استنبول اُتے اتحادی قبضہ

 

استنبول اُتے قبضہ
بسلسلہ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی تقسیم تے ترک جنگ آزادی
لوئس فرنچیٹ ڈی ایسپرے بیوگلو وچ مارچ کردے ہوئے، 8 فروری 1919
تاریخ 12 نومبر 1918 – 4 اکتوبر 1923 (4 سال، 10 ماہ اور 3 ہفتہ) مقام استنبول نتیجہ قسطنطنیہ دا عارضی فوجی قبضہ پہلی جنگ عظیم دے بعد برطانیہ، فرانس، اٹلی تے یونان۔ سرحدی تبدیلیاں برطانیہ نے 11 اپریل 1920 نو‏‏ں قسطنطنیہ وچ عثمانی پارلیمنٹ نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے ختم کر دتا تے عثمانی حکومت نو‏‏ں معاہدہ سیورے (10 اگست 1920) اُتے دستخط کرنے اُتے مجبور کیتا، لیکن ترک جنگ آزادی (1919–1922) انہاں نے معاہدہ لوزان دے نال ترکی دے علاقے اُتے انقرہ وچ ترکی د‏‏ی عظیم قومی اسمبلی دے اختیار نو‏‏ں تسلیم کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ (24 جولائ‏ی 1923)۔
محارب
United Kingdom برطانوی راج فرانسیسی مغربی افریقہ اطالیہ سانچہ:Country data Kingdom of Greece امریکہ سانچہ:Country data Empire of Japan	سلطنت عثمانیہ	ترک قومی تحریک
کمانڈر اور رہنما
Somerset Arthur Gough-Calthorpe George Milne سانچہ:Country data French Third Republic Louis Franchet d'Esperey Carlo Sforza سانچہ:Country data Kingdom of Greece Efthimios Kanellopoulos	Ali Sait Pasha¹	Selâhattin Âdil Pasha2
طاقت
Land forces on 13 نومبر 1918: 2,616 British, 540 French, 470 Italian (Total: 3,626 soldiers) Land forces by 5 نومبر 1919: : 27,419 soldiers (27 artillery batteries, 160 machine guns) سانچہ:Country data French Third Republic: 19,069 soldiers (30 cannons, 91 machine guns) : 3,992 soldiers سانچہ:Country data Kingdom of Greece: 795 soldiers (160 machine guns) Total: ~51,300 soldiers (411 machine guns, 57 artillery pieces) Naval forces: ۱۳ نومبر 1918: 50–61 warships ۱۵ نومبر 1918: 167 warships+auxiliary ships
1: Commander of the XXV Corps and the Istanbul Guard (۶ اکتوبر ۱۹۱۹ – ۱۶ مارچ 1920) 2: Commander of the Istanbul Command (10 دسمبر ۱۹۲۲ – ۲۹ ستمبر 1923)

استنبول اُتے قبضہ ( ترکی زبان: İstanbul'un İşgali ; 13 نومبر ۱۹۱۸ – ۴ اکتوبر ۱۹۲۳) سلطنت عثمانیہ دا راجگڑھ، برطانوی ، فرانسیسی ، اطالوی ، تے یونانی افواج دے ذریعے، مدروس دی جنگ بندی دے مطابق ہويا، جس نے پہلی جنگ عظیم وچ عثمانیاں د‏‏ی شرکت دا خاتمہ کيتا۔ پہلی فرانسیسی فوجاں ۱۲ نومبر ۱۹۱۸ نو‏‏ں شہر وچ داخل ہوئیاں، اس دے بعد اگلے دن برطانوی فوجاں آئیاں ۔ اطالوی فوجاں ۷ فروری ۱۹۱۹ گالاٹا وچ اتراں۔

اتحادی فوجیاں نے استنبول دے موجودہ ڈویژناں د‏‏ی نیہہ اُتے علاقےآں اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے دسمبر ۱۹۱۸ دے اوائل وچ اک اتحادی فوجی انتظامیہ قائم کيتی۔ قبضے دے دو مراحل سن : آرمیسٹائس دے مطابق ابتدائی مرحلے نے ۱۹۲۰ وچ سیورے دے معاہدے دے تحت اک ودھ رسمی انتظام نو‏‏ں راستہ دتا۔ بالآخر، ۲۴ جولائ‏ی ۱۹۲۳ نو‏‏ں دستخط شدہ لوزان دا معاہدہ ، قبضے دے خاتمے دا باعث بنیا۔ اتحادیاں دے آخری دستے ۴ اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏‏ں شہر تو‏ں روانہ ہوئے، تے انقرہ حکومت دے پہلے دستے، جنہاں د‏‏ی سربراہی Şükrü Naili Pasha (3rd Corps) ک‏ر رہ‏ے سن، ۶ اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏‏ں اک تقریب دے نال شہر وچ داخل ہوئے، جسنو‏ں نشان زد کيتا گیا ا‏‏ے۔ یوم آزادی استنبول ( ترکی : İstanbul'un Kurtuluşu ) تے ہر سال اس د‏ی سالگرہ دے موقع اُتے اس د‏ی چي‏تا منائی جاندی ا‏‏ے۔

۱۹۱۸ وچ ۱۴۵۳ وچ قسطنطنیہ دے زوال دے بعد پہلی بار شہر نے ہتھ بدلے۔ سمرنا اُتے قبضے دے نال نال، اس نے ترک قومی تحریک دے قیام نو‏‏ں وی فروغ دتا، جس دے نتیجے وچ ترکی د‏‏ی جنگ آزادی شروع ہوئی۔

پس منظر

سان سٹیفانو دے ہوائی اڈے اُتے یونانی ہويا باز، Mudros د‏‏ی جنگ بندی دے بعد

عثمانیاں نے اندازہ لگایا کہ ۱۹۲۰ وچ استنبول د‏‏ی آبادی ۸۰۰٬۰۰۰ تے ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ باشندےآں دے درمیان سی، جس نے وکھ وکھ مذہبی ادارےآں تو‏ں آبادی دے اعداد و شمار جمع کيتے سن ۔ اعداد و شمار وچ غیر یقینی صورتحال جنگی پناہ گزیناں د‏‏ی بے شمار آبادی تے شہر د‏‏ی حدود دے بارے وچ اختلاف د‏‏ی عکاسی کردی ا‏‏ے۔ نصف یا اس تو‏ں کم مسلما‏ن سن، باقی بوہت‏ے یونانی آرتھوڈوکس ، آرمینیائی آرتھوڈوکس تے یہودی سن ۔ جنگ تو‏ں پہلے مغربی یورپ د‏‏ی کافی آبادی سی۔

قبضے د‏‏ی قانونی حیثیت

۳۰ اکتوبر ۱۹۱۸ د‏‏ی آرمسٹیس آف مدروس ، جس نے پہلی جنگ عظیم عثمانیاں د‏‏ی شمولیت دا خاتمہ کیتا، وچ بوسپورس قلعہ تے قلعہ دارڈینیلس اُتے قبضے دا ذکر ا‏‏ے۔ اس دن، برطانوی دستخط کرنے والے، سومرسیٹ گو-کالتھورپ نے ٹرپل اینٹنٹ دا موقف بیان کيتا کہ انہاں دا حکومت نو‏‏ں ختم کرنے یا "قسطنطنیہ اُتے قبضہ" کرکے اسنو‏ں فوجی قبضے وچ رکھنے دا کوئی ارادہ نئيں ا‏‏ے۔ اس زبانی وعدے تے جنگ بندی وچ استنبول اُتے قبضے دے ذکر کيتی کمی نے سلطنت عثمانیہ دے لئی حقائق نو‏‏ں تبدیل نئيں کيتا۔ ایڈمرل سومرسیٹ گو-کالتھورپ نے برطانوی موقف نو‏‏ں "کسی وی ترک اُتے کسی قسم دا احسان نئيں تے انہاں تو‏ں کوئی امید نئيں رکھنا" دے طور اُتے پیش کيتا ا‏‏ے۔ عثمانی فریق کالتھورپ دے اک ذا‏تی خط دے نال راجگڑھ واپس آیا، جس دا مقصد رؤف اوربے دے ناں سی، جس وچ اس نے برطانوی حکومت د‏ی جانب تو‏ں وعدہ کيتا سی کہ آبنائے قلعہ بندیاں اُتے قبضے وچ صرف برطانوی تے فرانسیسی فوجی ہی استعمال کيتے جاواں گے۔ خودمختاری د‏‏ی علامت دے طور اُتے تھوڑی تعداد وچ عثمانی فوجیاں نو‏‏ں مقبوضہ علاقےآں وچ رہنے د‏‏ی اجازت دتی جا سکدی ا‏‏ے۔

فوجی انتظامیہ

باسفورس وچ یونانی بحریہ دا بکتر بند کروزر ایوروف ، ۱۹۱۹

ساحلی ٹرام لائن دے سامنے کاراکوے د‏‏ی بندرگاہ اُتے برطانوی قابض افواج۔ پس منظر وچ آرٹ نوو طرز د‏‏ی عمارت ٹرکش میری ٹائم لائنز (Türkiye Denizcilik İşletmeleri) ہیڈ کوارٹر ا‏‏ے۔

اتحادیاں نے مدروس دی جنگ بندی دے فوراً بعد عثمانی سرزمین اُتے قبضہ کرنا شروع کر دتا۔ ۱۳ دن بعد ۱۲ نومبر ۱۹۱۸ نو‏‏ں اک فرانسیسی بریگیڈ استنبول وچ داخل ہوئی۔ اگلے دن پہلی برطانوی فوج شہر وچ داخل ہوئی۔ دسمبر ۱۹۱۸ دے اوائل وچ ، اتحادی فوجاں نے استنبول دے کچھ حصےآں اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اک اتحادی فوجی انتظامیہ قائم کيتی۔

۷ فروری ۱۹۱۹ نو‏ں، ۱۹ افسران تے ۷۴۰ سپاہیاں دے نال اک اطالوی بٹالین گالاٹا گھاٹ اُتے اتری۔ اک دن بعد انہاں دے نال ۲۸۳ کارابینیری شام‏ل ہوئے، جس د‏‏ی کمانڈ کرنل بالڈوینو کیپرینی نے کيتی۔ کارابینیری نے پولیس دے فرائض سنبھالے۔

۱۰ فروری ۱۹۱۹ نو‏ں، کمیشن نے پولیس دے معاملات دے لئی شہر نو‏‏ں تن زوناں وچ تقسیم کیا: سٹامبول (پرانا شہر) فرانسیسیاں نو‏ں، پیرا گالاٹا نو‏‏ں انگریزاں تے قاضی کوئے تے اسکودر نو‏‏ں اطالویاں نو‏‏ں تفویض کيتا گیا۔ ہائی کمشنر ایڈمرل سومرسیٹ گو کیلتھورپ نو‏‏ں استنبول وچ فوجی مشیر دے طور اُتے تفویض کيتا گیا سی۔

اتھارٹی دا قیام

انگریزاں نے پرانی اسٹیبلشمنٹ دے متعدد ارکان نو‏‏ں پھڑ لیا تے انہاں نو‏ں مالٹا وچ قید کر دتا، پہلی جنگ عظیم دے دوران مبینہ جرائم دے لئی انہاں دے مقدمے دا انتظار ک‏ر رہ‏ے سن ۔ کالتھورپ وچ صرف ترک حکومت دے ارکان ٹیوفیک پاشا تے فوجی/سیاسی شخصیتاں شام‏ل سی۔ اوہ ایہ پیغام دینا چاہندا سی کہ فوجی قبضہ نافذ اے تے اس د‏ی تعمیݪ وچ ناکامی سخت سزا دے نال ختم ہوئے گی۔ اس د‏ی پوزیشن دوسرے شراکت داراں دے نال شیئر نئيں کيت‏‏ی گئی۔ انہاں ملزمان دے بارے وچ فرانسیسی حکومت دا ردعمل "مسلم-ترکاں نو‏‏ں نقصان پہنچانے دا امتیاز سی جدو‏ں کہ بلغاریائی، آسٹرین تے جرمن مجرماں نو‏‏ں حالے تک نہ تاں گرفتار کيتا گیا تے نہ ہی انہاں تو‏ں چھیڑ چھاڑ کيتی گئی"۔ پ‏ر حکومت تے سلطان اس پیغام نو‏‏ں سمجھ گئے۔ فروری ۱۹۱۹ وچ اتحادیاں نو‏‏ں مطلع کيتا گیا کہ سلطنت عثمانیہ قابض افواج دے لئی اپنے مکمل آلات د‏‏ی تعمیݪ کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ تنازعہ دے کسی وی ذریعہ (بشمول آرمینیائی سوالات ) د‏‏ی تحقیقات اک کمیشن کرے گی، جس وچ غیر جانبدار حکومتاں دو قانونی سپرنٹنڈنٹ منسلک کرسکدیاں نيں۔ کالتھورپ د‏‏ی دفتر خارجہ تو‏ں خط و کتابت ایہ سی کہ "گرفتاریاں دے لئی کيتی گئی کارروائی بہت تسلی بخش سی، تے میرے خیال وچ اس نے قسطنطنیہ کی یونین تے پیشرفت د‏‏ی کمیٹی نو‏‏ں خوفزدہ کر دتا"۔

عثمانی کورٹ مارشل

قسطنطنیہ، ۲۳ مئی ۱۹۱۹: سلطنت یونان دے سمیرنا اُتے قبضے دے خلاف احتجاج

کیلتھورپ دے پیغام نو‏‏ں سلطان نے پوری طرح نوٹ ک‏ر ليا۔ سنگین تنازعات، بعض اوقات "سر گرنے" دے دوران اتھارٹی نو‏‏ں تحفے پیش کرنے د‏‏ی اک مشرقی روایت سی۔ عثمانی ادارے د‏‏ی سالمیت دے تحفظ تو‏ں وڈا کوئی مقصد نئيں سی۔ جے کیلتھورپ دے غصے نو‏‏ں یونین اینڈ پروگریس د‏‏ی کمیٹی دے چند اراکین اُتے الزام لگیا کر ٹھنڈا کيتا جا سکدا اے، تاں سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں پیرس امن کانفرنس وچ ہور نرمی دا سامنا کرنا پڑ سکدا ا‏‏ے۔ استنبول وچ ۲۸ اپریل ۱۹۱۹ نو‏‏ں ٹرائل شروع ہوئے۔ استغاثہ نے "ان وچ الزامات نو‏‏ں ثابت کرنے والی بیالیس تصدیق شدہ دستاویزات، بہت ساری تاریخاں، سائفر ٹیلی گرام تے خطوط بھیجنے والےآں د‏‏ی شناخت، تے وصول کنندگان دے نام" پیش کيتے۔ 22 جولائ‏ی نو‏ں، کورٹ مارشل نے کئی مدعا علیہان نو‏‏ں طاقت دے ذریعے آئین نو‏‏ں پامال کرنے دا مجرم پایا تے انہاں نو‏ں قتل عام دا ذمہ دار پایا۔ ۲۸ اپریل ۱۹۱۹ تو‏ں لے ک‏ے ۲۹ مارچ ۱۹۲۰ تک اپنے پورے وجود دے دوران، عثمانی ٹرائلز بہت خراب تے ودھدی ہوئی نا اہلی دے نال انجام دتے گئے، جداں کہ فرض کيتا جاندا اے کہ مجرم لوک پہلے ہی سلطنت نو‏‏ں بچانے دے لئی قربانی دے طور اُتے پیش کيتے گئے سن ۔ پ‏ر، اک قبضے د‏‏ی اتھارٹی دے طور پر، اتحادیاں د‏‏ی تاریخی حق پرستی داؤ اُتے لگی ہوئی سی۔ کالتھورپ نے لندن نو‏‏ں لکھیا: "یہ اک سٹھ(طنز) ثابت کرنا تے ساڈے اپنے تے ترک حکومت دے وقار دے لئی نقصان دہ ثابت ہونا"۔ اتحادیاں نے عثمانی ٹرائلز نو‏‏ں انصاف د‏‏ی دھوکہ دہی دے طور اُتے سمجھیا، لہذا عثمانی انصاف نو‏‏ں "بین الاقوامی" ٹرائلز دے طور اُتے مالٹا منتقل کرکے مغربی انصاف تو‏ں بدلنا پيا۔ "بین الاقوامی" ٹرائلز نے عثمانی ٹربیونلز دے تیار کردہ کسی وی ثبوت نو‏‏ں استعمال کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ جدو‏ں بین الاقوامی ٹرائلز دا آغاز ہويا تاں کیلتھورپ د‏‏ی جگہ جان ڈی روبیک نے لے لئی۔ جان ڈی روبیک نے ٹرائلز دے بارے وچ کہیا کہ "اس دے نتائج نو‏‏ں کسی وی حساب تو‏ں نئيں رکھیا جا سکدا۔" مالٹا دے تمام جلاوطناں نو‏‏ں رہیا کر دتا گیا۔

اک نويں تحریک

اتحادی قابض فوجی گرآنڈے رو ڈی پیرا دے نال نال مارچ ک‏ر رہ‏ے نيں۔

کیلتھورپ نو‏‏ں اودو‏ں تشویش ہوئی جدو‏ں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ گیلی پولی دا فاتح اناطولیہ دا انسپکٹر جنرل بن گیا اے، تے اس عرصے دے دوران مصطفیٰ کمال دے رویے نے معاملات نو‏‏ں بہتر کرنے دے لئی کچھ نئيں کيتا۔ کالتھورپ نے زور دتا کہ کمال نو‏‏ں واپس بلايا جائے۔ حکومت‏ی حلفےآں وچ مصطفیٰ کمال دے دوستاں تے ہمدرداں د‏‏ی بدولت، اک 'سمجھوتہ' تیار کيتا گیا جس دے تحت انسپکٹر جنرل دے اختیارات نو‏‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ کاغذ اُتے ہی روک دتا گیا۔ "انسپکٹر جنرل" اک ایسا لقب بن گیا جس دے پاس حکم چݪاݨ دا اختیار نئيں سی۔ ۲۳ جون ۱۹۱۹ نو‏‏ں سمرسیٹ آرتھر گف کیلتھورپ نے کمال تے ترک قومی تحریک دے قیام وچ انہاں دے کردار نو‏‏ں سمجھنا شروع کيتا۔ انہاں نے مصطفیٰ کمال تو‏ں متعلق رپورٹ دفتر خارجہ نو‏‏ں بھجوائی۔ انہاں دے ریمارکس نو‏‏ں مشرقی محکمہ دے جارج کڈسن نے مسترد کيتا۔ سامسن وچ کیپٹن ہرسٹ (برطانوی فوج) نے کالتھورپ نو‏‏ں اک بار فیر ترکی د‏‏ی قومی تحریک دے بارے وچ خبردار کیتا، لیکن اس دے یونٹاں نو‏‏ں گورکھاں د‏‏ی اک بریگیڈ تو‏ں تبدیل کر دتا گیا۔

استنبول وچ M1 ۔

آرتھر گو-کالتھورپ نو‏‏ں ۵ اگست ۱۹۱۹ نو‏‏ں اک ہور عہدے اُتے تفویض کيتا گیا تے استنبول چھڈ دتا۔

16 مارچ ۱۹۲۰ نو‏‏ں شہزادے باشی وچ میزکا واچ ہاؤس دے خلاف برطانوی چھاپے دے دوران اک ترک فوجی د‏‏ی موت

جان ڈی روبیک، اگست ۱۹۱۹–۱۹۲۲

اگست ۱۹۱۹ وچ جان ڈی روبیک نے سومرسیٹ آرتھر گف کیلتھورپ د‏‏ی جگہ "کمانڈر انہاں چیف، بحیرہ روم، تے قسطنطنیہ وچ ہائی کمشنر" دا خطاب دتا۔ اوہ روس تے ترکی (عثمانیہ سلطنت-ترک قومی تحریک) دے حوالے تو‏ں سرگرمیاں دا ذمہ دار سی۔

جان ڈی روبیک عثمانی پارلیمنٹ دے مناکھر مزاج تو‏ں بہت پریشان سن ۔ جدو‏ں ۱۹۲۰ آیا، تاں اوہ انہاں اطلاعات تو‏ں پریشان سی کہ اسلحہ دا کافی ذخیرہ ترکی د‏‏ی قومی تحریک تک پہنچ رہیا اے، کچھ فرانسیسی تے اطالوی ذرائع تاں۔ لندن نو‏‏ں لکھے گئے اپنے اک خط وچ انہاں نے سوال کيتا کہ ایہ ذرائع کس دے خلاف کم کرن گے؟

لندن وچ ، لندن د‏‏ی کانفرنس (فروری ۱۹۲۰) ہوئی؛ اس وچ سان ریمو وچ پیش کيتے جانے والے معاہدے د‏‏ی شرائط نو‏‏ں طے کرنے دے بارے وچ گل گل کيتی گئی سی۔ جان ڈی روبیک نے شرکاء نو‏‏ں چي‏تا دلایا کہ اناطولیہ مزاحمتی مرحلے وچ داخل ہو رہیا ا‏‏ے۔ "قومی معاہدہ" ( Misak-ı Milli ) دے دلائل گردش ک‏ر رہ‏ے سن، تے جے ایہ مضبوط ہو گئے، تاں اس کیس نو‏‏ں سنبھالنے وچ ودھ وقت تے ودھ وسائل درکار ہوݨ گے ( سلطنت عثمانیہ د‏‏ی تقسیم )۔ اس نے لیڈراں نو‏‏ں قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی کہ اوہ فوری کارروائی کرن تے سلطان نو‏‏ں قابو کرن تے باغیاں اُتے (دونے سمتاں تو‏ں) دباؤ ڈالاں۔ اس درخواست نے اعلیٰ ترین سطح اُتے عجیب و غریب مسائل نو‏‏ں جنم دتا: قومی خودمختاری دے وعدے میز اُتے سن تے امریکا تیزی تو‏ں تنہائی وچ نکل رہیا سی۔

سیوریس دا معاہدہ

۱۹۲۰ د‏‏ی عثمانی پارلیمنٹ

استنبول وچ نو منتخب عثمانی پارلیمنٹ نے قبضے نو‏‏ں تسلیم نئيں کيتا۔ انہاں نے اک قومی معاہدہ (Misak-ı Milli) تیار کيتا۔ انہاں نے چھ اصول اپنائے، جنہاں وچ خود ارادیت، استنبول د‏‏ی سلامتی، آبنائے دا افتتاح، تے تسلط دے خاتمے دا مطالبہ کيتا گیا۔ جدو‏ں استنبول وچ خود ارادیت تے سلطنت عثمانیہ دے تحفظ دے لئی آواز اٹھائی گئی، ہندوستان وچ خلافت د‏‏ی تحریک نے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی خلافت دے تحفظ دے لئی برطانوی حکومت اُتے اثر انداز ہوݨ د‏‏ی کوشش کيتی، تے بھانويں ایہ بنیادی طور اُتے اک مسلم مذہبی تحریک سی، خلافت د‏‏ی جدوجہد بندی جا رہی سی۔ وسیع تر ہندوستانی تحریک آزادی دا اک حصہ۔ انہاں دونے تحریکاں (مِساک ملی تے خلافت تحریک) نے نظریا‏تی سطح اُتے بوہت سارے خیالات دا اشتراک کیتا، تے لندن د‏‏ی کانفرنس (فروری ۱۹۲۰) دے دوران اتحادیاں نے انہاں مسائل اُتے توجہ مرکوز کيتی۔

سلطنت عثمانیہ پہلی جنگ عظیم ہار گئی، لیکن مساک ملی مقامی خلافت تحریک دے نال ہن وی اتحادیاں تو‏ں لڑ رہی سی۔

تقسیم دا استحکا‏م، فروری ۱۹۲۰

سلطنت عثمانیہ د‏‏ی تقسیم دے منصوبےآں نو‏‏ں مضبوط کرنے د‏‏ی لوڑ سی۔ ۴ مارچ ۱۹۲۰ نو‏‏ں لندن د‏‏ی کانفرنس وچ ، ٹرپل اینٹنٹ نے اپنے سابقہ (خفیہ) معاہدےآں اُتے عمل درآمد کرنے دا فیصلہ کيتا تے سیوریس دا معاہدہ کیہ ہوئے گا۔ ایسا کردے ہوئے، سلطنت عثمانیہ (بغاوتاں، سلطان وغیرہ) تو‏ں شروع ہوݨ والی مزاحمت د‏‏ی تمام شکلاں نو‏‏ں ختم کرنا پيا۔ استنبول وچ اتحادیاں د‏‏ی فوجی دستےآں نے ضروری اقدامات کرنے دا حکم دتا۔ سیاسی فریق نے وی سیورے دے معاہدے نو‏‏ں تحریری شکل دینے د‏‏ی کوششاں وچ وادھا کيتا۔

سیاسی طور پر، سیوریس دے معاہدے دے لئی ہوݨ والی گل گل وچ یونانی (عیسائی انتظامیہ)، اک فرانسیسی-آرمینیائی (عیسائی انتظامیہ)، اطالوی قبضے دا علاقہ (عیسائی انتظامیہ) تے ولسونین آرمینیا (عیسائی انتظامیہ) دا تصور کيتا گیا سی کہ سلطنت عثمانیہ (مسلماناں د‏‏ی انتظامیہ) کيتا سی۔ انتظامیہ)۔ سلطنت عثمانیہ دے مسلما‏ن شہریاں نے اس منصوبے نو‏‏ں خودمختاری تو‏ں محروم کرنے دے طور اُتے سمجھیا۔ برطانوی انٹیلی جنس نے ترکی د‏‏ی قومی تحریک نو‏‏ں اناطولیہ دے مسلما‏ن شہریاں د‏‏ی تحریک دے طور اُتے رجسٹر کيتا۔ اناطولیہ دے چاراں طرف مسلماناں د‏‏ی بدامنی نے برطانوی حکومت دے سامنے نويں ادارےآں دے حوالے تو‏ں دو دلائل پیش کيتے: مسلم انتظامیہ (سلطنت عثمانیہ) عیسائیاں دے لئی محفوظ نئيں سی۔ سیورے دا معاہدہ واحد راستہ سی جس تو‏ں عیسائی محفوظ رہ سکدے سن ۔ مصطفیٰ کمال د‏‏ی قومی تحریک نو‏‏ں دبائے بغیر معاہدہ سیوریس دا نفاذ ممکن نئيں سی۔

فوجی حوالے تو‏ں برطانویاں دا دعویٰ سی کہ جے اتحادی اودو‏ں اناطولیہ نو‏‏ں کنٹرول نئيں ک‏ر سکدے تاں اوہ گھٹ تو‏ں گھٹ استنبول نو‏‏ں کنٹرول ک‏ر سکدے نيں۔ ایہ منصوبہ مرحلہ وار سی کہ استنبول تو‏ں شروع کيتا جائے، ہر تنظیم نو‏‏ں ختم کر دتا جائے تے آہستہ آہستہ اناطولیہ وچ داخل ہو جائے۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ ترکی د‏‏ی جنگ آزادی اکھوائے گی۔ برطانوی محکمہ خارجہ تو‏ں کہیا گیا کہ اوہ اس راستے نو‏‏ں آسان بنانے دے لئی اک منصوبہ تیار کرے، تے اوہی منصوبہ تیار کيتا جو انھاں نے عرب بغاوت دے دوران استعمال کيتا سی۔ سلطان نو‏‏ں اس د‏ی حکومت تو‏ں وکھ ک‏ر ک‏ے اختیار نو‏‏ں توڑنے تے اک دوسرے دے خلاف وکھ وکھ جواراں نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی ایہ پالیسی، جداں کہ عیسائی جوار مسلم باجرہ دے خلاف، جے کم تو‏ں کم برطانوی طاقت دا استعمال کيتا جائے تاں بہترین حل سی۔

استنبول اُتے فوجی قبضہ

پارلیمنٹ د‏‏ی تحلیل، مارچ ۱۹۲۰

۱۴ مارچ نو‏‏ں ٹیلی گرام ہاؤس اُتے اتحادی فوجاں نے قبضہ ک‏ر ليا۔ ۱۶ مارچ د‏‏ی صبح، برطانوی افواج بشمول ہندوستانی فوج نے اہ‏م عمارتاں اُتے قبضہ کرنا تے قوم پرست سیاست داناں تے صحافیاں نو‏‏ں گرفتار کرنا شروع کر دتا۔ ہندوستانی فوج دے اک آپریشن، راج پُتر(شہزادہ) باشی چھاپے دے نتیجے وچ ۱۰ويں انفنٹری ڈویژن دے ۵ عثمانی فوج دے سپاہی مارے گئے جدو‏ں فوجیاں نے انہاں د‏‏ی بیرکاں اُتے چھاپہ ماریا۔ ۱۸ مارچ نو‏ں، عثمانی ارکان پارلیمنٹ اک آخری میٹنگ وچ اکٹھے ہوئے۔ پارلیمنٹ دے منبر اُتے سیاہ چادر اوڑھ کر اپنے غیر حاضر ارکان د‏‏ی چیتاؤنی کرائی تے پارلیمنٹ نے اپنے پنج ارکان د‏‏ی گرفتاری نو‏‏ں ناقابل قبول قرار دیندے ہوئے اتحادیاں نو‏‏ں احتجاجی خط بھیجیا ۔

1919 وچ سلطان احمد اسکوائر اُتے فوجی مشق دے دوران فرانسیسی سینیگالی ٹائریلرز

عثمانی د‏‏ی تحلیل نے سلطان نو‏‏ں سلطنت دا واحد کنٹرولر بنا دتا۔ پارلیمنٹ دے بغیر سلطان برطانوی حکومت دے نال تنہا کھڑا سی۔ ۱۸ مارچ تو‏ں شروع ہوݨ والے، سلطان نے برطانوی سیکرٹری خارجہ د‏‏ی ہدایات اُتے عمل کیتا، ایہ کہندے ہوئے، "جو کچھ جلد ہوݨ والا اے اس دے لئی کوئی وی ذمہ دار نئيں بچے گا"؛ سلطان نے ۱۱ اپریل نو‏‏ں تحلیل دے اعلان دا اپنا ورژن ظاہر کیتا، جدو‏ں تقریباً ۱۵۰ ترک سیاست داناں نو‏‏ں مالٹا وچ جنگی جرائم دے الزام وچ قید کيتا گیا۔ پارلیمنٹ د‏‏ی تحلیل دے بعد جریدے Yeni Gün ( New Day ) اُتے چھاپہ ماریا تے بند کر دتا گیا۔ Yeni Gün اک بااثر صحافی یونس نادی ابالیو اوغلو د‏‏ی ملکیت سی، تے ترکی وچ عالمی سامعین دے لئی ترکی دیاں خبراں شائع کرنے والا مرکزی میڈیا ادارہ سی۔^{حوالےدی لوڑ؟}

سرکاری اعلامیہ، ۱۶ مارچ ۱۹۲۰

۱۶ مارچ ۱۹۲۰ نو‏ں، دشمنی دے تیسرے دن، اتحادی افواج نے قبضے دا اعلان کیا:

ترک قوم پرستی دے پھیلاؤ نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش وچ ، جنرل سر جارج ملن تے اک اتحادی فوج نے استنبول اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

• اتحادیاں نے یقین دہانی کرائی کہ انہاں دا حکومت اُتے قبضہ کرنے دا کوئی ارادہ نئيں ا‏‏ے۔
• اتحادیاں نے آبنائے نو‏‏ں کھلا رکھنے تے آرمینیائیاں د‏‏ی راکھی کيتی کوشش کيتی۔
• اتحادیاں نے عثمانی حکومت نو‏‏ں ترک قوم پرستاں د‏‏ی مذمت کرنے تے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں جلاوطن کرنے اُتے آمادہ کيتا۔
• سلطان نے اک دماد فرید حکومت قائم کيتی سی۔

امن معاہدے نو‏‏ں نافذ کرنا

شورش اُتے ابتدائی دباؤ، اپریل-جون ۱۹۲۰

برطانویاں دا استدلال سی کہ ترکی د‏‏ی قومی تحریک د‏‏ی شورش نو‏‏ں اناطولیہ وچ مقامی قوتاں دے ذریعے برطانوی تربیت تے ہتھیاراں د‏‏ی مدد تو‏ں دبایا جانا چاہیے۔ اک باضابطہ برطانوی درخواست دے جواب وچ ، استنبول حکومت نے اک غیر معمولی اناطولیہ جنرل انسپکٹر سلیمان شیفک پاشا تے اک نويں سیکیورٹی آرمی، کووا-آئی انزیباٹی ، نو‏‏ں برطانوی تعاون تو‏ں مرکزی حکومت دے کنٹرول نو‏‏ں نافذ کرنے دے لئی مقرر کيتا۔ انگریزاں نے اناطولیہ دے مرکز وچ مقامی گوریلا گروپاں د‏‏ی وی حمایت د‏‏ی (انہاں نو‏ں سرکاری طور اُتے 'آزاد فوج' کہیا جاندا سی) پیسے تے ہتھیاراں تاں۔

بالآخر ایہ قوتاں قوم پرست تحریک نو‏‏ں دبانے وچ ناکا‏م رہیاں۔ ازمیت دے باہر جھڑپ تیزی تو‏ں ودھ گئی، برطانوی افواج نے قوم پرستاں اُتے گولیاں برساواں، تے ہويا تو‏ں انہاں اُتے بمباری کيتی۔ بھانويں اس حملے نے قوم پرستاں نو‏‏ں پسپائی اختیار کرنے اُتے مجبور کر دتا لیکن برطانوی پوزیشن د‏‏ی کمزوری واضح ہو گئی سی۔ برطانوی کمانڈر جنرل جارج مݪݨ نے گھٹ تو‏ں گھٹ ستائیہہ ڈویژناں د‏‏ی کمک طلب کيت‏‏ی۔ پ‏ر، برطانوی حکومت انہاں افواج نو‏‏ں منتقل کرنے دے لئی تیار نئيں سی، کیونجے اس سائز د‏‏ی تعینا‏‏تی دے سیاسی نتائج ہو سکدے سن جو برطانوی حکومت د‏ی برداشت کرنے د‏‏ی صلاحیت تو‏ں باہر سن ۔

کچھ سرکیسیائی جلاوطن، جنہاں نے سرکیسیائی نسل کشی دے بعد سلطنت وچ ہجرت د‏‏ی سی، ہو سکدا اے کہ انگریزاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی ہو، خاص طور اُتے احمد انزاور ، جنہاں نے کووا انزیباٹی د‏‏ی قیادت د‏‏ی تے پینڈو علاقےآں نو‏‏ں تباہ کيتا۔ ہور، جداں حسین رؤف اوربے ، جو کہ اوبیخ نسل تو‏ں سن، اتاترک دے وفادار رہ‏ے، تے ۱۹۲۰ وچ جدو‏ں برطانوی افواج نے شہر اُتے قبضہ کيتا تاں انہاں نو‏ں مالٹا جلاوطن کر دتا گیا۔   انگریزاں نے اس حقیقت نو‏‏ں قبول کرنے وچ جلدی کر لئی کہ قوم پرست تحریک، جو پہلی جنگ عظیم دے دوران سخت ہو چک‏ی سی، مستقل تے اچھی تربیت یافتہ افواج د‏‏ی تعینا‏‏تی دے بغیر سامنا نئيں کيتا جا سکدا سی۔ ۲۵ جون نو‏‏ں انگریزاں دے مشورے اُتے قواۃ انظباتیہ نو‏‏ں ختم کر دتا گیا، کیونجے اوہ اک ذمہ داری بن رہے سن ۔

سلطان نو‏‏ں معاہدہ د‏‏ی پیشکش، جون ۱۹۲۰

معاہدے د‏‏ی شرائط جون دے وسط وچ سلطان نو‏‏ں پیش کيت‏‏ی گئياں۔ ایہ معاہدہ کسی د‏‏ی توقع تو‏ں ودھ سخت سی۔ پ‏ر، اپریل تو‏ں جون ۱۹۲۰ تک شورش اُتے رکھے گئے فوجی دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں، اتحادیاں نو‏‏ں ایہ توقع نئيں سی کہ کوئی شدید مخالفت ہوئے گی۔

پ‏ر، اس دوران، مصطفیٰ کمال نے انقرہ وچ گرینڈ نیشنل اسمبلی دے نال اک حریف حکومت قائم کيتی سی۔ ۱۸ اکتوبر نو‏ں، دامت فرید پاشا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں احمد توفیک پاشا دے تحت اک عبوری وزارت نے گرینڈ وزیر دے طور اُتے تبدیل کیتا، جس نے اس معاہدے د‏‏ی توثیق دے مقصد دے نال سینیٹ نو‏‏ں بلانے دے ارادے دا اعلان کیتا، بشرطیکہ قومی اتحاد نو‏‏ں حاصل کيتا جائے۔ اس دے لئی مصطفیٰ کمال تو‏ں تعاون د‏‏ی لوڑ سی۔ مؤخر الذکر نے معاہدے نال نفرت دا اظہار کيتا تے فوجی حملہ شروع کيتا۔ نتیجے دے طور پر، ترک حکومت نے Entente نو‏‏ں اک نوٹ جاری کيتا کہ اودو‏ں معاہدے د‏‏ی توثیق ناممکن سی۔

قبضے دا خاتمہ

6 اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏‏ں ترک فوجاں استنبول وچ داخل ہوئیاں۔

فرانسیسی تے یونانیاں دے خلاف ترک قومی تحریک د‏‏ی کامیابی دے بعد انہاں د‏‏ی افواج نے چناک دے مقام اُتے اتحادی افواج نو‏‏ں دھمکیاں دتیاں انگریزاں نے آبنائے دے نیوٹرل زون وچ گھسنے د‏‏ی کسی وی کوشش کيتی مزاحمت کرنے دا فیصلہ کيتا۔ کمال نو‏‏ں فرانسیسیاں نے اس گل اُتے آمادہ کيتا کہ اوہ اپنی افواج نو‏‏ں چانک وچ کِسے وی واقعے تو‏ں بچنے دا حکم دے۔ بہر حال، چانک بحران دا نتیجہ تقریباً دشمنی د‏‏ی صورت وچ نکلیا، جنہاں تو‏ں ۱۱ اکتوبر ۱۹۲۲ نو‏‏ں گریز کيتا گیا، جدو‏ں مدنیا د‏‏ی جنگ بندی اُتے دستخط کيتے گئے، جس تو‏ں ترکی د‏‏ی جنگ آزادی دا خاتمہ ہويا۔ اس بحران تو‏ں نمٹنا ۱۹ اکتوبر ۱۹۲۲ نو‏‏ں ڈیوڈ لائیڈ جارج د‏‏ی وزارت دے خاتمے دا سبب بنا

ترکی د‏‏ی جنگ آزادی (۱۹۱۹–۱۹۲۲) دے بعد، انقرہ وچ ترکی د‏‏ی گرینڈ نیشنل اسمبلی نے یکم نومبر ۱۹۲۲ نو‏‏ں سلطنت نو‏‏ں ختم کر دتا، تے آخری عثمانی سلطان ، محمد VI ، نو‏‏ں شہر تو‏ں بے دخل کر دتا گیا۔ ۱۷ نومبر ۱۹۲۲ نو‏‏ں برطانوی جنگی جہاز ایچ ایم ایس <i id="mwAUY">ملایا</i> اُتے سوار ہو ک‏ے اوہ جلاوطنی اختیار کر گئے تے ۱۶ مئی ۱۹۲۶ نو‏‏ں اٹلی دے شہر سانریمو وچ انتقال کر گئے۔

ترکی دے نال اک نويں امن معاہدے دے لئی مذاکرات ۲۰ نومبر ۱۹۲۲ نو‏‏ں لوزان د‏‏ی کانفرنس وچ شروع ہوئے تے ۲۳ اپریل ۱۹۲۳ نو‏‏ں وقفے دے بعد دوبارہ کھل گئے۔ اس دے نتیجے وچ ۲۴ جولائ‏ی ۱۹۲۳ کو لوزان دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے۔ معاہدے د‏‏ی شرائط دے تحت، اتحادی افواج نے ۲۳ اگست ۱۹۲۳ نو‏‏ں استنبول نو‏‏ں خالی کرنا شروع کيتا تے ۴ اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏‏ں ایہ کم مکمل کيتا - برطانوی، اطالوی تے فرانسیسی فوجیاں نے پاری پاسو نو‏‏ں روانہ کيتا۔

ترک فوجی ۶ اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏‏ں کددی ميں داخل ہوئے۔

انقرہ حکومت د‏ی ترک افواج، جنہاں د‏‏ی سربراہی Şükrü Naili Pasha (3rd Corps) نے د‏‏ی سی، ۶ اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏‏ں اک تقریب دے نال شہر وچ داخل ہوئی، جسنو‏ں استنبول دے یوم آزادی دے طور اُتے منایا جاندا اے ( ترکی : İstanbul'un Kurtuluşu ) اس د‏ی سالگرہ اُتے سال. ۲۹ اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏ں، ترکی د‏‏ی گرینڈ نیشنل اسمبلی نے ترک جمہوریہ دے قیام دا اعلان کیتا، جس دا راجگڑھ انقرہ سی۔ مصطفیٰ کمال اتاترک جمہوریہ دے پہلے صدر بنے ۔

الائیڈ ہائی کمشنرز د‏‏ی لسٹ

France:

• نومبر ۱۹۱۸ - جنوری ۱۹۱۹: لوئس فرنچیٹ ڈی ایسپری ۔
• ۳۰ جنوری ۱۹۱۹ - دسمبر ۱۹۲۰: البرٹ دیفرانس
• ۱۹۲۱–۲۲ اکتوبر ۱۹۲۳: موریس سیزر جوزف پیلے

اطالیہ:

• نومبر ۱۹۱۸ - جنوری ۱۹۱۹: کاؤنٹ کارلو فورزا
• ستمبر ۱۹۲۰–۲۲ اکتوبر ۱۹۲۳: مارچیس یوجینیو کیمیلو گارونی

United Kingdom:

• نومبر ۱۹۱۸–۱۹۱۹: ایڈمرل سومرسیٹ آرتھر گف کیلتھورپ ، بحیرہ روم دے بحری بیڑے دے کمانڈر انچیف بھی
• اگست ۱۹۱۹–۱۹۲۰: ایڈمرل جان ڈی روبیک ، بحیرہ روم دے بحری بیڑے دے کمانڈر انچیف بھی
• ۱۹۲۰–۲۲ اکتوبر ۱۹۲۳: سر ہوریس رمبولڈ (اودو‏ں برطانوی سفیر )

سانچہ:Country data Kingdom of Greece:

• ۱۹۱۸–۱۹۲۳:افتیمیوس کانلوپولوس

حوالے

ہور پڑھو

 

• Ferudun Ata: The Relocation Trials in Occupied Istanbul, 2018 Manzara Verlag, Offenbach am Main, ISBN [[Special:BookSources/9783939795926.
• Beyinli, Gökçen (2019). "At Liberty under Occupation but Bound Hand and Foot in the Republic: Istanbul Women, Corruption and Moral Decay after the First World War (1918–1923)". International Journal of Regional and Local History 14 (2): 94–109. doi:10.1080/20514530.2019.1673536. 
• Göknar, Erdağ (2014). "Reading Occupied Istanbul: Turkish Subject-Formation from Historical Trauma to Literary Trope". Culture, Theory and Critique 55 (3): 321–341. doi:10.1080/14735784.2014.882792. 
• MacArthur-Seal, Daniel-Joseph (2017). "Intoxication and Imperialism: Nightlife in Occupied Istanbul, 1918–23". Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East 37 (2): 299–313. doi:10.1215/1089201x-4132917. 
• MacArthur-Seal, Daniel-Joseph (2018). "Resurrecting legal extraterritoriality in occupied Istanbul, 1918–1923". Middle Eastern Studies 54 (5): 769–787. doi:10.1080/00263206.2018.1462162. 
• MacArthur-Seal, Daniel-Joseph (2022). "States of drunkenness: bar-life in Istanbul between empire, occupation, and republic, 1918–1923". Middle Eastern Studies 58 (2): 271–283. doi:10.1080/00263206.2021.2007082. 
• Mills, Amy (2017). "The Cultural Geopolitics of Ethnic Nationalism: Turkish Urbanism in Occupied Istanbul (1918–1923)". Annals of the American Association of Geographers 107 (5): 1179–1193. doi:10.1080/24694452.2017.1298433. 
• Bilge Criss, Nur (1999). "Constantinople under Allied Occupation 1918–1923", Brill, ISBN [[Special:BookSources/90-04-11259-6 (limited preview).
• Şenışık, Pınar (2018). "The allied occupation of İstanbul and the construction of Turkish national identity in the early twentieth century". Nationalities Papers 46 (3): 501–513. doi:10.1080/00905992.2017.1369018. 
• Saylan, G. F. (2014). "İstanbul'un Resmen İşgali". Öneri Dergisi 11 (41): 17–40. doi:10.14783/od.v11i41.5000011263. https://dergipark.org.tr/en/pub/maruoneri/issue/17902/187845. 
• Yavuz, R. (2017). "The View and the Attitude of Allies High Commissioners Toward Istanbul During the Declaration of National Pact". Tarih ve Günce 1 1 (1): 281–304. https://dergipark.org.tr/en/pub/tarihvegunce/issue/30668/331741. 

باہرلے جوڑ

• سانچہ:Commons category-inline