمت (جو سونے دے حساب توں مقرر ہُندی اے ) وچ کوئی کمی نئيں دی جائے گی۔ مگر امریکا دے توازن ادائیگی دے ودھدے ہوئے مسائل دی وجہ توں 1972 وچ امریکا دے صدر نکسن نے وعدہ خلافی کردے ہوئے ڈالر دی قیمت وچ کمی کر دتی (35 ڈالر فی اونس سونے توں 38 ڈالر فی اونس سونا )۔ اس توں بریٹن ووڈز دا نظام تباہ ہو گیا۔ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ نے اک نواں طریقہ وضع کیتا جس وچ ڈالر دی جگہ ایس۔ڈی۔آر (Special Drawing Rights:SDR) دا استعمال شروع کیتا۔ ایس۔ ڈی۔ آر (SDR) کسی ملک دا روپیہ نئيں بلکہ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ وچ کھاتاں دی جمع تفریق دا اک نظام اے۔ ایس۔ ڈی۔ آر (SDR) دی مالیت دا انحصار صرف ڈالر اُتے نئيں بلکہ کئی ملکاں دے زرِ مبادلہ اُتے اے۔ اس توں جے کسی اک ملک دے زرِمبادلہ وچ کوئی تبدیلی ہو تو ایس۔ ڈی۔ آر (SDR) اُتے بہت زیادہ اثر نئيں ہُندا۔ تے رکن ملکاں دے کھاندے ڈالر دی قیمت وچ تبدیلی دے اثر توں محفوظ رہندے نيں۔
جب 1969 وچ ایس ڈی آر پہلی دفعہ متعارف کیتا گیا تو ایہ وی 0.888671 گرام سونے دے برابر سی جو اس وقت اک ڈالر دا ہُندا سی ۔ 1974 وچ ایس ڈی آر دا تعلق سونے توں ختم کرکے 16 کرنسیاں دی باسکٹ توں کر دتا گیا۔[۱] 1981 وچ اس باسکٹ توں 11 کرنسیاں کڈ دی گئياں تے صرف پنج باقی بچاں۔1999 وچ یورو بننے دے بعد جرمن مارک تے فرانسیسی فرانک دی جگہ یورو نوں مل گئی۔ ہن ایس ڈی آر صرف آئی ایم ایف دے ارکان ملکاں دے “اعتبار“ اُتے انحصار رکھدا اے۔[۲]
شروع وچ اک ایس۔ ڈی۔ آر دی قیمت 1.44 ڈالر دے برابر سی۔ رکن ملکاں نوں تو ڈالر، پونڈ یا ین وغیرہ ہی ملدے نيں مگر اس دا اندراج بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دے کھاتاں وچ ایس۔ ڈی۔ آر وچ کیتا جاندا اے۔
جس طرح مختلف ملکاں دے نجی سینٹرل بینک ہويا وچوں کاغذی کرنسی تخلیق کردے نيں اسی طرح بین الاقوامی مالیاتی فنڈ بغیر کسی اثاثاں دے ایس ڈی آر تخلیق کردا اے تے رکن ملکاں نوں مجبور کیتا گیا اے کہ اوہ اسنوں بطور کرنسی قبول کراں۔ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ نوں جو گورنر کنٹرول کردے نيں اوہ مختلف نجی مرکزی بینکاں دے سربراہ یا انہاں دے خاص آدمی نيں۔[۳]
ملکاں دا کوٹہ
[سودھو]کوٹہ تن چیزاں دی بنا اُتے مقرر ہُندا نيں یعنی کسی ملک دی خام ملکی پیداوار (جی ڈی پی) کتنی اے، بیرونی ذرائع مبادلہ دے ذخائر کتنے نيں تے برامدات و درامدات دی مقدار کیتا اے۔ انہی دی بنیاد اُتے کسی رکن ملک دے ووٹاں دی تعداد دا تعین ہُندا اے۔ اپنے کوٹہ دے برابر رقم تسلیم شدہ زرِمبادلہ وچ یا سونے دی صورت وچ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دے پاس رکھنا ہُندا اے۔
بین الاقوامی مالیاتی فنڈ وچ رائے شماری دا طریقہ
[سودھو]آئی ایم ایف وچ اک ملک نوں اک ووٹ حاصل نئيں اے بلکہ ووٹ تن چیزاں دی بنا اُتے مقرر ہُندے نيں یعنی کسی ملک دی خام ملکی پیداوار (جی ڈی پی) کتنی اے، بیرونی ذرائع مبادلہ دے ذخائر کتنے نيں تے برامدات و درامدات دی مقدار کیتا اے۔ اس طریقہ دی وجہ توں غریب ملکاں دے ووٹاں دی تعداد نہ ہونے دے برابر اے۔ صرف امریکا دے ووٹ کل ووٹاں دا تقریباً 18 فی صد بندے نيں۔ جے اسيں پنج وڈے ملکاں امریکا، برطانیہ، فرانس، جاپان تے چین دے ووٹ جمع کراں تو اوہ ووٹاں دی کل تعداد دے 40 فی صد دے قریب بندے نيں۔ سب توں وڈے تقریباً 20 صنعتی ملکاں بشمول پہلے بتائے گئے پنج ملکاں دے پاس کل ووٹاں دی کل تعداد دا 70 فی صد دے قریب اے یعنی اک طرح توں اوہ جو چاہے کر سکدے نيں۔ ریاستہائے متحدہ امریکا دے ووٹاں دی تعداد وی قابلِ غور اے۔
نیچے دیی گئی جدول دے مطابق آپ دیکھ سکدے نيں کہ بنیادی طور اُتے صنعتی ملکاں بین الاقوامی مالیاتی فنڈ وچ اتنے ووٹ رکھدے نيں کہ اوہ جو چانيں منوا لاں۔ جدول نوں ووٹاں دے حساب توں وی ترتیب دتا جا سکدا اے۔
شمار | ملک | ووٹاں دی تعداد | کل ووٹاں دا فی صد |
---|---|---|---|
1 | اطالیہ | 70805 | 3.2 |
2 | آسٹریلیا | 32614 | 1.47 |
3 | برازیل | 30611 | 1.38 |
4 | برطانیہ | 107635 | 4.86 |
5 | بلجیئم | 46302 | 2.09 |
6 | بھارت | 41832 | 1.89 |
7 | جاپان | 133378 | 6.02 |
8 | جرمنی | 130332 | 5.88 |
9 | جنوبی کوریا | 29523 | 1.33 |
10 | چین | 81151 | 3.66 |
11 | روس | 59704 | 2.7 |
12 | ریاستہائے متحدہ امریکہ | 371743 | 16.79 |
13 | سعودی عرب | 70105 | 3.17 |
14 | سویٹزرلینڈ | 34835 | 1.57 |
15 | سویڈن | 24205 | 1.09 |
16 | فرانس | 107635 | 4.86 |
17 | کینیڈا | 63942 | 2.89 |
18 | میکسیکو | 31778 | 1.43 |
19 | نیدرلینڈز | 51874 | 2.34 |
20 | وینیزویلا | 26841 | 1.21 |
21 | ہسپانیہ | 30739 | 1.39 |
22 | باقی 165 رکن ملکاں | 637067 | 28.78 |
بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دے قرضے
[سودھو]کوئی وی ملک اپنے کوٹہ دے پچیس فی صد دے برابر قرضہ صرف ادائیگیاں دے توازن نوں درست کرنے دے لئی حاصل کر سکدا اے۔ اس دے علاوہ غریب ملکاں غربت وچ کمی دے پروگرام ( Poverty Reduction and Growth Facility۔PRGF) دے تحت منڈی توں سستے قرضے حاصل کر سکدے نيں۔ ہور قرضے جو تمام ملکاں حاصل کر سکدے نيں کچھ ایويں نيں
- ھنگامی صورت حال دے قرضے ( Stand-By Arrangements۔SBA)
- توسیعی قرضہ دی سہولت (Extended Fund Facility۔EFF)
- اضافی احتیاطی سہولت (Supplemental Reserve Facility۔SRF)
- مشروط قرضےآں دی سہولت (Contingent Credit Lines۔CCL)
- برامدات وچ کمی دی تلافی دے لئی قرضہ دی سہولت (Compensatory Financing Facility۔CCF)
بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دی کارکردگی
[سودھو]تاریخی طور اُتے دیکھیا گیا اے کہ جنہاں ملکاں نے مکمل طور اُتے بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دے قرضے حاصل کیتے تے انہاں دے نال ملحق شرائط نوں من و عن نافذ کیتا اوہ معاشی طور اُتے تباہ ہو گئے۔ ایہ گل لاطینی امریکا دے ملکاں اُتے صادق آندی اے جنہاں نوں بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دی شرائط دی وجہ توں 1980 دی دہائی وچ مالیاتی بحران دا شکار ہونا پيا۔ 1997 دے جنوب مشرقی ایشیا دے مالیاتی بحران نوں وی انہاں پالیسیاں دا نتیجہ کہیا جاندا اے جو انہاں ملکاں نے بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دے کہنے اُتے نافذ کیتے سن ۔ ترقی پزیر ملکاں نوں شکایت اے کہ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ غریب ملکاں وچ بجلی تے ذرائع رسل و رسائل و مواصلات دی قیمت دے بڑھنے دی ذمہ دار اے۔ مثلاً پاکستان نوں دتے جانے والے قرضےآں دے نال جو شرائط رکھی جاندی نيں انہاں وچ ایہ گل وی شامل اے کہ ٹیلی فون دی تے بعض دوسری اشیاء مثلاً پٹرول اُتے ایکسائز ڈیوٹی بڑھائی جائے۔ اس دا براہ راست اثر غریب لوگاں تے غربت اُتے پڑتا اے۔
بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دی واحد کامیابی 1940 دے آخر تے 1950 دی دہائی وچ انہاں مغربی ملکاں دی تعمیر و مدد اے جو دوسری جنگِ عظیم توں بری طرح متاثر ہوئے سن ۔ انہاں ملکاں وچ برطانیہ، فرانس تے جرمنی شامل نيں۔ بعض لوگ اس گل نوں وی کامیابی سمجھدے نيں کہ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ نے دنیا نوں اک مالیاتی نظام دتا جو امریکی ڈالر اُتے انحصار کردا اے۔ مگر دنیا ایہ وی دیکھ چکی اے کہ ایہ نظام وی کامیابی توں نئيں چل سکا تے دنیا نوں جلد اک نويں نظام نوں وضع کرنا پيا جس وچ زرِمبادلہ دی قیمت آزاد بنیاداں اُتے رسد و طلب دے مطابق متعین ہُندی اے۔ معیشت داناں دے مطابق بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دے منصوبے افراطِ زر پیدا کردے نيں جو تیسری دنیا دے ملکاں دے لئی زہرِ قاتل توں کم نئيں۔ بین الاقوامی مالیاتی فنڈ دے بہت زیادہ متاثرین وچ ارجنٹائن، نائجیریا، نائجر تے صومالیہ وی شامل نيں۔[۴]
قرض دینے دی شرائط
[سودھو]ناقدین دے نزدیک آئ ایم ایف دا کردار اک بین الاقوامی پولیس والے جداں اے۔ آئ ایم ایف غریب ملکاں نوں انہاں شرائط اُتے قرض دیندا اے۔
- سود دی شرح وچ اضافہ کیتا جائے۔ اس توں غربت ودھ جاندی اے۔
- ٹیکس ودھایا جائے تے حکومتی اخراجات وچ کمی دی جائے۔ اس توں عوامی سہولیات وچ کمی آندی اے تے بے روزگاری ودھدی اے۔
- زیادہ توں زیادہ قومی ادارےآں دی نجکاری دی جائے۔ اس توں ملکی اثاثے غیر ملکیوں دے پاس چلے جاندے نيں۔
- بین الاقوامی سرمائے دی ملک وچ آمد و رفت اُتے توں تمام پابندیاں ہٹا لی جان۔ اس توں اسٹاک مارکیٹ وچ عدم استحکم پیدا ہُندا اے۔
- بین الاقوامی بینکاں تے کارپوریشناں نوں زیادہ توں زیادہ آزادی دی جائے۔ اس توں ملکی صنعتاں مفلوج ہو جاندی نيں۔
اس دے بعد انہاں غریب ملکاں نوں بس اِنّی رقم ہور قرض دی جاندی اے کہ اوہ اپنے موجودہ بین الاقوامی قرضےآں دا سود ادا کر سکن۔[۵] انہاں اصلاحات دے نتیجے وچ ملکی دولت آئی ایم ایف دے پاس چلی جاندی اے تے ایہ سب جمہوریت دی آڑ وچ ہُندا اے۔
سن 2008 دے بین الاقوامی مالیاتی بحران وچ صرف دو ملکاں زیادہ متاثر نئيں ہوئے۔ ایہ ہندوستان تے چین سن ۔ انہاں دونے ملکاں وچ آئ ایم ایف دا اثر رسوخ بہت کم اے۔[۶]
آئی ایم ایف دی سربراہ دا بیان
[سودھو]2012 وچ آئی ایم ایف دی سربراہ کرسٹین لگارڈی (Christine Lagarde) نے بیان دتا سی کہ "جب آئی ایم دے اطراف دی دنیا اُتے زوال آندا اے تو اسيں ترقی کردے نيں۔ اُس وقت اسيں بہت فعال ہو جاندے نيں کیونکہ اسيں قرضے دیندے نيں۔ سانوں سود، فیس تے بہت کچھ ملدا اے تے ادارے نوں خوب منافع ہُندا اے۔ لیکن جدوں دنیا بہتری دی جانب گامزن ہُندی اے تے سالاں تک ترقی ہُندی اے جداں کہ 2006–2007 وچ ہويا سی تو آئی ایم ایف دی کارکردگی مالیاتی تے ہور لحاظ توں گر جاندی اے ۔"[۷]
"When the world around the IMF goes downhill, we thrive. We become extremely active because we lend money, we earn interest and charges and all the rest of it, and the institution does well. When the world goes well and we’ve had years of growth, as was the case back in 2006 and 2007, the IMF doesn’t do so well both financially and otherwise."
عدالت تے کرسٹین لگارڈی
[سودھو]آئی ایم ایف دی سربراہ Christine Lagarde دس سال پہلے فرانس دی وزیر خزانہ سی۔ 19 دسمبر 2016 ء نوں فرانس دی اک عدالت نے اسنوں اک مقدمے وچ قصور وار قرار دتا مگر نہ کوئی سزا دی نہ جرمانہ کیتا۔ اس توں ثابت ہُندا اے کہ مشرق دی طرح مغرب وچ وی قانون وڈے لوگاں نوں سزا نئيں دے سکدا۔[۸]
اقتباس
[سودھو]- "جے سینٹرل بینکاں دا کوئی سربراہ اے تو اوہ آئی ایم ایف اے۔"
- "If central banks had a boss, it would be the IMF"[۹]
- جے آپ دے پاس دس بکریاں نيں تو اک اسيں لے لاں گے۔
- the IMF has already proposed a 10% wealth tax on NET wealth for everyone.[۱۰]
- لیکن آئی ایم ایف دے قوانین اُس مُلک نوں نئيں بچاندے جسنوں قرضے دتے جاندے نيں بلکہ ایہ آئی ایم ایف نوں بچاندے نيں۔
- But those IMF rules are there to protect the IMF making the loans to the troubled nation, not to assist the troubled nation actually recover.[۱۱]
ہور ویکھو
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Special drawing rights
- ↑ Deutsche Bank
- ↑ The.History.of.the.Money.Changers
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ [۱]
- ↑ A new job for the IMF: as global policeman | The Spectator
- ↑ Lost Faith In Central Banks
- ↑ IMF Head Christine Lagarde Convicted in French Negligence Trial
- ↑ The End Of the (Monetary) World As We Know It
- ↑ NIRP, Cash Bans and Wealth Taxes Are Coming to the US
- ↑ Who Is Holding Back The Russian Economy?
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: آئی ایم ایف |