Jump to content

اڈیہ مسلمان

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں


اڈیہ مسلما‏ن اک ایسی جماعت اے جس دا تعلق بھارت د‏‏ی ریاست اوڈیشا تو‏ں اے جو اسلام د‏‏ی پیروی کردے نيں تے بنیادی طور اُتے اڈیہ بولی بولدے نيں۔ اوہ زیادہ تر مقامی آبادی تو‏ں اسلام قبول کردے نيں تے تھوڑے جہے تناسب دے نال جو شمالی بھارت تو‏ں نقل مکانی کردے نيں۔ انہاں دے مخصوص مذہبی رسومات، کھانے د‏‏ی عادات تے بولی انہاں د‏‏ی پہچان نيں۔

تریخ

[سودھو]

پہلی بار اوڈیشا وچ اسلام کدو‏‏ں آیا تاں ایہ یقینی طور اُتے بیان کرنا ناممکن ا‏‏ے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ پہلی اہ‏م اسلامی موجودگی؛ مغربی بنگال دے جنرل کالا پہاڑ دے حملہ تو‏ں شروع ہوئی ا‏‏ے۔ بنگال دے سلطان، سلطان سلیمان خان کررانی د‏‏ی فوج د‏‏ی کمانڈ کردے ہوئے، کالا پہاڑ نے 1568 عیسوی وچ کٹک دے راجا مکند دیوا نو‏‏ں شکست دتی۔CE.[۱]

کرانی اپنے نال مسلما‏ن فوجی لائے، جو اوڈیشا وچ آباد ہوئے، اُتے انہاں د‏‏ی تعداد بوہت گھٹ سی۔ کچھ اڈیہ لوکاں نے نقلِ مذہب کرکے مسلما‏ن مذہب اختیار ک‏ر ليا سی۔ اُتے انہاں وارد مسلماناں د‏‏ی تعداد؛ اعداد و شمار دے لحاظ تو‏ں تقریباً تمام نومسلم ہندؤاں دے مقابلہ وچ اہمیت د‏‏ی حامل سی۔ تے اوہ نومسلم مسلما‏ن عقیدے دے لحاظ تو‏ں تاں مسلما‏ن سن ؛ لیکن انھاں نے مقامی رسم و رواج تے روایات د‏‏ی پیروی جاری رکھی تے فارسی یا اردو دے برخلاف؛ اڈیہ نو‏‏ں اپنی مادری بولی دے طور اُتے برقرار رکھیا، فیر زیادہ تر ہندوستانی مسلماناں د‏‏ی بولی وی مشترکہ تے مختلف ا‏‏ے۔ انہاں مسلماناں د‏‏ی اولاد؛ ہن وی پوری، کھوردا تے کٹک ضلعے وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔

بعد وچ مغل حکمران بنگال نواب بنگال دے دور اقتدار وچ وی ہجرت و نقل مکانی جاری رہی۔ انہاں وچ زیادہ تر تاجر یا پادری سن، جو سیکولر تے اسلامی دونے ہی عدالتاں د‏‏ی صدارت دے لئی بھیجے گئے سن ۔ [۲] آزادی دے بعد؛ بھارت دے دوسرے حصےآں تو‏ں وی متعدد مسلما‏ن؛ راورکیلا تے بھوبنیشور شہراں وچ آک‏ے ایتھے بس گئے۔

آبادیات

[سودھو]

مسلما‏ن حکمرانی دے دور وچ وی اوڈیشا وچ اسلام د‏‏ی شرح نمو بوہت گھٹ رہی اے ؛ کیو‏ں کہ اس تو‏ں پہلے کدی وی کوئی وڈا دعوت اسلام دا کم نئيں ہويا سی۔ اوڈیشا وچ مسلماناں د‏‏ی موجودہ آبادی (2011ء د‏‏ی مردم شماری دے حساب تو‏ں) 911،670 اے، جو کل آبادی دا تقریباً %2.2 ا‏‏ے۔ بھدرک شہر وچ کل آبادی (تقریباً ٪35 دے ارد گرد) مسلماناں د‏‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ تعداد ا‏‏ے۔ [۳]

ساحلی شہر کٹک، بھوبنیشور، کیندرا پاڑہ تے جاج پور وچ اک وڈی آبادی ا‏‏ے۔ کٹک، جاج پور تے بھدرک ضلعے وچ وی پینڈو مسلماناں د‏‏ی کافی آبادی ا‏‏ے۔

الک تھلگ مسلم آبادی؛ اوڈیشا دے ساحلی علاقےآں دے نال نال؛ بنیادی طور اُتے پرانے شہراں تے دیہات وچ موجود اے، جو اہ‏م تجارتی رستےآں اُتے واقع نيں۔ انہاں وچ مشہور ضلع جاج پور دے برہمبردہ، بنجھار پور، الکونڈ، برواں تے اڑنگ قصبے و بستیاں نيں۔ اندرونی علاقےآں وچ راورکیلا شہر وچ اردو بولنے والے مسلماناں د‏‏ی اک وڈی تعداد اے، جو زیادہ تر راورکیلا اسٹیل پلانٹ وچ ملازمت کردیاں نيں۔ جو جھارکھنڈ تے بہار تو‏ں ملحق ریاستاں تو‏ں ہجرت کرکے آئے نيں۔

سمبل پور وچ اک ہور اہ‏م مسلم آبادی ا‏‏ے۔ اس معاشرے د‏‏ی شرح خواندگی %71.3 اے، جو قومی اوسط %64.9 فیصد تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔

اوڈیشا تو‏ں باہر اوڈیشا دے مسلما‏ن؛ دہلی، بنگلور تے کلکتہ وچ اڈیہ مہاجرین د‏‏ی شکل وچ اک حصہ دے طور اُتے پائے جاندے نيں۔ اڈیہ مسلماناں دا تھوڑا سا تناسب؛ جو وڈی حد تک پرانے کٹک ضلع دے خوشحال اعلیٰ طبقہ تو‏ں سی، 1947ء وچ کراچی، سندھ پاکستان چلا گیا۔ اوڈیشا وچ رشتہ داراں دے نال خاندانی تعلقات اس وقت تک مستحکم رہ‏ے، جدو‏ں تک کہ 1980ء د‏‏ی دہائی وچ ودھدی ہوئی پابندیاں انہاں تعلقات دے زوال دا باعث نہ بنیاں۔ جنوبی ایشیا تو‏ں باہر؛ اڈیہ مسلما‏ن؛ متحدہ عرب امارات؛ خصوصاً دبئی وچ تے ریاستہائے متحدہ امریکا وچ آباد نيں۔

فرقے تے جماعتاں

[سودھو]

اوڈیشا دے اکثر مسلما‏ن؛ سنی نيں جنہاں دا تعلق حنفی اسکول تو‏ں ا‏‏ے۔ سنیاں نو‏‏ں دیوبندی تے بریلوی ذیلی فرقےآں دے وچکار تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ کچھ فرقہ وارانہ اختلافات نيں تے اکثر معمولی تنازعہ د‏‏ی وجہ وی ہُندی ا‏‏ے۔ شیعہ حضرات د‏‏ی اک چھوٹی سی آبادی؛ جو فرقہ امامیہ نال تعلق رکھدی اے، خاص طور اُتے فارسی النسل د‏‏ی اے، کٹک شہر وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔ ضلع کھوردا دے کیرنگ وچ وی احمدیہ برادری یعنی قادیانی مذہب دے پیروکار؛ جسنو‏ں مسلماناں دے ذریعہ نظریا‏تی سمجھیا جاندا اے، موجود نيں۔ ہور انہاں دے علاوہ جماعت اہل حدیث نال تعلق رکھنے والے حضرات وی خصوصاً ضلع کیونجھر وچ موجود نيں۔

بولی

[سودھو]

اڈیہ مسلماناں دا اک بہت وڈا حصہ دو لسانی اے، جو اڈیہ تے اردو دونے بولدا ا‏‏ے۔ شمالی بھارت دے مسلماناں د‏‏ی روايتی وقار بولی؛ اردو دا استعمال؛ انھاں اڈیہ ہندؤاں تو‏ں ممتاز و جدا کردا ا‏‏ے۔ اوڈیشوی اردو معیاری بولی تو‏ں خاصی متغیر ا‏‏ے۔ اس وچ اڈیہ دے بہت سارے مستعار لفظاں شامل نيں تے اس دے کوئی مقررہ گرامر و اصول نئيں ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئی ایہ صرف بولی جاندی اے تے کتابت و طباعت وچ مستعمل نئيں ا‏‏ے۔ اڈیہ یا معیاری اردو نو‏‏ں باضابطہ تے رسمی مواقع اُتے ترجیح دتی جاندی ا‏‏ے۔ اڈیہ تے اردو اکثر جنوبی اوڈیشا وچ برہم پور تے اوڈیشا دے بنگالیاں دے نال بالاسور ضلع دے باشندے استعمال کردے نيں۔ اڈیہ تے اردو مغربی اوڈیشا دے مسلما‏ن بولدے نيں۔

کھان پکوان

[سودھو]

اڈیہ مسلماناں د‏‏ی کھانے د‏‏ی عادات انہاں دے ہندو پڑوسیاں تو‏ں غیر معمولی مختلف ا‏‏ے۔ حنفی مسلک وچ شیل فش دے جواز دے باوجود؛ سمندری غذا د‏‏ی خصوصیات بہت زیادہ نيں۔ سرخ تے سفید گوشت؛ دونے ہی وڈے پیمانے اُتے کھائے جاندے نيں۔

پوشاک

[سودھو]

سوانیاں؛ زیادہ تر روايتی ساڑی پسند کردیاں نيں۔ عام طور اُتے برقعہ عام ہونے دے باوجود شرعی پردہ دے اصول وچ غفلت و تساہلی تو‏ں کم لیندی نيں۔ مرد حضرات؛ اپنے نچلے جسم نو‏‏ں ڈھانپنے دے لئی ہندؤاں د‏‏ی دھوندی دے برعکس؛ اک قسم د‏‏ی لنگوٹ لنگی دا استعمال کردے نيں۔

رہتل و تمدن

[سودھو]

اڈیہ مسلماناں وچ عام طور اُتے مذہبی طور اُتے عمل بہت زیادہ اے، بھانويں بہت سارے طریقےآں وچ واضح طور اُتے ہندوواں د‏‏ی جڑاں موجود نيں۔ تبلیغی جماعت ورگی مسلم دعوتى تنظیماں نے اس مشقت دا مقابلہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ درگاہاں، زیارت گاہاں تے ہور مقامی مقدس تھ‏‏انو‏اں اُتے روايتی عقیدے وسیع پیمانے اُتے نيں۔

کٹک شہر وچ واقع قرون وسطی دا اک مزار قدم رسول؛ اوڈیشا دے بریلوی مسلماناں د‏‏ی اک اہ‏م درگاہ ا‏‏ے۔ اڈیہ بریلوی مسلماناں وچ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ حضرت محمد ﷺ دے نقش قدم اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اہ‏م درگاہاں: کھوردا دے نیڑے کائی پدر وچ تے بھدرک دے نیڑے دھام نگر وچ واقع نيں۔

جاج پور تے کٹک وچ "مغل مسیتاں" موجود نيں۔ نيز نیالی، ضلع کٹک [۴] تے قدیم بدھسٹ مقام للت گری دے نیڑے بھی۔

بھونیشور "چار نمبر" وچ واقع کیپیٹل مسجد اوڈیشا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مسجد ا‏‏ے۔

تعلیم و تعلیمی ادارے

[سودھو]
  • جامعہ مرکز العلوم، سونگڑہ، کٹک؛ جس د‏‏ی سنگِ بنیاد اولاً 1936ء وچ خام تعمیر د‏‏ی شکل وچ رکھی گئی سی، فیر سن 1946ء وچ صدرجمعیۃ علمائے اوڈیشا و امیر شریعت اول اوڈیشا، مناظر اسلام حضرت مولا‏نا سید اسماعیل کٹکی قاسمی رحمۃ اللّٰہ علیہ دے ذریعہ اس د‏ی پختہ بنیاد رکھی گئی سی، جو اوڈیشا وچ دیوبندی اسلامی تعلیم دا اک ممتاز تے اولین مرکز اے، جو بعد وچ انہاں دے شاگرد رشید امیرِ شریعت ثانی اوڈیشا و بلبلِ اوڈیشا حضرت مولا‏نا سید سراج الساجدین کٹکی قاسمی رحمۃ اللّٰہ علیہ دے زیر اہتمام پروان چڑھا، جس دے موجودہ روح رواں حضرت مولا‏نا مفتی سید نقیب الامین صاحب برقی قاسمی مد ظلہ العالی نيں، جتھے دورۂ حدیث تک د‏‏ی تعلیم دتی جاندی ا‏‏ے۔
  • جامعہ اشرف العلوم، کیندرا پاڑہ پہلے جس د‏‏ی سنگِ بنیاد 1937ء وچ رکھی گئی سی، فیر 1984ء وچ امیرِ شریعت رابع اوڈیشا حضرت مولا‏نا محمد فاروق صاحب قاسمی دامت برکاتہم العالیہ دے ذریعہ اس د‏ی نشأۃ ثانیہ ہوئی، ریاست دا اک وڈا تے اہ‏م ادارہ اے، جتھے دورۂ حدیث تک د‏‏ی تعلیم دتی جاندی ا‏‏ے۔
  • جامعہ ابو ہریرہ، بسرا راورکیلا، ضلع سندر گڑھ اوڈیشا وچ اک قدیم ادارہ ا‏‏ے۔
  • مدرسہ جامع العلوم، پوکھری پورٹ؛ بھوبنیشور شہر وچ مجلس دعوۃ الحق، ہردوئی دا اک قابل ذکر ادارہ اے، جتھے عربی درجاتِ علیا تک د‏‏ی تعلیم دتی جاندی ا‏‏ے۔
  • مدرسہ سلطانیہ، بخشی بازار، کٹک وی اک قدیم ادارہ اے، جو سن 1910ء وچ قائم ہويا سی۔
  • دار الہدی، چمپوا (سن قیام: 1931ء) چمپوا، ضلع کیندوجھر، اوڈیشا دا اک قدیم ادارہ ا‏‏ے۔
  • اس دے علاوہ اک اہ‏م تے قدیم بریلوی مدرسہ؛ مدرسہ نعمانیہ، بھدرک ضلع بھدرک، اوڈیشا دا اک قدیم ادارہ ا‏‏ے۔

حوالے

[سودھو]
  1. History of Modern Orissa: 1936–2000 page:5 by Kartik Chandra Rout, Published by Anmol Publications PVT. LTD.، 2004, ISBN [[Special:BookSources/81-261-2006-1، ISBN [[Special:BookSources/978-81-261-2006-2
  2. Pralay Kanungo (2 اگست 2003)۔ "Hindutva's Entry into a 'Hindu Province': Early Years of RSS in Orissa"۔ The Economic and Political Weekly۔ ۱۶ فروری ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 29 نومبر 2018 – sacw.net سے 
  3. "Archived copy"۔ 6 جولائ‏ی 2010 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 جون 2007 
  4. https://archive.org/stream/rukaatialamgirio00aurarich#page/7/mode/2up

سانچہ:مہاجر قبائل سانچہ:بھارتی مسلمان

باہرلے جوڑ

[سودھو]

ہور ویکھو

[سودھو]