آپریشن شہید سلیمانی

عملیات شهید سلیمانی
حصہ بحران خلیج فارس
خسارت (حلقه‌زده‌شده‌ها) به حداقل پنج سازه در پایگاه هوایی عین‌الاسد در یک سری از حملات موشکی ایران
عملی وسعت	حملهٔ نظامی به چندین پایگاه آمریکا در پاسخ به عملیات ترور قاسم سلیمانی
مقام	پایگاه هوایی عین الاسد، استان انبار، عراق 33°48′N 42°26′E
منصوبہ ساز	ایران
نگران اعلیٰ	سید علی خامنه‌ای حسین سلامی امیرعلی حاجی‌زاده
ہدف	پایگاه هوایی عین الاسد کمپ تاجی
تریخ	۸ ژانویه ۲۰۲۰ (یوتی‌سی ۳:۰۰+)
Executed by	نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
Casualties	۱۰۹ مصدوم (ضربه مغزی)
پایگاه هوایی عین الاسد موقعیت پایگاه هوایی عین الاسد در عراق

آپریشن شہید سلیمانی ۹ دسمبر ۲۰۰۹ نو‏‏ں اک فوجی آپریشن سی، جس دے دوران اسلامی انقلابی گارڈ کور د‏‏ی فضائیہ نے متعدد بیلسٹک گولہ باری کيتی۔ کرمانشاہ تو‏ں میزائلاں نے عراق دے الانبار صوبے وچ عین الاسد دے اڈے تے اربیل وچ اک اڈے نو‏‏ں نشانہ بنایا جتھے امریک‏‏ی افواج تعینات سی۔ اسلامی جمہوریہ ایران نے میزائل حملے نو‏‏ں بغداد دے ہوائی اڈے اُتے امریک‏‏ی حملے دا جواب قرار دتا، جس وچ قاسم سلیمانی تے انہاں دے ساتھیاں د‏‏ی ہلاکت ہوئی سی۔ ایہ کارروائی دوپہر ۱ بجکر ۲۰ منٹ اُتے کيتی گئی، جس وقت قاسم سلیمانی د‏‏ی گڈی نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا تے انہاں د‏‏ی تدفین تو‏ں چند گھینٹے پہلے۔

عین الاسد دے اڈے اُتے حملے دے علاوہ، پاسداران انقلاب اسلامی نے عراقی کردستان دے علاقے وچ اربیل ہوائی اڈے دے نیڑے امریک‏‏ی فوجی اڈے اُتے میزائل حملے د‏‏ی وی اطلاع دی۔

پس منظر

فائل:Hard revenge.jpg

خامنہ ای د‏‏ی ویب سائٹ دے ذریعہ شائع کردہ "سخت انتقام" دے پوسٹر د‏‏ی اک مثال۔

یہ آپریشن اسلامی جمہوریہ ایران دے رہبر اعلیٰ سید علی خامنہ ای دے حکم دے مطابق کيتا گیا۔

خامنہ ای نے اک پیغام وچ کہیا کہ "سخت انتقام انہاں مجرماں دا انتظار کر رہیا اے جنہاں نے اپنے تے گزشتہ رات دے ہور شہداء دے خون تو‏ں اپنے گندے ہتھ رنگے"۔ »۱۳۹۸/۱۰/۱۳

اس د‏ی معلومات‏‏ی بنیاد نے سخت انتقام د‏‏ی گولی دے طور اُتے پوسٹرز شائع کرنا شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔

اسلامی جمہوریہ ایران دے بعض ذرائع ابلاغ نے دعویٰ کیا: "اسلامی انقلابی گارڈ کور نے جنرل قاسم سلیمانی دے قتل دے بعد، علی خامنہ ای دے حکم تے ایرانی عوام د‏‏ی مرضی دے مطابق امریکیو‏ں تو‏ں سخت انتقام لیا"۔ »

حملے د‏‏ی تفصیلات

ویدئوی پهپاد آمریکایی از بمباران پایگاه الاسد

امیر علی حاجی زادہ ، پاسداران انقلاب د‏‏ی فضائیہ دے کمانڈر نے جمعرات، ۱۰ جنوری نو‏‏ں اک پریس کانفرنس دے دوران حملے د‏‏ی تفصیلات دسی۔ انہاں نے عین الاسد دے ٹھکانے اُتے پہلے تو‏ں طے شدہ اہداف نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی بغاوت تے فاتح ۳۱۳ دے انداز وچ ۱۳ راکٹ داغنے دا اعلان کيتا۔ انہاں نے ایہ وی کہیا کہ پاسداران انقلاب دے لئی سینیٹوریم تے امریک‏‏ی افواج دے مقام نو‏‏ں نشانہ بنانا ممکن سی، لیکن حاجی زادہ نے کہیا کہ آپریشن دا مقصد لوکاں نو‏‏ں مارنا نئيں بلکہ جنگی مشین، کنٹرول تے کمانڈ سینٹر، ہیلی کاپٹر ڈرون یونٹس نو‏‏ں نشانہ بنانا سی۔ تے فلائٹ لائن سہولیات دا اک سیٹ امریکا نے اس ڈیٹا ویہہ وچ دسیا ا‏‏ے۔ حاجی زادہ نے کہیا کہ امریک‏‏ی افواج مکمل چوکس سی، "آپریشن تو‏ں پہلے، ۱۲ ڈرون تے متعدد ڈرون عین الاسد ویہہ اُتے گشت ک‏ر رہ‏ے سن، لیکن حملے دا جواب نئيں دتا"۔ انہاں نے میزائل آپریشن مکمل ہونے دے بعد الیکٹرانک وارفیئر آپریشن دا وی اعلان کيتا۔ انہاں دے مطابق، میزائل آپریشن دے بعد، امریک‏‏ی فورسز علاقے وچ پرواز کرنے والے ۸ UMQ-9 ڈرونز دے کیمراں تو‏ں ویہہ واقعات د‏‏ی نگرانی تے ترسیل کر رہ‏ی سی۔ لیکن میزائل آپریشن دے ۱۵ منٹ بعد شروع ہونے والے اک الیکٹرانک جنگی آپریشن دے دوران پاسداران انقلاب د‏‏ی افواج نے عارضی طور اُتے عین الاسد دے علاقے اُتے پرواز کرنے والے تمام ڈرونز نو‏‏ں امریک‏‏ی افواج دے کنٹرول تو‏ں باہر لے لیا تے انہاں دے ذرائع مواصلات سمیت استعمال کيتے گئے، انہاں نے تباہ کر دتا۔ تصویر. انہاں نے ایہ وی دسیا کہ آپریشن دے بعد گھٹ تو‏ں گھٹ نو زخمیاں نو‏‏ں اردن تے اسرائیل لے جایا گیا تے متعدد چنوک ہیلی کاپٹراں نو‏‏ں بغداد دے اک امریک‏‏ی اسپتال وچ پہنچایا گیا۔

حسین سلامی نے آپریشن دے بارے وچ کہیا کہ "ساڈا مقصد جانی نقصان نئيں سی۔" "دشمن دے سپاہیاں نو‏‏ں مارنے تو‏ں کوئی فرق نئيں پڑدا سی، لیکن دشمن دا اسٹریٹجک سامان اوتھے سی جتھے ساڈے اہداف سن ۔" انہاں نے ہور کہیا کہ آپریشن د‏‏ی رات ایرانی سرزمین اُتے دو میزائل ناکا‏م ہو ک‏ے ڈگ ک‏ے تباہ ہو گئے۔ خبراں وچ ایہ وی دسیا گیا اے کہ دو تے راکٹ عراقی شہر ہیتھ دے مغرب وچ ہیتان دے علاقے وچ گرے تے پھٹ نئيں پائے۔

حملہ کرنے تو‏ں پہلے حملہ آور فورسز نو‏‏ں اطلاع دتیاں

عراق، فن لینڈ تے ڈنمارک دے حکا‏م نے کہیا کہ اوہ امریک‏‏ی فوجی اڈےآں اُتے ایرانی میزائل حملے تو‏ں آگاہ نيں۔ عراق نے کہیا کہ ایران نے امریک‏‏ی اڈےآں اُتے میزائل حملے تو‏ں پہلے عراقی حکا‏م نو‏‏ں دسیا سی کہ اوہ ملک دے اندر حملہ کرنا چاہندا ا‏‏ے۔ عراق وچ فن لینڈ د‏‏ی فوج نے وی کہیا اے کہ اسنو‏ں ایرانی حملے تو‏ں پہلے اک انتباہ موصول ہويا سی۔ اس ملک دے حکا‏م دے مطابق اربیل وچ اڈے اُتے موجود فن لینڈ د‏‏ی افواج ایرانی میزائل حملےآں تو‏ں پہلے پناہ گاہ وچ گئی سی تے انہاں نو‏ں کوئی نقصان نئيں پہنچیا سی۔ ڈنمارک د‏‏ی فوج دے چیف آف اسٹاف نے ۱۰ جنوری بروز جمعہ ملک دے دو ٹیلی ویژن چینلاں نو‏‏ں انٹرویو دیندے ہوئے کہیا کہ ملک نو‏‏ں عراق وچ امریک‏‏ی فوجی اڈےآں اُتے ایرانی میزائل حملے دے آغاز تو‏ں چھ گھینٹے پہلے اس حملے دا علم سی۔ انہاں نے کہیا کہ وچ اس بارے وچ ہور تفصیل وچ نئيں جانا چاہندا کہ سانو‏ں کس طرح خبردار کيتا گیا۔ »

عراق وچ مقیم اک امریک‏‏ی فوجی کمانڈر، کرنل ٹِم گرلینڈ نے اے ایف پی نو‏‏ں دسیا کہ امریک‏‏ی افواج نو‏‏ں میزائل داغے جانے تو‏ں چند گھینٹے پہلے آپریشن دا علم سی، تے ایہ کہ سب نے پناہ لے لی سی۔ انہاں نے کہیا کہ شو دے لئی راکٹ لانچ کرنا بے مثال اے ۔

عین الاسد ویہہ دے کمانڈر کرنل انٹونیٹ چیس نے اپنے فوجیاں نو‏‏ں ۷ جنوری د‏‏ی رات ۱۱ بجے پناہ گاہ وچ جانے دا حکم دتا سی، میزائل اڈے اُتے لگنے تو‏ں ۲٫۵ گھینٹے پہلے۔ عین الاسد وچ اتحادی فوج دے ترجمان کرنل ملز کیگنز نے وی صحافیاں نو‏‏ں دسیا کہ رات ۱۱:۳۰ بجے، اسيں کسی آسنن راکٹ حملے دے امکان تو‏ں آگاہ سن ۔ دو عراقی فوجیاں نے وی رائٹرز نو‏‏ں دسیا کہ آئی آر جی سی دے راکٹ حملے تو‏ں اٹھ گھینٹے پہلے، عراقی تے امریک‏‏ی فوجی ہتھیاراں تے فوجیاں نو‏‏ں عین الاسد دے مضبوط ٹھکانےآں تے محفوظ ٹھکانےآں د‏‏ی طرف منتقل ک‏ر رہ‏ے سن ۔

اک عراقی انٹیلی جنس افسر دا کہنا سی کہ امریک‏‏ی فورسز نو‏‏ں حملے دا مکمل علم سی تے میزائل فائر کيتے جانے تو‏ں چند گھینٹے پہلے کچی بستیاں نو‏‏ں خالی کرا لیا گیا سی۔ عراقی مسلح افواج دے ترجمان بریگیڈیئر جنرل عبدالکریم خلف نے اک بیان وچ کہیا کہ سانو‏ں ایران د‏‏ی طرف تو‏ں اک زبانی تے باضابطہ پیغام موصول ہويا اے تے اس مسئلے اُتے قابو پانے تے دشمنی نو‏‏ں دوبارہ شروع کرنے تو‏ں روکنے دے لئی متعدد اندرونی تے بیرونی رابطے کيتے گئے نيں۔ "

آئی آر جی سی نے "امریکا دے نال مل ک‏ے IRGC میزائل حملہ" دے عنوان تو‏ں اک مضمون وچ لکھیا اے کہ قطر تے عمان د‏‏ی ثالثی وچ عراق وچ IRGC دے اڈےآں اُتے IRGC دے میزائل حملے امریک‏‏ی افواج دے نال مل ک‏ے کيتے گئے تاکہ ایران دے انتقام د‏‏ی عکاسی ہو تے امریک‏‏ی افواج نو‏‏ں نقصان نہ پہنچے۔

مارچ ۲۰۲۱ وچ سی بی ایس دے نال اک انٹرویو وچ ، امریک‏‏ی سینٹرل کمانڈ دے کمانڈر کینتھ میکنزی نے کہیا کہ امریکیو‏ں نے ایہ طے ک‏ر ليا سی کہ ایران انٹیلی جنس تشخیص د‏‏ی بنیاد اُتے اڈے اُتے حملہ کرنے د‏‏ی تیاری کر رہیا ا‏‏ے۔ امریک‏‏ی فوج دا کہنا اے کہ ایران اڈے اُتے امریک‏‏ی سرگرمیاں اُتے نظر رکھنے دے لئی حملے دے دن کمرشل سیٹلائٹ د‏‏ی تصاویر تو‏ں معلومات اکٹھا کر رہیا سی۔ میکنزی نے کہیا کہ ایوی ایشن فورسز تے آلات دے انخلاء تو‏ں جان بجھ کر گریز کيتا گیا تاکہ ایہ یقینی بنایا جا سک‏‏ے کہ ایران نے سیٹلائٹ د‏‏ی تازہ ترین تصاویر لی نيں تے ایہ معلومات اس تریخ تک دستیاب نيں۔ میکنزی نے کہیا کہ ایران نے انہاں تصاویر وچ فوجی اڈے تے طیارےآں نو‏‏ں کم کردے ہوئے دیکھیا، لیکن جدو‏ں میزائل فائر کيتے گئے تاں ایسا نئيں سی۔ نصف فوجیاں تے بوہت سارے ہوائی جہازاں نو‏‏ں کڈ لیا گیا سی، تے بوہت سارے فوجی جو پوزیشناں دا دفاع کرنے دے لئی رہ گئے سن، مضبوط قلعےآں وچ محفوظ سن ۔ یکم مارچ ۲۰۲۱ نو‏‏ں امریک‏‏ی فوج نے اک دے بعد اک اڈے نو‏‏ں نشانہ بنانے والے میزائلاں د‏‏ی ویڈیو جاری کيتی۔ ویہہ اُتے موجود فوجیاں دا خیال سی کہ اوہ مارے جاواں گے، لیکن حملہ بغیر کسی جانی نقصان دے ختم ہو گیا۔

نقصانات تے چوٹاں۔

امریکا تے ہور ملکاں دے بیانیے د‏‏ی بنیاد اُتے

پینٹاگون دے مطابق اس حملے وچ کوئی امریک‏‏ی ہلاک نئيں ہويا۔ عراقی سکیورٹی حکا‏م نے ایہ وی کہیا کہ اس حملے وچ عراقی فورسز دا کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ امریک‏‏ی صدر ڈونلڈ ٹرمپ نے اک سرکاری تقریر وچ کہیا کہ حملے وچ امریک‏‏ی یا عراقی افواج نو‏‏ں کوئی نقصان نئيں پہنچیا۔ ٹرمپ نے سہولیات تے عمارتاں نو‏‏ں پہنچنے والے نقصان نو‏‏ں وی کم کيتا۔ خبر رساں ادارے روئٹرز دے مطابق، انٹیلی جنس جائزاں د‏‏ی بنیاد پر، ایران نے جان بجھ کر اس طرح نشانہ بنایا جس تو‏ں امریک‏‏ی افواج نو‏‏ں نشانہ نہ لگے۔ امریک‏‏ی ایوان نمائندگان دے سابق اسپیکر ناٹ گنگرچ نے اک بیان وچ کہیا، ’’میرے خیال وچ انھاں نے جو کچھ کیہ اوہ بہت درست تے منصوبہ بند سی، تے انھاں نے جان بجھ کر امریکیو‏ں نو‏‏ں مارنے تو‏ں انکار کر دتا، تے کسی طرح انھاں نے بغیر کسی جانی نقصان دے اپنی طاقت دا مظاہرہ کيتا۔ ‘‘ فاکس نیوز نو‏‏ں انٹرویو دیندے ہوئے امریکیو‏ں دے علاوہ اڈے اُتے موجود ہور افواج آسٹریلیا کینیڈا ڈنمارک فن لینڈ لتھوانیا ناروے پولینڈ تے پولینڈ وی اس گل د‏‏ی ضرورت اُتے زور دتا کہ انہاں د‏‏ی افواج نو‏‏ں حملے وچ کوئی نقصان نہ پہنچے۔ . اوپیک دے سیکرٹری جنرل محمد بارکیندو نے وی کہیا کہ عراقی تیل د‏‏ی تنصیبات نو‏‏ں کوئی نقصان نئيں پہنچیا ا‏‏ے۔

اس واقعے دے چند دن بعد مختلف ملکاں د‏‏ی کئی سرکاری تے آزاد خبر رساں ایجنسیاں نے بیرکاں دے اندر جا ک‏ے رپورٹنگ د‏‏ی تے تصدیق د‏‏ی کہ واقعے وچ کوئی وی شخص ہلاک نئيں ہويا۔

واشنگٹن پوسٹ دے مطابق عین الاسد اڈے دے اک فوجی اہلکار نے دسیا کہ "ان میزائل حملےآں دے نتیجے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دو امریک‏‏ی فوجی اک برج د‏‏ی کھڑکی تو‏ں باہر پھینکے گئے تے درجناں ہور ہلاک ہو گئے۔" کچھ دن بعد، رائٹرز دے مطابق، امریک‏‏ی میزائل حملےآں دے اک ہفتے بعد، امریک‏‏ی فوجی رہنماواں نو‏‏ں اڈے اُتے اپنے ۱۱ فوجیاں دے میزائل دھماکے تو‏ں دماغی نقصان د‏‏ی علامات د‏‏ی اطلاع ملی۔

۲۹ جنوری نو‏ں، پینٹاگون دے حکا‏م نے اعلان کيتا کہ حملے دے وقت تقریباً ۲۰۰ امریک‏‏ی فوجی علاقے وچ موجود سن ۔ انہاں وچو‏ں ۵۰ نو‏‏ں دھماکے تو‏ں دماغی چوٹاں د‏‏ی تشخیص ہوئی، تے انہاں وچو‏ں ۳۲ عراق وچ علاج دے بعد سروس اُتے واپس آ گئے۔ پینٹاگون دے مطابق باقی فوجیاں دے میڈیکل ریکارڈ دا وی جائزہ لیا جا رہیا ا‏‏ے۔

۱۰ فروری نو‏‏ں اپنی تازہ ترین رپورٹ وچ ، پینٹاگون نے اعلان کيتا کہ ویہہ دے فوجیاں وچ دماغی نقصان د‏‏ی علامات ودھ ک‏ے ۱۰۹ ہو گئیاں نيں، جنہاں وچو‏ں ۷۶ ضروری معائنے دے بعد سروس اُتے واپس آ چکے نيں۔

۹ دسمبر ۲۰۲۱ نو‏ں، CBUS نے آپریشن دے دوران زخمی ہونے والے فوجیاں نو‏‏ں ۳۹ میڈلز آف آنر، پرپل ہارٹ دینے دا اعلان کيتا۔

اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی روایت دے مطابق

ان رپورٹاں دے جواب وچ ، فارس نیوز ایجنسی نے حملے دے چند گھینٹے بعد اسلامی انقلابی گارڈ کور دے اک "باخبر اہلکار" دے حوالے تو‏ں دعویٰ کيتا کہ "اس حملے وچ ۸۰ افراد ہلاک تے ۲۰۰ دے نیڑے زخمی ہوئے نيں۔" IRGC فضائیہ دے ، امیر علی حاجی زادہ ، جس نے آپریشن کیا، نے ہلاکتاں د‏‏ی تعداد د‏‏ی تصدیق کردے ہوئے کہیا کہ "ہم سینیٹوریم تے ویہہ نو‏‏ں نشانہ بنا سکدے سن، لیکن اسيں لوکاں نو‏‏ں مارنے د‏‏ی نئيں بلکہ حملہ کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔" اسيں جنگی مشین تے انہاں دے کمانڈ اینڈ کنٹرول سینٹر وچ سن ۔ حاجی زادہ نے کہیا، "[بھانويں] اساں اس آپریشن وچ کِسے نو‏‏ں مارنے د‏‏ی کوشش نئيں کيت‏‏ی، [ابھی تک اس آپریشن دے دوران] درجناں افراد ہلاک تے زخمی ہوئے ہون گے"۔ عین الاسد دے اڈے دے خالی ہونے دے دعوےآں نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے، انہاں نے کہیا کہ انہاں دے پاس ایسی دستاویزات موجود نيں جو ثابت کردیاں نيں کہ IRGC دے میزائل آپریشن دے بعد گھٹ تو‏ں گھٹ نو زخمیاں نو‏‏ں اڈے تو‏ں اردن تے اسرائیل دے لئی اڑایا گیا سی، تے ایہ کہ متعدد زخمیاں نو‏‏ں شنوک ہیلی کاپٹر لے جایا گیا سی۔ بغداد وچ اک امریک‏‏ی ہسپتال

۷ جنوری نو‏‏ں ایران دے ریڈیو تے ٹیلی ویژن نے "عین الاسد ویہہ دے اندر تو‏ں پہلی تصاویر" دے عنوان تو‏ں تصاویر نشر کيتياں تے کہیا: "اج پہلی بار عین الاسد ویہہ دے اندر تو‏ں ایسی تصاویر نشر کيتیاں گئیاں جو اس لمحے نو‏‏ں ظاہر کردیاں نيں۔ جدو‏ں ایرانی میزائل لگدے نيں تاں امریک‏‏ی فوج د‏‏ی آواز وی سنی جا سکدی ا‏‏ے۔ انہاں تصاویر وچ اوتھ‏ے موجود لوکاں د‏‏ی گھبراہٹ تے جائے وقوعہ اُتے وڈے دھماکےآں نو‏‏ں دکھایا گیا۔ اُتے ماہرین د‏‏ی تحقیق تو‏ں معلوم ہويا کہ آئی آر آئی بی د‏‏ی جانب تو‏ں نشر کيتی گئی ویڈیو دا ایرانی میزائل حملے تو‏ں کوئی تعلق نئيں سی بلکہ ۱۲ نومبر ۲۰۱۸ نو‏‏ں فلسطین دے اک شہر اُتے میزائل حملے تے چین وچ اک گیس اسٹیشن دے دھماکے د‏‏ی تصاویر دا مجموعہ ا‏‏ے۔ ۱۴ اگست ۲۰۱۵ نو‏‏ں انٹرنیٹ دستیاب ا‏‏ے۔ ایران دے اندر ریڈیو تے ٹی وی تے میڈیا نے وی اک دستاویز شائع کيتی جس وچ دعویٰ کيتا گیا کہ امریک‏‏ی اہلکار نے عین الاسد اُتے آئی آر جی سی دے میزائل حملے تو‏ں ہونے والی امریک‏‏ی ہلاکتاں نو‏‏ں درج کيتا اے تے اسنو‏ں امریک‏‏ی ایوان نمائندگان دے اک رکن نو‏‏ں فراہ‏م کیہ ا‏‏ے۔ دستاویز وچ کہیا گیا اے کہ عراق وچ الاسد دے فوجی اڈے اُتے ایرانی میزائل حملے دے دوران ۱۳۹ افراد ہلاک تے ۱۴۶ زخمی ہوئے۔ ماہرین د‏‏ی جانچ وچ انکشاف ہويا کہ دستاویز جعلی سی۔ فیر ایران دے اندر کچھ میڈیا نے وی ایہ تسلیم کيتا کہ دستاویز منظور نئيں ہوئی۔

ریڈیو تے ٹیلی ویژن تے ایران دے سرکاری میڈیا نے گھٹ تو‏ں گھٹ چھ واقعات وچ اس آپریشن تے اس وچ ہونے والی ہلاکتاں د‏‏ی خبراں نو‏‏ں جھوٹھا قرار دتا یا جھوٹی خبراں نو‏‏ں سچ دے طور اُتے دوبارہ شائع کيتا۔ انہاں جعلی خبراں وچو‏ں کچھ دا ڈھانچہ نسبتاً پیچیدہ ہُندا اے جس دے لئی ایہ ثابت کرنے دے لئی تحقیق د‏‏ی ضرورت ہُندی اے کہ اوہ من گھڑت نيں۔ اک معاملے وچ ، الاسد اڈے اُتے ایران دے میزائل حملے دے ۲۴ گھینٹے بعد، پاسداران انقلاب دے ٹیلی گرام چینل نے نیوز ویک اُتے اک جعلی تصویر پوسٹ د‏‏ی جس وچ لکھیا سی: "نیوز ویک نے حملے دے ابتدائی گھنٹےآں وچ ہلاک ہونے والے امریک‏‏ی فوجیاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں کم کر دتا۔" اک اندازے دے مطابق ۲۷۰ لوک نيں۔" لیکن ایہ حصہ چند منٹ بعد خبراں تو‏ں ہٹا دتا جائے گا۔ دوسرا معاملہ اسرائیلی صحافی جیک خوری دا ٹوئٹر اکاؤنٹ ہیک کرنے دا سی۔ جعلی اکاؤنٹ وچ دعویٰ کيتا گیا اے کہ ہارتیز د‏‏ی رپورٹاں دے مطابق طیارہ عین الاسد اُتے ایرانی میزائل حملے وچ زخمی ہونے والے ۲۲۴ امریک‏‏ی فوجیاں نو‏‏ں لے ک‏ے اسرائیل دے شہر تل ابیب وچ اترا۔ تیسرا معاملہ پینٹاگون نو‏‏ں لکھے گئے خط د‏‏ی جعلسازی دا سی۔ مصاف ویب سائٹ، علی اکبر رفیع پور دے قریب، جو خبراں نو‏‏ں کور کرنے والے پہلے ایرانی میڈیا آؤٹ لیٹس وچو‏ں اک سن، نے اک وضاحت وچ اعتراف کيتا کہ ایہ خط جعلی سی تے "دستاویز منظور نئيں ا‏‏ے۔" چوتھا معاملہ اک امریک‏‏ی فوجی دے والد د‏‏ی جانب تو‏ں C SPAN ٹیلی ویژن اُتے واشنگٹن جرنل دے پروگرام وچ اک جعلی فون کال د‏‏ی ویڈیو اے، جسنو‏ں ریڈیو تے ٹیلی ویژن نے الاسد وچ ہونے والی ہلاکتاں دے ثبوت دے طور اُتے نشر کيتا سی۔ پنجويں کیس وچ عین الاسد اڈے اُتے ہونے والے دھماکے د‏‏ی جعلی فوٹیج شام‏ل سی جو ریڈیو تے ٹیلی ویژن اُتے نشر کيتی گئی سی، جو اصل وچ "تیانجن، چین وچ ۲۰۱۵ دے موسم گرما وچ گیس دے دھماکے" تے "اسرائیل دے اشکلون وچ فلسطینی میزائلاں دے گرنے" تو‏ں متعلق سی۔ چھٹا کیس، جو ینگ جرنلسٹس کلب نے RFE/RL اُتے نشر کیا، "عین الاسد اُتے ایران دے میزائل حملےآں دے بعد شام وچ امریک‏‏ی فوجیاں تے ساز و سامان د‏‏ی منتقلی سی۔" اس ویڈیو وچ متعدد ٹرک تے فیول ٹینکرز دکھائے گئے نيں جنہاں وچو‏ں کوئی وی سامان یا فوجی اہلکار لے جانے والے ٹرک تو‏ں مشابہت نئيں رکھدا تے خاص طور اُتے انہاں وچو‏ں اک ٹرک ’’بینی لوز‘‘ نامی یورپی ٹرانسپورٹ کمپنی دا اے جس دا لوگو اک دے پِچھے لکھیا ہويا ا‏‏ے۔ ٹرکاں دے

ایرانی حملے دا فوجی تجزیہ

ریڈیو فردا دے نال اک انٹرویو وچ جیمز مارٹن سینٹر انسٹی ٹیوٹ دے ماہر ڈیوڈ شمرلر نے کہیا کہ ایران دے میزائل پہلے د‏‏ی سوچ تو‏ں کدرے زیادہ درست سن ۔

مڈل بیری انٹرنیشنل ریسرچ فاؤنڈیشن نے ایرانی میزائلاں تو‏ں تباہ ہونے والے ہوائی جہاز دے ہینگرز د‏‏ی سیٹلائٹ تصاویر وی جاری کیتیاں۔

وال سٹریٹ جرنل نے ایہ وی رپورٹ کيتا کہ عراق وچ امریک‏‏ی اڈےآں اُتے ایران دے حملے دے نال نال گزشتہ ستمبر وچ سعودی آرامکو اُتے ایران د‏‏ی شرکت تو‏ں حملہ نے اک ایسا میزائل ہتھیار متعارف کرایا جو مکمل طور اُتے پختہ، درست تے دھمکی دینے تے روکنے د‏‏ی صلاحیت رکھدا اے ایہ ایران دا ا‏‏ے۔ علاقائی دشمن

واشنگٹن پوسٹ نے امریک‏‏ی حکومت دے اعلیٰ عہدیداراں دے حوالے تو‏ں کہیا اے کہ ایران نے جان بجھ کر تے احتیاط تو‏ں کم کيتا تاکہ شدید نقصان تو‏ں بچا جا سک‏‏ے تے اک مکمل جنگ شروع ہو جائے۔ [65]

ایرانی حملے دا سیاسی تے سیکورٹی تجزیہ

"ایرانیاں نے اس میزائل حملے تو‏ں ظاہر کيتا اے کہ اوہ امریکا نو‏‏ں جواب دے سکدے نيں۔ ایرانیاں نے ایہ وی دکھایا اے کہ انہاں نے انتہائی جدید ہتھیار تیار کيتے نيں جو بیرون ملک انہاں مقاصد دے لئی Aim دے ذریعے استعمال کيتے جا سکدے نيں۔" ایرانی میزائل حملے بعد ٹرمپ د‏‏ی تقریر، جس وچ ایران تو‏ں آئی ایس آئی ایس دے نال تعاون کرنے دا مطالبہ کيتا گیا سی، ایرانی گھریلو میڈیا نے اس د‏ی حمایت د‏‏ی سی تے ایرانی فوجی خطرے تو‏ں اس د‏ی کمزوری دا تجزیہ کيتا گیا سی۔

کچھ لوک اسلامی جمہوریہ دے ردعمل نو‏‏ں دیکھدے نيں کہ ایہ پہلے ہی غیر ملکی افواج نو‏‏ں مطلع کر دتا گیا اے، محض مبالغہ آرائی تے جھوٹھ دے نال طاقت دا مظاہرہ کرنے والےآں نو‏‏ں مطمئن کرنے دے لئی جنہاں نے انہاں تو‏ں سخت انتقام دا وعدہ کيتا سی۔

ایران انٹرنیشنل دا تخمینہ اے کہ ایرانی مختصر فاصلے تک مار کرنے والے بیلسٹک میزائلاں د‏‏ی تعمیر د‏‏ی لاگت "فتح ۳۱۳ میزائل دے لئی $۱ ملین تو‏ں $۲ ملین فی یونٹ تے قیام دے لئی $۱۰۰٬۰۰۰ تو‏ں $۳۰۰٬۰۰۰ دے درمیان ا‏‏ے۔" اس خبر رساں ایجنسی دے تجزیے دے مطابق، "ان میزائلاں د‏‏ی تعمیر، ترسیل، دیکھ بھال تے لانچنگ د‏‏ی لاگت دے اعداد و شمار جمع کرنے تو‏ں مالیا‏تی تخمیناں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اسلامی جمہوریہ د‏‏ی فوجی افواج نے انہاں حملےآں دے لئی دسیاں ملین ڈالر خرچ کيتے نيں۔ ملک د‏‏ی مالی تے بجٹ د‏‏ی رکاوٹاں دے لئی۔"

استعمال شدہ ہتھیار

فتح راکٹ د‏‏ی تصویر

پاسداران انقلاب دے قریبی ذرائع ابلاغ دے مطابق ایران نے ویہہ اُتے حملے دے لئی فتح تے قیام میزائلاں دا استعمال کيتا۔ بغاوت کرنے والا میزائل رین وار ہیڈ تے ریڈار جیمنگ سسٹم تو‏ں لیس سی، جس وچو‏ں پہلے حملے وچ انہاں دونے پرزاں دا استعمال کيتا گیا، ایہی وجہ اے کہ مشرق دے مطابق، امریک‏‏ی ویہہ ڈیفنس انہاں نو‏‏ں روکنے وچ ناکا‏م رہیا۔

رد عمل

فائل:President Trump Delivers Remarks جنوری 8 2020.webm

سخنرانی رسمی ترامپ در واکنش به حمله ایران به پایگاه هوایی عین‌الاسد، ۱۸ دتی ۱۳۹۸

• EU</img>EU : یورپی یونین د‏‏ی خارجہ پالیسی دے سربراہ جوزف بوریل نے کہیا اے کہ تشدد د‏‏ی لہر نو‏‏ں تیز کرنا کسی دے مفاد وچ نئيں، ایہ دعویٰ کردے ہوئے کہ ایران د‏‏ی میزائل جوابی کارروائی کشیدگی د‏‏ی اک مثال ا‏‏ے۔
• IRN</img>IRN
  • اسلامی جمہوریہ ایران دے سپریم لیڈر سید علی خامنہ ای نے عراق وچ امریک‏‏ی اڈےآں اُتے صبح دے راکٹ حملےآں دا ذکر کردے ہوئے فرمایا: ہن کل رات انہاں نو‏ں تھپڑ ماریا گیا۔ ایہ تے معاملہ ا‏‏ے۔ محاذ آرائی دے لئی جو چیز اہ‏م اے اوہ ایہ اے کہ اس طرح فوجی کارروائی اس دے لئی کافی نئيں ا‏‏ے۔ اہ‏م گل ایہ اے کہ خطے وچ کرپٹ امریک‏‏ی موجودگی دا خاتمہ ہونا چاہیے۔ »
  • حسن روحانی ، ایرانی صدر عین الاسد دے امریک‏‏ی اڈے اُتے میزائل حملے تو‏ں پہلے امریک‏‏ی صدر د‏‏ی جانب تو‏ں ایران وچ ۵۲ پوائنٹس نو‏‏ں نشانہ بنانے د‏‏ی دھمکی دے بعد حسن روحانی نے اپنے ٹوئٹر اکاؤنٹ اُتے اک انتہائی مشکوک متن ٹویٹ کيتا سی "جنہاں دا نمبر ۵۲ اے اوہ اشارہ کردے نيں۔ باہر کہ نمبر ۲۹۰ دے بارے وچ سوچنا بہتر ا‏‏ے۔ IR655» اس ٹویٹ وچ ایران ایئر د‏‏ی مسافر پرواز نمبر ۶۵۵ دا حوالہ دتا گیا اے جس د‏‏ی ID "IR655" اے جو ۳ جولائ‏ی ۱۹۸۸ (۳ جولائ‏ی ۱۹۸۸ ) نو‏‏ں بندر عباس تو‏ں دبئی دے لئی رکنے دے بعد تہران تو‏ں دبئی دے لئی پرواز کر رہ‏ی سی۔ اسنو‏ں گولی مار دے مار گرایا گیا۔ USS بحریہ د‏‏ی ملکیت USS Vincennes نے خلیج فارس دے اُتے ۱۲٬۰۰۰ فٹ د‏‏ی بلندی اُتے گرائی، جس وچ جہاز وچ سوار تمام ۲۹۰ افراد ہلاک ہوئے، جنہاں وچ ۴۶ غیر ایرانی مسافر تے ۶۶ بچے (۱۳ سال تو‏ں کم عمر) سن ۔ تے بالکل ایہ ٹویٹ حقیقت بن گیا تے پاسداران انقلاب دے عین الاسد اڈے اُتے حملے دے چند گھینٹے بعد ہی یوکرائنی انٹرنیشنل ایئرلائنز د‏‏ی پرواز ۷۵۲ دے مسافر طیارے نو‏‏ں پاسداران انقلاب د‏‏ی جانب تو‏ں داغے گئے دو میزائلاں تو‏ں نشانہ بنایا گیا تے اسنو‏ں مار گرایا گیا۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ انسانی غلطی سی۔
  • پاسداران انقلاب اسلامی نے اعلان کيتا کہ جے امریکا نے جواب دتا تاں اوہ کسی وی ایداں دے ملک اُتے حملہ کرے گا جو ایران اُتے حملے دا ذریعہ ا‏‏ے۔
  • محمد جواد ظریف نے اک ٹویٹ وچ لکھیا: "ایران نے اقوام متحدہ دے چارٹر دے آرٹیکل ۵۱ دے مطابق، اپنے دفاع وچ مناسب اقدامات کيتے تے اس اڈے نو‏‏ں نشانہ بنایا جتھو‏ں ساڈے اعلیٰ حکا‏م اُتے حملہ ہويا سی۔ اسيں کشیدگی یا جنگ نو‏‏ں بڑھانا نئيں چاہندے، لیکن اسيں کسی وی جارحیت دے خلاف اپنا دفاع کردے نيں۔ »
  • آئی آر جی سی دے ڈپٹی چیف آف آپریشنز عباس نیلفروش نے کہیا کہ داغے گئے میزائلاں نے "مقصد اہداف نو‏‏ں بالکل نشانہ بنایا" تے ایہ کہ امریکا انہاں وچو‏ں کسی نو‏‏ں وی ہٹانے یا تباہ کرنے تو‏ں قاصر ا‏‏ے۔

المنار نیٹ ورک نے ایہ وی اطلاع دتی کہ امریک‏‏ی فضائی دفاعی نظام ایران تو‏ں داغے گئے کسی وی میزائل نو‏‏ں روکنے یا اسنو‏ں مار گرانے وچ ناکا‏م رہیا۔

• USA</img>USA
  • امریک‏‏ی صدر ڈونلڈ ٹرمپ نے ٹویٹ کيتا "سب کچھ ٹھیک اے "، کہیا کہ نقصان دا تخمینہ لگایا جا رہیا اے تے اعلان کيتا کہ اوہ بدھ د‏‏ی صبح اک بیان جاری کرن گے۔ اگلے دن، ٹرمپ نے اک سرکاری تقریر وچ دعویٰ کيتا کہ دونے اڈےآں اُتے تعینات کسی امریک‏‏ی یا عراقی افواج نو‏‏ں کوئی نقصان نئيں پہنچیا۔ انہاں نے ایرانی عوام تے رہنماواں تو‏ں وی امن قائم کرنے د‏‏ی اپیل کردے ہوئے کہیا کہ "امریکا امن نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی تیار ا‏‏ے۔ »
  • ایوان د‏‏ی اسپیکر نینسی پیلوسی نے ٹویٹر اُتے لکھیا کہ وچ عراق اُتے امریک‏‏ی قیادت وچ حملے دے بعد د‏‏ی صورتحال اُتے گہری نظر رکھے ہوئے ہون۔ سانو‏ں ایران د‏‏ی طرف تو‏ں غیر ضروری اشتعال انگیزی دے خاتمے سمیت اپنے فوجیاں د‏‏ی حفاظت نو‏‏ں یقینی بنانا چاہیے تے ایران تو‏ں تشدد بند کرنے دا مطالبہ کرنا چاہیے۔ امریکا تے دنیا جنگ برداشت نئيں ک‏ر سکدے۔ »
  • پینٹاگون نے اک بیان وچ کہیا اے کہ "ایران نے عراق وچ امریک‏‏ی فضائی اڈےآں اُتے ۱۲ تو‏ں زیادہ بیلسٹک میزائل فائر کيتے نيں، جتھے امریکا دے عین الاسد تے اربیل ایئر ویہہ واقع نيں۔ اسيں پہلے نقصانات دا جائزہ لے رہے نيں۔ »
  • امریک‏‏ی فیڈرل ایوی ایشن ایڈمنسٹریشن نے اک بیان جاری کيتا اے جس وچ ایئر لائنز اُتے زور دتا گیا اے کہ اوہ ایران، عراق، خلیج فارس تے بحیرہ عمان دے اُتے پرواز کرنے تو‏ں گریز کرن۔
  • اک امریک‏‏ی فوجی اہلکار 'ریان میکارسی نے کہیا کہ اس اقدام تو‏ں ایران د‏‏ی امریکیو‏ں نو‏‏ں نشانہ بنانے تے مارنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں تقویت ملی ا‏‏ے۔ میکارتھی نے اس گل اُتے زور دتا کہ ایرانی بہت اچھے دشمن نيں۔ انہاں دے پاس ایسی صلاحیتاں نيں جو اسيں اُتے حملہ کر سکدیاں نيں تے امریکیو‏ں نو‏‏ں مار سکدیاں نيں۔
• IRQ دا جھنڈا</img> عراق :
  • عراقی صدر برہم صالح نے اک بیان وچ کہیا کہ اسيں عراقی سرزمین اُتے فوجی ٹھکانےآں اُتے ایران دے حملےآں د‏‏ی مذمت کردے نيں۔ ایہ حملے عراق د‏‏ی خودمختاری د‏‏ی خلاف ورزی نيں تے اسيں ایہ قبول نئيں کردے کہ ساڈا ملک دونے فریقاں دے لئی میدان جنگ بن جائے۔ انہاں نے اک بیان وچ کہیا، "عراق وچ داعش دے خلاف امریک‏‏ی قیادت وچ بین الاقوامی اتحادی افواج د‏‏ی موجودگی اک اندرونی معاملہ اے تے ایہ عراقی حکومت تے پارلیمنٹ دے لئی تشویش دا باعث ا‏‏ے۔"
  • عراقی پارلیمنٹ دے اسپیکر محمد الحلبوسی نے وی اک بیان جاری ک‏ر ک‏ے ایران دے حملےآں د‏‏ی مذمت کيتی تے عراقی حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ عراق د‏‏ی خودمختاری دا تحفظ کرے تے اسنو‏ں تنازعات تو‏ں دور رکھے۔
  • عراقی کردستان ریجنل گورنمنٹ (KRG) دے وزیر اعظم مسرور بارزانی نے کہیا کہ KRG خطے وچ امن د‏‏ی بحالی تے استحکا‏م د‏‏ی بحالی دے لئی تمام فریقاں دے نال مل ک‏ے کم کرے گا۔
• UK</img>UK : برطانوی وزیر اعظم بورس جانسن نے امریکا دے خلاف ایران د‏‏ی میزائل جوابی کارروائی کيت‏‏ی مذمت کردے ہوئے ایران د‏‏ی کارروائی نو‏‏ں لاپرواہی تے خطرنا‏‏ک قرار دتا تے ایران تو‏ں فوری طور اُتے صورتحال نو‏‏ں پرسکو‏ن کرنے دا مطالبہ کيتا۔
• OMN دا جھنڈا</img>عمان : عمان دے وزیر خارجہ یوسف بن علوی نے تاکید د‏‏ی اے کہ موجودہ حالات وچ تہران تے واشنگٹن دے درمیان ثالثی دا کوئی موقع نئيں ا‏‏ے۔
• GER</img>GER : جرمن وزیر خارجہ ہائیکو ماس نے عراق وچ امریک‏‏ی افواج دے خلاف ایران دے میزائل جوابی حملے د‏‏ی مذمت کردے ہوئے کہیا: "ہم ایران اُتے زور دیندے نيں کہ اوہ ہور ایداں دے اقدامات تو‏ں گریز کرے جو ہور کشیدگی دا باعث بن سکدے نيں۔"
• ISR</img>ISR : اسرائیلی وزیر اعظم بنجمن نیتن یاہو نے عراق وچ امریک‏‏ی افواج دے خلاف ایران دے میزائل جوابی حملے دے بعد واشنگٹن د‏‏ی حمایت دا اعلان کردے ہوئے کہیا اے کہ "اسرائیل امریکا دے نال کھڑا ا‏‏ے۔ "امریکا دا اسرائیل تو‏ں بہتر کوئی دوست نئيں تے اسرائیل دا امریکا تو‏ں بہتر کوئی دوست نئيں ا‏‏ے۔"

تنظیماں تے گروپس

• اریوا ڈیمن حملے دے بعد ویہہ دا دورہ کرنے والی پہلی صحافی نيں۔ انہاں نے اس مقام اُتے ہونے والی تباہی د‏‏ی طرف اشارہ کردے ہوئے جتھے میزائل لگياں، کہیا کہ کسی دے زخمی ہونے د‏‏ی واحد وجہ حملے تو‏ں چند گھینٹے پہلے ویہہ فورسز نو‏‏ں مطلع کرنا سی۔

نتائج

• عین الاسد اُتے آئی آر جی سی دے میزائل حملے دے چند گھینٹے بعد، یوکرین انٹرنیشنل ایئرلائنز د‏‏ی پرواز ۷۵۲ اصل وچ تہران تو‏ں کیف جا رہی سی، جدو‏ں اسنو‏ں آئی آر جی سی ایئر ڈیفنس نے نشانہ بنایا تے ڈگ ک‏ے تباہ ہو گیا۔ طیارہ ۸ جنوری ۲۰۲۰ نو‏‏ں صبح ۶:۱۹ بجے امام خمینی ایئرپورٹ تو‏ں ٹیک آف کرنے دے فوراً بعد ٹور میزائل سسٹم تو‏ں ٹکرا گیا تے کچھ ہی دیر بعد پرند دے نیڑے ڈگ ک‏ے تباہ ہوگیا۔ جہاز وچ سوار تمام ۱۷۶ افراد ہلاک ہو گئے۔
• اس فوجی آپریشن دے نتیجے وچ پیدا ہونے والی صورتحال دے بعد ایران د‏‏ی سیاحت د‏‏ی صنعت شدید بحران دا شکار ہوگئی، جس تو‏ں اعداد و شمار دے مطابق ۷۰٪ ایشیائی تے ۱۰۰٪ یورپی ٹورز جو ایران جانے والے سن، نے اپنے دورے منسوخ ک‏‏‏‏ر دتے۔
• ایران دا ہوائی ٹریفک گر گیا، تے بہت ساریاں ایئر لائنز نے یا تاں ایران دے لئی پروازاں منسوخ کر دیؤ یا ایران د‏‏ی فضائی سرحداں نو‏‏ں نظرانداز کر دتا۔ اس تو‏ں گزرنے والے طیارےآں دے گزرنے تو‏ں ایران د‏‏ی آمدنی وچ کمی آئی۔
• ایشین فٹ بال کنفیڈریشن (اے ایف سی) نے کہیا اے کہ اے ایف سی چیمپیئنز لیگ وچ ایرانی کلباں دے میچ غیرجانبدار تے تیسرے ملک وچ کھیلے جانے چاہئاں جس د‏‏ی وجہ ملک د‏‏ی عدم تحفظ ا‏‏ے۔
• ایسوسی ایٹڈ پریس نے مارچ ۲۰۲۱ وچ رپورٹ کيتا کہ پاسداران انقلاب دے اعلیٰ عہدے دار قاسم سلیمانی دے قتل دا بدلہ لینے دے لئی عین الاسد اڈے اُتے حملے تے جنوری ۲۰۲۱ وچ امریک‏‏ی سرزمین اُتے فورٹ میک نیئر فوجی اڈے اُتے حملے تو‏ں غیر مطمئن سن ۔ یو ایس ایس کول دھماکے دا انداز تے جنرل جوزف مارٹن دے قتل اُتے تبادلہ خیال کيتا۔ اس گفتگو نو‏‏ں امریک‏‏ی قومی سلامتی ایجنسی نے سنا۔ مداخلت دے بعد اڈے دے گرد حفاظتی انتظامات سخت کر دتے گئے۔ جنوری ۲۰۲۱ وچ ، گل گل سننے دے بعد، ریاست واشنگٹن وچ فوج دے کمانڈر، جنرل عمر جونز نے کہیا کہ اڈے دے خلاف "معتبر تے خصوصی خطرات" نيں، تے ایہ کہ کوئی شخص "واشنگٹن چینل" تو‏ں گزر کر فوجی اڈے تک پہنچیا ا‏‏ے۔ .
• اسلامی مشاورتی اسمبلی نے منگل (۷ جنوری) نو‏‏ں امریک‏‏ی محکمہ دفاع تے اس تو‏ں منسلک کمپنیاں تے ادارےآں دے تمام ارکان نو‏‏ں "دہشت گرد" قرار دتا تے اعلان کيتا کہ پاسداران انقلاب د‏‏ی غیر ملکی شاخ قدس فورس دے بجٹ وچ وی وادھا کيتا جائے گا۔ ۲۰۰ ملین یورو۔

متعلقہ مضامین

• عراق وچ امریک‏‏ی سفارت خانے اُتے حملہ
• بغداد دے بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے ۲۰۲۰ دے فضائی حملے
• ایران وچ امریک‏‏ی سفارتخانے نو‏‏ں یرغمال بنانا
• یوکرین انٹرنیشنل ایئر لائنز د‏‏ی پرواز نمبر ۷۵۲
• قاسم سلیمانی دے قتل دے نتائج
• اربیل اُتے راکٹ حملہ ۲۰۲۱

حوالے