آذر بیگدلی
آذر بیگدلی یا حاجی لطف علی اصفہانی (پیدائش: 7 فروری 1722ء — وفات: 1781ء) فارسی النسل مصنف تے تذکرہ نگار سن ۔ اُنہاں دی وجہ فارسی ادب وچ اُنہاں دے تحریر کردہ فارسی زبان دے شاعر دے تذکرہ یعنی ’’آتش کدہ‘‘ اے۔ جس وچ اُنہاں نے اٹھارہويں صدی عیسوی تک دے تمام فارسی شاعر دا تذکرہ کیتا اے۔
سوانح[سودھو]
پیدائش تے ابتدائی حالات[سودھو]
آذر بیگدلی 7 فروری 1722ء نوں اصفہان وچ پیدا ہوئے۔ اُنہاں دے والد آقا خان بیگدِلی سن ۔ آذر دا تعلق ترکماناں دے قبیلۂ بِیگدِلی توں سی کیونجے اُنہاں دا نسب بیگدِلی خان سےجا ملدا اے جو اِلدِگِز خان دے چار بیٹےآں وچوں تیسرا سی تے خود اِلدِگِز خان اوغوز خان دے چھیويں بیٹےآں وچوں تیسرا سی ۔ غرض ایہ کہ لطف علی اِسی نسبت توں بیگدِلی اکھوائے۔[۱]
افشار سلطنت وچ سفر[سودھو]
نادر شاہ دی حکومت دے پہلے سال وچ آذر دے والد آقا خان بیگدلی لار تے سواحل فارس دی حکومت اُتے فائز کیتے گئے۔[۲][۳] اِسی زمانے وچ آذر شیراز آئے تے 2 سال بعد 1738ء وچ بندر عباس دے نیڑے اُنہاں دے والد آقا خان بیگدلی دا اِنتقال ہوئے گیا تاں اوہ اپنے چچا حاجی محمد بیگ دے ہمراہ حج دی ادائیگی دے لئی عراق دے راستے توں حجاز روانہ ہوئے گئے۔ ادائیگی حج توں واپسی اُتے مشہدِ مقدس وچ امام علی ابن موسیٰ الرضا دے مزار دی ریارت کيتی۔ اِسی زمانے وچ نادر شاہ ہندوستان اُتے اپنے مشہور حملے دے بعد لزگیاں دے خلاف لشکرکشی دے لئی جا رہیا سی کہ مشہد وچ وارد ہويا تے آذر اُس دے ہمراہ ماژندران دے راستے آذربائیجان چلے گئے۔ ایہ سفر غالباً مارچ 1741ء وچ مشہد توں شروع ہويا سی ۔ آذر عراقِ عجم واپس آئے تاں اپنے آبائی شہر اصفہان وچ مقیم ہوئے گئے۔[۴]
اواخر عمر[سودھو]
جون 1747ء وچ نادر شاہ دے قتل دے بعد آذر اُس دے جانشیناں دی ملازمت کردے رہے جنہاں وچ علی شاہ افشار، ابراہیم شاہ افشار، شاہ اسماعیل افشار، شاہ سلیمان دؤم شامل نيں۔ 1751ء وچ جدوں کریم خان زند شاہِ ایران بن گیا تاں آذر دربارِ شاہی توں وکھ ہوئے گئے تے خود نوں علمی کاوشاں دے لئی مختص کردے ہوئے قم آگئے تے ایتھے مقیم ہوئے گئے۔اواخر عمر وچ جامۂ فقر پہن لیا یعنی اوہ تصوف دی جانب مائل ہوئے گئے تے خود نوں حکومتی تے شاہی کماں توں وکھ کر ليا۔
وفات[سودھو]
آذر بیگدِلی دی وفات تقریباً 59 سال دی عمر وچ 1781ء وچ ہوئی۔
شعرگوئی[سودھو]
آذر دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اُنہاں نے ست ہزار اشعار کہے تے اِنئيں باقاعدہ مُدَوَّن وی کیتا مگر جدوں نادر شاہ دے عہد وچ اصفہان لُٹیا گیا تاں اُنہاں دا ایہ مجموعہ کلام وی ضائع ہوئے گیا۔ بعد وچ اپنا کلام دوبارہ مرتب کیتا۔ دیوانِ آذر دے نسخے بہت کمیاب نيں تے کتب خانہ رام پور وچ اک دیوان جو آذر دا اے، 64 اوراق اُتے مشتمل اے جس وچ تقریباً 200 غزلاں موجود نيں۔[۵][۶]
ہور ویکھو[سودھو]
حوالے[سودھو]
|